Van Moeder Aarde tot Vrugbaarheidsgodinne

HERKEN jy die godin wat op die voorblad van hierdie tydskrif is? Dit is Isis, antieke moedergodin van Egipte. As jy al ’n museum besoek of deur ’n boek oor die antieke geskiedenis geblaai het, het jy moontlik al soortgelyke afgodsbeelde gesien. Maar dink hieraan: Sou jy voor die godin Isis neerbuig en haar aanbid?

As jy aan een van die Christendom se godsdienste behoort, lyk dit moontlik na ’n vreemde vraag. Jy sal waarskynlik volhou dat jy die Skepper aanbid, die Een wat aangespreek word as: “Onse Vader wat in die hemele is” (Mattheüs 6:9). Die idee om voor ’n moedergodin neer te buig, klink dalk snaaks, selfs afstootlik. Nogtans het sulke aanbidding deur die geskiedenis heen algemeen voorgekom, en jy sal dalk geskok wees as jy weet wie vandag eintlik die groot moedergodin aanbid.

Maar voor ons dít bespreek, kan ons gerus eers ’n bietjie agtergrond hieroor kry deur na die omvang van die aanbidding van moedergodinne in die ou tyd te kyk. Dit wil voorkom asof hierdie soort aanbidding ’n baie vroeë vorm van valse godsdiens was. Argeoloë het standbeelde en afgodsbeelde van naakte moedergodinne op antieke terreine oral in Europa en van die Mediterreense lande af tot in Indië opgegrawe.

Moeder Aarde, wat die lewe gee en dit weer by die dood terugneem, is as die konstante bron van alle lewensvorme beskou. Sy is in daardie hoedanigheid aanbid, maar ook gevrees. Daar is aanvanklik geglo dat haar voorplantingsvermoëns nie-geslagtelik was. Toe het sy volgens die mitologie aan die manlike Hemelvader geboorte gegee en sy vrou geword. Hierdie egpaar het ontelbare ander gode en godinne voortgebring.

Die Babiloniese prototipe

In die Babiloniese godehemel was Isjtar die hoofgodin, en sy was dieselfde as die Sumeriese vrugbaarheidsgodin Inanna. Sy was, vreemd genoeg, godin van die oorlog sowel as godin van die liefde en die wellus. In sy boek Les Religions de Babylonie et d’Assyrie (Die godsdienste van Babilon en Assirië) het Franse geleerde Édouard Dhorme van Isjtar gesê: “Sy was die godin, die liewe vrou, die barmhartige moeder wat na gebede luister en as bemiddelaar by die vertoornde gode optree en hulle kalmeer. . . . Sy is bo alles verhef, sy het die godin van alle godinne geword, die koningin van al die gode, die soewerein van die gode van hemel en aarde.”

Aanbidders van Isjtar het haar as “die Maagd”, “Heilige Maagd” en “Maagdelike Moeder” aangespreek. Die antieke Sumero-Akkadiese “Gebed van weeklag aan Isjtar” sê: “Ek bid tot u, O Liewe Vrou van alle vroue, godin van alle godinne. O Isjtar, koningin van alle volke. . . . O besitter van alle goddelike mag, wat die kroon van heerskappy dra. . . . Kapelle, heilige plekke, gewyde terreine en heiligdomme bring hulde aan u. . . . Waar word daar nie afbeeldings van u gemaak nie? . . . Slaan ag op my, O my Liewe Vrou; neem my gebede aan.”a

Die aanbidding van moedergodinne versprei

Oriëntalis Édouard Dhorme praat van die “uitbreiding van Isjtar-aanbidding”. Dit het dwarsdeur Mesopotamië versprei, en Isjtar self, of godinne met ander name maar met dieselfde eienskappe is in Egipte, Fenicië en Kanaän, sowel as in Anatolië (Klein-Asië), Griekeland en Italië aanbid.

Isis was die vernaamste moedergodin wat in Egipte aanbid is. Geskiedskrywer H. G. Wells het geskryf: “Isis het baie aanbidders gelok, wat hulle lewe aan haar toegewy het. Haar afgodsbeelde het in die tempel gestaan, gekroon as die Hemelkoningin met die kind Horus in haar arms. Die kerse het voor haar gebrand en gedruip, en die dankoffers van was het om die altaar gehang” (The Outline of History). Die aanbidding van Isis was baie gewild in Egipte. Dit het ook deur die hele Mediterreense gebied, veral na Griekeland en Rome, versprei en het selfs die westelike en noordelike dele van Europa bereik.

In Fenicië en Kanaän het die aanbidding van ’n moedergodin om Astarot, of Astarte, gedraai, wat na bewering die vrou van Baäl was. Sy was soos haar Babiloniese eweknie, Isjtar, ’n vrugbaarheids- sowel as ’n oorlogsgodin. Daar is antieke inskripsies in Egipte gevind waar Astarte vrou van die hemel en koningin van die hemele genoem word. Die Israeliete moes voortdurend stry teen die perverse invloed van die aanbidding van hierdie vrugbaarheidsgodin.

In die noordweste van Anatolië was Cybele die eweknie van Isjtar, en sy was bekend as die Groot Moeder van al die gode. Sy is ook die Allerverwekker, die Allervoeder, die Moeder van al die Geseëndes genoem. Van Anatolië het die kultus van Cybele eers na Griekeland en toe na Rome versprei waar dit tot diep in die Gewone Jaartelling voortbestaan het. Die aanbidding van hierdie vrugbaarheidsgodin het koorsagtige dansery ingesluit, asook selfverminking deur die priesters, selfontmanning deur kandidate vir die priesterdom en luisterryke optogte, waartydens die standbeeld van die godin gedra is.b

Die primitiewe Grieke het ’n Moeder Aarde-godin aanbid wat Gaia genoem is. Maar hulle godehemel het later godinne ingesluit wat nabootsings van Isjtar was, soos Aphrodite, die godin van vrugbaarheid en die liefde; Athena, die godin van die oorlog; en Demeter, die godin van die landbou.

In Rome was Venus die godin van die liefde, en in hierdie hoedanigheid het sy met die Griekse Aphrodite en die Babiloniese Isjtar ooreengestem. Die Romeine het egter ook die godinne Isis, Cybele en Minerva (die Griekse Athena) aanbid wat almal op die een of ander wyse die Babiloniese prototipe Isjtar weerspieël het.

Dit is duidelik dat die aanbidding van ’n moedergodin duisende jare lank sterk mededinging vir die rein aanbidding van die groot Skepper, Jehovah, was. Het die aanbidding van die groot moedergodin uitgesterf? Of bestaan dit vandag nog? Lees asseblief verder.

[Voetnote]

[Prent op bladsy 3]

Babilon se ISJTAR as ’n ster uitgebeeld

[Erkenning]

Courtesy of The British Museum

[Prent op bladsy 4]

ISIS van Egipte met die kindgod Horus

[Erkenning]

Musée du Louvre, Paris