Krakatoa—’n terugblik op ’n katastrofe
DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN INDONESIË
CARITASTRAND lyk na so ’n rustige plek. Daar is geen aanduiding dat dit ’n veelbewoë verlede het nie. Op die oog af is dit ’n rustige vakansie-oord in Java, omtrent 150 kilometer wes van die stad Djakarta en geleë in die Soendastraat, wat die Indonesiese eilande Java en Sumatra van mekaar skei. Vergete is die skares en verkeersopeenhopings van Djakarta, en die atmosfeer is kalm en rustig. Inboorlinghuise staan houtgerus vlak by die water.
Maar daardie naam—Caritastrand—is ’n subtiele leidraad tot ’n onstuimige verlede. “Carita” is ’n Indonesiese woord wat “verhaal” beteken, en soos met soveel ander plekke in die omgewing het dit ’n menigte tragiese verhale om te vertel—wat almal voortspruit uit een geweldige ramp wat hierdie streek getref het en reg oor die aarde waargeneem is.
Wanneer ’n mens van Caritastrand oor die kalm, blou water van die Soendastraat kyk, kan jy ’n groep klein eilande sien. Vanaf een van hulle—Anak Krakatau (Kind van Krakatoa)—trek daar nog steeds rook op. Die onheilspellende naam laat ’n mens dink aan sy toornige “vader”, berg Krakatoa, waarvan die grootste deel op 27 Augustus 1883 onder die water van die Soendastraat verdwyn het ná dit in die grootste ontploffing in onlangse geskiedenis uitgebars het.
Daar was 17 van ons wat van Caritastrand af vertrek het om die eilandgroep te besoek. Ons het ’n boot gehuur om die 40 kilometer oor die seestraat af te lê. Terwyl die Java-kus in die mis verdwyn het, het ek teruggedink aan die hewige vulkaniese uitbarstings wat Krakatoa al geteister het.
Krakatoa se onstuimige geskiedenis
Vandag bestaan Krakatoa uit ’n groep van vier eilande: Rakata, Panjang en Sertung, met die onlangs gevormde Anak Krakatau in die middel. Rakata was lank die middelpunt van vulkaniese aktiwiteit. Dit het eeue gelede geweldig gegroei toe nog twee vulkaniese keëls vanuit die omliggende see opgestoot en geleidelik met Rakata saamgesmelt het om toornige berg Krakatoa te vorm. Die eiland het gelukkig vanweë al hierdie aktiwiteit blykbaar onbewoon gebly.
Hoewel daar ’n aantal verslae bestaan oor ’n ligte uitbarsting in 1680 wat alle plantegroei vernietig het, was Krakatoa teen 1883 weer met welige, tropiese plantegroei bedek. Maar die eiland het op 20 Mei 1883 met die gedreun van ontploffings en die uitspuwing van puimsteen, as en stoomwolke herleef. Hierdie uitbarstings het gedurende Junie en Julie voortgeduur. Teen die middel van Augustus het al drie hoofkraters groot wolke damp, stof, puimsteen en as uitgespu. Skepe wat deur die seestraat gevaar het, moes deur drywende massas puimsteen klief, terwyl as op die skeepsdekke neergereën het.
Terwyl ons deur dieselfde waters gevaar het, het daar net af en toe ’n vlieënde vis, wat nie heeltemal oor die boot kon spring nie, op ons dek beland. Dit was moeilik om jou ’n tyd voor te stel toe soveel somberheid en vernietiging oor hierdie kalm waters gehang het. Maar die vernietigende ramp het skaars begin.
Op 26 Augustus was die einde in sig toe ontploffing ná ontploffing in ’n aanhoudende gedreun saamgesmelt het. Uiteindelik, op 27 Augustus, het vier groot ontploffings—om 5:30, 6:44, 10:02 en 10:52 vm.—die vulkaan geskud. Die kragtige, derde uitbarsting was baie groter as die ontploffing in Hirosjima en enige atoomontploffings daarna. Trouens, sommige sê dat dit die krag van 100 000 waterstofbomme gehad het. Dit is in Australië, Myanma en Rodriguez, ’n eiland 5000 kilometer daarvandaan in die Indiese Oseaan, gehoor. Die drukgolwe in die atmosfeer het sewe en ’n half keer om die aarde gegaan voordat dit afgeneem het. Bote so ver weg as die Engelse Kanaal is deur die kwynende seismiese golwe geskommel.
’n Aswolk het nagenoeg 80 kilometer in die lug opgestyg en toe uitgesprei. Die hele gebied is twee en ’n half dae lank in duisternis gehul. Op 30 Augustus 1883 het The New York Times Lloyd’s of London aangehaal wat alle skepe gewaarsku het om van die Soendastraat af weg te bly. Dit was gevaarlik vir skeepsvaart aangesien alle ligtorings “verdwyn” het. Die vulkaan se stof het tot hoog in die atmosfeer opgestyg, waar dit binne weke deur lugstrome om die aarde versprei is. Een gevolg hiervan was dat daar vir ’n jaar of twee uitsonderlike sonsopkomste, sonsondergange, sonkringe en ander atmosferiese verskynsels was.
Die uitwissing van lewe
Die uitbarsting het groot seismiese golwe veroorsaak, wat tsunamis genoem word, en het ’n hoogte van 15 meter op die oop see bereik. Toe een golf deur die smal baai op die Javanese dorp Merak afgepyl het, het die watermassa glo ’n hoogte van 40 meter bereik. Dit het op die dorp neergestort en dit heeltemal vernietig. ’n Soortgelyke lot het verskeie ander dorpe langs die kus van Java en Sumatra getref. Bykans 37 000 mense het op daardie dag as gevolg van tsunamis verdrink. ’n Oorlogskip is drie kilometer van die kus af op land gevind!
Wat presies het gebeur? Die angswekkende Krakatoa het sy groot, ondergrondse magmakamer leeggemaak toe dit byna 20 kubieke kilometer puin uitgespu het. Die leë kamer het inmekaargesak, en sodoende is twee derdes van die eiland in die see gestort. Landmassa wat voorheen 300 meter bo seevlak uitgestyg het, het tot 300 meter onder seevlak gedaal. Net die helfte van die hoogste keël, Rakata, het oorgebly.
Dit wat van Rakata, sowel as die eiland Panjang en Sertung oorgebly het, is met 30 meter warm, steriele as bedek. Alle lewe is skynbaar uitgewis. Toe ’n opname nege maande later gedoen is, is net een spinnekoppie gevind wat besig was om ’n web te spin. In die daaropvolgende jare het Krakatoa so te sê ’n navorsingslaboratorium geword namate wetenskaplikes die terugkeer van lewe op die drie eilande aangeteken het. Die naaste plek waarvandaan lewe kon kom, was 40 kilometer daarvandaan.
’n Bietjie meer as 60 jaar gelede het ’n nuwe vulkaniese keël vanuit die see in die middel van die drie eilande opgestoot. Hierdie Kind van Krakatoa (Anak Krakatau) het oor die jare voortdurend uitgebars en gegroei. Vandag is dit omtrent 200 meter hoog, 2 kilometer breed—en baie aktief! Dit was hierdie temperamentele kind by wie ons eerste besoek afgelê het.
’n Besoek aan Krakatoa se kind en sy bure
Ons boot het digby die strand van Anak Krakatau tot stilstand gekom en ons het met redelike moeite van die boot af tot op die skitterende, swart sand geklim. Die oostelike punt van die eiland was dig bebos met kasuarbome, waarvan party se stamme ’n deursnee van tot 60 sentimeter gehad het. Daar was ’n verbasende verskeidenheid van ander plante en blomme. Baie soorte voëls het deur die bome gevlieg en vlermuise het onderstebo in ’n vyeboom gehang. Akkedisse het deur die ruigtes geskarrel. Die beboste deel van die eiland het van insekte en vlinders gewemel.
Die hervestiging van lewe op Anak Krakatau is egter oor die jare deur tallose uitbarstings verhinder; slegs 5 persent van die eiland word deur plante bedek. Terwyl ons met moeite deur die diep, swart as na die vulkaan se kruin geklim het, het ons gesien dat ’n verskeidenheid plante hulle reeds teen die dor hange begin vestig het, vanwaar hulle voortdurend hoër op groei totdat die volgende uitbarsting hulle terugdryf.
Stoom het deur skeure uit die vulkaan gesypel. Toe ons van die krater se rand af in die vuurpoel kyk, kon ons self sien hoe onstuimig hierdie vurige kind is. Dit is nie moeilik om jou die ontsaglike tektoniese plate voor te stel waar hulle ver onder die Soendastraat stadig teen mekaar skuur nie, wat hierdie die aktiefste vulkaniese streek ter wêreld maak.
Herbebossing het teen ’n bestendiger tempo op die nabygeleë eilande Sertung, Rakata en Panjang plaasgevind, wat Anak Krakatau omring. Hulle het sedert die onvergeetlike ontploffings in 1883 geen uitbarstings gehad nie. In net meer as ’n eeu het hulle herstel en nuwe lewe gekry en is hulle weer eens in rustige eilande met welige, tropiese plantegroei omskep. Trouens, binne net 20 tot 40 jaar ná die uitbarsting was hierdie eilande reeds bebos en het ’n verskeidenheid voëls, akkedisse, slange, vlermuise en insekte hulle daar gevestig. Sedertdien het lewe vinnig na hierdie eilande teruggekeer.
Het enige lewe Krakatoa se verskriklike hitte en vallende as oorleef? Talle plant- en dierkundiges dink nie so nie, hoewel party hierdie gevolgtrekking bevraagteken. Oor die algemeen neem hulle aan dat voëls wat saad dra en drywende puin van oorstroomde riviere in Sumatra en Java daarvoor verantwoordelik was dat lewe na die eilande teruggekeer het.
Onderwyl ons boot uit die kalm, blou waters tussen die eilande na Java teruggevaar het, kon ek nie anders as om oor ons planeet se merkwaardige herstelvermoë na te dink nie. Wanneer die aarde met rus gelaat word, kan hy homself herstel. Dit was vir my ’n gerusstellende gedagte, veral as daar in aanmerking geneem word dat die mens nou besig is om ’n wêreldkatastrofe op hierdie planeet te veroorsaak. Vandag veroorsaak die mens toenemende skade wat selfs Krakatoa se enorme ramp oorskadu. Maar wanneer die mens ophou—en hy sál ophou—sal die aarde herstel. Terwyl ons deur die blou golwe van die Soendastraat gevaar het, het ek teruggekyk na die groen eilande, weer vol lewe ná die uitwissing van Krakatoa. Ja, die aarde kan herstel. Hoe wonderlik sal dit tog wees om dit wêreldwyd te sien gebeur!—Jesaja 35:1-7; Openbaring 11:18.
[Prent op bladsy 15]
Anak Krakatau in die verte