HƐ MI MUNYU
Ajuama Bɔmi He Níhi—A Yeɔ Nɔ Awi Aloo A Yi Nɔ Awi?
Mwɔnɛ ɔ, ajuama bɔmi he níhi pɔhe ngɛ je ɔ mi.a A ma nyɛ maa na ngɛ níhi a jua tsɛmihi, he dlamihi, sɛnihi, lahi, womi tɛtlɛɛhi, TV nɔ ní peemihi, kɛ video nɔ fiɛmihi a mi. A ma nyɛ maa na hu ngɛ mobile phone kɛ Internet ɔ nɔ. Nihi fuu nɛ tɔmi ko ngɛ ajuama bɔmi he níhi a he. Mwɔnɛ ɔ, nihi kɛ ajuama bɔmi he níhi ngɛ ní tsue wawɛɛ ngɛ hehi fuu pe be ko nɛ be ɔ.—Hyɛ daka nɛ e yi ji, “Anɔkualehi Nɛ Kɔɔ Ajuama Bɔmi He Níhi A He.”
Jehanɛ se hu ɔ, ajuama bɔmi he níhi a hɛ mi ngɛ tsakee. Ní Lelɔ Kpanaa Gail Dines ngma ke: “Mwɔnɛ ɔ, ajuama bɔmi he fonihi nɛ a ngɛ pee ɔ ngɛ tai wawɛɛ nitsɛ, nɛ enɛ ɔ ha nɛ ajuama bɔmi he fonihi nɛ be ko nɛ be ɔ, nihi buu mɛ kaa a ngɛ tai ɔ ba pee nɔ́ ko nɛ pɔhe wawɛɛ, nɛ nihi nɛ tɔmi ko ngɛ he hu.”
Kɛ o susu kɛɛ? Anɛ ajuama bɔmi he níhi nɛ nihi kɛ a he woɔ mi ɔ ji ní peepeehi nɛ yi nɔ awi nɛ a kɛ jeɔ hɛja kɛkɛ, aloo e ji duɔ nɛ gbeɔ nɔ, aloo e ji nɔ́ ko nɛ e yi nɔ awi tsɔ lo? Yesu de ke: “Tso kpakpa a, yiblii kpakpa nɛ e woɔ, nɛ tso yaya hu woɔ yiblii yaya.” (Mateo 7:17) Mɛni yiblii ajuama bɔmi he níhi woɔ? Loko wa ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu sane bimi komɛ nɛ a he hia nɛ kɔɔ ajuama bɔmi he níhi a he ɔ he nɛ waa hyɛ.
Mɛni blɔ nɔ ajuama bɔmi he níhi yeɔ nɔ awi ngɛ?
NƆ́ NƐ NÍ LELI DE: Níhi a mi hlali kɛ juɛmi he ní kaseli komɛ tsɔɔ kaa ajuama bɔmi he fonihi a hyɛmi, aloo e he ní kanemi tlɔɔ nɔ he kaa bɔnɛ tsopa yaya kɛ nítsumi hu tlɔɔ nɔ he ɔ.
Brianb nɛ Internet nɔ ajuama bɔmi he fonihi a hyɛmi tlɔ e he ɔ de ke: “Nɔ́ ko nɔ́ ko nyɛ we nɛ e tsi ye nya nɛ ma kpa. I nyɛ we ma pee ye he nɔ́ ko. Ye he doɔ blibliibli nɛ ye yi yeɔ mi. I bɔ mɔde kaa ma kpa, se ngɛ jeha babauu se ɔ, i nyɛ we.”
Behi fuu ɔ, nihi nɛ a kɛ a he woɔ ajuama bɔmi he níhi a mi ɔ laa a ní peepee ɔ nɔ. A peeɔ níhi ngɛ kɔkɔɔmi nɛ a sisiɔ nɔ. E be nyakpɛ kaa a ti nihi fuu yuɔ a he ngɛ nihi a he, zo peeɔ mɛ, a peeɔ yeyeeye, a haoɔ, nɛ a mi mi fuɔ mlamlaamla. Be komɛ a mi po ɔ, e peeɔ mɛ kaa a gbe a he. Serge nɛ e gblaa bɔmi nami he fonihi kɛ pueɔ e mobile phone nɔ daa ligbi ɔ de ke: “Imi nitsɛ ye he pɛ nɛ i susuɔ, nɛ i pee yeyeeye. I nuɔ he kaa se nami ko be ye he, ye he nile fiaa mi kpa, nɔ ko susuu we ye he, nɛ i be nyɛe ma kpa níhi kaa jã a hyɛmi. Zo gbe mi wawɛɛ, nɛ i ye gbeye kaa ma ha nɛ nɔ ko nɛ e ye bua mi.”
Ke o hɛ gba bɔmi nami he foni nɔ kɛkɛ po ɔ, e ma nyɛ ma ye mo awi. Ní Lelɔ Kpanaa Judith Reisman ji kuu ko nɛ hlaa ajuama bɔmi he níhi a mi ɔ nya dalɔ. E de ngɛ U.S. Mlaa Womi Kpe ɔ hɛ mi ke: “Ajuama bɔmi he fonihi a hyɛmi tlɔɔ nɔ juɛmi mi, nɛ e puɛɔ juɛmi ɔ. Ke nɔ ɔ hii si ɔ, si kake too ɔ, e kaiɔ nɔ́ nɛ e hyɛ ɔ, nɛ e yee kɛ haa nɔ ɔ kaa e ma je e juɛmi kɛ je nɔ́ nɛ e hyɛ ɔ nɔ.” Susan nɛ e ye jeha 19 nɛ e kɛ e he wo ajuama bɔmi he fonihi a hyɛmi mi ngɛ Internet ɔ nɔ ɔ de ke: “Fonihi nɛ i hyɛɔ ɔ tlɔ ye juɛmi mi. Ke i hii si si kake too ɔ, foni ɔmɛ baa ye juɛmi mi. E peeɔ mi kaa nɔ́ nɛ i be nyɛe ma je ye juɛmi kɛ je nɔ.”
NƆ́ NƐ E SA KAA WA KADI: Ajuama bɔmi he níhi peeɔ nihi nyɔguɛ nɛ e yeɔ mɛ awi.—2 Petro 2:19.
Mɛni blɔ nɔ lɛ ajuama bɔmi he níhi yeɔ wekuhi awi ngɛ?
NƆ́ NƐ NÍ LELI DE: “E puɛɔ nihi kɛ a yihi, kɛ wekuhi a kpɛti.”—The Porn Trap, nɛ Wendy kɛ Larry Maltz ngma.
Ajuama bɔmi he níhi puɛɔ gba si himi mi he piɛɛli kɛ weku mi bimɛ a kpɛti
E puɛɔ huɛ bɔmi kɛ suɔmi nɛ ngɛ nɔ kɛ e yo a kpɛti ɔ, nɛ a he we a sibi yi.—Abɛ 2:12-17.
E haa nɛ nɔ foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi, nɛ e kɛ e huno aloo e yo sɛɛ we ní, nɛ e bua jɔɛ e yo aloo e huno he hu.—Efesobi 5:28, 29.
E haa nɛ nɔ susuɔ bɔmi nami mi ní peepee yayahi a he nɛ e náa jamɛ a ní peepee ɔmɛ he akɔnɔ.—2 Petro 2:14.
E haa nɛ nihi nyɛɔ a gba si himi mi he piɛɛli a nɔ konɛ a kɛ mɛ nɛ ná bɔmi kaa bɔnɛ a naa ngɛ fonihi nɛ a hyɛɔ mi ɔ.—Efesobi 5:3, 4.
E haa nɛ nihi a bua jɔɛ a yihi kɛ a hunomɛ a he, nɛ a puɛɔ gba.—Mateo 5:28.
Baiblo ɔ wo gba si himi mi he piɛɛli he wami kaa a ye ‘anɔkuale nɛ a ko je a sibi a se.’ (Malaki 2:16) Anɔkuale nɛ a yi ngɛ gba si himi mi ɔ ma nyɛ ma puɛ gba si himi, nɛ e kɛ gba mi pomi hu ma nyɛ maa ba. Gba mi pomi yeɔ bimɛ awi.
Ajuama bɔmi he níhi yeɔ jokuɛwi awi. Brian, nɛ a tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke: “Benɛ i ye jeha nyɔngma a, i ju si nɛ i ya hyɛ ye papaa womi ko nɛ ajuama bɔmi he fonihi ngɛ mi. I bɔni foni nɛ ɔmɛ hyɛmi ngɛ laami mi. I li nɔ́ heje nɛ ye bua jɔ jamɛ a foni ɔmɛ a he. Nɔ́ nɛ ɔ tlɔ ye he kɛ ya si benɛ i wa.” Níhi a mi hlami tsɔɔ kaa ke jokuɛwi hyɛ ajuama bɔmi he fonihi ɔ, e haa nɛ a bɔmi nami akɔnɔ teɔ si be mi nɛ a wɛ, nɛ lɔɔ haa nɛ a suɔ kaa a kɛ nihi fuu nɛ ná bɔmi, a tuaa nihi abonua, nɛ ke a kɛ nihi ná we bɔmi ɔ, a he jɔɛ mɛ.
NƆ́ NƐ E SA KAA WA KADI: Ajuama bɔmi he níhi puɛɔ nihi kɛ a suɔli a kpɛti, nɛ nyagbenyagbe ɔ, e haa nɛ nihi yeɔ tsui.—Abɛ 6:27.
Mɛni Baiblo ɔ deɔ ngɛ ajuama bɔmi he níhi a he?
MAWU MUNYU Ɔ DE KE: “Lɔɔ he ɔ, je nɛ ɔ mi akɔnɔ níhi nɛ haoɔ nyɛ, yo kɛ nyumu yakayaka fiɛmi, mu ní tsumi, mi mi la, akɔnɔ yaya, kɛ hɛ tsumi nɛ ngɛ kaa amaga jami ɔ, nyɛɛ gbe.”—Kolosebi 3:5.
Ngɛ e kpiti pomi mi ɔ, Yehowac Mawu sume ajuama bɔmi he níhi kulaa. Pi kaa Yehowa ngɛ munyu tue kɛ ngɛ bɔmi nami sie. Yi mi tomi heje nɛ Yehowa bɔ wɔ nɛ e kɛ bɔmi nami he akɔnɔ wo wa mi ɔ ji, nɛ́ nihi kɛ a yihi nɛ a ná a sibi a he bua jɔmi, nɛ a su a sibi a he gbagbanii, konɛ a fɔ bimɛ.—Yakobo 1:17.
Lɛɛ mɛni heje mɔ nɛ wa ma nyɛ ma de ke Yehowa sume ajuama bɔmi he níhi ɔ? Mo susu ní komɛ a heje nɛ e sume ɔ he nɛ o hyɛ:
E le kaa ajuama bɔmi he níhi ma nyɛ maa ye nɔ awi.—Efesobi 4:17-19.
E suɔ wɔ nɛ e suɔ kaa e maa po wa he piɛ kɛ je níhi nɛ ma nyɛ maa ye wɔ awi ɔ a he.—Yesaya 48:17, 18.
Yehowa suɔ kaa e maa po gba si himi mi he piɛɛli kɛ wekuhi a he piɛ.—Mateo 19:4-6.
E suɔ kaa wa je mi bami he nɛ tsɔ, nɛ́ wa ko pee níhi nɛ maa hao ni kpahi.—1 Tesalonikabi 4:3-6.
E suɔ nɛ waa kɛ wa fɔmi ní ɔmɛ nɛ tsu ní ngɛ blɔ kpakpa nɔ.—Hebribi 13:4.
Yehowa le kaa ajuama bɔmi he níhi puɛɔ nɔ juɛmi, nɛ e haa nɔ foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi kaa bɔnɛ Satan peeɔ ɔ.—1 Mose 6:2; Yuda 6, 7.
NƆ́ NƐ E SA KAA WA KADI: Ajuama bɔmi he níhi puɛɔ huɛ bɔmi nɛ ngɛ nihi kɛ Mawu a kpɛti ɔ.—Romabi 1:24.
Se Yehowa mi mi sãa lɛ ngɛ nihi nɛ a suɔ kaa a yu a he ngɛ ajuama bɔmi he níhi a he ɔ he. Baiblo ɔ de ke: ‘Yehowa naa mɔbɔ; e mi mi hi. E muklii mi fu we mla, se e mɔbɔ nami ɔ mohu hiɛ babauu. Ejakaa e le wa bɔ su; e le kaa zu kɛkɛ ji wɔ.’ (La 103:8, 14) E ngɛ nihi nɛ a baa a he si ɔ nine fɔe nɛ a ba e ngɔ konɛ ‘e na mɛ mɔbɔ, nɛ a ná dloomi nɛ maa ye bua mɛ ngɛ be nɛ sa mi.’—Hebribi 4:16; hyɛ munyu nɛ e yi ji, “Bɔnɛ Nɔ Ko Ma Plɛ Kɛ Kpa Ajuama Bɔmi He Fonihi A Hyɛmi.”
Nihi fuu kplɛɛ yemi kɛ buami nɛ Mawu kɛ ha mɛ ɔ nɔ. Anɛ a ná he se lo? Mo kadi nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de kɛ kɔ nihi nɛ a kpa je mi bami yaya ní peepee komɛ ɔ a he. Baiblo ɔ de ke: “A du nyɛ he, nɛ a kpale tsukɔ nyɛ he, nɛ a wo nyɛ nguɔ ngɛ Nyɔmtsɛ Yesu Kristo biɛ ɔ, kɛ wa Mawu ɔ mumi ɔ mi.” (1 Korintobi 6:11) Jamɛatsɛmɛ ɔmɛ hu ma nyɛ maa tu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɛ Yesaya tu ɔ: ‘Yehowa Mawu ɔ ji nɔ nɛ haa mi he wami kɛ nyɛmi.’—Yesaya 12:2.
Susan ji nɔ ko nɛ ajuama bɔmi he fonihi a hyɛmi tlɔ e he, se e nyɛ nɛ e kpa. E de ke: “Ke o suɔ nɛ o kpa su nɛ ɔ, Yehowa pɛ ji nɔ nɛ ma nyɛ maa ye bua mo. Ke o sɔle kɛ bi yemi kɛ buami kɛ blɔ tsɔɔmi kɛ je Yehowa ngɔ ɔ, o ma nyɛ ma ná si dami kpakpa ngɛ e hɛ mi. E be mo kuae.”
a “Ajuama bɔmi he níhi” ji níhi nɛ a pee nɛ nihi hyɛɔ, aloo a kaneɔ, aloo a buɔ tue konɛ e tle a bɔmi nami akɔnɔ si. Fonihi, kɛ níhi nɛ a ngma ngɛ womihi a mi, kɛ lahi loo munyuhi nɛ a buɔ tue hu ma nyɛ maa piɛɛ he.
b A tsake biɛ ɔmɛ ngɛ munyu nɛ ɔ mi.
c Baiblo ɔ ha nɛ wa na kaa Mawu biɛ ji Yehowa.