Yehꞈ siˬ ba la

Aˬ dui Jaˇliꞈ heu deuˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu 2 jeˬ˗ahˇ haw ma. (1) Tsawˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ shaˬ zahˬ keuˆ le nya meh. (2) Shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ ni Yeˬhawˇbaˬ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu nga? Tiˬ jeˬ naˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗eu heu neh meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ ya puˬ˗a lehˇ nmˇ maˬ kamˬ taˬ˗aˬ. (Yaˇ. 66:14) Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi za˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇ. 4:16-18) Teu maˬ keuˆ le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ jiˇ tiˬ nah tiˬ nah dehꞈ tawꞈ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ngoeˇ. 3:22-24) Aˬ dui Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma. Aˬ dui˗ahˇ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗eu shaˬ zahˬ keuˆ le nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼoe naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu yaw duˬ baw meh.—Ceuˬ. 55:22. w23.04 14-15 ¶3-4

Aˬ dui uˆ lahˇ˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. (Luˇ. 2:1-6) Maˬliˇ zaˬ pi˗eu ba la 9 siˬ byah laˇ ngeh, Loˇmaˆ sahˬ paˬ Gehˇsaˬ Awˇguˇtuˆ miˇ kʼahˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ tsawˇ myahˇ ya dawˆ meh lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬli Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ma 93 laˇ (150 kiˬloˬmiˬteuˬ) ehˇ gʼaˬ ni ya cah˗euˬ meh. Aˇ yawꞈ nyaꞈ gaˇ toeˬ gaˇ daˆ, gawˬ jawˬ gʼawˬ mya jawˬ ya cah˗euˬ meh. Maˬliˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ dui dui˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ ya kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Maˬliˇ˗euˬ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ teu gʼaˬ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ dawˬ luꞈ˗eu Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu beu, gaˇ ma gaˇ pehˇ baw naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nmˇ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ˗awˇ, uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ ni maˬ gʼeh˗aˬ. Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ sahˬ paˬ Gehˇsaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. Maˬliˇ Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni yaw muiˬ˗ehˇ iˇ keuˆ˗awˇ, uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ pi luꞈ˗eu zaˬ yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ puˬ˗euˬ meh. Teu naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.—Kaˬ. 5:2. w23.10 8 ¶9; 9 ¶11-12

Nawˇ mehˬ bawˬ laꞈ kʼoeˇ dawˬ kʼoꞈ maˬ biꞈ peuˬ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga? Mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗eu heu naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. (Dawˬ. 21:5) Gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw taˬ naˇ dawˬ kʼoꞈ yaw muiˬ˗ehˇ biꞈ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ dawˬ kʼoꞈ yaw nymˇ nymˇ lehˇ ya biꞈ˗eu meh. (Dawˬ. 15:23; 17:27) Nawˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ paˇ kʼahˬ lahˇ meh. Yawˬ ha˗euˬ dawˬ neh yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu heu naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗awˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw taˬ˗euˬ lehˇ bi siˬ laˇ˗eu meh.Nawˇ biꞈ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗euˬ kʼawꞈ, dawˬ kʼoꞈ tiˬ poˆ nyiˬ poˆ taꞈ˗ehˇ maˬ bi peuˬ naˇ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Nawˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. (Luˇ. 21:1-4) Kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, maˬ gʼeh nya gaˇ keuˆ ni ya jahˇ gaˇ ehˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. (Piˆ. 4:5) Yawˬ ha aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ya shaˇ noeˬ˗awˇ, aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu uˬ taꞈ, nui ma maˬ suˬ saˬ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Jeˬ hu hu saˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ tiˬ hmˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. w23.04 21 ¶6-8

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ guiˇ deuˆ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗awˇ yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ luꞈ˗eu yehˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Guiˇ deuˆ kʼahˬ˗ahˇ iˇ taˬ˗euˬ yehˇ deuˬ naˇ, guiˇ deuˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗awˇ ya jawˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah˗ahˇ dah laˇ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ nui jah hawˇ˗eu nui gaˬ˗ahˇ kʼahˬ˗ahˇ dehˬ daˬ˗eu shmˇ byaˆ loꞈ˗ehˇ dm˗awˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ uˬ duˬ˗ahˇ tsahˬ˗eu shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ ya kʼoˆ taˬ˗eu meh.Kʼahˬ˗ahˇ dehˬ daˬ duˬ yehˇ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, nui jah hawˇ˗eu nui gaˬ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ daˆ leꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh daˆ leꞈ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Nui jah heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ poˆ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ bi jah˗eu meh. (Heˬ. 11:6) Kʼoeˇ naˇ nui jah heu naˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗awˇ mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗euˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ heu naˇ, ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ huˬ taˬ˗awˇ yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu jiˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗euˬ lahˇ ju˗ahˇ maˬ bi paꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. w23.06 10-11 ¶8-9

Yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Shaˬ˗eu gaˇ deuˬ hawˇ˗eu yawˬ ha maˬ ya leˇ˗eu gaˇ deuˬ pyeuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ˗eu meh. Nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ heu naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗euˬ aˇ siˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ ya shaˇ˗eu meh. (Luˇ. 11:13; Gaˬ. 5:22, 23) Yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗awˇ neh mˇ ma lehˇ taˬ loꞈ. Miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗eu aˇ yamˬ lehˇ maˬ jaˆ˗a. Dah laˇ˗awˇ neh, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ˗awˇ neh mˇ ma lehˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ le keuˆ nya meh. Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ gaˇ mahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ kaˬ naˇ, leh jeh mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˇ dahˬ beh. Nawˬ neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ hmˬ ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu hmˬ, jeˬ hu gaˇ kawˆ yaw nyiˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ mˇ mawˇ dahˬ beh nya meh. Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, jeˬ hu aˇ yamˬ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ yuˇ˗awˇ gui nya meh. w23.05 29-30 ¶11-13

Aˇ saˬ saˬ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu gaˇ ma’˗ahˇ cah daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ du, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ maˬ tsehˆ leˇ ni nui jah paw˗euˬ dzaˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗eu meh (Yaˇ. 35:8; 48:17; 60:17) Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh laˇ ngeh, aˬ yawꞈ ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu gaˇ ma’˗ahˇ cah˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ cah˗awˇ doˆ iˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ maˬ le keuˆ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni cah daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ ma heu kahˇ aˇ saˬ aˬ geu gaˇ saˬ iˇ˗eu nga? Mˬ kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu gaˇ ma’ heu mˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu “Miˬyehˇ˗euˬ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ”˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu meh. (Pah. 2:7) Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, gaˇ ma heu kahˇ Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu 1,000 kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, teu ngeh tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Nawˇ gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah luꞈ naˇ, nahˇ gʼoꞈ taˬ gʼoꞈ haw. Miˇ shuiꞈ˗ahˇ maˬ le keuˆ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah daˆ leꞈ˗awˬ. w23.05 17-19 ¶15; 19 ¶16-18

Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, guiˬ lahˬ huiˬ mawꞈ laˇ˗awˇ yaw kawˇ kawˇ ma˗ehˇ a nehˬ mawꞈ laˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 116:12-14) Yeˬhawˇbaˬ naˇ “muiˬ˗eu guiˬ lahˬ hawˇ˗eu byah˗eu laꞈ sawˬ dawˬ tawˆ luꞈ” biꞈ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ meh. (Koˆ. 1:17) Aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ huiˬ˗eu hmˬ naˇ, Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ bi kʼmˇ shiˇ le˗euˬ heu meh. Aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ nya laˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Yoˇ. 4:9, 10) Biꞈ nehˬ laꞈ˗eu guiˬ lahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Mehˬ. 16:17; 2 Gawˇ. 5:15. w24.03 5 ¶8

Aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ cawˆ le luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ Lawˇtaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu meh. Lawˇtaˬ “haiˬ˗eu tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ jawꞈ dui dui˗eu jeˬ mˇ gaˇ noeˬ shaˬ dui dui˗eu” meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ gaˇ maˬ ya leˇ˗a lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (2 Beˬ. 2:7, 8) Lawˇtaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ gaˬ˗eu miˇ neh, teu ngeh˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ deuˬ dehꞈ cawˆ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ˗a. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ luꞈ˗eu ma. Toˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ gaˬ naˇ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ lehˇ dehꞈ nya meh. (Dawˬ. 14:2) Aˬ dui yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ lehˇ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ heu˗ahˇ ja sawˇ gaˇ neh, zaˬ guˬ, tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ naˇ maˬ muiˬ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ yahˇ˗eu meh. w23.06 20 ¶1-2; 21 ¶5

Nawˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ neh laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ za laˇ˗eu gaˇ ma˗ahˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Tehˬ. 6:33) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ haw mawˇ˗eu meh. (Heˬ. 6:10) Nawˇ Yeˬsuˇ neh “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ, mehˇ nmˇ, dmˇ ma, aˬ da, aˬ ma, aˬ buˇ aˬ li, myawˬ dahˬ yaˇ dahˬ, heu deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ aˬ geu gʼaˬ maˬ kaˬ, nymˬ˗mˇ dehꞈ luꞈ˗eu heu ziˇ laꞈ kʼoeˇ, nymˇ, mehˇ nmˇ, dmˇ ma, aˬ ma, aˬ buˇ aˬ li, myawˬ dahˬ yaˇ dahˬ heu deuˬ, tiˬ yaˇ bymˇ paˇ za kʼoꞈ tehꞈ˗a. Kʼoeˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ ya daˬ tehꞈ˗a. Aˬ kaˇ kaˇ ziˇ laꞈ kʼoeˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ tehꞈ˗a. (Kuˆ. 10:29, 30) Nawˇ haw ngeh nawˬ neh za˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ nawˬ neh ya byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ jeˬ naˆ maˬ tseˇ myaˬ˗eu maˬ ngeuˇ nga laˬ?—Ceuˬ. 37:4. w24.03 9 ¶5

Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, Suˇliˆ miˇ kʼahˬ Aˬdiˇawˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ ya gaˬ ngeh, teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “yawˬ ha kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu jah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh.” (Kʼehˇ. 11:27-30) Mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, Aˬdiˇawˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ caw ba˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (1 Yoˇ. 3:17, 18) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ nya meh. Shaˬ zahˬ caw pi˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu lehˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya˗awˇ, pyuˇ damˬ dawˆ nya˗eu uˬ taꞈ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ puˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ nya meh. Teu ngeh mehˇ nmˇ deuˬ dzaˬ˗eu dawˇ˗eu, yuꞈ˗eu jawˇ˗eu za˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ Ka li yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˇ duˬ oe ngeh, aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ gaˬ˗ehˇ jawˇ gaˇ bi mawˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ laˬ? “Miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ laˇ˗awˬ” lehˇ bi kuˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ?—Tehˬ. 25:34-40. w23.07 4 ¶9-10; 6 ¶12

Yeˬsuˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ gaˇ kahˇ dahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ “byoˆ˗iˇ˗euˬ yawˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ”˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu lehˇ oe˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ gaˇ kahˇ dahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ ma tiˬ gʼaˬ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ laˇ˗awˇ, “nehꞈ uˇ leˇ taˬ˗awˇ, uˇ gawˇ laˇ paˬ˗ehˇ shaˬ dui dui luꞈ”˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ˗ahˇ laˆ saˆ nehˬ laˬ lehˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ tahˬ shaˇ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ ma teu gʼaˬ shaˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 15:21-28) Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ paˇ haw kaˇ˗euˇ. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ dahˬ beh laˇ ngeh yamˬ˗ahˇ ‘tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na ngaˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ naˇ, tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ ngaˇ maˬ ha geuꞈ’ lehˇ ehˇ˗euˬ meh. (Tehˬ. 10:33) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ smˬ poˆ byah ni byehˇ dzeh˗euˬ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗aˬ loˇ? Yeˬsuˇ Beˬtuˆluˆ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ nui jah ahˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, ha geuꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh Beˬtuˆluˆ˗ahˇ bi mawˇ˗iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ gaˬ luꞈ nga siˬ lehˇ bi jah ziꞈ leˇ˗euˬ meh. (Luˇ. 24:33, 34) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ Ka li gaˇ kahˇ dahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui jiˇ gaˇ kahˇ dahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ gaˇ shaˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. w23.07 21-22 ¶6-7

Miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ maˬ jah˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ja sawˇ nehˬ nya˗eu nga? Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “nuiˇ mahˬ˗ahˇ nuiˇ luꞈ˗eu gʼaˬ ehˇ˗eu ‘Haw sheˇ. Ngaˇ yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ jahˇ paˇ jiˇ˗euˬ ma’” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ bi byah laˇ nya˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu baoˬ uˬ taꞈ, nui ma keuˆ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ ahˇ˗eu meh. Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ maˇ diˇ byah laˇ˗eu lehˇ jah ziꞈ˗eu miˇ neh byah laˇ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ngehˬ taˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ “dawˬ heu deuˬ˗aˬ tsaˬ dui dui˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu dawˬ meh. Mˇ luiˆ jiˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jeˬ paˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ dawꞈ leˇ shawˬ˗euˬ naˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya˗awˇ mˇ pyeuꞈ nya˗eu miˇ neh, “Ngaˇ˗aˬ Aˬlaˬpaˇ hawˇ˗eu Oˇmeˬgaˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Pah. 21:6) Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗awˇ smˇ˗iˇ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ byaˬ tehꞈ˗a. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ “Heu naˆ naˆ˗ehˇ muiˬ˗eu maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗eu paˬ leˇ” lehˇ ehˇ naˇ Pah mehˬ˗eu 21:5, 6-ahˇ gui˗awˇ ja sawˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ neh kamˬ taˬ˗awˇ laꞈ ma dehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˇ jawˆ ni dzawˇ nehˬ.—Yaˇ. 65:16. w23.11 7 ¶18-19

Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dawˬ teu Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh Aˬbyaˬhaˬ 75 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ zaˬ maˬ jawˇ le˗aˬ siˬ. Aˬbyaˬhaˬ saˇ jaˇ dawˬ teu byah laˇ gaˇ ya mawˇ mehˬ loˇ? Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ya mawˇ jiˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ iˇ tsehˆ gʼeh˗awˇ 25 kʼoꞈ gʼeh˗awˇ neh hawˇ˗eu aˬ li Iˇtsaˆ dehꞈ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ teu gaˇ neh 60 kʼoꞈ byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ oeˬ paˬ Iˇsawˇ hawˇ˗eu Yaˬkoˆ dehꞈ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Heˬ. 6:15) Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ jeuˬ huiˬ˗eu tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ maˬ ya uˇ leˇ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. (Koˆ. 2:23) Aˬbyaˬhaˬ mehˬ hu paw gʼoˆ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu tsawˇ jeuˬ yawˬ jeuˬ na luꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ bi za˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (Beh. 22:18) Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui nymˬ˗mˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ byah laˇ jiˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui jiˇ Aˬbyaˬhaˬ loꞈ˗ehˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ jiˇ maˬ ehˇ jiˇ coeˇ˗eu guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Kuˆ. 10:29, 30. w23.08 24-25 ¶14

Sahˬ paˬ Awˇziˇ yaw nyiˇ ngeh taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ’˗eu leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ 68 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni dehꞈ˗awˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. (2 Laˬ. 26:1-4) Awˇziˇ muiˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw piˇ nehˬ nya˗euˬ meh. (2 Laˬ. 26:6-15) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh, Awˇziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. (Tsoˆ. 3:12, 13) Aˬ myah myah naˇ sahˬ paˬ Awˇziˇ aˬ cawˬ˗ahˇ laꞈ noeˇ toeˬ toeˬ˗ehˇ bi mˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, ngaˇ kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ nya ma lehˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ nah sahˬ paˬ Awˇziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ yaw shaw jeˬ lawˇ˗eu lehˇ ahˇ leˇ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ sahˬ paˬ deuˬ teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ maˬ jaˆ˗a. (2 Laˬ. 26:16-18) Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Aˬzaˬyiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ taˬ jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ kʼawꞈ, maˬ naˇ haˬ ni nui ma paˇ pehˇ dui dui˗eu meh. Sahˬ paˬ Awˇziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, teu poˆ maˬ naˇ haˬ˗euˬ baˬ da neh aˬ yawꞈ˗ahˇ coi doi naˇ gawˇ bi nyawˬ leˇ˗euˬ meh. (2 Laˬ. 26:19-21) Sahˬ paˬ Awˇziˇ taˬ aw daˆ leꞈ law nmˇ˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ˗iˇ˗a. w23.09 10 ¶9-10

Beˬtuˆluˆ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ˗euˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh. A.D. 36-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu baˆ kʼoˆ mehˬ dzaˬ maˬ yehˬ˗euˬ Gawˬneˬliˇ jawˇ gaˇ kʼehˇ gʼeh˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Gawˬneˬliˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu naˇ “Miˬyehˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu” lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗awˇ, aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ bi jawˇ laˇ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Kʼehˇ. 10:34, 44, 45) Teu gaˇ neh naˇ Beˬtuˆluˆ yaw beh aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ hawˬ maˬ dzaˬ taꞈ gaˇ neh, nymˬ˗mˇ naˇ nui ma saˇ lehˆ ni dzaˬ taꞈ laˇ˗euˬ meh. Yuˇdaˆ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ nehˬ˗ehˇ hawˬ dzaˬ taꞈ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu deuˬ Aˬdiˇawˬ meuˬ˗ahˇ laˇ keuˆ ngeh, Beˬtuˆluˆ aˬ yawꞈ maꞈ nui ma maˬ tsaˬ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ hawˬ maˬ paˇ dzaˬ taꞈ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Beˬtuˆluˆ mehˬ shi naˇ kʼah tiˬ jeˬ lehˇ jahˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ mehˬ shi Beˬtuˆluˆ˗ahˇ dehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Gaˬ. 2:13, 14) Beˬtuˆluˆ teu loꞈ˗ehˇ mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ meh. w23.09 22 ¶8

Yawˬ ha˗ahˇ dawˇ coe ni pyehˆ tseˇ haw ngeh, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ naˇ gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. “Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu” Yeˬsuˇ nawˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ nya meh. (1 Beˬ. 2:3) Beˬtuˆluˆ aˬ dui˗ahˇ “Miˬyehˇ˗aˬ, naw maꞈ˗ahˇ bi byah laˇ tehꞈ˗a. Aˬ yawꞈ naw maꞈ˗ahˇ bi ziꞈ laˇ, bi kʼaˆ laˇ˗eu uˬ taꞈ, Ka li˗ahˇ jah˗eu dawˬ pehˬ ziꞈ dah ni bi pyeuꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh(1 Beˬ. 5:10) Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (Luˇ. 5:8) Ehˇ kʼawꞈ nui gaˬ keuˆ˗eu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh caw ba nehˬ˗euˬ baˬ da neh Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh daˆ leꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Beˬtuˆluˆ “ka kʼoꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Miˇkʼahˬ laꞈ kʼoeˇ uˇ leˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ” za˗euˬ meh. (2 Beˬ. 1:11) Teu naˇ muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ ngaˇ. Nawˇ jiˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni Yeˬhawˇbaˬ neh bi mehˬ bi tsoˆ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu laꞈ sawˬ heu za˗eu meh. ‘Aˬ yawꞈ˗ahˇ jah˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ za˗eu meh.’—1 Beˬ. 1:9. w23.09 30 ¶14; 31 ¶16-17

Sehˬ gʼawˆ˗ahˇ kʼmˇ cehˇ uˇ lahˇ taˬ˗euˬ pu kaˬ tiˬ hmˬ jaˆ˗eu meh. Teu gaˇ piˇ ma deuˬ gaˇ mˇ˗eu meh. Pu kaˬ˗ahˇ lawˇ˗eu shehˇ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ shuiˇ lawˇ duˬ jaˆ˗awˇ, piˇ ma deuˬ gaˇ maˬ mˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ kuiˇ aˬ laꞈ dzuiꞈ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ shuiˇ sehˇ byehˇ jiˇ jaˆ˗eu meh. (Doˆ. 30:17-20; 40:6-8) aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ lawˆ˗euˬ pu kaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗euˬ meh. Sehˬ gʼawˆ hawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu huiˬ dui dui˗eu sehˇ byehˇ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˇ jeˬ mˇ kawˆ paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, aˬ myah luꞈ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ lehˇ ya bi jaˆ meh lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. ‘Tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma’ deuˬ tawˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ aˬ geu gaˇ tahˬ˗eu nga? Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ aˬ yawꞈ maꞈ ‘Miˬyehˇ˗euˬ dzoeˬ dzaˬ nuiˇ mahˬ mehˬ shi yawꞈ˗awˇ, uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ’ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma deuˬ yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ nyiˇ pu kaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh. (Pah. 7:9, 13-15) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ bi tahˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. w23.10 28-29 ¶15-16

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Yaˇ. 32:1, 2) Nawˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ jaˆ laˇ ngeh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ja nehˬ˗awˬ. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ha geuꞈ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ nya˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ mˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu meh. (Maˆ. 4:3, 18, 19) Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ teu naˇ aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni maˬ ehˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ ni maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ doˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ nya ni maˬ ehˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Teˇ. 1:3) Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ teu Pawˇluˆ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ” hawˇ˗eu, “noeˬ dui noeˬ duiˇ jeˬ”˗ahˇ maˬ ehˇ, “kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ” hawˇ˗eu “diˬ lah nehˬ laꞈ jeˬ”˗ahˇ maˬ ehˇ, ya daˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ shiˇ taw tehˬ gaˇ keuˆ ni ya puˬ˗euˬ meh. (2 Gawˇ. 4:8-10) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh gʼaˬ kʼaˆ˗euˬ meh. (2 Gawˇ. 4:16-18) Pawˇluˆ mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ keuˆ˗eu meh. Pawˇluˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ “tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah gʼaˬ yaw shuiꞈ za luꞈ”˗eu meh. w23.10 15-16 ¶14-17

Guiˬ lahˬ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh dawˬ kʼoꞈ ya biꞈ ngaˇ laˬ lehˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh dawˬ kʼoꞈ bi biꞈ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ geu ngeh caw ba nehˬ naˇ muiˬ dzehˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Heˬ. 4:16) Aˬ dui neh shaˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ taˆ lehˇ maˬ za˗euˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ‘Maˬ za˗a’ lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ ‘Nymˬ˗mˇ aˇ yamˬ maˬ tsaˬ laˇ nga siˬ’ lehˇ ehˇ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ taˬ leˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ maˬ muiˬ daˆ la˗aˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ saˆ taˬ nehˬ naˇ, Saˬdaˬ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh laˆ saˆ taˬ nehˬ˗euˬ miˇ neh nga lehˇ ja bu nya˗eu meh. (Baˆ. 1:9-11; 2:4) Yeˬhawˇbaˬ naˇ gawˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ baw taˬ˗euˬ meh. (Yaˇ. 33:24; Pah. 21:3, 4) Aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ le mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ laˆ saˆ nehˬ meh lehˇ maˬ ya noeˬ tmˬ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ mehˇ nmˇ zaˬ guˬ teu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗awˇ shaˇ nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ gawˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu nui saˇ oꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya˗eu meh. w23.11 24 ¶13

Saˬsoˬ huiˬ dui dui˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Piˇliˇtiˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ˗eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh a nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ meh. (Daˇ. 16:28-30) Yeˬhawˇbaˬ Saˬsoˬ neh ‘Piˇliˇtiˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi jahˇ kʼoꞈ nehˬ’ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Saˬsoˬ dzeuˇ laꞈ ngeh naˆ maˬ tseˇ Piˇliˇtiˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ sehꞈ nya˗euˬ meh. Saˬsoˬ mˇ bahˬ˗euˬ baˬ da neh yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ ni naˬ leˇ taˬ˗awˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Aˬ dui jiˇ mˇ bahˬ˗awˇ bi mehˬ bi tsoˆ ngeh, muiˬ˗eu gaˇ deuˬ maˬ paˇ ya mˇ ngeh gʼaˬ maˬ ya baˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma maˬ jiˇ laˇ˗aˬ siˬ, noeˬ tmˬ luꞈ meh siˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (Ceuˬ. 103:8-10) Aˬ dui mˇ bahˬ haw˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi Saˬsoˬ loꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ baw luꞈ meh siˬ. w23.09 6 ¶15-16

Nawˇ daˬ coeˇ oˇ coeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ ha geuꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ gaˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ ya siˬ˗eu teu naˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ.! (Ceuˬ. 5:12) Aˬbyaˬhaˬ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ kamˬ daˬ coeˇ˗euˬ miˇ neh Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ cawˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu meh. (Beh. 15:6; Maˆ. 4:13, 22) Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ neh nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gʼawˬ mya ni mˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, muiˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ za taˬ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, nui kʼahˇ shiˇ˗eu maˬ ngeuˇ ni, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ daˬ coeˇ oˇ coeˇ˗eu miˇ neh nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Aˬ dui aˇ kʼoꞈ aˇ myaˆ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ maˬ kaˬ, dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ˗eu maˬ kaˬ, aˇ naˆ ni bymˬ˗eu byehˆ˗eu maˬ kaˬ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ daˬ coeˇ oˇ coeˇ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ lawˬ haw laˇ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ kamˬ daˬ oˇ daˬ luꞈ de laˬ? Ngeuˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ. Teu loꞈ˗ehˇ ya siˬ˗eu teu naˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. w23.12 11 ¶13-14

Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya ni ya dzaw taˬ˗eu meh. Aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu meh. (Dawˬ. 20:5) Aˬ cawˬ˗euˬ teˇ saˇ, myaˆ pyawˬ, luˆ˗eu laˆ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ haw doˆ nya˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ haw doˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ˗eu meh. Iˇmeˬ˗oˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ lawˬ muˇ tehꞈ˗ehˇ sha sha˗ehˇ jawˇ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ ngehˬ cawˬ nya ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ mawˇ dzoeˇ˗awˇ neh ngehˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (2 Yoˇ. 12) Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha kʼawꞈ mˇ cu nya˗awˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ kʼawꞈ ya mˇ cu nehˬ nya˗eu meh. (1 Tiˆ. 5:8) Aˬ gaˇ neh ya dzaw˗eu maˬ kaˬ, yawˬ ha˗euˬ uˬ maˆ poˆ dehˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, maˇ diˇ zmˬ nya˗eu nui gahˇ tiˬ jeˬ na dzaw taˬ˗eu heu naˇ yaw muiˬ meh. (Kʼehˇ. 18:2, 3; 20:34; Peˇ. 4:28) Kʼoeˇ naˇ gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu, gaˇ dawꞈ leˇ shaw˗euˬ naˇ aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ mˇ luiˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ muiˬ˗eu tsawˇ myahˇ jaˆ ni leh jeh. Toˆ˗ehˇ naˇ gaˇ poˆ˗eu awˬ˗awˇ, gaˇ aˬ myah luꞈ jaˆ˗eu meh. w23.12 27 ¶12-13

Jaˇliꞈ˗ahˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Gaˇ hu ba Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ yaꞈ haw˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 13:1, 6; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 13:5; Zeˬpaˬniˇ 1:8) Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ bi laˆ cawˆ˗eu gaˇ neh dahˬ beh˗awˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ mˇ ngeh aˇ saˬ saˬ˗eu, aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Teu ngeh “nah”˗ahˇ ya buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui nymˬ˗mˇ neh ya lehˬ hmˬ taˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ‘huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ’˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, ‘yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ dah’ taˬ˗awˇ ya jawˇ˗eu meh lehˇ mehˬ˗eu meh. (Tehˬ. 24:21; Luˇ. 12:40) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ 1 Teˇsaˬloˇni sahˬ boꞈ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ dah laˇ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu sheu cehˆ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni zmˬ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ maˬ keuˆ le˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 2:1-3) Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ni shawˬ nah keuˆ le˗eu loꞈ˗ehˇ bi lehˬ hmˬ taˬ mawꞈ˗eu meh. Gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ heu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. w23.06 8 ¶1-2

1978 kʼoꞈ˗ahˇ Jaˬpaˬ miˇ kʼahˬ Toꞈkeꞈ˗yoˬ meuˬ˗ahˇ 60 tiˆ ehˇ gʼaˬ naˆ ni goˇ˗eu nymˇ nymˇ goˇ tiˬ nymˇ tsoˆ˗euˬ meh. Meuˬ teu meuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ miˇ luˆ luˆ˗eu miˇ neh yaw myaˬ gʼaˬ nymˇ nymˇ goˇ teu ziꞈ meh laˬ leˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˇ nymˇ goˇ teu tsoˆ˗eu laꞈ saˇ maˇ deuˬ naˇ, nymˇ teu˗ahˇ miˇ luˆ luˆ laˇ ngeh nyeh laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ nyeh caw nya ni maˬ coˬ˗iˇ paˬ˗ehˇ tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Ka li zaˬ deuˬ kʼawꞈ nymˇ goˇ teu nymˇ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? Ka li zaˬ deuˬ ziꞈ dah ni ya yawꞈ kʼawꞈ ni, aˬ yawˇ yawꞈ haw tsaˬ˗eu jeˬ jiˇ loˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ naˇ, yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ gʼeh˗awˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu loˬ meh. Aˬ yawꞈ “naˇ haˬ geuꞈ˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ”˗awˇ, maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni ziꞈ dah ni yawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, “gaˇ kahˇ dahˇ” naˇ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ haw tsaˬ˗eu jeˬ jiˇ loˬ meh. (Koˆ. 3:17, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ) Yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ ahˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ nyehꞈ suꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ jiˇ maˬ pyehˬ juˬ ni gʼeh˗eu meh. w23.07 14 ¶1-2

Yeˬsuˇ huiˬ laˇ ngeh jiˇ Saˬdaˬ muˇ juˇ juˇ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh˗euˬ meh. Tiˬ poˆ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ Saˬdaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ˗awˬ lehˇ do lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 4:1-11) Saˬdaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh kʼawꞈ ni Yeˬsuˇ˗ahˇ iˬ baˇ mˇ ni jahˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ naˇ ka kʼoꞈ˗eu poeˬ maˬ paˇ biꞈ nehˬ nya meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, dzaˇ˗i lawˬ haw laˇ˗eu nui jeˬ˗ahˇ paˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu sehꞈ˗eu lehˇ jawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 4:28, 29; 13:31) Zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ya oˇ oꞈ˗euˬ meh. (Kuˆ. 9:33, 34) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ saˬ saˬ ngeh poˆ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya daˬ˗awˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ daˬ ga laˇ paˬ˗ehˇ ya shiˇ˗euˬ meh. (Heˬ. 12:1-3) Yeˬsuˇ ya daˬ˗eu lawˬ haw saˬ saˬ˗eu poˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ maˬ laˆ piˇ nehˬ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya daˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 27:46) Heu gaˇ haw ngeh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya shaˬ ya zahˬ dui dui˗euˬ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ shaˬ shaˬ˗ehˇ zahˬ zahˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. w24.01 10-11 ¶7-9

Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Koˆ. 1:19) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ naˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ tsahˇ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ jawˇ nya˗eu meh. Shaˬ zahˬ mˇ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, maˬ shaˇ noeˬ ni maˬ ngehˬ maˬ mˇ˗a. Aˬ cawˬ neh laˆ naˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ kʼawꞈ, nui ma pehˇ˗eu maˬ kawˇ˗eu uˬ taꞈ, laꞈ poˆ poˆ kʼoꞈ˗eu maˬ leh jeh˗a. Ehˇ kʼawꞈ ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu’ leh jeh˗eu meh. (Sehˇ. 3:12, 13) Nui ma mahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗aˬ, maˬ shaˇ noeˬ ni duiˬ duiˬ daˬ daˬ˗ehˇ maˬ noeˬ tsehˆ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ caw tseˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gaˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ, teu ngeh aˬ dui neh poˆ mawˇ beh beh˗euˬ gaˇ teu˗ahˇ bi ha geuꞈ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, gaˇ teu iˇ kahˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ ngaˇ laˬ? Naˬ liˬ aˇ myaˆ laꞈ ya mˇ˗eu nga? Nymˇ jiˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ ngaˇ laˬ? lehˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu meh. w23.08 22 ¶8-9

Shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui kʼahˇ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu miˇ neh gʼaˬ baˬ laˇ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ ngeh dzaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu heu naˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ paˇ dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Heu naˇ Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ mˇ gaˇ, aˇ pyaˇ maˬ paˇ daˬ gaˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 16:24) Teu miˇ neh lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga lehˇ aˇ yamˬ bi jiˇ bi jiˇ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu maˬ paˇ loˬ meh. Teu naˇ nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ ngeh neh aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ ma, aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ˗euˬ miˇ neh meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui kʼaˆ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ ‘Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni ngaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ma’ lehˇ ehˇ˗euˬ, Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ saˇ jaˇ ziˆ daˆ leꞈ nya˗eu meh.—Baˆ. 27:5. w24.03 9 ¶6-7.

‘Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu Miˬyehˇ’ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu meh. (2 Gawˇ. 13:11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ ‘ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ’ za meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. (Ceuˬ. 32:10) Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˇ kawˆ yawˬ kawˆ na luꞈ dzawˇ nehˬ nya˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ aˇ naˆ ni loˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ jiˇ dzawˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. (Ceuˬ. 145:19) Aˬ dui yaw gʼaˆ gʼaˆ dui dui ngeh gʼawˇ mawˇ bi lmˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ miˬ dzaˬ tsawˬ bu dawˬ peh jawˇ mawꞈ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ deuˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jawˇ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ lmˇ boˬ ni gʼeh˗eu nui gaˬ biꞈ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ ngaˇ gaˬ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˬ.—Ceuˬ. 116:1. w24.01 31 ¶19-20

Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ siˬ nya luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ “Miˬyehˇ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ pah mehˬ le˗euˬ meh.” (Yoˇ. 1:17, 18) Yaw jeˬ ma jeˬ, Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Doˆ. 34:5-7) Yeˬsuˇ byoˆ˗iˇ˗euˬ aˬ li˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, mˬ taˆ Aˬda˗euˬ gaˇ kawˆ paˇ dzawˇ maˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ da gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ gʼoꞈ laˇ luꞈ gaˇ “gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ” neh haw mawˇ˗awˇ, cehˆ gʼeh˗awˇ, byaˇ tawꞈ˗iˇ˗awˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gui ngeh, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˇ naˆ ni gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu Aˬda pyeuꞈ˗eu lehˇ mawˇ duˬ laˇ˗eu meh. (Luˇ. 15:11-32) Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ mawˇ laˇ˗eu meh. w24.02 10 ¶8-9

Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Dzaw geuꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ laˇ ni dzaw˗eu heu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ˗eu nga? Aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ daˆ leꞈ˗awˇ ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ daˆ leꞈ’ ni aˬ jeˬ caw ba nehˬ˗eu nga? (1 Teˇ. 4:18) Yawˬ nah na luꞈ aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ngehˬ gʼeh˗eu, aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ loꞈ˗ehˇ gaˬ˗eu, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu, muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ ahˇ laˇ ni ya dzaw˗eu meh. (Sehˇ. 3:12; 1 Beˬ. 3:8) Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ dawˆ ahˇ taˬ naˇ, shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh maˬ cawˬ ba˗ehˇ maˬ jawˇ tehˬ coeˇ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ “kʼaˬ meh˗aˬ, nui ma laꞈ kʼoeˇ tiˬ byah ni shaˇ dawˆ taˬ˗euˬ jeˬ ngehˬ doˆ laꞈ˗eu meh. Tsawˇ muiˬ˗aˬ, yawˬ ha neh jeˬ hmˬ taˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ beuˬ doˆ laꞈ˗eu” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 12:34, 35) Shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. w23.11 9-10 ¶10-11

Aˬ dui maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ gʼa˗iˇ haw˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ gʼa˗iˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ, ehˇ kʼawꞈ nawˬ nehˬ˗ehˇ oe caw˗euˬ cawˬ teu gʼaˬ jawˇ duˬ teu tsahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ naˇ nymˬ˗mˇ aˬ gaˇ iˇ keuˆ taˬ˗awˇ jawˇ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, gaˇ ma aˬ geu kahˇ aˬ geu gaˇ iˇ doˆ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ oe caw nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ iˇ keuˆ taˬ˗awˇ dehꞈ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, mehˬ hu paw aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ ya shaˇ˗eu meh. (Daˬ. 2:28; 2 Beˬ. 1:19, 20) Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dui dui˗eu aˬ da aˬ ma˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu meh. (Miˇ. 29:11) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ˗euˬ aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu jeˬ naˇ, mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ myah luꞈ ehˇ tsaˬ nya˗eu heu meh. Teu miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ maˬ pyeuꞈ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ dui˗ahˇ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh.—Yaˇ. 46:10. w23.08 8-9 ¶3-4