Novembre

Yehowa kpenɔdo mì nu le enu sugbɔ buwo mɛ. Átɛnŋ akpedo eo nu naɖu eoɖeki ji nɔ mɛɖe fɔn gu do eo ji le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ. Átɛnŋ agbekpedo eo nu yí naɖo ŋwi kpukpui ci yí sɔ koɖo axomɛnɔtɔ ɖe ci yí sɔ ɖe le nyɔ lɔ ji. Yí nɔ amɛwo desɔkɔ ɖe le nyɔ lɔ ji le nyigbanmama lɔ mɛ can ɔ, Yehowa donɔ ŋsɛn eo yí èkpɔtɔ ɖenɔ kunu. (Ʒer. 20:7-9) Yehowa gbedanasɛ yi nyɔnyɔ le ekpla ci enanɔ mì le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ. Le kwɛshila dodomɛ bɔbɔwo mɛɔ, mìkpɔnɔ kpɔwɛ seŋkannyɔ nywi ciwo wodonɔ ŋsɛn mì nɔ mìazan le kunuɖegbe. Doŋkɔɔ, mìtɛnŋ vɔn mɔ mìate enu yoyu ɖe kpɔ, vɔ nɔ mìwɛɔ, mìtɛnŋ kpɔɛ mɔ yɛwa dɔ nywiɖe le mìwo nyigbanmama mɛ. Le bɔbɔwo koɖo takpekpeganwo mɛɔ, wodonɔ ŋsɛn mì mɔ mìwo le te kunuɖeɖe mɔnu vovovo ciwo mìdetekpɔ vayi kpɔ. Le lɛ can ɔ, mìtɛnŋ vɔn doŋkɔ, vɔ nɔ mìte wo kpɔɔ, Yehowa cunɔ shi do wo ji. Ecɛyɛɔ, mìakpɔ enunywi ciwo Yehowa nanɔ mì nɔ mìɖoŋ do nu yí te mɔnu yoyuwo kpɔ keŋ wa ci ji mìkpe le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ nɔ mìle nɔnɔmɛ ɖekpokpui mɛ can. w21.08 27 ¶5-6

Le wema ci apotru Pɔlu ŋwlɛ ɖaɖa Korɛntitɔwo mɛɔ, éna nukplamu sɛnŋsɛnŋ ɖeka wo. Yi goduɔ, évadɔ Titu ɖaɖa wo. Ejɔ ji nɔ Pɔlu sugbɔ mɔ ci wohlɛn nyɔ lɔwoɔ, wolɔn yí xɔ yi nukplamu lɔwo yí wa do wo ji! (2 Kor. 7:6, 7) Hamɛmɛshinshinwo atɛnŋ asran Pɔlu kpɔwɛ, nɔ wonɔnɔ ju koɖo wowo kpena xɔsetɔwo. Emɔ ɖeka ci ji woawɛ le yí nyi mɔ, woaɖe blɛ avanɔ bɔbɔwo keŋ akannɔ seŋ koɖo nɔviwo yí asɔ do ŋsɛn wo. Nɔ woado ŋsɛn nɔviŋsu alo nɔvinyɔnu ɖe ci yí le ʒan mɛɔ, dexɔnɔ gamɛ sugbɔ le wo shi o. (Rɔm. 1:12) Hamɛmɛshinshin ci yí wanɔ Pɔlu tɔ han sɔnɔ Bibla sɔ donɔ ŋsɛn nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo xɔse yí nanɔ kankandoji wo mɔ Mawu lɔn wo. Ékannɔfu wo do enu ciwo wowanɔ ŋci. Nɔ evaʒan mɔ hamɛmɛshinshin ɖe ana kpla mɛɖeɔ, Mawu Nyɔ lɔ ezannɔ yí nunɔ enu ci mɛ lɔ ɖo atrɔ ni teŋ, vɔ éwɛni koɖo xomɛfafa nɔ amɛ lɔ atɛnŋ alɔn awa doji.—Gal. 6:1. w22.03 28-29 ¶11-12

Egbɛɔ, Yehowa nanɔ “ŋsɛn ci yí wugan jɔjɔmɛtɔ” yi mɛwo nɔ woakpɔtɔ asinkɔ le egbejinɔnɔ mɛ. Gbedodoɖa yí nyi emɔ ɖeka ci ji mìtonɔ yí xɔnɔ ŋsɛn. Le Efezitɔwo 6:18 mɛɔ, apotru Pɔlu do ŋsɛn mì mɔ, mìwo le donɔ gbe ɖaɖa nɔ Mawu “hwe ɖekpokpwi nu.” Nɔ mìwɛ ahan ɔ, Mawu ado ŋsɛn mì. Hweɖewonuɔ, mìkpɔɛni mɔ mìdatɛnŋ ado ji le cukaɖa lɔwo mɛ o yí mìdenyanɔ nyɔ ci mìanu le gbedodoɖa lɔ mɛ hɛnnɛ o. Vɔ Yehowa ji mɔ mìwo le donɔ gbe ɖaɖa nɔ ye nɔ mìdenya lé mìanu mìwo susuwo koɖo lé ewakɔ do nɔ mì can. (Rɔm. 8:26, 27) Égbedonɔ ŋsɛn mì to Bibla ji. Pɔlu hlɛnnɔ Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo yí kpɔnɔ ŋsɛn koɖo akɔnfafa le wo mɛ, mìwo can mìɖo awa shigbe yɛ nɛ. (Rɔm. 15:4) Nɔ mìhlɛnnɔ Mawu Nyɔ lɔ yí bunɔ tamɛ kpɔ so nuɔ, Yehowa atɛnŋ azan yi gbɔngbɔn kɔkɔɛ lɔ akpedo mì nu mìamɔŋje lé mìatɛnŋ azan Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo le mìwo gbe mɛ do.—Ebre. 4:12. w21.05 22 ¶8-10

Mìnya mɔ nukplaviwowawadɔ lɔ le veviɖe, vɔ etɛnŋ gbɔnnu nɔ mì mɔ mìawa sugbɔ shigbe lé mìjijiɛ do nɛ. Mìdetɛnŋ kpe ji wakɔ sugbɔ shigbe lé mìji do nɛ o. Le kpɔwɛ mɛ, eŋɛnywidratɔ ɖewo shin sugbɔ alo lé dɔ̀. Nɔnɔmɛ cɛ hanci mɛ èlea? Nɔ nyi ahan yɔ nɛɔ, mìvanya mɔ mìatɛnŋ awa Bibla nukplakplawo to ka ji, to telefonu alo ɔdinatɛɛ ji! Taɖo mìatɛnŋ anɔ axomɛ fɛɛ, gan yí akplakpla Bibla koɖo amɛwo. Mìgbekpɔ nunywi bu. Mɛɖewo jinɔ mɔ yewoakpla Bibla, vɔ wodenɔnɔ axomɛ hwenu mìwo nɔviwo yinɔ wo gbɔ o. Nyidin kucukucu alo zan shinshin yí wovonɔ. Àtɛnŋ akpla Bibla koɖo mɛɖe le gaxoxo ŋtɔ́ hanwo mɛa? Zanmɛ yí Yesu kpla nu Nikodɛmu, ɖo hwenɔnu yí nyɔ nɔ Nikodɛmu nɛ.—Ʒan 3:1, 2. w21.07 5 ¶10-11

Ekpaca Ʒan Amɛʒindoshimɛtɔ nukplaviwo mɔ Yesu nukplaviwo deblanɔ nu o. Yesu ɖe mɛ mɔ ci yekpɔtɔ le agbeɔ, ye nukplaviwo deɖo abla nu o. (Mt. 9:14-17) Ele ahan gan, Farizitɔwo koɖo Yesu ketɔnɔ buwo do hwɛ yi, ɖo égbe wawa do wowo kɔnuwo ji. Dɔmɛ ve wo ci Yesu da dɔ̀ nɔ dɔ̀nɔ ɖeka Sabatigbe. (Maki 3:1-6; Ʒan 9:16) Wonunɔ koɖo goyiyi mɔ yewo yí wanɔ do Sabati Se lɔ ji; gan yí ajɔdodo le gbedoxɔ lɔ mɛ deɖenɔ fun nɔ wo o. Wodo dɔmɛzi sugbɔ ci Yesu do hwɛ wo do ji. (Mt. 21:12, 13, 15) Gbeɖeka ci Yesu ɖekɔ kunu le Ʒuifuwo nukplaxu le Nazarɛtiɔ, ézan kpɔwɛ ɖeka ci esɔ so Izraɛliviwo xolɔlɔ mɛ yí sɔ dasɛ mɔ wonyi amɛɖekitɔjitɔwo yí xɔse dele wo shi o. Ci wose ahan ɔ, dɔmɛ ve wo keke. (Luiki 4:16, 25-30) Amɛ sugbɔ gbe Yesu, ɖo dewa enu ci wokpɔkɔ emɔ mɔ yɛawa o.—Mt. 11:16-19. w21.05 5-6 ¶13-14

Yehowa kpla mì mɔ afɔku teŋ yí egoyiyi koɖo ŋbia nyi, ci enu ŋci yí jɔ do yi sɛntɔ ɖewo ji, nɔ mìŋgbevawa wowo fɛnwo o. Nɔ mìxokɔ nuxu so ŋbia nuɔ, Satana Legba yí vanɔ susu nɔ mì. Satana aɖo agbanleanmɛji sugbɔ hwenɔnu, ɖo Yehowa dɔla ɖeka yí enyi. Vɔ egbejikɔ agbanleamɛji sugbɔ doji. Éji mɔ woasɛn ye, vɔ Yehowa ɖekɛ yí je woasɛn. Satana ji mɔ mìwo le nɔ shigbe eye hannɛ, eyi dɔ ejeje agbla nɔ mìaji mɔ mìaɖo enu wu enu ci yí le mì shi. Ŋkɔtɔ ci etekpɔ mɔ yeawa enu cɛ yí nyi hwenu exo nuxu nɔ Ɛva. Yehowa lɔn Ɛva koɖo asuɔ yí na wo enuɖuɖu dojijɔnamɛ sugbɔwo yí mɔ wo le ɖu “acikusɛnsɛn ɖekpokpwi le ekpa lɔ mɛ,” vɔ kuɖeka yí wodaɖu o. (Gɔnm. 2:16) Ele ahan gan, Satana ble Ɛva nɔ abui mɔ yeɖo aɖu acikusɛnsɛn ci wogbe lɔ. Enu ci Ɛva ɖo dejeŋ ni o, egbejijiɛ nubu kpi. Yí mìnya enu ci yí vato so mɛ le yi godu. Ɛva wa nuvɔn yí le yiyimɛɔ, évaku.—Gɔnm. 3:6, 19. w21.06 14 ¶2-3; 17 ¶9

Adamu koɖo Ɛva ɖo aji viwo yí ale bu nɔ nyigban ci yí nyi wowo nɔxu. Nɔ Adamu koɖo Ɛva se tonu nɔ Mawu yí wa edɔ ci eɖo nɔ wo saɔ, wo koɖo wowo jijimɛviwo akpɔtɔ anyi Mawu xomumɛtɔwo sɔyi mavɔ. Adamu koɖo Ɛva ɖo texwe ci nu bubu le le Yehowa xomu mɛ sa. Le Ehajiji Wema 8:5 mɛɔ, Davidi nu so Yehowa nuwawa ci yí nyi agbetɔ nu mɔ: “Èwɛ yí eyi gɔnmɛ hwɛɖeka nɔ mawudɔlawo, yí èsɔ bubu koɖo acɔ cɔn ni.” Nyɔnɔnwi yɔ, ŋsɛn, nunya koɖo nujikpekpe ci Yehowa na agbetɔwo to akpo nɔ ci ena mawudɔlawo. (Eha. 103:20) Vɔ “hwɛɖeka” kpoŋ yí agbetɔwo yi gɔnmɛ nɔ mawudɔla sɛnŋwo. Ewa ŋshishi mɔ Adamu koɖo Ɛva sɔ wowo texwe bu le Yehowa xomu mɛ. Ecɛ hɛn cukaɖawo va wowo jijimɛviwo ji. Tamɛ ci Yehowa ɖo do agbetɔwo nu detrɔ o. Éji mɔ agbetɔ tonusetɔwo anyi ye viyewo sɔyi mavɔ. w21.08 2-3 ¶2-4

Le egbɛ mɛɔ, wocikɔ yumɛ nɔ Yehowa sɛntɔ sugbɔ. Le kpɔwɛ mɛ, mɛɖewo le eju ciwo mɛ wodeɖe emɔ do mìwo dɔwo pleŋ nu o. Wotɛnŋ lé mìwo nɔviwo hɛn yi “ŋkɔ nɔ ejutatɔwo koɖo efyɔwo” yí ecɛ anyi kunuɖeɖe nɔ wo. (Mt. 10:17, 18) Wocinɔ yumɛ nɔ Kunuɖetɔ ɖewo to emɔ bu ji. Wole eju ci mɛ yí wodexe mɔ nɔ mìwo dɔwo le, vɔ wowo xomumɛtɔwo cikɔ yumɛ nɔ wo yí jekɔ agbla veviɖe mɔ wo le mi Mawu sɛnsɛn. (Mt. 10:32-36) Le nɔnɔmɛ sugbɔ mɛɔ, nɔ xomumɛtɔ lɔwo vakpɔɛ mɔ yewocikɔ yumɛ nɔ wo gan yí wodena taɔ, wominɔ. Yí mɛɖewo le mɛ ciwo yí sɛnnɔ tamɛ do mìwo nɔviwo nu mɛ sa vatrɔ Kunuɖetɔ ciwo mɛ ezo le. Eyi taɖo nɔ wocikɔ yumɛ nɔ eoɔ, ŋgbena ta o! Gbe dɔn. Yehowa kpekpeɛdo eo nu koɖo yi gbɔngbɔn kɔkɔɛ sɛnŋ lɔ, taɖo ŋɖekɛ deli àvɔn nɔ o! w22.03 16 ¶8

Bibla nu mɔ Yehowa gbe “ŋkuvi ciwo yí dasɛ mɔ amɛ nyi egoyitɔ, aɖe ciwo yí le ŋsu kankɔ, alɔ̀ ciwo yí wunɔ amɛ manyaɖe.” (Elo. 6:16, 17) Égbenɔ ha nɔ “amɛ ciwo yí wanɔ totomɛwo le bebe mɛ yí a sɔ wa enu vɔn koɖo amɛ buwo” hɛnnɛ. (Elo. 5:6) Enuwana koɖo adɛn cɛwo dejɔnɔ ji nɔ Yehowa ɖeeɖe o, keke eyi dɔ egu amɛvwin ciwo pleŋ yí li le Nowe hwenu; ɖo tamɛsɛnsɛn ɖɔ nyigban lɔ ji gahunnɔmɛ. (Gɔnm. 6:13) Yehowa toto enyɔnuɖɛtɔ Malashi can ji yí nu mɔ yegbe ŋwan nɔ mɛ ciwo yí tonɔ ayemɔwo ji keŋ gbenɔ mɛ ci woɖe. Mawu mɔ yedaxɔ sɛnsɛn nɛnɛmunɔwo tɔ o, yí yeagbeɖo kojo nɔ wo do wowo nuwana lɔwo ŋci. (Mal. 2:13-16; Ebre. 13:4) Yehowa ji mɔ mìwo le “gbé evwin.” (Rɔm. 12:9) Enyɔgbe “gbé” ci wozan le lɛtɔxu gɔnmɛ yí nyi woanyɔŋ ŋɖe veviɖe keke enu lɔ ato le ŋmɛ nɔ amɛ. Eyi taɖo enu ci Yehowa mɔ yidɔn ɖo anyɔnɔŋ nɔ mì. w22.03 4-5 ¶11-12

Dajinjin o, mìwo Da ci yí le jeŋkwi mɛ ato yi Fyɔɖuxu lɔ ji yí acu shi nɔ mì gɔɖɔɔ. Yehowa acu shi sugbɔ nɔ mɛ ciwo yí le te kpɔɛ le kakacɛ koɖo xexe yoyu ci yí gbɔgbɔ mɛ. Nɔ Mawu mɛwo ɖo xexe yoyu lɔ mɛɔ, wodagbeto cukaɖa ciwo mɛ wotokɔ le egbɛmɛ gbeɖe o. Enumajɔmajɔ dagbeli o, yí vevisese can avɔ. (Enyɔ. 21:4) Mìdagbelokɔ nu kpɔ do mìwo nuʒanʒanwo nu o, ɖo enuwo asugbɔ le mì shi zan. (Eha. 72:16; Ezai 54:13) Enunywiwo yí le te kpɔ mì haan! Gbɔxwe hwenɔnu aɖoɔ, Yehowa drakɔ mì do daɖɛ kakacɛ nɔ mìavanɔ yi cɛkpakpa gɔnmɛ. Eyi taɖo ekpekɔdo mì nu nɔ mìaɖu nɔnɔmɛ dɔndɔnwo ji yí aɖɔli wo koɖo nɔnɔmɛ nywi ciwo yí jɔnɔ ji ni. Ŋgbegbɔjɔ yí ami Yehowa sɛnsɛn o. Enunywiwo kpɔtɔ le ŋkɔ! Ci esɔ mɛ nywi ŋtɔ́ le te kpɔ mìɔ, le vamɛ mɔ mìasɔ jijɔ koɖo jigbɔnɖɛ ale te kpɔ Yehowa nɔ aɖe gbɔ yi dɔ lɔ! w21.08 13 ¶17-19

Ci Kristotɔ ciwo yí le Ʒude hlɛn wema ci apotru Pɔlu ŋwlɛ ɖaɖa wo dejinjin ɔ, woɖo ashi gbeɖe wowo xwewo, wowo dɔwo koɖo wowo xomumɛtɔ maxɔsetɔwo ɖɛ keŋ ayi ci “etowo ji.” (Mt. 24:16) Hwenɔnuɔ, eʒan veviɖe mɔ woakpedo wowonɔnɔwo nu. Nɔ wowanɔ do nukplamu ci Pɔlu na wo ji keŋ manɔ enu ciwo yí le wo shi koɖo wowo kpenawo saɔ, anɔ fafɛɖe nɔ wo mɔ woama enu kankin ci yí le wo shi le fini wovaci. Denyi gashiagamɛ yí nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo anunɔ wowo ʒanwo nɔ mì o. Eyi taɖo nyi mɛ ci yí amɛwo agogonɔ fafɛɖe. Kankandoji li mɔ èjeshi nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu ɖewo le míwo hamɛ lɔ mɛ yí wole gbesɔsɔ yí kpenɔdo amɛwo nu gashiagamɛ. Dewanɔ nɔ wo gbeɖe mɔ wodokɔ aya nɔ yewo o. Mìnya mɔ mìatɛnŋ akando wo ji nɔ mìle eʒan mɛ. Mìgbejinɔ hɛnnɛ mɔ mìawa wowotɔ han. w22.02 23-24 ¶13-15

Exwe ɖewo vayi yɛɔ, wowa trɔtrɔ so hamɛ koɖo ekán sugbɔ nu. Nɔ wosɔ mì ɖaɖa eha bu mɛɔ, etɛnŋ gbɔnnu mɔ mìaso gbeɖe mìwo xlɔwo koɖo mìwo xomumɛtɔwo ɖɛ. Yehowa yí nu nɔ hamɛmɛshinshin lɔwo, hamɛ ci mɛ woasɔ eŋɛnywidratɔ ɖekaɖeka ɖaɖaa? Oo. Eyi taɖo etɛnŋ gbɔnnu nɔ mì mɔ mìawa do emɔdasɛnamɛ lɔ ji. Vɔ Yehowa kando hamɛmɛshinshinwo ji mɔ woasɔ gbeta nywiwo, mìwo can mìɖo akando wo ji. Nyi yí taɖo mìɖo alɔnnɔ do hamɛmɛshinshinwo gbetasɔsɔwo ji, nɔ wodesɔgbe koɖo lé mìwo ji do can ɔ? Ðo nɔ mìwɛ ahan ɔ, mìana fafa akpɔtɔ anɔ Mawu jukɔn lɔ mɛ. Hamɛwo yinɔ ŋkɔ nɔ amɛshiamɛ sɔ yiɖeki hwe keŋ wanɔ do gbeta ciwo hamɛmɛshinshinwoha lɔ sɔ ji. (Ebre. 13:17) Gbesɔwu ŋnɔɔ, mìadasɛ mɔ mìkando Yehowa ji nɔ mìwakɔ nu alɔlealɔmɛ koɖo mɛ ciwo ji ekando mɔ woale be nɔ mì.—Edɔ. 20:28. w22.02 4-5 ¶9-10

Nɔ nɔviŋsu waʒinʒindoshimɛ ènyiɔ, àtɛnŋ atekpɔ abi doji le nuxuxoxo koɖo nukplakpla amɛwo mɛ le kplɔnta. Nyi yí taɖoɔ? Ðo nɔ ètekpɔ yí bi doji le enuhlɛnhlɛn, nuxuxoxo koɖo enukplakpla amɛwo mɛɔ, àwa nywi nɔ mɛ ciwo yí ɖokɔ to eo sɔwu. (1 Tim. 4:15) Tekpɔ aɖo tajinu mɔ yeakpla nuxuxoxo nujikpekpe ciwo nu woxo nuxu so le wemagbaja ci yí nyi, Do vevi enuhlɛnhlɛn koɖo enukplakpla amɛwo yí awa do wo ji. Tonɔ nukplakpla mɔnu lɔwo mɛ nywiɖe ɖekaɖeka le axomɛ yí nɔ èvaxokɔ nuxu le kplɔntaɔ, natekpɔ awanɔ do wo ji. Nu nɔ enukplamunyɔnutɔ kpedonutɔ koɖo hamɛmɛshinshin bu ciwo yí “[nunɔ] Mawu Nyɔ, yí gbe kplanɔ Mawu Nyɔ amɛwo” nɔ woakpedo eo nu. (1 Tim. 5:17) Denyi nukplakpla mɔnu lɔwo ɖekɛ àzannɔ o, vɔ gbekpenɔdo ao nyɔsetɔwo nu nɔ woado ŋsɛn wowo xɔse alo donɔzo lanmɛ nɔ wo nɔ woawa do enu ci wokpla ji. Nɔ èwɛni ahan ɔ, àna ao jijɔ koɖo wowotɔ agbesugbɔ doji. w21.08 24 ¶17

Nɔ mìkpɔnɔ mɛbuwo mɔ wo le ŋkɔ nɔ mìɔ, mìdawanɔ ehwlɛn koɖo mɛ ciwo yí tɛnŋ ɖo enujikpekpe sugbɔ alo bi le ŋɖewo wawa mɛ wu mì o. Ewaɖeɔ, mìakpɔnɔ jijɔ do wo nu. Vevitɔ nɔ wozannɔ wowo nujikpekpe lɔwo le Yehowa sumɔsumɔ mɛ yí sɔ kannɔfui. Ecɛ awɛ mɔ, mì pleŋ adɔ yí fafa koɖo ɖekawawa ale hamɛ lɔ mɛ. Mìatɛnŋ aɖu ŋɔku ji nɔ mìjenɔshi sɛnxu nɔ mìwoɖekiwo, mìɖo anya mɔ mìwo nɔviwo nya ŋɖewo wawa ɖɛ sɔwu mì. Nɔ mìjenɔshi sɛnxu nɔ mìwoɖekiwoɔ, mìdatekpɔ yí adasɛ nɔ mɛbuwo mɔ mìɖo enujikpekpe alo mìnya ŋɖewo wawa ɖɛ sɔwu wo o. Ewaɖeɔ, mìatekpɔ aji lé mìawɛ akplanɔ nu so mɛ ciwo yí nya ŋɖewo wawa ɖɛ sɔwu mì gbɔ. Le kpɔwɛ mɛ, nɔviŋsu ɖe tɛnŋ nyi jugbaja nuxuxotɔ bibi le hamɛ lɔ mɛ. Mìatɛnŋ abiɛ se mɔ lé ewɛ yí dranɔ yi nuxuwo do ma. Nɔ nɔvinyɔnu ɖe ɖanɔ nu nywiɖeɔ, mìatɛnŋ anu ni akpedo mì nu mìanya enuɖaɖa nywiɖe. w21.07 16 ¶8-9

Le Amɛ Hlɛnhlɛn wema mɛɔ, mìhlɛn mɔ Yehowa mɔ wo le wu Izraɛlivi ɖeka ci yí fɔkɔ nake le Sabatigbe. Vɔ exwe sanŋdi nɛniɖe godu le Samiɛli wema amɛvetɔ lɔ mɛɔ, mìkpɔ mɔ Davidi wa hashi yí gbewu amɛ xu ji, gan Yehowa sɔ ke yɛ. (Amh. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Mìtɛnŋ biɔ se mɔ, ‘Nyi yí taɖo Davidi wa hashi yí gbewu amɛ gan Yehowa sɔ ki, vɔ yí mɛbu fɔ nake gbali yí eso eku kojo nɔ yɛɔ?’ De gashiagamɛ yí Bibla nunɔ enyɔwo pleŋ kudo enujɔjɔ ɖe nu o. Le kpɔwɛ mɛ, mìnya mɔ Davidi se vevi do nuvɔn ci ewa nu yí trɔ ji mɛ. (Eha. 51:2-4) Vɔ ŋsu ci yí fɔ nake le Sabatigbe yɛ ɖe, ése vevi do enu ci ewa nua? Éda le Yehowa se buwo ji vayia? Wokanxli alo gbe nyɔ ni vayi gbɔxwe egbe mɔ yedasea? Bibla denu nyɔ ɖe so nu o. Vɔ enu sugbɔ ciwo mìnya so Mawu nu na mìkando ji mɔ “enushanu ci [E] wa nyɔ.”—Eha. 145:17. w22.02 2-3 ¶3-4

Mɛ ci yí jeshi sɛnxu nɔ yiɖeki dajinɔ mɔ yeawa wu ci ji yeasun o. Ecɛ ana agbekpɔtɔ akpɔnɔ jijɔ yí agbewanɔ edɔ sɛnsinɖe. Mìatɛnŋ asɔ mɛ ci yí jeshi sɛnxu nɔ yiɖeki sɔ koɖo mɛ ci yí kukɔ hun yí afan kpo. Ehunkutɔ lɔ ɖo aɖyiɖyi ejulɔlɔ kpɔtɔ gbɔxwe atɛnŋ afan kpo lɔ. Nyɔnɔnwi enyi mɔ, áwakɔ ɖɔɖɔɖɔ le emɔ lɔ ji, gan akpɔtɔ ayikɔ ŋkɔ. Ahanke, mɛ ci yí jeshi sɛnxu nɔ yiɖeki nyanɔ hwenu yí “aɖyiɖyi ejulɔlɔ kpɔtɔ” keŋ atɛnŋ akpɔtɔ awanɔ Yehowa sumɔsumɔdɔ lɔ yí akpenɔdo mɛbuwo nu. (Fili. 4:5) Bu tamɛ kpɔ so Bazilai ci yí ɖo exwe 80 kpɔwɛ nu. Efyɔ Davidi yɔɛ mɔ yɛ le vanyi ye canmi. Vɔ Bazilai jeshi sɛnxu nɔ yiɖeki, eyi taɖo egbe texwe ci efyɔ lɔ sɔ ni. Édo jeshi mɔ yedasun nu sugbɔ ji awa o, eyi taɖo emɔ ɖajɛ ɖeka ci woyɔnɔ mɔ Kɛnxamu, le nɔ ye dumɛ. (2 Sam. 19:35-37) Shigbe Bazilai nɛɔ, enyinɔ jijɔ nɔ amɛshinshinwo mɔ yewoaɖe mɔ nɔ ɖajɛviwo nɔ woawa dɔ. w21.09 10 ¶6-7

Egbɔnnu mɔ àkpɔnɔ Yehowa mɔ yɛnyi Eda amɛlɔntɔa? Ewanɔ ahan nɔ mɛɖewo le mì mɛ. Nɔ mìwo da ci yí ji mì dewa nu do mì nu koɖo lɔnlɔn ɔ, atɛnŋ agbɔnnu mɔ mìanya lé vida lɔnnɔ amɛ do. Vɔ afa akɔn nɔ mì nɔ mìnya mɔ Yehowa nya lé ewakɔ nɔ mì do teŋ yí gbenya enu ci yí taɖo ewakɔ ahan nɔ mì! Éji mɔ yeate gogo mì. Eyi taɖo yi Nyɔ lɔ do ŋsɛn mì mɔ: “Mí gogo Mawu nɔ Mawu a gogo mí.” (Ʒaki 4:8) Yehowa lɔn mì yí ji mɔ yeanyi Eda nywitɔ ci ɖekpokpui desɔ koɖo o nɔ mì. Yesu atɛnŋ akpedo mì nu mìate gogo Yehowa. Yesu jeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe yí gbesrannɔ yi nɔnɔmɛwo pɛpɛpɛ. Eyi taɖo enu mɔ: “Mɛ ci yí kpɔ Ŋ ɔ, é kpɔ Eda.” (Ʒan 14:9) Yesu le shigbe mìwo fofo hannɛ yí kplakɔ mì lé mìashinɔ mìwo Da yí agbesenɔ tonu ni koɖo lé mìawɛ yí mìwo nu akpenɔ ni. Vɔ vevitɔ lɔ yí nyi mɔ hwenu Yesu va nyigban jiɔ, ékpla mì lé Yehowa nyi xomɛvunɔ koɖo amɛlɔntɔ do. w21.09 21 ¶4-5

Yehowa mɛwo sɛnkɔ Mawu adodwitɔ lɔ do ɖekɛ le fafa mɛ. Yehowa sɔ edɔ vevi ɖeka nɔ hamɛmɛshinshinwo mɔ wo le na hamɛ lɔ anɔ mɛmiɖe. Nɔ Kristotɔ ɖe wa nuvɔn gangan ɖeɔ, Yehowa biɔ so hamɛmɛshinshinwo shi mɔ woakpɔɛ mɔ yɛje akpɔtɔ anɔ hamɛ lɔ mɛ ma. Nɔ wokpɔkɔ enyɔ lɔ gbɔɔ, woɖo akpɔ mɔ mɛ lɔ trɔ ji mɛ ma. Étɛnŋ mɔ yetrɔ ji mɛ, vɔ enu ci ewa lɔ ve ni nyaoa? Éɖui gligaan mɔ yedagbewa nuvɔn lɔ kea? Nɔ enyi hadodo vwinwo yí kplɔɛ do nuvɔn lɔ mɛ ɖe, éle gbesɔsɔ yí ami eha dodo koɖo woa? Nɔ hamɛmɛshinshinwo ekpɔkɔ nyɔ lɔ gbɔɔ, wodonɔ gbe ɖaɖa, wanɔ numɛkuku le Bibla mɛ yí gbekpɔnɔ lé nuvɔnwatɔ lɔ ŋtɔ kpɔkɔ enu ci ewa do. Ŋtɔ́wo xloŋ wowanɔ gbɔxwe anya nɔ nuvɔnwatɔ lɔ akpɔtɔ anɔ hamɛ lɔ mɛ ma. Hweɖewonuɔ, wokpɔɛni mɔ woɖo aɖe nuvɔnwatɔ lɔ ti.—1 Kor. 5:11-13. w22.02 5 ¶11-12

Nɔ yi nɛ alo exwe sugbɔ ke mìwa ʒinʒindoshimɛɔ, mì pleŋ mìji mɔ mìanyi mɛ ciŋmɛ Yehowa jikɔ. Gbɔxwe mìatɛnŋ anyi mɛ ciŋmɛ Yehowa jikɔɔ, mìɖo anya wawa le lé mìbunɔ enuwo kpɔ mɛ. Nyi yí taɖoɔ? Ðo lé mìbunɔ tamɛ do kpɔnɔ ŋsɛn sugbɔ do mɛ ciŋmɛ mìnyi ji. Nɔ mìbunɔ tamɛ gbɛmɛgbɛmɛ so edro vwinwo nuɔ, mìavatɔ enyɔ dɔndɔnwo nunu yí atɔ nudɔndɔnwo wawa. (Efe. 4:17-19) Vɔ nɔ mìbunɔ tamɛ kpɔ so nunywiwo nu sugbɔɔ, kankandoji li mɔ mìaxonɔ nuxu alo awanɔ nu ciwo yí akpe nɔ mìwo Da Yehowa sɔwu. (Gal. 5:16) Vɔ mìdatɛnŋ axe emɔ nɔ susu dɔndɔnwo pleŋ nɔ woŋgbeɖo tamɛ nɔ mì o. Vɔ mìatɛnŋ acin mɔ mìdawa do susu dɔndɔn cɛwo ji o. Gbɔxwe mìawa ʒinʒindoshimɛɔ, mìɖo ami nuxu koɖo nuwana ciwo Yehowa gbe. Ecɛ yí nyi afɔ vevi ŋkɔtɔ ci mìaɖe yí ami agbe xoxwi lɔ nɔnɔ. Vɔ gbɔxwe mìwo nu akpe nɔ Yehowa keŋkeŋ ɔ, mìɖo agbe nɔkɔ agbe yoyu lɔ. w22.03 8 ¶1-2

Dele fafɛɖe mɔ hamɛmɛshinshinwo anya nɔ mɛ ci yí wa nuvɔn gangan ɖe trɔ ji mɛ nyɔnɔnwitɔ o. Nyi yí taɖo enyi ahan ɔ? Ðo ci hamɛmɛshinshinwo datɛnŋ anya enu ci yí le ji mɛ nɔ amɛ lɔɔ, wotenɔkpɔ yí akpɔ kpeɖoji ci yí dasɛ mɔ nuvɔn ci nɔvi lɔ wa ve ni nyɔnɔnwitɔ. Eyi taɖo ele veviɖe mɔ hamɛmɛshinshinwo ɖo akpɔ kpeɖoji ciwo yí dasɛ mɔ nuvɔnwatɔ lɔ trɔ yi susu, seselelanmɛwo koɖo yi gbenɔnɔ. Ecɛ tɛnŋ xɔ gamɛ sugbɔ gbɔxwe mɛ lɔ awa trɔtrɔ ciwo yí dasɛ mɔ étrɔ ji mɛ nyɔnɔnwitɔ. Gbɔxwe mɛ ci woɖe ti le hamɛ lɔ mɛ adasɛ mɔ yetrɔ ji mɛ nyɔnɔnwitɔɔ, ávanɔ bɔbɔwo gashiagamɛ yí agbewanɔ do ekpla ci hamɛmɛshinshinwo ni mɔ, yɛ le donɔ gbe ɖaɖa yí akplanɔ Bibla gashiagamɛ ji. Éɖo aje agbla aze nɔ nɔnɔmɛ ciwo yí ana atɛnŋ agbeje nuvɔn mɛ ke. Nɔ éje agbla veviɖe yí dra ekacaca ci yí le yɛ koɖo Yehowa gblamɛ doɔ, átɛnŋ akando ji mɔ Yehowa asɔ ye nuvɔn lɔ ke ye keŋkeŋ yí hamɛmɛshinshinwo akpedo ye nu yiagbetrɔ va hamɛ lɔ mɛ. w21.10 6 ¶16-18

Lɔnlɔn ci Yesu ɖo nɔ Mawu dɔ yí esɛn yiɖekɛ kpaŋ, hwenu ele jeŋkwi mɛ koɖo hwenu eva nɔ nyigban ji. (Luiki 4:8) Ékpla yi nukplaviwo mɔ wowo can, wo le sɛn Yehowa ɖekɛ kpaŋ. Yesu fin, yi nukplavi egbejinɔtɔwo fin, ɖekɛ dezan enutatawo le wowo sɛnsɛn mɛ o. Ci enyi gbɔngbɔn yí Mawu Yehowa nyiɔ, ŋɖekɛ deli agbetɔ awa keke atɛnŋ aɖyi o! (Ezai 46:5) Mɛɖowo wa enutatawo yí wole dumɛ nɔ mɛ ciwo woyɔnɔ mɔ amɛkɔkɔɛwo keŋ donɔ gbe ɖaɖa nɔ wo. Lé eɔkpɔ yɛ doɔ? Le Ese Amɛwo ciwo Yehowa do mɛɔ, evetɔ yí nyi egbɛ mawunyɔkpukpui nyɔwo. Mɛ ciwo yí ji mɔ yewo nu ajɔ ji nɔ Mawu mɔŋje mɛ mɔ yewodeɖo azan enutatawo yí asɔ sin o. Exolɔtɔwo nu mɔ le apotruwo gamɛɔ, Mawu ɖekɛ yí Kristotɔ ŋkɔtɔwo sɛnnɔ. Egbɛɔ, Yehowa Kunuɖetɔwo srankɔ exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ Kristotɔwo kpɔwɛ. w21.10 19-20 ¶5-6

Yesu kanxle Kristotɔ ciwo yí le Ʒude mɔ hwenu ɖe avava yí “ahwawaviwo [a]trɔdo” Ʒerusalɛmu ju lɔ. (Luiki 21:20-24) Nɔ evajɔ ahan ɔ, ele mɔ “[wo] a shi yì etowo ji.” Nɔ woshiɔ, ana woagan, vɔ ecɛ ana woatashi wowo nu sugbɔ ɖɛ. Xwe ɖewo ke vayi yɛɔ, Jutakpɔxɔ nu mɔ: “Wotashi wowo bowo koɖo wowo xwewo ɖɛ, wodelɔ enu ciwo yí le wowo xwewo mɛ yi o. Wokando Yehowa ji mɔ yɛaglɔn ta nɔ yewo akpedo yewo nu, eyi taɖo wosɔ yi sɛnsɛn ɖo texwe ŋkɔtɔ nɔ enuɖekpokpui ci yí aze shigbe enuvevi nɛ.” Enu kpi mɔ: “Taŋfuin le esɔ mɛɔ, mìato dodokpɔ ciwo yí adasɛ lé mìkpɔnɔ ŋcilanmɛnuwo do mɛ. Wowo yí nyi enu ciwo yí le veviɖe nɔ mì wua alo hwlɛngan ci mɛ ciwo pleŋ yí le Mawu kpaxwe akpɔ yí le veviɖe wu? Ɛɛ, etɛnŋ vajɔ mɔ mìakpe fun yí ŋɖewo ahwedo mì hwenu mìashikɔ. Ele mɔ mìale gbesɔsɔ yí awa enuɖekpokpui ci yí le veviɖe.” w22.01 4 ¶7-8

Ci Izraɛliviwo so le Eʒipti dejinjin ɔ, Yehowa xo nuxu so yi ŋkɔ koɖo yi nɔnɔmɛwo nu nɔ Moizi. Énu mɔ: “[Yehowa] MAVƆTƆ yí nyi Xomɛvu koɖo Ŋshishikuku Mawu. Tɔhonɔ de ɖeblɛ yí donɔ dɔmɛzi o. Lɔnlɔn gangan yí ɖɔ Tɔhonɔ lanmɛ. Wo tɛnŋ a kando Tɔhonɔ ji. Tɔhonɔ dasɛ Yi xomɛvu nɔ hɛnnu kotokun nɛni ɖe. Tɔhonɔ sɔ enu vɔn ciwo yí amɛwo wanɔ sɔke wo.” (Hun. 34:6, 7) Yehowa zan nyɔgbe nywi cɛwo sɔ nu enyɔ vevi ɖeka so lɔnlɔn gangan yitɔ nu nɔ Moizi. Nyɔ ci yɔɔ? Yehowa dre yiɖeki mɔ denyi lɔnlɔn kpoŋ yí yeɖo o, vɔ yeɖɔ koɖo “lɔnlɔn gangan.” Susu cɛ hanwo gbeze lé Bibla kpukpui buwo mɛ. (Amh. 14:18; Nex. 9:17; Eha. 86:15; 103:8; Ʒoɛli 2:13; Ʒonasi 4:2) Le kpukpui cɛwo pleŋ mɛɔ, Yehowa ɖekɛ womɔ yɛɖɔ koɖo lɔnlɔn gangan, wodezin do agbetɔwo nu o. Esɔgbe mɔ Yehowa dre yiɖeki le Bibla mɛ ahan. Eze gbajɛ mɔ, lɔnlɔn egbejinɔnɔtɔ le veviɖe nɔ Yehowa. w21.11 2-3 ¶3-4

Asu koɖo ashiwo atɛnŋ akpla nu so kpɔwɛ ci apotru Piɛ koɖo ashiɛ ɖo mɛ. Le wleci amadɛn yi xwe ɖeka han godu nɔ ŋkɔtɔ ci apotru Piɛ kpɔ Yesuɔ, éɖo asɔ gbeta vevi ɖeka. Eɖɔdatɔ yí Piɛ nyi; eyi ewanɔ yí sɔ kpɔnɔ yi xomu ji. Eyi taɖo ci Yesu yɔ Piɛ mɔ yɛakplɔnɔ ye do gashiagamɛɔ, éɖo abu tamɛ kpɔ so yi xomu nu. (Luiki 5:1-11) Piɛ sɔ gbeta mɔ yeakplɔ Yesu do le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ. Kankandoji li mɔ Piɛ ashiɛ lɔn do gbeta cɛ ji. Bibla nu nɔ mì mɔ le fɔnfɔnsoku Yesu tɔ goduɔ, Piɛ ashiɛ zɔn mɔ koɖi na nɔ hwenu kleŋ ɖe. (1 Kor. 9:5) Kankandojitɔɔ, kpɔwɛ nywi ci eɖo shigbe Kristotɔ nyɔnu nɛ yí dɔ Piɛ tɛnŋ voŋ le yiɖeki mɛ yí ŋwlɛ nukplamunyɔ ciwo yí so gbɔngbɔn mɛ nɔ Kristotɔ asu koɖo ashiwo. (1 Piɛ 3:1-7) Eze gbawlɛɛ mɔ, Piɛ koɖo ashiɛ kando egbe ci Yehowa ɖo ji mɔ Yeana wo enu ci yí wudo wo, nɔ wosɔ Fyɔɖuxu lɔ nuwo ɖo texwe ŋkɔtɔ le wowo gbe mɛ.—Matie 6:25, 31-34. w21.11 18 ¶14

Apotru Pɔlu lɔn nɔviɛwo. Éwa edɔ sɛnsinɖe sɔ kpedo wo nu. (Edɔ. 20:31) Eyi taɖo nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu lɔwo luin veviɖe. Hweɖekanu ci hamɛmɛshinshin ciwo yí le Efezi se mɔ yewodagbekpɔ Pɔlu keɔ, “wo pleŋ lɔ fan avin sugbɔ.” (Edɔ. 20:37) Mìwo hamɛmɛshinshin edɔsɛnsinwatɔwo can lɔn nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo sugbɔ yí wojenɔ agbla veviɖe donɔ alɔ wo. (Fili. 2:16, 17) Vɔ hweɖewonuɔ, edɔ lɔ wawa denɔnɔ fafɛɖe nɔ wo o. Nyi yí atɛnŋ akpedo wo nuɔ? Mìwo hamɛmɛshinshin edɔsɛnsinwatɔwo atɛnŋ akpla nu so Pɔlu kpɔwɛ lɔ mɛ. Pɔlu denyi mawudɔla o. Nuvɔnmɛ enyi, eyi taɖo ejenɔ agbla veviɖe gbɔxwe awa enunywi. (Rɔm. 7:18-20) Cukaɖawo sugbɔ le kɔ ni. Vɔ Pɔlu demi edɔ wawa sɛnsinɖe yí asɔ kpedo nɔviwo nu alo wɛkɔ lé mawɛ do o. Shigbe Pɔlu nɛɔ, hamɛmɛshinshinwo atɛnŋ aɖu cukaɖa ciwo wodokɔ go ji yí akpɔtɔ akpɔkɔ jijɔ le Yehowa sɛnsɛn mɛ. Nɔ hamɛmɛshinshinwo sran Pɔlu kpɔwɛɔ, woatɛnŋ akpɔtɔ asɛnkɔ Yehowa koɖo jijɔ nɔ cukaɖawo li can. w22.03 26 ¶1-2

1 Ese Wema 19:3 mɔ wo le kpɔtɔ anyinɔ Sabati se lɔ. Kristotɔwo dele Ese lɔ gɔnmɛ o, taɖo mìdeɖo awanɔ do Sabati se lɔ ji o. Vɔ nɔ mìkpɔ lé Izraɛliviwo nyinɔ Sabati se lɔ do kwɛshila ɖeshiaɖe koɖo nyɔna ciwo wokpɔ le mɛɔ, mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so mɛ. Wodewanɔ dɔ ɖe le Sabatigbe o, vɔ wogbɔnnɔ yí sɔ susu ɖonɔ gbɔngbɔnmɛnuwo ji. Eyi taɖo le ŋkeke ŋtɔ́ jiɔ, Yesu yi nukplaxu ɖeka le yi ju mɛ keŋ hlɛn Mawu Nyɔ lɔ. (Hun. 31:12-15; Luiki 4:16-18) Mawu nu le 1 Ese Wema 19:3 mɛ mɔ wo le “kplɔ [ye] gbɔngbɔn xɔxɔ ŋkeke veviwo do,” ecɛ ɖo ado ŋsɛn mì mìaɖe gamɛ ci mìzannɔ do mìwo dɔwo nu kpɔtɔ nɔ gbɔngbɔnmɛdɔwo wawa. Èkpɔɛ mɔ, yeɖo awa trɔtrɔ ɖewo keŋ awa do Mawu se cɛ ji nywiɖe wua? Nɔ èsɔ gamɛ do akpo nɔ Yehowa sɛnsɛn ɔ, àvakpɔɛ mɔ ye koɖo yɛ vave sugbɔ doji; ecɛ le veviɖe gbɔxwe ànɔ kɔkɔɛɖe. w21.12 5 ¶13

Ci Yesu le nyigban jiɔ, énɔnɔ koɖo mɛɖekpokpui ŋmɛ. Éɖunɔ nu koɖo dɔkunɔwo koɖo mɛ ciwo yí le ŋsɛntɔxuwo, vɔ égbezan yi gamɛ sugbɔ keŋ nɔnɔ koɖo abɔnɔwo koɖo amɛmaleɖewo. Gbesɔ kpe niɔ, ése vevi do mɛ ciwo yí amɛ sugbɔ yɔnɔ mɔ “agɔjetɔwo” nu. Ci egoyitɔ ɖewo kpɔ enu ciwo Yesu waɔ, wogbi. Wobiɔ yi dokplɔtɔwo se mɔ: “Nyi yí taɖo mí ɖuɖu enu koɖo tagajɔtɔwo koɖo agɔjetɔwo ɔ?” Yesu sɔ egbɛ mawunyɔkpukpui mɛ nyɔwo sɔ ɖo ŋci nɔ wo. (Luiki 5:29-31) Exwe sugbɔ doŋkɔ gbɔxwe Mɛsia lɔ avaɔ, enyɔnuɖɛtɔ Ezai nu so nu mɔ yɛnyi mɛ ci xexe lɔ agbe. Enyɔnuɖɛ lɔ nu mɔ: “Amɛwo gbali Yi, yí yi xlɔwo té le nu. . . Amɛwo de na bubu Yi toto yi gloglo kpɔ mɛ o. Mìwo can, mì de do jeshi Yi o.” (Ezai 53:3) Enyɔnuɖɛ lɔ nu mɔ “amɛwo” agbe Mɛsia lɔ, eyi taɖo exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ Ʒuifuwo ɖo akpɔkpɔ emɔ sa mɔ amɛwo agbe Yesu. w21.05 8-9 ¶3-4

Kristotɔ ŋkɔtɔ ɖewo dewanɔ do nukplamuwo ji blaŋ o. (Ʒaki 1:22) Ðekatɔwo wanɔ nu do hotɔnɔwo nu nywiɖe sɔwu. (Ʒaki 2:1-3) Ebuwo can denya nuxu xoxo nɔ amɛ o. (Ʒaki 3:8-10) Afɛn gangan cɛwo le Kristotɔ ŋtɔ́wo nu, gan Ʒaki kando ji mɔ woatrɔ dru. Ékpla nu wo koɖo xomɛfafa, vɔ degbe nyɔ ɖe ɖɛ nɔ wo o. Égbedo ŋsɛn mɛ ciwo yí gbɔjɔ le gbɔngbɔn mɛ mɔ wo le yɔ hamɛmɛshinshinwo nɔ woakpedo wo nu. (Ʒaki 5:13,14) Enukplamu lɔ: Kpɔtɔ aɖonɔ susu sɔgbe do mɛbuwo nu. Atɛnŋ agbɔnnu nɔ mɛɖewo ciwo yí mìkplakɔ Bibla koɖo mɔ woawa do enu ci wokplakɔ ji. (Ʒaki 4:1-4) Atɛnŋ axɔ gamɛ gbɔxwe ɖowo ami adɛn dɔndɔnwo wuwu yí avaɖo Kristotɔwo nɔnɔmɛwo. Mìɖo agbedɔn yí anu trɔtrɔ ciwo woɖo awa nɔ wo. Ele mɔ mìakpɔtɔ aɖo susu sɔgbe do wo nu, yí akando ji mɔ Yehowa adɔn mɛ ciwo yí sɔ wowoɖekiwo hwe va yiɖeki gbɔ yí ana wo ŋsɛn ci woʒan yí awa trɔtrɔwo le wowo gbe mɛ.—Ʒaki 4:10. w22.01 11 ¶11-12

Kristotɔwo pleŋ jinɔ mɔ yewoasran Yehowa yí akunɔ ŋshishi nɔ amɛ. Nyi yí taɖoɔ? Susu ɖeka yí nyi mɔ Yehowa daɖo to mɛ ciwo yí dekunɔ ŋshishi nɔ mɛbuwo o. Mɛɖe dele mì mɛ yí aji mɔ Yehowa le gbe ye gbedoɖawo sese o, eyi taɖo mìdevenɔ xomɛ do mɛbuwo o. Mìdedonɔ tokuitokui Kristotɔ ciwo yí le cukaɖa mɛ nyɔwo o, mìlɔn faa ɖonɔ to “wamɛnɔwo.” Gbesɔ kpe niɔ, mìtekpɔ yí wanɔ do nukplamu cɛ ci yí so gbɔngbɔn mɛ ji: “Ŋshishikuku da nɔ̀ kojoɖoɖo lɔ mɛ nɔ amɛ ci yí de kunɔ ŋshishi nɔ amɛ o.” (Ʒaki 2:13) Nɔ mìsɔ mìwoɖekiwo hwe yí ɖonɔ ŋwi lé mìʒan ŋshishikuku sugbɔ doɔ, kankandoji li mɔ, mìaku ŋshishi nɔ amɛwo sugbɔ doji. Mìji mɔ mìakunɔ ŋshishi, vevitɔ nɔ nuvɔnwatɔ ɖe trɔ ji mɛ yí trɔ gbɔ va hamɛ lɔ mɛ. Mɛ ciwo yí fa xomɛ yí gbeku ŋshishi nɔ amowo kpɔwɛ ciwo yí le Bibla mɛ atɛnŋ akpedo mì nu mìakunɔ ŋshishi nɔ amɛ yí mìdavenɔ xomɛ o. w21.10 12 ¶16-17

Le ezan kpɛtɛkpɛtɛ ci ewa le nyigban ji le vɔvɔnu nɔ yi sumɔsumɔdɔ lɔɔ, Yesu gbeji fini yí ɖo ɖa keŋ bu tamɛ yí gbedo gbe ɖaɖa. Éyi Gɛtisemani kpa lɔ mɛ, fini yí ɖo ɖa. Hwenɔnuɔ, Yesu xo nuxu vevi ɖeka nɔ yi nukplaviwo so gbedodoɖa nu. Ci woɖo Gɛtisemani kpa lɔ mɛɔ, ezan shin, taŋfuin exo zan gawive tonu. Yesu nu nɔ apotru yitɔwo mɔ wo le “nɔ̀ zanŋte,” yí ete le wo gbɔ keŋ ado gbe ɖaɖa. (Mt. 26:37-39) Vɔ hwenu edokɔ gbe ɖaɖaɔ, wotɔ alɔn dɔndɔn. Ci Yesu kpɔ wo yí wo le alɔn dɔnkɔɔ, égbedo ŋsɛn mɔ wo le kpɔtɔ “[a] nɔ̀ zanŋte yí a wa kwifan.” (Mt 26:40, 41) Édo jeshi mɔ wolokɔ nu kpɔ sugbɔ yí enu cikɔ nɔ wo. Yesu se vevi do wo nu yí nya mɔ “gbaza lɔ gbɔjɔ.” Ele ahan gan, ci Yesu trɔva wo gbɔ zeveɔ, wodedokɔ gbe ɖaɖa o, alɔn dɔnkɔ wole.—Mt. 26:42-45. w22.01 28 ¶10-11