Byvreters—Veelkleurige akrobate van die lug
Deur Ontwaak!-medewerker in Spanje
STEL jou ’n familie van voëls voor wie se vere feitlik elke kleur van die reënboog is. In die lug is hulle so rats dat hulle die vinnigste insekte kan vang. En party van hulle is van die min voëlspesies wat in familiegroepe saamwoon waarin die familielede mekaar help om die kleintjies groot te maak. Dit is net drie van die talle fassinerende eienskappe van byvreters.
Dit is egter die kleurvolle voorkoms van hierdie voëls wat die voëlkyker eerste opval. Baie inseketende voëls het dowwe kleure en trek nie juis aandag nie. Maar byvreters verskaf ’n ongeëwenaarde vertoning van kleure en lugtoertjies wat min voëlkykers ooit sal vergeet. Hulle vere kan helder skakerings van groen, blou, rooi of geel wees. Party spesies, soos die Europese byvreter, het al hierdie kleure en nog meer! En ’n Australiese spesie word gepas die reënboogbyvreter of die reënboogvoël genoem.
Byvreters se vertoning kan in baie dele van Afrika, Asië, Australië en Suid-Europa gesien word. Aangesien hulle selde in gevangenskap voorkom, is dit iets wat jy in die natuur moet geniet. “Dit is baie vermaaklik om hierdie vreeslose en energieke voëls dop te hou”, sê die Internetpublikasie Wildwatch. “Aangesien baie spesies redelik op hulle gemak naby mense is, is daar baie geleenthede om foto’s te neem.”
Buitengewone lugtoertjies
Byvreters spesialiseer daarin om insekte te vang terwyl hulle vlieg. En omdat hulle ’n voorliefde het vir groot insekte wat vinnig vlieg, soos bye en perdebye, moet hulle vinnig sowel as rats wees. Dit help ook om goed te kan sien. Die Europese byvreter kan ’n by of ’n perdeby honderd meter van hom af sien.a
Sekere byvreters gebruik ’n duiktegniek om hulle prooi te vang deur van bo af op die insek neer te swiep. Of meer dikwels sit hulle op ’n tak wat uitsteek, en sodra ’n insek verbykom, vang hulle hom in vlug. Ander spesies gebruik ’n selfs moeiliker tegniek. Eers vlieg hulle aan die insek se blinde kant onder en agter hom in—dikwels amper teen die grond. Dan vlieg hulle ’n bietjie vinniger, lig hulle kop op en vang die insek in die lug met hulle lang snawel.
Sekere byvreters van Afrika maak gebruik van ander se hulp in hulle soektog na kos. Hulle vlieg dalk langs groot diere, ander voëls of selfs voertuie wat help om insekte op te jaag wat hulle kan vang. Die vreeslose rooiborsbyvreter sal selfs op die rug van ’n volstruis, ’n bok of ’n sebra ry. Hierdie diere bied die byvreter nie net ’n gemaklike sitplek nie, maar hulle jaag ook sprinkane op wat hy kan eet. Bosbrande lok ook groot swerms rooiborsbyvreters, wat feesvier op die sprinkane terwyl hulle van die vlamme probeer wegkom.b
Vereversorging
As ’n voël vinnig wil vlieg, moet sy vere in die beste toestand wees, en die byvreter het ’n hele aantal tegnieke om parasiete te verwyder en sy vere skoon te hou. Dit is nie ’n kleinigheid nie. ’n Tipiese byvreter sal 10 persent van sy dag hieraan wy.
Soms sit die voël soggens in die son en bak om warm te word en dikwels stryk hy dan sy vere ook glad. Die hitte van die son laat die parasiete blykbaar meer rondbeweeg sodat dit makliker is om hulle te verwyder. Party byvreterspesies hou daarvan om as ’n groep in die son te sit en bak, met verskeie voëls wat in dieselfde posisie sit. Met hulle rûe na die son gekeer en hulle vlerke oopgesprei, lyk dit of hulle ’n groep toeriste naboots wat op die strand lê en ontspan.
Hulle was hulle nie so gereeld nie, en gewoonlik bestaan dit uit ’n vinnige duik in die water terwyl hulle vlieg. In droë streke moet byvreters tevrede wees met ’n stofbad. Daarna bestee die voëls altyd ’n rukkie daaraan om hulle vere glad te stryk en hulle te krap. Hierdie daaglikse roetine is die vernaamste manier waarop hulle parasiete verwyder, ’n voortdurende probleem vir voëls soos byvreters wat hulle neste in die grond maak.
Hulle hou van geselskap
Die meeste byvreters het ’n baie sosiale geaardheid. Verskeie spesies broei in groot kolonies, waarvan party uit tot 25 000 voëls kan bestaan. Hierdie broeiplekke is dikwels op groot sandwalle geleë, waar die voëls maklik hulle gate kan grawe. Die groepsbroeiplekke bied hulle groter beskerming teen roofdiere, en hulle noue samewerking stel hulle in staat om vinnig ’n gebied te vind waar kos volop is. Selfs wanneer hulle kos soek, bly die gesellige byvreters bymekaar deur met hulle skerp roepgeluide kontak te behou.
By sekere spesies, soos die rooikeelbyvreter, werk die uitgebreide familie saam om die kleintjies groot te maak.c Die helpers is gewoonlik die nageslag van die ouers en hulle samewerking verseker dat twee keer soveel kleintjies suksesvol grootgemaak kan word. “Helpers gee bystand met al die takies wat met broeiery verband hou: hulle help om die nes te grawe, die eiers warm te hou en, die belangrikste, om die kleintjies te voer”, verduidelik die boek Kingfishers, Bee-Eaters and Rollers.
Familiegroepe byvreters hou baie daarvan om saam êrens te sit. Almal sit so na aan mekaar dat dit lyk of hulle vasbeslote is om almal in dieselfde foto te wees. Partykeer sal etlike voëls op dieselfde tak nader aan mekaar skuif. Hierdie gewoonte help hulle ongetwyfeld om hulle liggaamshitte gedurende koue nagte te behou.
Aantreklike voëls met een swakheid
Onlangs het byvreters meer sprinkane begin eet, veral in Wes-Afrika, waar vernietigende treksprinkane volop is. Die rooiborsbyvreter het selfs sy broei- en trekgewoontes aangepas om uit hierdie oorvloedige kosvoorraad voordeel te trek. Hulle volg nou die treksprinkane waar hulle al langs die Niger swerm.
Maar byvreters het, soos hulle naam te kenne gee, ’n swakheid vir bye—hulle gunstelinghappie. Daarom is byeboere glad nie lief vir hulle nie. Aan die positiewe sy eet hulle ook perdebye wat die bye jag, en in die herfs eet hulle ook ou bye wat die korf heel moontlik met siekte sal besmet.
“Deesdae word byvreters oral deur voëlkykers bewonder omdat hulle vere so veelkleurig en pragtig is”, sê die Handbook of the Birds of the World. Sekere broeiplekke het ’n onvergeetlike stilhouplek vir toeriste op Afrika-safari’s geword.
As jy dus in ’n gebied woon wat gereeld deur byvreters besoek word, neem ’n bietjie tyd om die unieke vertoning te geniet wat hierdie veelkleurige akrobate van die lug aanbied.
[Voetnote]
a Wanneer byvreters steekinsekte soos bye of perdebye vang, maak hulle seker dat hulle eers van die insek se gif ontslae raak voordat hulle hom insluk. Gewoonlik gaan sit hulle op ’n geskikte tak en dan vryf hulle die agterlyf van die insek versigtig daarteen om die gif te verwyder. Hulle maak selfs hulle oë ’n oomblik toe sodat gif nie daarin spuit nie.
b Weens hierdie gewoonte is rooiborsbyvreters in Wes-Afrika ’n naam gegee wat “neef van die vuur” beteken.
c Een Keniaanse kolonie van omtrent 400 rooikeelbyvreters het 60 familiegroepe gehad. Navorsers beskryf hulle sosiale struktuur as moontlik een van die ingewikkeldste van enige voëlspesie wat nog bestudeer is.
[Prent op bladsy 23]
Kleinbyvreter, Oos-Afrika
[Prent op bladsy 23]
Reënboogbyvreter, Australië
[Prent op bladsy 23]
Somaliese byvreter, Kenia
[Prent op bladsy 23]
Rooikeelbyvreter, Afrika
[Prent op bladsy 24]
Europese byvreters, Spanje
’n Hofmaaktoneel waar ’n mannetjie ’n langpootvlieg vir ’n wyfie aanbied
[Prent op bladsy 24]
Byvreters, Israel
[Prent op bladsy 24]
Rooiborsbyvreters, Botswana
[Prent op bladsy 25]
Rooiborsbyvreters, Botswana
[Erkenning]
©kevinschafer.com
[Prent op bladsy 25]
Rooiborsbyvreters, Singapoer