Is jou gewete goed opgelei?

HET jy al ooit gesê: “Ek weet in my hart dat dit nie reg is nie”, of: “Ek kan nie doen wat jy my vra om te doen nie. Iets in my sê vir my dat dit verkeerd is”? Dit was die “stem” van jou gewete, daardie innerlike besef, of sin, van reg en verkeerd, wat ’n mens verontskuldig of beskuldig. Ja, ’n gewete is inherent aan ons.

Hoewel die mens van God vervreemd is, het hy nog steeds die algemene vermoë om tussen reg en verkeerd te onderskei. Dit is omdat hy na God se beeld gemaak is, sodat hy in sekere mate die goddelike eienskappe wysheid en regverdigheid weerspieël (Genesis 1:26, 27). In verband hiermee het die apostel Paulus onder inspirasie geskryf: “Wanneer mense van die nasies, wat geen wet het nie, van nature die dinge van die wet doen, is hierdie mense, al het hulle geen wet nie, ’n wet vir hulleself. Dit is juis hulle wat toon dat die wese van die wet in hulle harte geskrywe staan, terwyl hulle gewete saam met hulle getuig en hulle eie gedagtes hulle onderling beskuldig of selfs verontskuldig.”a—Romeine 2:14, 15.

Hierdie sedelike natuur, wat van die eerste mens, Adam, geërf is, dien as ’n “wet”, of ’n gedragsreël, in mense van alle rasse en nasionaliteite. Dit is die vermoë om na onsself te kyk en ’n oordeel ten opsigte van onsself te vorm (Romeine 9:1). Adam en Eva het bewys gelewer van hierdie vermoë onmiddellik nadat hulle God se wet verbreek het—hulle het weggekruip (Genesis 3:7, 8). Nog ’n voorbeeld van hoe die gewete werk, is die manier waarop koning Dawid gereageer het toe hy besef het dat hy gesondig het deur ’n volkstelling te hou. Die Bybel sê: “Dawid se hart het hom begin veroordeel.”—2 Samuel 24:1-10.

Die vermoë om terug te kyk en jou sedelike gedrag te beoordeel, kan ’n baie belangrike uitwerking hê, naamlik godvrugtige berou. Dawid het geskryf: “Toe ek stilgebly het, het my gebeente weggeteer deur my gekreun die hele dag. My sonde het ek uiteindelik aan u bely, en my ongeregtigheid het ek nie bedek nie. Ek het gesê: ‘Ek sal aan Jehovah belydenis doen van my oortredings.’ En u het die ongeregtigheid van my sondes vergewe” (Psalm 32:3, 5). ’n Gewete wat werk, kan die sondaar dus na God terugbring deur hom te help besef dat hy God se vergifnis nodig het en Sy weë moet volg.—Psalm 51:1-4, 9, 13-15.

Die gewete gee ook waarskuwings of voorsien leiding wanneer ons ’n keuse moet maak of ’n sedelike besluit moet neem. Dit was hierdie aspek van die gewete wat Josef moontlik vooraf laat besef het dat egbreuk verkeerd en sleg is—’n sonde teen God. ’n Spesifieke wet teen egbreuk is later ingesluit in die Tien Gebooie wat aan Israel gegee is (Genesis 39:1-9; Eksodus 20:14). Dit is duidelik dat ons baie meer daarby kan baat vind as ons gewete opgelei is om ons eerder te lei as om ons net te veroordeel. Is dit hoe jou gewete werk?

Lei die gewete op om die regte besluite te neem

Hoewel ons die gawe van ’n gewete erf, is hierdie vermoë ongelukkig beskadig. Hoewel die mens ’n volmaakte begin gegee is, ‘het almal gesondig en skiet hulle te kort aan die heerlikheid van God’ (Romeine 3:23). Omdat ons deur sonde en onvolmaaktheid geskend is, kan ons gewete verwronge wees en werk dit dalk nie meer heeltemal soos dit oorspronklik bedoel was nie (Romeine 7:18-23). Daarbenewens kan eksterne faktore ’n invloed op ons gewete hê. Dit kan beïnvloed word deur ons opvoeding of deur plaaslike gebruike, opvattings en milieu. Die verdorwe sedes en die dalende standaarde van die wêreld kan sekerlik nie die standaard vir ’n goeie gewete wees nie.

’n Christen het dus die bykomende hulp nodig van die vaste en regverdige standaarde wat in God se Woord, die Bybel, gevind word. Dit kan ons gewete lei om sake korrek te beoordeel en reg te stel (2 Timoteus 3:16). Wanneer ons gewete volgens God se standaarde opgelei is, kan dit beter as ’n sedelike veiligheidsmiddel dien en ons in staat stel “om te onderskei wat reg sowel as verkeerd is” (Hebreërs 5:14). Sonder God se standaarde sal ons gewete ons miskien nie waarsku wanneer ons in ’n slegte weg verval nie. “Daar is ’n weg wat vir ’n mens reg lyk”, sê die Bybel, “maar die einde daarvan is later die weë van die dood.”—Spreuke 16:25; 17:20.

Op sekere gebiede van die lewe voorsien God se Woord duidelike riglyne en leiding, en dit sal wys wees van ons om dit te volg. Daarenteen is daar baie situasies waarvoor daar geen spesifieke instruksies in die Bybel is nie. Dit kan keuses in verband met sekulêre werk, gesondheidsake, ontspanning, kleredrag en persoonsversorging sowel as ander sake insluit. Dit is nie maklik om te weet wat om in elke geval te doen en die regte besluit te neem nie. Daarom moet ons dieselfde gesindheid as Dawid hê, wat gebid het: “Maak u weë aan my bekend, o Jehovah; leer my u paaie. Laat my in u waarheid wandel en leer my, want u is my God van redding” (Psalm 25:4, 5). Hoe beter ons God se beskouings en weë verstaan, hoe beter sal ons ons omstandighede akkuraat kan beoordeel en besluite met ’n skoon gewete kan neem.

Wanneer ons voor ’n vraag of ’n besluit te staan kom, moet ons dus eerstens nadink oor Bybelbeginsels wat moontlik daarop van toepassing is. Party hiervan kan wees om respek vir hoofskap te hê (Kolossense 3:18, 20); eerlik in alles te wees (Hebreërs 13:18); die kwaad te haat (Psalm 97:10); vrede na te streef (Romeine 14:19); aan bestaande owerhede gehoorsaam te wees (Matteus 22:21; Romeine 13:1-7); uitsluitlike toegewydheid aan God te gee (Matteus 4:10); geen deel van die wêreld te wees nie (Johannes 17:14); slegte omgang te vermy (1 Korintiërs 15:33); beskeie in kleredrag en persoonsversorging te wees (1 Timoteus 2:9, 10); en om ander nie te laat struikel nie (Filippense 1:10). As ons die betrokke Bybelbeginsel identifiseer, kan dit dus ons gewete versterk en ons help om die regte besluit te neem.

Luister na jou gewete

As ons wil hê dat ons gewete ons moet help, moet ons daarop ag slaan. Slegs wanneer ons vinnig op die prikkels van ons Bybelopgeleide gewete reageer, vind ons daarby baat. Ons kan die opgeleide gewete vergelyk met die waarskuwingsliggies op ’n voertuig se instrumentpaneel. Gestel ’n liggie kom aan om ons te waarsku dat die oliedruk laag is. Wat sal gebeur as ons nie gou daaraan aandag skenk nie en voortgaan om die voertuig te bestuur? Ons kan ernstige skade aan die enjin aanrig. Net so kan ons gewete, of innerlike stem, ons waarsku dat ’n sekere handelswyse verkeerd is. Dit vergelyk ons skriftuurlike standaarde en waardes met die handelswyse wat gevolg of oorweeg word en gee dan ’n waarskuwing, net soos die liggie op die instrumentpaneel. As ons op die waarskuwing ag slaan, sal dit ons nie net help om die slegte gevolge van die verkeerde daad te vermy nie, maar ook ons gewete in staat stel om aan te hou om reg te werk.

Wat sal gebeur as ons besluit om die waarskuwing te ignoreer? Die gewete kan met verloop van tyd ongevoelig word. Die uitwerking wat dit het wanneer die gewete aanhoudend geïgnoreer of onderdruk word, kan vergelyk word met wat gebeur wanneer die vlees met ’n brandyster geskroei word. Die littekenweefsel, wat geen senuwee-eindpunte het nie, het geen gevoel meer nie (1 Timoteus 4:2). Hierdie soort gewete reageer nie meer wanneer ’n sonde gepleeg word nie, en dit gee ook nie waarskuwings om die herhaling van die sonde te voorkom nie. So ’n ongevoelige gewete ignoreer Bybelstandaarde van reg en verkeerd en is dus ’n slegte gewete. Dit is ’n verontreinigde gewete, waarvan die besitter “alle sedelikheidsgevoel verloor het” en vervreemd is van God (Efesiërs 4:17-19; Titus 1:15). Wat ’n tragiese gevolg!

“Behou ’n goeie gewete”

Om ’n goeie gewete te behou, vereis volgehoue inspanning. Die apostel Paulus het gesê: “Ek [oefen] my voortdurend om bewus te wees dat ek geen oortreding teen God en die mense begaan nie” (Handelinge 24:16). As ’n Christen het Paulus sy handelswyse voortdurend ondersoek en reggestel om seker te maak dat hy geen oortreding teen God begaan nie. Paulus het geweet dat dit per slot van rekening God is wat sal bepaal of ons dade reg of verkeerd is (Romeine 14:10-12; 1 Korintiërs 4:4). Paulus het gesê: “Alles lê naak en oop en bloot voor die oë van hom aan wie ons rekenskap moet gee.”—Hebreërs 4:13.

Paulus het ook gemeld dat geen oortreding teen mense begaan moet word nie. ’n Goeie voorbeeld hiervan is sy raad aan die Christene in Korinte oor ‘die eet van voedsel wat aan afgode geoffer is’. Sy punt was dat dit noodsaaklik is om die gewete van ander in aanmerking te neem al is ’n sekere handelswyse op sigself nie afkeurenswaardig volgens God se Woord nie. As dit nie gedoen word nie, kan dit ‘ons broers ter wille van wie Christus gesterf het, te gronde rig’ in ’n geestelike sin. Ons kan ook ons eie verhouding met God vernietig.—1 Korintiërs 8:4, 11-13; 10:23, 24.

Gaan dus voort om jou gewete op te lei en om ’n goeie gewete te behou. Soek God se leiding wanneer jy besluite moet neem (Jakobus 1:5). Bestudeer God se Woord, en laat die beginsels daarin jou verstand en hart vorm (Spreuke 2:3-5). Raadpleeg ryp Christene wanneer ernstige kwessies opduik om seker te maak dat jy die betrokke Bybelbeginsels reg verstaan (Spreuke 12:15; Romeine 14:1; Galasiërs 6:5). Dink aan hoe jou besluit jou gewete sal raak, hoe dit ander sal raak en bowenal hoe dit jou verhouding met Jehovah sal raak.—1 Timoteus 1:5, 18, 19.

Ons gewete is ’n wonderlike gawe van ons liefdevolle hemelse Vader, Jehovah God. As ons dit gebruik in ooreenstemming met die wil van die Een wat dit gegee het, sal dit ons nader aan ons Skepper laat kom. Namate ons daarna streef om ‘’n goeie gewete te behou’ in alles wat ons doen, toon ons al hoe duideliker dat ons na God se beeld gemaak is.—1 Petrus 3:16; Kolossense 3:10.

[Voetnoot]

[Prente op bladsy 13]

Is jou gewete opgelei om jou eerder te lei as om jou net te veroordeel?

[Prent op bladsy 14]

Ons kry ’n goed opgeleide gewete deur Bybelbeginsels te leer en toe te pas

[Prente op bladsy 15]

Moenie die waarskuwings van jou gewete ignoreer nie