Fɔli​—Nyɛɛ Ye Bua Nyɛ Bimɛ Nɛ ‘A Pee Juɛmitsɛmɛ Konɛ A He A Yi Wami’

1, 2. Mɛni he je nɛ ke jokuɛwi komɛ suɔ kaa a maa jɔɔ a he nɔ kɛ ha Yehowa nɛ a ha nɛ a baptisi mɛ ɔ, fɔli komɛ yeɔ tsui ɔ?

DAA jeha a, Baiblo kaseli akpehi abɔ jɔɔ a he nɔ haa Yehowa, nɛ a haa nɛ a baptisiɔ mɛ. A kpɛti nihi fuu ji jokuɛwi nɛ a tsɔse mɛ ngɛ anɔkuale ɔ mi nɛ a ma a juɛmi nya si kaa a ma sɔmɔ Yehowa a wami be tsuo. (La 1:1-3) Ke o ji Kristofo no nɛ ngɛ bimɛ ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa o ngɛ blɔ hyɛe kaa be maa su nɛ o binyumu ɔ aloo o biyo ɔ ma ha nɛ a baptisi lɛ.​—Kɛ to 3 Yoh. 4 ɔ he.

² Se eko ɔ, o susuɔ ní komɛ a he. Eko ɔ, o na kaa jokuɛwi komɛ ha nɛ a baptisi mɛ, se pee se ɔ, a tsɔɔ kaa nile be mi kaa a kɛ Mawu sisi tomi mlaa amɛ ma tsu ní. A kpɛti nihi fuu je anɔkuale ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e maa pee mo kaa sisije ɔ, o bi ɔ maa hi si kaa Kristofo no, se kɛ yaa kɛ yaa a, eko ɔ, e maa ngmɛɛ kekleekle suɔmi nɛ e ná kɛ ha anɔkuale ɔ he. Eko ɔ, e maa pee e ní kaa nihi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ngɛ Efeso asafo ɔ mi nɛ Yesu tu a he munyu ɔ. Yesu de ke: “O ngmɛɛ suɔmi nɛ o ngɛ kekle ɔ he.” (Kpoj. 2:4) Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ e ko ba jã, konɛ o nyɛ nɛ o ye bua o bi ɔ nɛ e “wa kɛ su yi wami hemi he”? (1 Pet. 2:2) Bɔ nɛ pee nɛ waa na heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu Timoteo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he.

“O LE NGMAMI KLƆUKLƆU ƆMƐ”

3. (a) Mɛni blɔ nɔ nɛ Timoteo gu kɛ ba pee Kristofo no, nɛ kɛ e pee e ní ngɛ níhi nɛ e kase ɔ he ha kɛɛ? (b) Mɛni níhi etɛ Timoteo pee nɛ Paulo wo lɛ he wami ngɛ he?

³ Eko ɔ, kekleekle be nɛ bɔfo Paulo ya Listra ngɛ jeha 47 ɔ mi ɔ ji be nɛ Timoteo bɔni anɔkuale ɔ kasemi. E ngɛ mi kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, Timoteo yi jeha 20 lolo mohu lɛɛ, se eko ɔ, e kɛ níhi nɛ e kase ɔ tsu ní. Jeha enyɔ se ɔ, e ba piɛɛ Paulo he nɛ a hia blɔhi fuu kɛ ya slaa asafo kpahi. Maa pee jeha 16 se ɔ, Paulo ngma womi kɛ ya ha Timoteo. Paulo de ke: ‘Níhi nɛ o kase nɛ a plɛ o yi mi nɛ o he ye ɔ, yaa nɔ ngɛ a mi, ejakaa o le nihi nɛ o kase jamɛ a ní ɔmɛ ngɛ a ngɔ ɔ, nɛ kɛ je o bimwɔyo mi tɔɔ nɛ o le ngmami klɔuklɔu ɔmɛ [Hebri Ngmami ɔ], nɛ ji níhi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ o pee juɛmitsɛ konɛ a he o yi wami kɛ gu hemi kɛ yemi ngɛ Kristo Yesu mi ɔ nɔ ɔ.’ (2 Tim. 3:14, 15) Mo kadi níhi nɛ Paulo wo nɔ ta a: (1) o le ngmami klɔuklɔu ɔmɛ, (2) níhi nɛ o kase nɛ a plɛ o yi mi nɛ o he ye, kɛ (3) o pee juɛmitsɛ konɛ a he o yi wami kɛ gu hemi kɛ yemi ngɛ Yesu Kristo mi ɔ nɔ.

4. Mɛni níhi a pee kɛ ha fɔli nɛ yeɔ bua mo kɛ tsɔseɔ o bimɛ tsɔwi ɔmɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁴ Akɛnɛ fɔlɔ ji mo he je ɔ, o suɔ kaa o bi ɔ nɛ le ngmami klɔuklɔu ɔmɛ, nɛ mwɔnɛ ɔ, lɔ ɔ ji Hebri Ngmami ɔ kɛ Kristofohi a Hela Ngmami ɔ. Ke wa bimɛ ɔmɛ wɛ po ɔ, a ma nyɛ maa kase nihi nɛ Baiblo ɔ tu a he munyu, kɛ níhi nɛ ya nɔ nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ní. Yehowa asafo ɔ ha wɔ níhi fuu nɛ fɔli ma nyɛ maa ngɔ kɛ ye bua a bimɛ. Anɛ o kai ní nɛ ɔmɛ ekomɛ nɛ a pee ngɛ o je gbi mi lo? Mo kai kaa Ngmami ɔ nɛ wa maa le ɔ ji nɔ́ titli nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa.

“A PLƐ O YI MI NƐ O HE YE”

5. (a) Mɛni nɔ ko ‘yi mi nɛ a ma plɛ konɛ e he ye’ ɔ tsɔɔ? (b) Mɛni ha nɛ wa le kaa a plɛ Timoteo yi mi nɛ e he sane kpakpa nɛ kɔɔ Yesu he ɔ ye?

⁵ Ngmami klɔuklɔu ɔmɛ nɛ wa maa le ɔ he hia wawɛɛ. Se tsa pi nihi nɛ a ngɛ Baiblo ɔ mi kɛ níhi nɛ ya nɔ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ pɛ nɛ e sa kaa a tsɔɔ jokuɛwi. Nɔ́ kpa hu nɛ ye bua Timoteo ji kaa ‘a plɛ e yi mi nɛ e he ye.’ Nɔ́ nɛ Hela munyu kpiti nɛ ɔ tsɔɔ ji kaa “nɔ ko yi mi pee we lɛ enyɔɔnyɔ ngɛ nɔ́ ko he, aloo e ngɛ nɔ mi mami kaa nɔ́ nɛ e he ye ɔ ji anɔkuale.” Timoteo le Hebri Ngmami ɔ kɛ je e jokuɛ mi. Se pee se ɔ, odasehi nɛ tsɔɔ kaa Yesu ji Mesia a ma nɔ́ nɛ e kase ɔ nɔ mi kɛ ha lɛ. Aloo ke wa ma de ɔ, lɔ ɔ ha nɛ e ba he níhi nɛ e kase ɔ ye wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Timoteo he sane kpakpa a ye wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e ba plɛ kaselɔ nɛ a baptisi lɛ, nɛ e ya piɛɛ Paulo he kɛ tsu ma se sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ.

6. Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ a ná nɔ mi mami kaa níhi nɛ a kase ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ ji anɔkuale?

⁶ Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa kaa Timoteo nɛ a ná anɔkuale ɔ nɛ a ngɛ kasee ɔ nɔ mi mami? Kekleekle ɔ, moo to o tsui si ha mɛ. Nɔ ko be nyɛe ma ná hemi kɛ yemi yaka gu, nɛ jã kɛ̃ nɛ o be nyɛe maa ngɔ kɛ fɔ o bimɛ akɛnɛ a plɛ o yi mi nɛ o he ye ɔ he je. E sa nɛ o bimɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ tsuaa nɔ nɛ e ngɔ e ‘juɛmi kɛ to níhi a he,’ konɛ e ná hemi kɛ yemi ngɛ Baiblo mi anɔkuale ɔ mi. (Kane Roma Bi 12:1.) Ke fɔlɔ ji mo ɔ, o ma nyɛ maa ye bua o bimɛ ɔmɛ wawɛɛ, titli ke a bi mo sane. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ.

7, 8. (a) Mɛni blɔ nɔ nɛ bitsɛ ko nɛ e ji Kristofo no ɔ gu kɛ tsɔɔ kaa e toɔ e tsui si kɛ tsɔɔ e biyo ɔ ní? (b) Mɛni mo hu o yɔse nɛ e ma bi kaa o to o tsui si kɛ ha o bi ɔ?

⁷ Bitsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Thomas nɛ e biyo ye jeha 11 ɔ de ke: “Ye biyo ɔ bi mi sane komɛ kaa, ‘Anɛ e ma nyɛ maa ba lɛ kaa Yehowa gu bilemi nɔ kɛ bɔ wami ngɛ zugba a nɔ lo?’ aloo ‘Mɛni he je nɛ waa kɛ wa he wui ní komɛ kaa sɔ fɔmi mi konɛ wa kɛ ye bua nɛ níhi nɛ ya nɔ saminya ngɛ ma a mi ɔ?’ Be komɛ ɔ, i hyɛɔ saminya konɛ ma ko ha lɛ heto ko nɛ ma ha nɛ e susu kaa wa jami ɔ lɛ tsɔɔ jã. Tsa pi anɔkuale fuu nɛ nɔ ko maa kase ngɛ be kake mi ɔ nɛ ma ha nɛ e ná hemi kɛ yemi. Se mohu ɔ, a náa kɛ jeɔ odase nyafinyafihi a mi.”

⁸ Jehanɛ hu ɔ, Thomas le kaa ke e ma nyɛ maa tsɔɔ e biyo ɔ ní ɔ, jã e to e tsui si ha lɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Kristofohi tsuo hia tsui si tomi. (Kol. 3:12) Thomas le kaa e ma bi nɛ a susu níhi fuu a he be kɛkɛɛ. E sa nɛ e kɛ e biyo ɔ nɛ susu Ngmami ɔ he konɛ e biyo ɔ nɛ e he nɔ́ nɛ e ngɛ kasee ɔ ye. Thomas de ke: “I kɛ ye yo ɔ suɔ kaa waa le ke ji wa biyo ɔ he nɔ́ nɛ e ngɛ kasee ɔ ye, nɛ e nu sisi lo, titli ɔ, ngɛ níhi nɛ kɔɔ sanehi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ he. Ke e bi wɔ sane ɔ, wa bua jɔɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke e kplɛɛ nɔ́ ko nɔ, nɛ e bi we sane ngɛ he ɔ, e ma gba ye nya.”

9. Mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu kɛ du Mawu Munyu ɔ kɛ wo o bimɛ ɔmɛ a mi?

⁹ Ke fɔli to a tsui si kɛ tsɔɔ a bimɛ ní ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, bimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa na hemi kɛ yemi mi “blimi kɛ e kami kɛ e hiɔwe yami kɛ e mi kuɔmi,” nɛ a maa nu níhi a sisi. (Efe. 3:18) Wa ma nyɛ maa hyɛ a jeha nɛ a ye ɔ kɛ tsɔɔ mɛ níhi nɛ a maa nu sisi. Ke a hemi kɛ yemi ɔ mi ngɛ wae ɔ, e he be wae ha mɛ kaa a ma fã a hemi kɛ yemi ɔ he ngɛ a sukuu bi kɛ ni kpahi a hɛ mi. (1 Pet. 3:15) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o bimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa da Baiblo ɔ nɔ kɛ tsɔɔ si fɔfɔɛ mi nɛ ni gbogboe ɔmɛ ngɛ lo? Anɛ a nu bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ mi ha a sisi lo?a Niinɛ, ke fɔli ma nyɛ ma du Mawu Munyu ɔ kɛ wo a bimɛ ɔmɛ a mi ɔ, e ma bi nɛ a to a tsui si, ejakaa ke a pee jã a, a ma ná he se.​—5 Mose 6:6, 7.

10. Mɛni ji nɔ́ ko nɛ he hia nɛ e sa kaa o kɛ piɛɛ o ní tsɔɔmi he?

¹⁰ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ o maa pee ɔ hu ma nyɛ maa ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ a ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Stephanie nɛ e ngɛ biyihi etɛ ɔ de ke: “Benɛ nɛ ye bimɛ ɔmɛ wɛ ɔ, i bi ye he ke, ‘Anɛ i bɔɔ mɔde kaa ma tsɔɔ ye bimɛ ɔmɛ nɔ́ he je nɛ i heɔ yeɔ kaa Yehowa ngɛ, e suɔ wɔ, nɛ e blɔ ɔmɛ da a lo? Anɛ ye bimɛ ɔmɛ naa kaa i suɔ Yehowa niinɛ lo?’ I be nyɛe ma hyɛ blɔ kaa ye bimɛ ɔmɛ ma he ye be mi nɛ imi nitsɛ i he we yi.”

“PEE JUƐMITSƐ KONƐ A HE O YI WAMI”

11, 12. Ke nɔ ko ngɛ juɛmi ɔ, mɛni lɔ ɔ tsɔɔ, nɛ mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke tsa pi jeha nɛ nɔ ko ye pɛ nɛ tsɔɔ kaa e ngɛ juɛmi?

¹¹ Kaa bɔ nɛ wa na a, e sa nɛ Timoteo nɛ (1) e le Ngmami ɔ (2) nɛ e he níhi nɛ e kase ɔ ye. Se mɛni Paulo ngɛ tsɔɔe benɛ e de ke Ngmami klɔuklɔu ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ Timoteo nɛ e ‘pee juɛmitsɛ konɛ a he e yi wami’ ɔ?

¹² Womi nɛ ji Insight on the Scriptures, Kpo 2 ɔ tsɔɔ kaa ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, juɛmitsɛ ji “nɔ nɛ ngɔɔ nile kɛ nɔ́ sisi numi kɛ tsuɔ nyagbahi a he ní. Nɔ ɔ yuɔ e he ngɛ haomihi a he, nɛ e bɔɔ mɔde kaa e maa su oti komɛ a he, aloo e maa wo nihi he wami konɛ a pee jã. Juɛmi se nya plɛmi ji kuasia jemi.” Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “nɔ́ nɛ jokuɛwi suɔ peemi ji kuasia jemi.” (Abɛ 22:15) Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko ngɛ juɛmi ɔ, lɔ ɔ ji nɔ́ kake nɛ tsɔɔ kaa nɔ ɔ wa. Tsa pi jeha nɛ nɔ ko ye ɔ nɛ tsɔɔ kaa e wa ngɛ mumi mi, se mohu bɔ nɛ nɔ ɔ yeɔ Yehowa gbeye ha, kɛ bɔ nɛ e suɔ kaa e kɛ e mlaa amɛ ma tsu ní ha.​—Kane La 111:10.

13. Mɛni nihewi kɛ yihewi ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa juɛmitsɛmɛ ji mɛ konɛ a he a yi wami?

¹³ Nihewi kɛ yihewi nɛ a wa ngɛ mumi mi ɔ ha we nɛ a we akɔnɔ, aloo a juami bimɛ nɛ a kudɔ mɛ ‘kaa oslɔke nɛ e fiaa kɛ yaa kɛ baa.’ (Efe. 4:14) Mohu ɔ, a bɔɔ mɔde kaa a ma ‘tsɔse a juɛmi ɔ konɛ a le slɔɔto nɛ ngɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ tsuo a kpɛti.’ (Heb. 5:14) Ke a fɔli, aloo nikɔtɔma kpahi be a kasa mi po ɔ, a peeɔ juɛmi nɛ nile ngɛ mi kɛ tsɔɔ kaa a ngɛ wae. (Filip. 2:12) Juɛmi kaa jã a he hia kɛ ha yi wami hemi. (Kane Abɛ 24:14.) Mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu kɛ ye bua o bimɛ konɛ a ná juɛmi? Kekleekle ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o tsɔɔ o bimɛ ɔmɛ níhi nɛ kudɔɔ o si himi nɛ daa si ngɛ Baiblo ɔ nɔ. Moo ngɔ o munyu tutui kɛ o ní peepee kɛ ye bua mɛ konɛ a le kaa sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɛ o kɛ tsuɔ ní.​—Rom. 2:21-23.

14, 15. (a) Mɛni sanehi nɛ a he hia nɛ e sa nɛ nihewi kɛ yihewi nɛ a suɔ kaa a baptisi mɛ ɔ nɛ a susu he? (b) Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ ye bua o bimɛ ɔmɛ konɛ a susu jɔɔmihi nɛ a ma ná ke a ye Mawu mlaa amɛ a nɔ ɔ he?

¹⁴ Se tsa pi demi nɛ o ma de o bimɛ ɔmɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ ɔ pɛ nɛ he hia. E sa nɛ o ye bua mɛ konɛ a susu sane bimihi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he hulɔ: ‘Mɛni he je nɛ Baiblo ɔ tuɔ munyu kɛ siɔ níhi nɛ peeɔ he lo ɔ akɔnɔ ɔ? Mɛni he je nɛ i he ye kaa ke i ye Mawu mlaa amɛ a nɔ ɔ, imi nitsɛ ma ná he se ɔ?’​—Yes. 48:17, 18.

¹⁵ Ke o bi ko suɔ kaa a baptisi lɛ ɔ, e sa nɛ o ye bua lɛ konɛ e susu blɔ nya ní tsumihi nɛ ma ba fɔ si ngɛ e nɔ ɔ he. Kɛ e naa jamɛ a blɔ nya ní tsumi ɔmɛ ha kɛɛ? Mɛni jɔɔmihi nɛ e ma ná? Mɛni haomihi e kɛ ma nyɛ maa kpe? Mɛni he je nɛ jɔɔmi ɔmɛ hiɛ pe haomi ɔmɛ ɔ? (Maak. 10:29, 30) Ní nɛ ɔmɛ ji ní komɛ nɛ nɔ ko kɛ ma nyɛ maa kpe ngɛ e baptisimi se. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ a ye bua jokuɛwi konɛ a susu ní nɛ ɔmɛ a he loko a mwɔ yi mi kpɔ nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ ɔ. Ke a ye bua jokuɛwi nɛ a susu jɔɔmihi nɛ ngɛ tue bumi mi, kɛ nyagbahi nɛ jeɔ tue gbomi mi kɛ baa a he saminya a, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a ná nɔ mi mami ko nɛ he hia. Mɛni nɔ mi mami? A ma ná nɔ mi mami kaa Baiblo sisi tomi mlaa amɛ maa ye bua mɛ be fɛɛ be.​—5 Mose 30:19, 20.

KE NIHEYO ALOO YIHEYO KO NƐ A BAPTISI LƐ Ɔ JUƐMI NGƐ LƐ ENYƆƆNYƆ PEE

16. Ke jokuɛ ko nɛ a baptisi lɛ ɔ yi mi ngɛ lɛ enyɔɔnyɔ pee ngɛ e hemi kɛ yemi ɔ he ɔ, mɛni nɛ e sa kaa fɔli ɔmɛ nɛ a susu he?

¹⁶ Se ke o binyumu ɔ aloo o biyo ɔ yi mi bɔni lɛ enyɔɔnyɔ peemi ngɛ ní komɛ a he ngɛ e baptisimi ɔ se hu nɛɛ? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, niheyo ko aloo yiheyo ko nɛ a baptisi lɛ ɔ bua jɔ níhi nɛ ngɛ je ɔ mi ɔmɛ a he, aloo e nɛ nɔ́ he je nɛ e he hia kaa e kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ tsu ní. (La 73:1-3, 12, 13) Bɔ nɛ fɔlɔ ko ma tsu sane nɛ ɔmɛ a he ní ha a lɛ maa tsɔɔ kaa e bi ɔ maa pɛtɛ fɔlɔ ɔ hemi kɛ yemi ɔ he aloo e maa ngmɛɛ he. Moo fia o pɛɛ si kaa o kɛ o bi ɔ be pɛe ngɛ sane nɛ ɔ he ke ji kaa e wɛ, aloo e yaa ye jeha 20 po. Oti nɛ e sa nɛ o kɛ ma o hɛ mi ji kaa o maa je suɔmi mi kɛ ye bua lɛ konɛ e pee juɛmi nɛ da.

17, 18. Ke niheyo aloo yiheyo ko juɛmi peeɔ lɛ enyɔɔnyɔ ɔ, mɛni fɔli ma nyɛ maa pee kɛ ye bua lɛ?

¹⁷ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke niheyo aloo yiheyo ko ha nɛ a baptisi lɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e jɔɔ e he nɔ ha Yehowa. E he nɔ jɔɔmi ɔ tsɔɔ kaa e wo Mawu si kaa e maa suɔ lɛ, nɛ e kɛ e suɔmi nya ní peemi maa pee nɔ́ titli ngɛ e si himi mi. (Kane Maako 12:30.) Yehowa buɔ si womi nɛ ɔ kaa e ji hɛdɔ nɔ́, nɛ e sa nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ wo si nɛ ɔ hu nɛ bu lɛ jã. (Fiɛlɔ 5:4, 5) Mo hla be nɛ sa konɛ o je mi mi himi mi kɛ kai o bi ɔ anɔkuale munyu nɛ ɔ. Se loko o maa pee jã a, moo bɔ mɔde kaa o ma hla níhi a mi ngɛ womihi nɛ Yehowa asafo ɔ pee ha fɔli ɔmɛ a mi. Enɛ ɔ ma bli blɔ ha mo konɛ o tsɔɔ o bi ɔ hɛdɔ nɛ ngɛ he kaa nɔ ko maa jɔɔ e he nɔ ha Yehowa nɛ e ba e je mi kaa Kristofo no nɛ a baptisi lɛ, kɛ jehanɛ hu ɔ, jɔɔmihi nɛ e ma ná.

¹⁸ Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ma nyɛ maa na ga womi nɛ maa ye bua mo ngɛ mi tsɔɔmi munyu nɛ ji “Questions Parents Ask,” nɛ ngɛ womi nɛ ji Questions Young People Ask​—Answers That Work, Kpo 1 ɔ mi ɔ. Womi ɔ de ke: “O he ko sɔ kɛ de ke o bi ɔ kua o hemi kɛ yemi ɔ. Behi fuu ɔ, nɔ́ ko nɛ e haa nɛ e baa lɛ jã.” E ma nyɛ maa pee juami bi a nɔ nyɛmi. Jehanɛ hu ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa nɔ ko kɛ lɛ sɛɛ we ní, aloo e nuɔ he kaa nihewi kɛ yihewi kpahi ngɛ mɔde bɔe ngɛ Mawu jami mi pe lɛ. Nya tsɔɔmi munyu ɔ de hu ke, “Behi fuu ɔ, sanehi kaa kikɛ nɛ ɔ kɔ we o hemi kɛ yemi ɔ he po. Mohu ɔ, a kɔɔ si fɔfɔɛhi nɛ haa nɛ e he waa kaa nɔ ko maa hi si ngɛ e hemi kɛ yemi ɔ nya a he.” Lɔ ɔ se ɔ, nya tsɔɔmi munyu ɔ tsɔɔ ní komɛ nɛ fɔli nɛ a ji Kristofohi ma nyɛ maa pee kɛ ye bua a bimɛ konɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa.

19. Mɛni fɔli ma nyɛ maa pee kɛ ye bua a bimɛ konɛ a pee ‘juɛmitsɛmɛ nɛ a he a yi wami’?

¹⁹ E ji fɔli a blɔ nya ní tsumi kɛ he blɔ nɛ a ná kaa a maa tsɔɔ a bimɛ ɔmɛ ní “ngɛ Yehowa tsɔsemi kɛ e ga womi mi.” (Efe. 6:4) Kaa bɔ nɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kɛkɛ kaa a ma de a bimɛ ɔmɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ, se mohu ɔ, a maa ye bua mɛ nɛ a ná nɔ mi mami ngɛ nɔ́ nɛ a kase ɔ mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e biɔ nɛ a ná nɔ mi mami nɛ mi wa, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ a jɔɔ a he nɔ ha Yehowa konɛ a kɛ a tsui tsuo nɛ sɔmɔ lɛ. Wa sɔlemi ji kaa Yehowa Munyu ɔ, e mumi klɔuklɔu ɔ, kɛ mɔde nɛ o ngɛ bɔe kaa fɔlɔ ɔ nɛ e ye bua o bimɛ ɔmɛ nɛ a pee ‘juɛmitsɛmɛ konɛ a he a yi wami.’