Waarom ’n hedendaagse siekte?
“DIT het vir my die belangrikste ding in my lewe geword om maer te wees”, het 34-jarige Ann erken. Haar vrees om oorgewig te raak het tot ’n baie streng dieet en die verlies van 30 kilogram in ’n kort tydjie gelei. “Sy was net vel en been en dit het gelyk asof sy uit ’n konsentrasiekamp kom”, het haar man gesê.
Toe, uit pure honger, het sy haar aan kos begin vergryp. Daarna het sy, om te keer dat sy gewig aansit, lakseermiddels gebruik en haar vinger in haar keel gedruk om van die kos ontslae te raak. ‘Hoe kan iemand in so ’n walglike gewoonte verval?’ wonder jy dalk.
“Dit is makliker as wat jy dink”, het Ann erken. “Ek wou net maer wees. Daar word groot druk op vroue uitgeoefen om slank te lyk. Ek is deur die modetydskrifte gebombardeer, wat die klem op ‘maer, maer, maer’ lê. Ek was dus vasbeslote om plankdun en aantreklik te wees.”
Ann is sodoende in die genadelose greep van eetversteurings vasgevang. Sy het tien lang jare daaronder gely. Soos sy gesê het: “Jy dink nooit dat dit tot so iets sal lei nie.” Maar Ann is nie uniek nie. Sy is een van ongeveer eenmiljoen Amerikaanse vroue wat jaarliks òf anorexia nervosa òf bulimie kry. Talle mans het ook hierdie eetversteurings gekry, en talle mans is ook baie oorgewig. Maar presies wat is hierdie versteurings?
Die versteurings
Anorexia nervosa word gekenmerk deur ’n ernstige en langdurige onvermoë of weiering om te eet vanweë emosionele konflik. Dit word nie deur fisiese siekte veroorsaak nie. Hierdie toestand lei tot aansienlike gewigsverlies. Die persoon—gewoonlik ’n jong vrou—is baie bang om swaarlywig te raak en voel te vet selfs wanneer sy uitgeteer is. Menstruasie hou op. Sy weier om haar gewig bo die minimum- normale gewig vir haar ouderdom en lengte te hou.
Bulimie word gekenmerk daardeur dat iemand hom herhaaldelik aan kos vergryp, dit wil sê, hy verorber op onbeteuelde wyse groot hoeveelhede kos in ’n kort tydjie. Daarna probeer ’n bulimie-lyer om van die kalorieë ontslae te raak deur selfgeïnduseerde vomering, die gebruik van lakseermiddels en uriendrywers of strawwe oefening. Die bulimie-lyer bekommer hom voortdurend oor sy figuur en gewig.
Kompulsiewe ooretery word gekenmerk deur onbeteuelbare etery, gevolg deur ’n skuldgevoel en skaamte oor die gedrag en gevolglike gewigstoename. Die kompulsiewe eter ooreet hom blykbaar wanneer hy ontsteld of opgewonde is. Aangesien kompulsiewe eters gewoonlik nie gou van die kos in hulle ingewande ontslae raak nie, lei dit dikwels tot vetsug.
Die blote feit dat jy gewig aansit of verloor, of oorgewig of maer is, is nie ’n aanduiding dat jy aan ’n eetversteuring ly nie. Daar kan genetiese of fisiologiese oorsake wees. ’n Eetversteuring bestaan wanneer iemand se gesindheid teenoor kos en gewig verwronge geraak het. Dan eet ’n mens—of weier jy om te eet—weens diepliggende emosionele probleme.
Al hoe meer gevalle van eetversteurings
Die meeste gesaghebbendes sê dat daar al hoe meer gevalle van eetversteurings voorkom, en sommige noem dit selfs ’n epidemie. In ’n artikel “Eetversteurings: Wat dit vir die 1990’s inhou” het navorsers verduidelik dat hierdie versteurings “sedert 1970 dramaties toegeneem het en nou algemeen in klinieke teëgekom word”. Na berig word, sterf 150 000 mense jaarliks weens komplikasies wat met anorexia nervosa en bulimie verband hou.
Ann het egter ten volle herstel. Sy was gelukkig. Tot 21 persent van diegene wat anorexia nervosa kry, sterf aan die siekte. Selfmoordgedagtes is iets algemeens by diegene met bulimie, en etlike geneeshere sê dat ’n derde van hulle pasiënte al probeer het om hulle eie lewe te neem.
Hierdie eetversteurings tref alle ouderdoms-, etniese en rassegroepe en kom onder alle stande voor. Hierdie toenemende siekte kom nou algemeen in talle ekonomies ontwikkelde lande voor. Na berig word, was daar sedert 1981 ’n “dramatiese” toename in Japan. Swede, Brittanje, Hongkong, Suid-Afrika, Australië en Kanada het almal toenames gehad.
Maar waarom het eetversteurings, hoewel dit al honderde jare voorkom, in die 20ste eeu ’n epidemie geword?
“Die altaar van die slankheid”
Na 40 jaar van navorsing verduidelik dr. Hilde Bruch: “Ek is geneig om dit te verbind met die geweldige klem wat die Mode op slankheid plaas. . . . Tydskrifte en rolprente dra dieselfde boodskap, maar dit is die televisie wat nooit ophou nie, wat dit dag en nag by ’n mens inhamer dat jy slank moet wees as jy liefde en respek wil ontvang.”
Voor 1900 was dit hoofsaaklik die rykes wat modieuse klere gedra het. Maar na die Eerste Wêreldoorlog (1914-18) het die koms van afdelingswinkels, vrouetydskrifte en modefotografie vroue van die laer stande al hoe meer in die mode laat belangstel. Elegante nuwe modes is in groot hoeveelhede in standaardgroottes vervaardig. Maar om dit te kon dra, moes ’n vrou die “regte” figuur hê. Dit het dus vir vroue ’n bron van frustrasie en vernedering geword wanneer hulle nie in sulke modieuse klere kon pas nie omdat daar iets met hulle figuur geskort het.
Toe, in 1918, het Amerika se eerste dieetsuksesboek gewigsbeheer met selfrespek gekoppel. Dit is as ’n karakterfout en ’n sosiale gebrek begin beskou as ’n vrou oorgewig is. In haar boek Fasting Girls verduidelik Joan Brumberg die gevolg: “Teen die twintigerjare het die uiterlike in werklikheid belangriker geword as die karakter omdat seksuele aantreklikheid geestelikheid as ’n vrou se ‘sieraad’ vervang het. . . . Talle het die idee laat posvat dat ’n mens eiewaarde aan die grootte en die vorm van die liggaam meet.”
Diëte en liggaamlike skoonheid het derhalwe ’n obsessie geword. Vandag is ongeveer 50 persent van die vroue in die Verenigde State op enige gegewe tydstip op dieet, die meeste ter wille van hulle voorkoms! ’n Opname wat deur die tydskrif Glamour gemaak is, het 33 000 vroue gevra: “Wat sal jou die gelukkigste maak?” Twee-en-veertig persent het geantwoord: “Om gewig te verloor.” Dit was byna dubbel soveel as enige van die ander moontlikhede wat genoem is waaruit ’n mens tydens die opname kon kies, soos: “Sukses by die werk.”
’n Rietskraal lyfie het nou, aan die begin van die negentigerjare, ’n simbool van mag, sukses en aantreklikheid geword. “Met die oog op ons langdurige en oordrewe gesamentlike aanbidding by die altaar van die slankheid, is dit geen wonder nie dat so baie hedendaagse jong vroue diëte ’n geloofsartikel maak”, het Brumberg verduidelik. Een duidelike gevolg? ’n Epidemie van eetversteurings.
Ten spyte van die sosiale druk om maer te wees, kry nie alle vroue eetversteurings nie. Vir wie hou dit dus veral gevaar in?
[Venster op bladsy 3]
Gesondheidsgevare vanweë eetversteurings
Anorexia nervosa
Bloedsiektes, buitengewoon lae bloeddruk, abnormale lomerigheid of swakheid, onreëlmatige hartklop, skielike hartversaking, vergeling van vel, hormoonversteurings, staking van menstruasie, verlies van beenmassa.
Bulimie
Onreëlmatige menstruasie, spierswakheid en -krampe, ontwatering, duiseligheid, tandemalje-erosie en tandbederf, koulikheid, moegheid, spysverteringsprobleme, onreëlmatige hartklop wat tot ’n skielike hartaanval kan lei, skeure en bloeding in die slukderm, maagpyn.
Kompulsiewe ooretery
Gewigsverwante hoë bloeddruk en moegheid, ernstige vetsug (wat die gevaar van suikersiekte verhoog), koronêre hartsiekte, kanker, hormoonversteurings en galstene.