Waarop stuur sedes af?

DIE Bybel was eeue lank onteenseglik die maatstaf van sedelikheid in baie lande. Hoewel nie almal die verhewe beginsels daarin toegepas het nie, het die Bybel diegene wat dit erken het ’n gemeenskaplike sedelike taal gegee, ’n toetssteen om gedrag te beoordeel. Maar Jesuïete-universiteitshoof Joseph O’Hare het gesê: “Ons het ’n tradisionele reeks maatstawwe gehad wat in twyfel getrek en ontoereikend of verouderd bevind is. Nou is daar blykbaar geen sedelike bakens nie.”

Wat het Bybelse sedelikheid ongewild gemaak? Een deurslaggewende faktor was die feit dat die evolusieteorie algemeen aanvaar is. Die boek American Values: Opposing Viewpoints sê: “Sover dit bekend is, het mense nog altyd in twee wêrelde geglo: ’n sigbare en ’n onsigbare. . . . Die onsigbare wêreld het die grondslag vir sin en waarde . . . voorsien. Dit was die bron van samehorigheid vir hulle gemeenskap. Maar omstreeks die middel van die vorige eeu het mense begin sê dat daar nie ’n onsigbare wêreld is nie. Dit bestaan nie en het nog nooit bestaan nie.” Veral sedert daardie tyd was daar ongeëwenaarde aanvalle op die Bybel en sy sedelikheid. Die sogenaamde hoër kritiek op die Bybel en die publisering van Darwin se Origin of Species was van hierdie filosofiese aanvalle.a

Evolusie het dus die Bybel se gesag in baie se gedagtes ondermyn. Soos ’n artikel in Harvard Magazine gesê het, is die Bybel toe bloot as “’n pragtige allegorie” beskou. Dit het ’n verwoestende uitwerking op sedelikheid gehad. Evolusie het geword wat die bekende wetenskaplike Fred Hoyle “’n ope uitnodiging vir enige opportunistiese gedrag” genoem het.

Evolusie maak natuurlik net deel van die prentjie uit. Twee wêreldoorloë het verder bygedra tot ’n algemene ontnugtering wat godsdiens betref. Die industriële omwenteling het groot maatskaplike—en sedelike—veranderinge teweeggebring. Daarbenewens het die vinnige groei van die invloedryke massamedia dit moontlik gemaak om mense op groot skaal aan verslegtende sedes bloot te stel.

Is alles relatief?

Dit is dus nie verbasend dat baie mense geen vaste beginsels het wat sedes betref nie. Hulle is van koers af soos ’n skip sonder ’n stuur. Baie volg byvoorbeeld die heersende stroom van sedelike relativisme, die beskouing dat “etiese waarhede bepaal word deur die individue en groepe wat hulle aanhang”. Volgens hierdie filosofie is daar op sedelike gebied niks absoluuts nie—alles is relatief. ‘Wat vir jóú verkeerd is, is moontlik vir iemand anders reg’, sê relativiste. Omdat hulle sedelike kompas in omtrent enige rigting wys, beoordeel hulle sonder meer feitlik enige gedrag as aanvaarbaar.

Dus is ’n daad wat vroeër “sondig” of “verkeerd” genoem sou word nou bloot “dwaas”. Die daad word moontlik as “afstootlik” vergoelik, maar nie as “onsedelik” veroordeel nie. Dit laat ’n mens dink aan die dae van die eertydse profeet Jesaja toe mense ‘sleg goed genoem het en goed sleg, die duisternis lig gemaak het en die lig duisternis’.—Jesaja 5:20.

Ander word beskuldig

Nog ’n sedelike tendens is om ander te beskuldig. Adam het Eva die skuld gegee en Eva het weer die slang die skuld gegee. Hedendaagse oortreders probeer eweneens hulle verantwoordelikheid ontduik, en regsgeleerdes en sielkundiges help hulle dikwels om dit te doen. ’n Artikel in U.S.News & World Report het die psigiatriese gemeenskap berispe omdat hulle “nuwe siektes uitdink wat oortreders as hulpelose slagoffers uitbeeld”. Die Amerikaanse Psigiatriese Vereniging het dit byvoorbeeld glo ernstig oorweeg om te sê dat verkragters aan ’n siekte ly wat deftigheidshalwe “parafiliese verkragtingsindroom” genoem word. Party het gemeen dit sou neerkom op wettige toestemming om te verkrag en ongestraf te bly. “Vroue het so heftig daarteen beswaar gemaak dat daar gou bevind is dat die verkragtingsindroom tog nie werklik ’n siekte is nie.”

Dit beteken nie dat die voor die hand liggende feit ontken word dat traumas uit iemand se kinderdae ’n nadelige uitwerking op hom kan hê wanneer hy volwasse is nie. Maar dit is verkeerd om te beweer dat ’n mens se verlede ’n verskoning is om as volwassene gewelddadig of onsedelik op te tree.

Jongmense —geen sedelike kompas nie

Die wêreld se sedelike verwarring het veral op ontvanklike jongmense sy spore afgedruk. Robert Coles, ’n navorser aan die Harvard-universiteit, het gevind dat daar nie net één onderliggende reeks opvattings is wat die sedelike lewe van Amerikaanse kinders rig nie. Hulle word deur ’n verskeidenheid sedelike kompasse en waardebeoordelings gelei. Byna 60 persent van ’n groep skoolpligtige jongmense wat ondervra is, het gesê hulle word gelei deur dít wat hulle bevoordeel of goed laat voel.

Soms dra die skole by tot hierdie sedelike verwarring. Beskou ’n invloedryke program wat as “waardesbepaling” bekend staan en wat ’n paar jaar gelede in Amerikaanse skole begin is. Wat is die basiese leerstellings? Kinders moet toegelaat word om hulle eie sedelike waardes te kies.

Die sedelike sinloosheid van so ’n standpunt is duidelik uit die ondervinding van een leerling in New York-stad wat besluit het om ’n beursie in te lewer wat sy opgetel het en waarin daar R3000 kontant was. Wat was die reaksie van haar skoolmaats in ’n klas waar sedelike waardes bespreek word? Sy is daaroor gespot en berispe! Nog erger is die feit dat nie een onderwyser of skoolamptenaar iets goeds oor haar eerlikheid gesê het nie. Een onderwyser het hierdie algehele stilte verskoon en gesê: “As ek my uitspreek oor wat reg en verkeerd is, is ek nie hulle voorligter nie.”

Kan die kerke die sedelike verval keer?

Dit is nie verbasend dat die wêreld se betreurenswaardige sedelike toestand ’n ongunstige reaksie uitlok nie. Baie dring nou aan op ’n terugkeer na tradisionele waardes, wat vir party ’n terugkeer na godsdiens beteken. Maar die kerke het ’n swak rekord wat die verskaffing van sedelike leiding betref. Die Algemene Vergadering vir die Presbiteriaanse Kerk (VSA) het erken: “Ons staan voor ’n krisis waarvan die afmetings en implikasies verskriklik is.” Watter soort krisis? “Tussen 10 en 23 persent van die geestelikes landwyd het al geslagsonsedelikheid beoefen of met gemeentelede, kliënte, werknemers, ens. geslagsomgang gehad.”

Baie mense is dus deur godsdiens ontnugter. Die voorsitter van die Amerikaanse Handels- en Nywerheidsraad het dit opgesom toe hy gesê het: “Godsdiensinstellings het nie hulle historiese waardes oorgedra nie en het in baie gevalle ’n deel van die [sedelike] probleem geword deur die vryheidsteologie en nie-veroordelende beskouings ten opsigte van menslike gedrag voor te staan.”

Dit is dus duidelik dat die onopgeleide mensegewete nie genoeg is om die mensdom te lei nie. Hedendaagse sedes stuur af op niks minder nie as ’n algehele sedelike ineenstorting. Ons het ’n rigsnoer nodig wat van iemand af kom wat hoër as ons is.—Vergelyk Spreuke 14:12; Jeremia 10:23.

Daar bestaan so ’n rigsnoer. Dit is beskikbaar vir almal wat dit wil hê.

[Voetnoot]

[Lokteks op bladsy 5]

Die feit dat mense aan evolusie glo, is ’n faktor wat Bybelse sedelikheid ongewild gemaak het

[Lokteks op bladsy 6]

‘Tussen 10 en 23 persent van die geestelikes het al met gemeentelede, kliënte, werknemers, ens. geslagsomgang gehad’

[Prent op bladsy 7]

Die geestelikes staan ’n sedelike stelsel voor wat op menslike wysheid pleks van die Bybel gegrond is