Vooroordeel en diskriminasie​—Wat is die grondoorsake?

“Alle menslike wesens word vry, met gelyke waardigheid en regte, gebore. Hulle het rede en gewete en behoort in die gees van broederskap teenoor mekaar op te tree.”—Artikel 1 van die Universele Verklaring van Menseregte.

ONDANKS hierdie hoë ideaal word die mensdom steeds deur vooroordeel en diskriminasie geteister. Hierdie betreurenswaardige feit weerspieël nie net die tye waarin ons lewe nie, maar ook die mens se onvolmaaktheid (Psalm 51:5). Nogtans is die situasie allesbehalwe hopeloos. Ons kan miskien nie die diskriminasie om ons uit die weg ruim nie, maar ons kan ons daarop toelê om ontslae te raak van enige vooroordeel wat dalk in ons hart is.

Om mee te begin, is dit goed om te erken dat vooroordeel in enigeen kan ontwikkel. Die boek Understanding Prejudice and Discrimination sê: “Die belangrikste gevolgtrekkings wat navorsing oor vooroordeel aan die lig gebring het, is moontlik die volgende: (1) enigeen wat kan dink en praat, kan vooroordeel koester, (2) dit verg dikwels doelgerigte pogings en bewustheid om minder bevooroordeeld te wees en (3) met genoeg motivering kan dit gedoen word.”

Opvoeding is al beskryf as “die kragtigste wapen” in die stryd teen vooroordeel. Die regte opvoeding kan byvoorbeeld die grondoorsake van vooroordeel aan die lig bring, ons in staat stel om ons eie gesindhede meer objektief te ontleed en ons help om verstandig te reageer wanneer ons die slagoffers van vooroordeel is.

Wat is die grondoorsake?

Vooroordeel veroorsaak dat mense feite verdraai, verkeerd vertolk of selfs ignoreer as dit nie met hulle vooropgestelde opinies strook nie. Dit kan ontstaan weens skynbaar onskuldige, maar verkeerde gesinswaardes, of dit kan gesaai word deur diegene wat opsetlik verwronge beskouings van ander rasse en kulture bevorder. Vooroordeel kan ook aangewakker word deur nasionalisme en valse godsdiensleringe. En dit kan voortspruit uit oordrewe trots. Terwyl jy nadink oor die volgende punte en oor die betrokke Bybelbeginsels, kan jy gerus jou eie gesindheid ondersoek en kyk of jy dalk enige veranderinge moet aanbring.

Metgeselle. Mense is van nature sosiaal, en dit is iets goeds. Trouens, die Bybel sê dat iemand wat “hom afsonder, . . . sy eie selfsugtige verlange [sal] soek” en selfs praktiese wysheid sal verontagsaam (Spreuke 18:1). Ons moet ons metgeselle egter verstandig kies, aangesien hulle ’n kragtige invloed op ons kan hê. Verstandige ouers stel baie belang in hulle kinders se maats. Studies het getoon dat selfs driejariges rassevooroordeel kan ontwikkel, wat hulle uit die gesindhede, woorde en gebare van ander leer. Ouers moet natuurlik alles in hulle vermoë doen om ’n goeie invloed op hulle kinders te hê, met die wete dat die ouers se invloed gewoonlik die kragtigste faktor in die vorming van ’n kind se waardes is.

◼ Wat sê die Bybel? “Plaas ’n seun [of meisie] op die regte weg, en selfs wanneer hy oud is, sal hy dit nie verlaat nie” (Spreuke 22:6, The New English Bible). “Hy wat met wyses wandel, sal wys word, maar hy wat hom met die sotte inlaat, met hom sal dit sleg gaan” (Spreuke 13:20). As jy ’n ouer is, kan jy jou afvra: ‘Rig ek my kinders volgens ’n weg wat reg en regverdig in God se oë is? Assosieer ek met mense wat ’n heilsame uitwerking op my het? Oefen ek ’n goeie invloed op ander uit?’—Spreuke 2:1-9.

Nasionalisme. Een woordeboek omskryf nasionalisme as “’n gevoel van nasionale bewustheid wat een nasie bo alle ander verhef en die klem hoofsaaklik op die bevordering van sy kultuur en belange plaas en nie dié van ander nasies nie”. Ivo Duchacek, ’n professor in staatsleer, het in sy boek Conflict and Cooperation Among Nations gesê: “Nasionalisme verdeel die mensdom in groepe wat onverdraagsaam is teenoor mekaar. Gevolglik dink mense eers as Amerikaners, Russe, Chinese, Egiptenare of Peruane en daarna—indien hoegenaamd—as mense.” ’n Voormalige sekretaris-generaal van die VN het geskryf: “Soveel van die probleme waarvoor ons vandag te staan kom, kan toegeskryf word aan, of is die gevolg van, verkeerde gesindhede—waarvan party byna onbewustelik aangeneem is. Een daarvan is die eng nasionalistiese opvatting—‘my land, reg of verkeerd’.”

◼ Wat sê die Bybel? “God het die wêreld [die hele mensdom] so liefgehad dat hy sy enigverwekte Seun gegee het, sodat elkeen wat geloof in hom beoefen, nie vernietig sal word nie maar die ewige lewe kan hê” (Johannes 3:16). “God [is] nie partydig . . . nie, maar in elke nasie is die mens wat hom vrees en regverdigheid beoefen, vir hom aanneemlik” (Handelinge 10:34, 35). Vra jou af: ‘As God se liefde onpartydig is—en mense van alle nasies, asook my, insluit—moet ek dan nie hard probeer om sy voorbeeld na te volg nie, veral as ek sê dat ek hom vereer?’

Rassisme. Rassiste glo “dat ras die rede is waarom mense se karakters en vermoëns verskil en dat ’n spesifieke ras bo die ander verhewe is”, sê een woordeboek. Maar volgens die The World Book Encyclopedia het navorsers “geen wetenskaplike grondslag gevind vir sulke bewerings dat een [ras] bo ’n ander verhewe is nie”. Die skreiende onregte wat uit rassisme voortspruit, soos wanneer mense hulle medemens stelselmatig sekere regte ontsê, is ’n pynlike bewys dat rassisme op onwaarhede en drogredes gebaseer is.

◼ Wat sê die Bybel? “Die waarheid sal julle vrymaak” (Johannes 8:32). “[God] het uit een mens elke nasie van die mense gemaak” (Handelinge 17:26). “God sien nie soos die mens sien nie, want die mens sien wat vir die oë sigbaar is; maar Jehovah sien wat die hart is” (1 Samuel 16:7). Vra jou af: ‘Probeer ek alle mense beskou soos God hulle beskou? Probeer ek uitvind watter soort mense ander werklik is—dalk dié wie se ras of kultuur van myne verskil—deur party van hulle persoonlik te leer ken?’ Wanneer ons mense persoonlik leer ken, sal ons makliker verby misleidende stereotipes kyk.

Godsdiens. Die boek The Nature of Prejudice sê: “Gruweldade is die onvermydelike gevolg wanneer mense hulle godsdiens gebruik om [selfsugtige strewes] en etniese eiebelang te regverdig. Dít is wanneer godsdiens en vooroordeel saamsmelt.” Wat veral opvallend is, sê dieselfde boek, is hoe maklik “vroomheid in vooroordeel kan ontaard” by talle godsdienstige mense. Die waarheid van hierdie woorde kan gesien word in sektariese haat en geweld, terreurdade in die naam van godsdiens asook kerke wat uitsluitlik vir ’n sekere ras bedoel is.

◼ Wat sê die Bybel? “Die wysheid van bo [van God af] is . . . vredeliewend, redelik, . . . maak nie partydige onderskeid nie” (Jakobus 3:17). “Die ware aanbidders [sal] die Vader met gees en [godsdiens]waarheid . . . aanbid” (Johannes 4:23). ‘Julle moet julle vyande liefhê en bid vir dié wat julle vervolg’ (Matteus 5:44). Vra jou af: ‘Bevorder my godsdiens opregte liefde teenoor almal, selfs teenoor diegene wat my leed wil aandoen? Staan die deure van my kerk oop vir alle soorte mense, ongeag hulle nasionaliteit, velkleur, geslag, inkomste of sosiale status?’

Trots. Wanneer trots die vorm van oordrewe eiewaarde of hoogmoed aanneem, kan dit veroorsaak dat ’n mens makliker bevooroordeeld raak. Trots kan daartoe lei dat ’n mens byvoorbeeld geneig is om meerderwaardig te voel of neer te sien op diegene wat minder geleerd of arm is. Dit kan hom ook meer geneig maak om propaganda te glo wat sy nasionale of etniese groep bo ander verhef. Slim propagandiste, soos die Nazi-diktator Adolf Hitler, het nasionale en rassetrots doelbewus bevorder om die ondersteuning van die volksmassa te verkry en diegene wat as anders of ongewens beskou is, te beswadder.

◼ Wat sê die Bybel? “Elkeen wat trots van hart is, is vir Jehovah verfoeilik” (Spreuke 16:5). “[Moet] niks uit twisgierigheid of uit egotisme doen nie, maar met ootmoed [moet julle] die ander hoër as julleself ag” (Filippense 2:3). Vra jou af: ‘Geniet ek in die stilligheid vleiende kommentare oor my eie ras of etniese groep of neerhalende aanmerkings oor ander? Is ek geneig om jaloers te wees op diegene wat talente het wat ek nie het nie, of is ek opreg bly oor hulle vermoëns?’

Ja, dit is met goeie rede dat die Bybel ons waarsku: “Bewaak jou hart meer as enigiets anders wat bewaar moet word, want daaruit is die oorspronge van die lewe” (Spreuke 4:23). Jy moet jou hart dus as waarlik kosbaar beskou en nie toelaat dat enigiets dit verderf nie! Vul dit eerder met goddelike wysheid. Slegs dan sal ‘denkvermoë en onderskeidingsvermoë jou beveilig, om jou te verlos van die slegte weg, van die mens wat verdorwe dinge spreek’.—Spreuke 2:10-12.

Maar wat kan jy doen as jy ’n slagoffer van vooroordeel of diskriminasie is? Die volgende artikel ondersoek hierdie saak.

[Lokteks op bladsy 6]

Wanneer ons mense persoonlik leer ken, sal ons makliker verby misleidende stereotipes kyk