Jangadas—Brasilië se ongewone seilbote

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN BRASILIË

EEUE lank bevaar onverskrokke vissermanne, wat jangadeiros genoem word, die sonnige, noordoostelike kus van Brasilië met hulle eenvoudige, en tog pragtige jangadas. Kom ek vertel jou wat ek van hierdie ongewone seilboot geleer het.

Met die eerste oogopslag kan ’n jangada jou aan ’n vaartuig laat dink wat haastig deur skipbreukelinge aanmekaargeslaan is. Maar moet jou nie misgis nie. Jangadas bereik snelhede van byna 12 kilometer per uur en neem aan regattas deel. Hoewel hulle ontwerp eenvoudig is, kan hulle etlike dae lank op die see bly en kan hulle langs groot transatlantiese skepe gevind word, tot 60 kilometer van die kus af.a

Die jangada is vir die eerste keer aan die einde van die 17de eeu in Brasilië as ’n vaartuig vir die oop see gebruik toe Portugese koloniste ’n driehoekige seil aan die klein vaartuig gesit het wat deur die plaaslike mense gebruik is. Die naam jangada, wat “samevoeging” beteken, word aan die Portugese toegeskryf. Voordat hulle in Brasilië aangekom het, het hulle Indië besoek, waar hulle dié Tamil woord vandaan gekry het.

Sedert daardie vroeë dae het die jangada ’n paar veranderinge ondergaan. Oorspronklik het die romp bestaan uit vyf tot agt boomstamme van ligte, balsa-agtige hout, soos piúva, wat met vesel aanmekaar gebind is, en nie ’n enkele bout of spyker is gebruik nie. Deesdae word die meeste rompe van timmerhout gemaak wat soortgelyk is aan dié wat in skeepsbou gebruik word, wat dit duursamer maak. Nog iets wat bygevoeg is, is ’n houtkis, uitgevoer met sink en polistireenskuim, wat gebruik word om die vangs in te stoor. Die grootte van die jangada het onveranderd gebly—tussen 5 en 8 meter lank en tot 1,8 meter wyd.

In onlangse dekades het mededinging met moderne vissersbote baie jangadeiros gedwing om ander werk te soek, soos om toeriste vir ritte op jangadas te neem. Daar is nog steeds ’n paar klein tradisionele vissersdorpies langs die kus van noordoostelike Brasilië. Die lewe daar is eenvoudig. In baie van hulle vul die vroue die familie se inkomste aan deur fyn kantwerk te maak terwyl die mans op die see uitgaan.

Dit is van ’n vissersdorpie by Mucuripe-strand af dat ek nou gereed is om op my eerste rit op ’n jangada te gaan.

My dag as ’n jangadeiro

Om 4:00 vm. word ek op die strand aan my vier medebemanningslede voorgestel. Ons kaptein se naam is Assis. Nadat die seil gehys is, is my eerste taak om te help om die jangada van die waspalmstamme waarop dit rus, in die see in af te stoot. Byna onmiddellik sak die jangada in die water en lyk dit asof dit gaan sink. Gelukkig is dit net hoe dit vir my lyk. Jangadas is feitlik onsinkbaar. Dit slaan soms om, sê die bemanning vir my, en dit neem ’n ervare seeman en sterk swemmer om dit weer regop te kry. In elk geval, die golwe spoel heeltyd oor die dek terwyl ons die oop see invaar.

Ons kaptein neem sy posisie by die agterstewe, waar hy die seil en die stuur beheer. ’n Ander jangadeiro staan by die voorstewe. Die ander twee bemanningslede, wat aan pale vasgemaak is, leun oor om die jangada te balanseer. As ’n waarnemer besluit ek dat die beste ding om te doen, is om aan die pale vas te klou. Seesiekte is ’n algemene probleem vir nuwe seemanne soos ek, maar ek probeer die mislikheid verduur so goed as wat ek kan.

Nadat ons omtrent twee uur geseil het, bereik ons ons bestemming. Die bemanning bêre vinnig die seil en laat sak die anker—’n klip wat binne-in ’n houtraam is—en die vangs begin. Die bemanning gebruik handlyne, nie visstokke nie. Daarom is hulle hande vol littekens en eelte. Behalwe die vis vang hulle partykeer krewe met ’n manzuá, ’n vanghok wat van bamboes en nylontou gemaak word. Om hulle teen die son te beskerm, dra party wyerandstrooihoede, terwyl ander weer net ’n pet dra.

Vir die jangadeiro is die lewe ’n strawwe roetine van sout, sweet en son. Al hoe minder jong manne leer hierdie beroep, wat oor die eeue heen van vader na seun oorgedra is.

In die middag begin ons terugkeer, tesame met verskeie ander jangadas. Met hulle elegante wit seile teen die heldergroen see en blou lug, seil hulle deur die woeste golwe—’n asemrowende gesig wat al baie gedigte en liedere geïnspireer het.

Wanneer ons die land bereik, help ek om die jangada na sy plek op die sand terug te stoot. ’n Jangada weeg gewoonlik 300 kilogram, maar dit voel baie swaarder vir ons moeë arms. Die jangadeiros verkoop hulle vangs aan ’n handelaar, wat die vis dan aan die publiek sal verkoop. Ons het nie ver gevaar nie, en ons het net ’n paar kilogram vis gevang. Maar ’n jangada kan ’n vangs van tot 1 000 kilogram vis vervoer. Ek bedank die bemanning en gaan moeg maar tevrede huis toe. Wanneer ek saans wakker lê, verbeel ek my dat ek nog steeds die gewieg kan voel van die jangada, Brasilië se eenvoudige maar ongewone seilboot.

[Voetnoot]

[Prent op bladsy 25]

’n Tradisionele jangada van boomstamme, nou nie meer in gebruik nie

[Prent op bladsy 25]

’n Jangada weeg gewoonlik omtrent 300 kilogram