“’n Appel ’n dag laat die dokter wag”

KYK na daardie lieflike rooi appels. Lyk hulle nie aanloklik nie? Beslis—en ongetwyfeld met goeie rede. Appels is gemaak om tot ons welsyn en goeie gesondheid by te dra. Onder al die soorte vrugte wat heilsaam is as voedsel, is die appel een van die belangrikstes. Hulle bring jou dus in die versoeking om goed te doen aan jouself.

Die appelboom behoort tot die roosfamilie (Rosaceae), net soos die peer-, die kweper-, die witdoring- en die sorbeboom. Die sap van al hierdie bome is ryk aan suiker. Hulle baie geurige vrugte kom in verskillende skakerings van groen, geel en rooi voor, en hulle smaak wissel van vrank tot soet.

Wêreldwyd word daar elke jaar ongeveer tweemiljard boesels appels geproduseer—tussen 17 en 18 miljoen ton. In die Verenigde State word ongeveer die helfte daarvan vars geëet. Die res word gebruik vir dinge soos appelbotter, appelsap, appelmoes, appeljellie, appelbrandewyn, appelsider, appelterte en ander gebak, appelasyn en appelwyn. In Europa word ’n groter deel van die oes vir sider, wyn en brandewyn gebruik. Ongeveer ’n kwart van die totale wêreldproduksie word vir sider gebruik.

Maar lank voordat die vrugte lekker smaak, is die appelboom in volle bloei al ’n lus vir die oog. Dit is getooi met soveel wit bloeisels met hulle pienk randjies dat die boom nie die gewig sou kon dra as hulle almal tot vrugte ontwikkel het nie. ’n Vroeë somerstorm sorg gewoonlik dat die bloeisels ’n bietjie uitgedun word.

Die kweek van appels

Die appelboom groei die beste in die gematigde klimaatstreke. En dit word al sedert die vroegste eeue gekweek. Appelbome en appels word ses keer in die Bybel genoem.a Die Romeine het hulle geniet, en op hulle talryke militêre ekspedisies het hulle verskillende soorte appels deur Engeland en ander dele van Europa versprei. Die vroeë Amerikaanse koloniste het appelsade en appelbome van Engeland af met hulle saamgebring.

Deur baie eksperimentering het geslagte van kwekers die kwaliteit van appels deur enting verbeter. Dit is egter nie ’n vinnige proses nie. Dit kan tot 20 jaar duur om ’n bemarkbare nuwe appelsoort te produseer. Maar vandag, danksy die deursettingsvermoë van kwekers, het ons ’n groot verskeidenheid sappige en kleurvolle appels om van te kies.

Die oeswerk

In die Noordelike Halfrond begin die appelseisoen in Julie en Augustus. Maar die eerste soorte wat ryp word, soos die James Grieve of die Transparent, kan nie lank geberg word nie. Hulle moet gou geëet word, rou of gestowe. Hulle maak ons egter lus vir dit wat gaan volg: Summerred, Gravenstein, Cox’s Orange, Jonathan, Boskop, Red Delicious, Golden Delicious, McIntosh, Granny Smith—om maar net ’n paar van die duisende soorte te noem.

Appels moet in droë weer geoes word. Hulle moet versigtig gepluk word sodat die nuwe lote en hulle blare nie beskadig word nie. Wanneer appels heeltemal ryp is, sal die vrug maklik van die tak afbreek as dit net liggies gedraai word. Dit is belangrik om seker te maak dat die stingel nie van die appel afgebreek word nie, want dit sal die vrug beskadig en die lewensduur daarvan verkort.

Die soorte wat later ryp word, moet so lank as moontlik aan die boom gelos word—as die weer dit toelaat. As die appels as gevolg van vroeë ryp aan die boom vries, moet hulle eers gepluk word nadat hulle ontdooi het. Appels kan, na gelang van hulle rypheid en suikerinhoud, temperature van ’n paar grade onder vriespunt deurstaan, maar as hulle eers gevries en ontdooi het, kan hulle nie geberg word nie. Hulle moet gou tot sap, gestoofde vrugte of asyn verwerk word; hulle kan nie gedroog word nie.

Berging

’n Interessante kenmerk van appels is dat hulle asemhaal. Hulle neem suurstof uit die lug op en gee koolstofdioksied en water af. Hoe warmer die omgewing is, hoe gouer dehidreer en verlep hulle dus. Deur asemhaling neem hulle ook reuke uit die omgewing op. Dit is dus beter om hulle alleen te berg teen ’n temperatuur van ongeveer 5 grade Celsius.

As appels saam met aartappels in ’n kelder gestoor word, sal die appels van hulle vars smaak verloor. Daarbenewens moet verskillende soorte apart gehou word. En dit is die beste as appels afsonderlik in papier toegedraai word. Dit vertraag dehidrasie en verminder die gevaar van besmetting deur vrot appels.

Gesondheidswaarde

Daar word beweer dat ‘’n appel ’n dag die dokter laat wag’. Hoewel dit nie altyd die geval is nie, het die appel hierdie goeie reputasie. Waarom? As gevolg van die dinge wat dit bevat wat jou gesondheid kan bevoordeel.

Elke appel is ’n klein pakhuis vol belangrike voedingstowwe. Wanneer dit ryp is, bevat dit vitamien B₁, B₂, B₆, C en E. Dit bied ook ’n verskeidenheid suikers, soos dekstrose, fruktose en sukrose. Die kombinasie van sure sorg vir die smaak. Daarby bevat dit ook ’n aantal minerale stowwe, soos kalsium, magnesium, kalium en nog ander, asook pektien en vesel. Ongeveer 85 persent van die appel is water.

Nog ’n stof wat in appels gevind word, is etileen, wat veral as ’n natuurlike groeikomponent dien wat die rypwording van die vrug bevorder. Hierdie gasstof kan goed benut word as jy groen tamaties of harde avokadopere het. Sit hulle in ’n papiersak saam met ’n paar ryp appels, en hulle sal vinniger ryp word.

Aangesien appels gesondheidswaarde het, is dit belangrik om te weet wanneer en hoe om hulle te eet. In die eerste plek moet hulle ryp wees. En dit is beter om nie koue appels te eet nie; laat hulle eers ’n rukkie teen kamertemperatuur staan. Dit is ook belangrik om hulle goed te kou.

Dit is interessant dat appels eienskappe het wat glo nuttig is om die spysverteringstelsel skoon te maak. Hierdie selfde eienskappe help om hardlywigheid sowel as diarree te genees.

’n Woordjie van waarskuwing

Appels, asook ander vrugte, is vatbaar vir muf. Daarom is dit goed om versigtig te wees. Gifstowwe wat as gevolg hiervan ontstaan, kan ongemak en naarheid veroorsaak. Wees dus op die uitkyk na muf, en moenie net die gemufde deel uitsny nie, maar sny ook die gedeelte rondom die muf uit, want die gifstowwe is geneig om te versprei.

Appels dra nietemin tot jou goeie gesondheid by. As jy dus ‘die dokter wil laat wag’, probeer gerus om ’n appel te eet, een elke dag!

[Voetnoot]

[Prente op bladsy 24

Die appelboom in volle bloei is ’n lus vir die oog