Јеһованын Кәламы ҹанлыдыр

«Даниел» китабындан диггәтәлајиг фикирләр

«ҺОЛМАНЫН шәкилли Мүгәддәс Китаб лүғәти»ндә дејилир: «“Даниел” китабы Мүгәддәс Јазыларын ән мараглы китабларындан биридир... Онун сәһифәләриндә дәјишмәз һәгигәтләр јерләшир» («Holman Illustrated Bible Dictionary»). «Даниел» китабында тәсвир едилән һадисәләр б. е. ә. 618-ҹи илдә падшаһ Навуходоносорун Јерусәлимә һүҹум едәрәк ону мүһасирәјә алмасы вә бә’зи исраиллиләри сүрҝүнә апармасы илә башлајыр (Даниел 1:1-4). Онларын арасында ҝәнҹ Даниел дә вар. Чох еһтимал ки, о вахт онун һеч ијирми јашы јох иди. Китабын сонунда Даниелин һәлә дә Бабилдә олдуғу дејилир вә онун 100-ә јахын јашы вар. Аллаһ она вә’д едир: «Сән... өз агибәтинә гәдәр јаша, чүнки өлүб раһат олаҹагсан вә ахирәт ҝүнү дирилиб гисмәтини алаҹагсан» (Даниел 12:13).

«Даниел» китабынын биринҹи һиссәси хроноложи ардыҹыллыгла үчүнҹү шәхсин адындан, ахырынҹы һиссәси исә биринҹи шәхсин адындан нәгл едилир. Китабын јазычысы олан Даниел дүнја империјаларынын јүксәлиши вә сүгуту, Мәсиһин пејда олаҹағы тарихи вә бизим ҝүнләрдә баш верән һадисәләр барәдә пејғәмбәрликләри гәләмә алмышдырa. Аһыл јашларына чатмыш пејғәмбәр һәм дә өтән илләринә нәзәр салыр вә бизләрә Аллаһ гаршысында нөгсансызлығы горумаға тәшвиг едән һәјат һадисәләриндән данышыр. «Даниел» китабындакы хәбәр ҹанлы вә тә’сирлидир (Ибраниләрә 4:12).

КИТАБЫН ХРОНОЛОЖИ АРДЫҸЫЛЛЫГЛА ЈАЗЫЛМАСЫНДАН НӘ ӨЈРӘНИРИК?

(Даниел 1:1–6:28)

Ерамыздан әввәл 617-ҹи илдир. Даниел вә онун үч ҝәнҹ досту Шадрак, Мешак вә Авед-Него Бабил сарајындадыр. Үч ил әрзиндә сарајда тә’лим-тәрбијә алан бу ҝәнҹләр Аллаһ гаршысында нөгсансызлыгларыны горујуб сахлајырлар. Тәхминән сәккиз илдән сонра падшаһ Навуходоносор бир мүәммалы јуху ҝөрүр. Даниел падшаһын јухуда ҝөрдүкләрини она дејир вә мә’насыны изаһ едир. Падшаһ е’тираф едир ки, Јеһова «аллаһларын Аллаһы вә падшаһларын Ағасыдыр, сирләри ачан да Одур» (Даниел 2:47). Лакин, ҝөрүнүр, чох тезликлә Навуходоносор бу дәрси унудур. Даниелин үч досту нәһәнҝ һејкәлә сәҹдә етмәкдән имтина едәндә падшаһ онлары гызмар собаја атыр. Һәгиги Аллаһ онлары гуртарыр, Навуходоносор исә ‘бу ҹүр хилас едән башга бир аллаһын’ олмадығыны е’тираф етмәли олур (Даниел 3:29).

Навуходоносор дәрин мә’на дашыјан бир јуху да ҝөрүр: һүндүр бир ағаҹ битмәсин дејә, кәсилир. Даниел һәмин јухунун мә’насыны изаһ едир. Навуходоносор ағлыны итирир, лакин сонра сағалыр, бунунла да, јуху гисмән јеринә јетир. Онилликләр өтүр, падшаһ Белшассар ә’јанлары үчүн бөјүк бир зијафәт гурур вә Јеһованын мә’бәдиндән ҝөтүрүлмүш габларла һөрмәтсиз давраныр. Һәмин ҝеҹә Белшассар өлдүрүлүр, падшаһлыг исә мидијалы Дараја кечир (Даниел 5:30, 31). Даранын һөкмранлығы заманы 90 јашыны өтмүш Даниел она гаршы суи-гәсд һазырлајан пахыл мә’мурларын һәдәфинә чеврилир. Амма Јеһова хидмәтчисини «ширләрин пәнҹәсиндән» гуртарыр (Даниел 6:27).

Мүгәддәс Китаб суалларына ҹаваблар:

1:11-15 — Дөрд јәһудинин симасынын даһа ҝөзәл ҝөрүнмәсинин сәбәби битки мәһсуллары илә гидаланмасы идими? Хејр. Белә дәјишиклијин баш вермәси үчүн 10 ҝүн чох аз мүддәтдир. Бу дәјишиклијә ҝөрә бүтүн иззәт Јеһоваја верилмәлидир, чүнки О, ҝәнҹ јәһудиләри Она е’тибар етдикләринә ҝөрә хејир-дуаландырды (Сүлејманын мәсәлләри 10:22).

2:1 — Навуходоносор бөјүк һејкәл һаггында јухуну нә заман ҝөрмүшдү? Мүгәддәс Јазыларда дејилир ки, бу, Навуходоносорун «падшаһлығынын икинҹи илиндә» баш вермишди. О, ерамыздан әввәл 624-ҹү илдә тахта чыхды. Онун падшаһлығынын икинҹи или б. е. ә. 623-ҹү илдә, Навуходоносор Јәһуданы ишғал етмәздән әввәл башлајыр. Лакин о заман Даниел Бабилдә олмадығы үчүн падшаһын јухусуну јоза билмәзди. Ҝөрүнүр, Навуходоносорун ‘падшаһлығынын икинҹи или’ б. е. ә 607-ҹи илдән — Јерусәлими дағыдыб дүнја империјасынын падшаһы олан илдән һесабланыр.

2:32, 39 — Һансы мә’нада ҝүмүш падшаһлығы гызыл башдан вә тунҹ падшаһлығы ҝүмүш падшаһлығындан ашағы сәвијјәдә иди? Һејкәлин ҝүмүш һиссәси илә тәмсил олунан Мидија-Фарс империјасына Јәһуданы мәһв етмәк сәлаһијјәти верилмәдијинә ҝөрә, гызыл башла тәмсил олунан Бабилдән ашағы сәвијјәдә иди. Нөвбәти дүнја империјасы тунҹла тәмсил едилән Јунаныстан иди. Тунҹун гијмәти ҝүмүшдән ашағы олдуғу кими, Јунаныстан да өзүндән әввәлки империјадан ашағы сәвијјәдә иди. Јунан империјасынын әразиси даһа бөјүк олса да, Мидија-Фарс империјасындан фәргли олараг, она Аллаһын халгыны азадлыға бурахмаг үстүнлүјү верилмәмишди.

4:8, 9 — Даниел сеһирбазларын ән бөјүјү идими? Хејр. «Сеһирбазларын ән бөјүјү» ифадәси Даниелин «бүтүн Бабил мүдрикләринин баш рәиси» вәзифәсинә ишарә едир (Даниел 2:48).

4:10, 11, 20-22 — Навуходоносорун јухуда ҝөрдүјү һүндүр ағаҹ нәји тәмсил едир? Башланғыҹда бу ағаҹ Навуходоносору дүнја империјасынын һөкмдары кими тәмсил едирди. Лакин ‘һакимијјәт дүнјанын һәр тәрәфинә чатдығы’ үчүн ағаҹ даһа бөјүк мә’на кәсб етмәли иди. Даниел 4:17 ајәси бу јухуну бәшәријјәт үзәриндә Аллаһ-Тааланын падшаһлығы илә әлагәләндирир. Демәли, ағаҹ һәм дә Јеһованын каинатда, хүсусилә дә јер үзәриндә һөкмранлығыны тәмсил едирди. Буна ҝөрә дә, јуху ики дәфә — Навуходоносорун падшаһлығы вә Јеһованын һөкмранлығы илә әлагәдар јеринә јетир.

4:16, 23, 25, 32, 33 — «Једди ил» нә гәдәр давам етмишди? Једди ил ифадәси орижинал мәтндә «једди вахт» јазылыб. Навуходоносорла бағлы һадисәдә једди вахт, һәр бири 360, үмумиликдә исә 2 520 ҝүн давам едән једди илә бәрабәрдир. Лакин ҝениш мигјасда јеринә јетмәсинә ҝәлдикдә бу једди вахт 2 520 ил давам етмишди (Језекел 4:6, 7). Бу једди вахт б. е. ә. 607–ҹи илдә Јерусәлимин дағыдылмасы илә башламыш вә 1914–ҹү илдә Иса Мәсиһин ҝөјдә падшаһлыг тахтына чыхмасы илә гуртармышды (Лука 21:24).

6:6–10 — Јеһоваја дуа едәркән хүсуси дуруш тәрзи тәләб олунмадығы үчүн, мәҝәр Даниелин 30 ҝүн әрзиндә хәлвәтҹә дуа етмәси мүдрик һәрәкәт олмаздымы? Даниелин ҝүндә үч дәфә дуа етмәси һамыја мә’лум иди. Бу сәбәбдән, суи-гәсд һазырлајан мә’мурлар дуаја даир мәһдудијјәт гојан фәрманын верилмәсинә наил олдулар. Даниел дуа етмәк вәрдишиндә һәр һансы бир дәјишиклик етсәјди, башгалары онун өз принсипләриндә ҝүзәштә ҝетдијини вә Јеһоваја хүсуси сәдагәтини горумадығыны дүшүнәрдиләр.

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

1:3-8. Даниелин вә үч достунун Јеһоваја сәдагәтләрини горумагда гәтијјәтли олмалары валидејнләринин онлара вердији тәрбијәнин чох дәјәрли олдуғуну ҝөстәрир. Аллаһдан горхан валидејнләр руһани мараглары һәјатларында биринҹи јерә гојанда вә һәмин шеји өвладларына да ашылајанда, чох еһтимал ки, ушаглары мәктәбдә вә ја башга јердә ширникдириҹи тәклифләрә вә тәзјигләрә мүгавимәт ҝөстәрәҹәкләр.

1:10-12. Даниел ‘һәрәмағалар рәисинин’ падшаһдан горхдуғуну баша дүшдүјү үчүн хаһишиндә исрар етмәди. Лакин бир гәдәр сонра Даниел ҝүзәштә ҝедән диҝәр мә’мура јахынлашды. Дара дүшәндә биз дә һикмәт, ағыл вә анлајышла давранмалыјыг.

2:29, 30. Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјин сајәсиндә јијәләндијимиз билијә, кејфијјәтә вә баҹарыға ҝөрә Даниел кими биз дә бүтүн иззәти Јеһоваја вермәлијик.

3:16-18. Әҝәр үч јәһуди јемәклә сынаға чәкилән заман өз әгидәсиндә ҝүзәштә ҝетсәјди, ҝүман ки, падшаһа әзмлә ҹаваб верә билмәзди. Биз дә «һәр шејдә садиг» олмаға чалышмалыјыг (1 Тимотејә 3:11).

4:24-27. Навуходоносорун башына ҝәләҹәк һадисәләри вә ‘әмин-аманлығынын мүддәти узун’ олсун дејә етмәли олдуғу ишләри демәк үчүн Даниелин ҝөстәрдији ејни иман вә ҹәсарәт, Аллаһын шиддәтли һөкмләрини вә Падшаһлыг хәбәрини бәјан етмәк ишиндә биздән дә тәләб олунур.

5:30, 31. Бабил падшаһы һаггында дејиләнләр јеринә јетди (Јешаја 14:3, 4, 12-15). Бабил сүлаләсинин падшаһлары кими гүрурлу олан Шејтан Иблисин дә агибәти шәрәфсиз олаҹаг (Даниел 4:30; 5:2-4, 23).

ДАНИЕЛИН ҜӨРҮНТҮЛӘРИНДӘН НӘ ӨЈРӘНИРИК?

(Даниел 7:1–12:13)

Ерамыздан әввәл 553-ҹү илдә биринҹи ҝөрүнтүсүнү аланда Даниелин 70-дән чох јашы варды. О, дөрд нәһәнҝ һејван ҝөрүр. Онлар пејғәмбәрин ҝүнләриндән башлајараг бизим ҝүнләрәдәк бир-бирини әвәз едән дүнја империјаларыны тәмсил едир. Пејғәмбәр ҝөјләр һаггындакы ҝөрүнтүдә ‘бәшәр оғлуна бәнзәр бирисинә’ ‘әбәди һакимијјәт’ верилдијини ҝөрүр (Даниел 7:13, 14). Ики илдән сонра Даниел Мидија-Фарс, Јунаныстан вә ‘һијләҝәрликдә маһир бир падшаһла’ бағлы ҝөрүнтү ҝөрүр (Даниел 8:23).

Ерамыздан әввәл 539-ҹу илдир. Бабил әлә кечирилир, халдејлиләрин падшаһлығы үзәринә мидијалы Дара һөкмдар тә’јин олунур. Даниел доғма дијарынын бәрпа олунмасы барәдә Јеһоваја дуа едир. Даниел һәлә дуа едәркән Јеһова Ҹәбрајыл мәләји ҝөндәрир ки, Мәсиһин ҝәлиши илә әлагәдар пејғәмбәрлији баша дүшсүн дејә, Даниелә ‘мүдриклик вә дәрракә версин’ (Даниел 9:20-25). Сонра б. е. ә. 536-535-ҹи илләрдә баш верән һадисәләрдән нәгл едилир. Бир груп исраилли Јерусәлимә гајыдыр. Анҹаг мә’бәди тикәнләр мүгавимәтлә үзләширләр. Бу, Даниелин нараһатчылығына сәбәб олур. О бу һагда дурмадан дуа едир вә Јеһова јүксәк вәзифәли мәләји пејғәмбәринин јанына ҝөндәрир. Даниели мөһкәмләндириб руһландырдыгдан сонра, мәләк шимал вә ҹәнуб падшаһлары арасында һакимијјәт үстүндә ҝедән мүбаризә һаггында пејғәмбәрлик дејир. Ики падшаһ арасында ҝедән чәкишмә Бөјүк Исҝәндәрин падшаһлығынын дөрд сәркәрдәси арасында бөлүндүјү вахтдан баш мәләк Микаелин ‘галхаҹағы’ вахтадәк давам едир (Даниел 12:1).

Мүгәддәс Китаб суалларына ҹаваблар:

8:9 — ‘Ҝөзәл өлкә’ нәјин символудур? Бурада «Ҝөзәл өлкә», Инҝилис-Американ дүнја империјасы дөврү әрзиндә јер үзүндә јашајан мәсһ олунмуш мәсиһчиләрин вәзијјәтинин символудур.

8:25 — ‘Башчылар Башчысы’ кимдир? Бу титул ибраниҹә «сар» сөзүндән тәрҹүмә олунуб. ‘Башчылар Башчысы’ титулу, «баш мәләкләрдән бири олан Микаел» дә дахил олмагла, бүтүн мәләкләрин Башчысы олан Јеһова Аллаһа мәхсусдур (Даниел 10:13).

9:27 — Јетмишинҹи једдииллик дөврүн сонунадәк, јахуд ерамызын 36-ҹы илинәдәк чохлары илә бағланан һансы әһд гүввәдә иди? Ганун әһди ерамызын 33-ҹү илиндә Иса өлдүрүләндә ләғв едилди. Лакин Јеһова Ибраһимлә бағладығы әһди ерамызын 36-ҹы илинә кими гүввәдә сахламагла Ибраһимин нәсли олан јәһудиләрә лүтф ҝөстәрәҹәји мүддәти узатды. Ибраһимлә бағланан әһд «Аллаһын Исраили» үчүн дә гүввәдәдир (Галатијалылара 3:7-9, 14-18, 29; 6:16).

Бизим үчүн ибрәт дәрсләри:

9:1-23; 10:11. Даниел һәлим, сәдагәтли, чалышган вә дуаларында мүнтәзәм олдуғу үчүн ‘Аллаһ ону чох севирди’. Бунлар Даниелә өмрүнүн сонунадәк Јеһоваја садиг галмаға көмәк етди. Ҝәлин Даниелин нүмунәсини изләмәјә гәти гәрарлы олаг.

9:17-19. ‘Салеһлијин өмүр сүрдүјү’ Аллаһын јени дүнјасы һагда дуа едәндә, мәҝәр бизи нараһат едән әзабларымызын вә чәтинликләримизин сона чатмасы јох, Јеһованын адынын мүгәддәс тутулмасы вә һөкмранлығына бәраәт газандырылмасы олмалы дејилми? (2 Петер 3:13).

10:9-11, 18, 19. Даниелин јанына ҝөндәрилән мәләкдән нүмунә ҝөтүрәрәк, биз көмәк әлимизи узатмагла вә тәсәлливериҹи сөзләрлә бир-биримизи мөһкәмләндириб руһландырмалыјыг.

12:3. Ахыр ҝүнләр боју «ағыллы адамлар», јә’ни мәсһ олунмушлар ‘улдузлар кими парлајырлар’ вә ‘башга гојунлардан’ ибарәт олан ‘бөјүк издиһам’ да дахил олмагла, бир чохларыны ‘салеһлијә дөндәрибләр’ (Филипилиләрә 2:15; Јәһја 10:16; Вәһј 7:9). Мәсһ олунмушлар Мәсиһин Миниллик һөкмранлығы заманы онунла бирликдә фидијәнин ҝәтирдији фајдалары итаәткар бәшәријјәтә там тәтбиг едәрәк там мә’нада «улдузлар кими... парлајаҹаг». ‘Башга гојунлар’ мәсһ олунмушлара бағлы галмалы, һәр ишдә онлары үрәкдән дәстәкләмәлидирләр.

Јеһова ‘Ондан горханлара хејир-дуа верир’

«Даниел» китабындан ибадәт етдијимиз Аллаһ һаггында нә өјрәнирик? Мәсәлән, јеринә јетмиш вә јетмәкдә олан пејғәмбәрликләрә диггәт јетирәк. Онлар ачыг-ајдын ҝөстәрир ки, Јеһова Өз сөзүнү јеринә јетирәндир! (Јешаја 55:11).

Бәс Даниелин һәјатындан Аллаһ һаггында нә өјрәнирик? Бабил сарајындакы һәјат тәрзиндән имтина едән үч јәһудијә Аллаһ «билик вә дәрракә верди» (Даниел 1:17). Һәгиги Аллаһ мәләјини ҝөндәрәрәк Шадрак, Мешак вә Авед-Негону гызмар собадан гуртарды. Даниел ширләрин пәнҹәсиндән хилас едилди. Јеһова Она ‘ҝүвәнәнләрә көмәк вә сипәрдир’, ‘Ондан горханлара хејир-дуа верир’ (Мәзмур 115:9, 13).

[32-ҹи сәһифәдәки шәкил]

Аллаһ Даниели нәјә ҝөрә севирди?