Инсан өләндә руһла нә баш верир?
1. Өлүмдән сонра руһун јашадығына даир чохлары нәјә инаныр вә бу, Мүгәддәс Китаба әсасланырмы?
ЧОХЛАРЫ руһун өлмәз олдуғуна вә инсан өлдүкдән, еләҹә дә бәдәни чүрүдүкдән сонра јашамаға давам етдијинә инанырлар. Лакин руһун өлүмдән сонра јашамасы фикринә Мүгәддәс Китабда раст ҝәлинмир. Бәс онда өлүмдән сонра руһла нә баш вердијинә даир орада нә дејилир?
Өлүләр шүурсуз вәзијјәтдәдирләр
2-4. Јеһова Адәми торпагдан јаратмаздан әввәл о, һарада иди?
2 Өлүләрин вәзијјәти Ваиз 9:5, 10 ајәләриндә ајдын тәсвир олунур. Орада охујуруг: «Өлүләр һеч нә билмир... өлүләр дијарында нә иш, нә фикир, нә билик, нә дә һикмәт вар». Демәли, өлүм јохлуг вәзијјәтидир. Һәмчинин мәзмурчу да јазмышды ки, инсан өләндә ‘торпаға дүшүр, нијјәтләри бирҹә анда јох олур’ (Мәз. 146:4).
3 Демәли, өлән инсан шүурсуз вә фәалијјәтсиз олур. Адәм Аллаһын әмриндән чыханда Аллаһ она һөкм кәсәрәк белә деди: «Алын тәринлә чөрәк јејәҹәксән. Ахырда торпаға гајыдаҹагсан, чүнки орадан ҝөтүрүлмүсән, она ҝөрә ки јерин торпағысан, торпаға да гајыдаҹагсан» (Јарадылыш 3:19).
4 Јеһова Адәми торпагдан јаратмаздан әввәл о, һарада иди? Һеч бир јердә! О, садәҹә олараг мөвҹуд дејилди. Буна ҝөрә дә Јеһова Адәмә «торпаға гајыдаҹагсан» дејәндә онун өлүб торпағын елементләринә гарышаҹағыны нәзәрдә тутурду. Адәм руһани аләмә ҝетмәјәҹәкди. Өләндә Адәм јенә дә мөвҹуд олмајаҹагды. Адәмин ҹәзасы диҝәр аләмә кечид јох, өлүм, башга сөзлә, јохлуг олду (Ромалылара 6:23).
‘Ҹан вермәк’ вә ‘ҹаны өзүнә гајытмаг’
5. а) Ибраниҹә вә Јунанҹа Мүгәддәс Јазылардакы һансы сөзләр ҹан кими тәрҹүмә олунур вә бу сөзүн әсас мәнасы нәдир? б) Мүгәддәс Китабда Рәһиләнин ‘ҹан вердији’ дејиләркән нә нәзәрдә тутулур?
5 Бәс икинҹи оғлуну дүнјаја ҝәтирәркән Рәһиләнин фаҹиәви өлүмү һаггында нә демәк олар? Јарадылыш 35:18 ајәсиндә охујуруг: «О, өлүм ајағында ҹан верәркән оғлунун адыны Бен-Они гојду, анҹаг атасы онун адыны Бинјамин гојду». Бу сөзләр Рәһилә өләркән онун бәдәнини тәрк едән һәр һансы дахили варлығын олдуғунданмы хәбәр верир? Һеч дә јох. «Ҹан» сөзү ибрани дилинә нефеш кими тәрҹүмә олунур. Нефеш һансы мәнаны дашыјыр? «Мүгәддәс Китаб вә дин лүғәти»ндә јазыланлара әсасән, бу сөз адәтән јашајан варлығын өзүнә вә шәхсијјәтә аид едилир («The Dictionary of Bible and Religion»). Ибраниҹә Мүгәддәс Јазылар бүтөвлүкдә бу фикри тәсдигләјир. Орада бу кими ифадәләрә раст ҝәлинир: «Кәдәрдән ҹаным үзүлүб» (Мәзмур 119:28). «Ҹан» кими тәрҹүмә олунан јунанҹа психи сөзүнә Јунан Мүгәддәс Јазыларында (Әһди-Ҹәдид дә дејилир) јүз дәфәдән чох раст ҝәлинир. Нефеш кими, бу сөз дә чох вахт бүтүнлүклә инсанын өзүнә аид едилир. Буна мисал олараг, нөвбәти ифадәләри нәзәрдән кечирә биләрик: «Ҹаным чох сыхылыр» (Јәһја 12:27). «Һәр адамын ҹанына горху дүшүрдү» (Һәвариләрин ишләри 2:43). Ҹан сөзү инсанын һәјатына да аид едилир. Мәсәлән, Аллаһ Мусаја демишди: «Сәнин ҹаныны алмаг истәјән адамларын һамысы өлүб» (Чыхыш 4:19). Ајдын мәсәләдир ки, дүшмәнләри Мусанын һәјатына сон гојмаг истәјирдиләр. Беләликлә, Рәһиләнин ҹаны дедикдә, онун һәјаты нәзәрдә тутулурду. Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китабын бәзи тәрҹүмәләриндә бу һиссә белә сәсләнир: «Өлүм ајағында оланда онун ҹаны чыхды» («Knox»), «о, сон нәфәсини верди» («Jerusalem Bible») вә «һәјаты ондан ајрылды» («Bible in Basic English»). Бурада Рәһилә өлдүкдән сонра һансыса мүәммалы бир шејин јашамаға давам етдијини ҝөстәрән һеч бир фикрә раст ҝәлинмир.
6. Һансы мәнада дул гадынын оғлунун «ҹаны өзүнә гајытды»?
6 Ејни фикри 1 Падшаһлар китабынын 17-ҹи фәслиндә тәсвир олунан дул гадынын оғлунун дирилдилмәси һадисәсинә дә аид етмәк олар. 22-ҹи ајәдә биз охујуруг ки, Илјас ушағын үстүнә узанараг дуа етдикдән сонра Јеһова онун сәсини ешитди: ушағын ҹаны өзүнә гајытды вә о дирилди. Бурада да ҹан һәјаты билдирир. Мүгәддәс Китабын бир тәрҹүмәсиндә бу һиссә белә јазылыб: «Ушағын һәјаты өзүнә гајытды вә о дирилди» («American Standard Bible»). Бәли, бу ајәдә сөһбәт оғланын бәдәнинә гајыдан анлашылмаз варлыгдан јох, һәјатдан ҝедир. Бу, Илјасын оғланын анасына дедији сөзләрлә тутушур: «Бах оғлун [там шәхсијјәт] сағдыр» (1 Падшаһлар 17:23).
Руһун тәмизләндији јер
7. Өзүнү мәсиһчи адландыранларын инанҹына ҝөрә, дирилмә вахты нә баш верәҹәк?
7 Өзүнү мәсиһчи адландыранларын чоху ҝәләҹәкдә дирилмәнин олаҹағына вә бу заман бәдәнин өлмәз руһла бирләшәҹәјинә инанырлар. Сонра дириләнләрин талеји бәлли олаҹаг, онлар ја салеһ өмүр сүрдүкләри үчүн мүкафат алаҹаг, ја да пис әмәлләринә ҝөрә ҹәзаланаҹаглар.
8. Бәзиләри өлүмдән дирилмәјә гәдәр олан вахт әрзиндә баш верәнләр һаггында нә дејирләр?
8 Илк бахышдан бу мәфһум садә сәсләнир. Лакин руһун өлмәз олдуғуна инананлар өлүмдән дирилмәјәдәк олан вахт әрзиндә руһла нә баш вердијини изаһ етмәкдә чәтинлик чәкирләр. Әсрләр боју бунунла бағлы мүхтәлиф фәрзијјәләр ирәли сүрүлмүшдүр. Бәзиләринин фикринҹә, бу мәрһәләдә руһ кичик ҝүнаһлардан тәмизләнмәк үчүн мүәјјән јерә ҝедир ки, ҝөјдә јашамаға лајиг олсунa.
9. Нәјә ҝөрә өлүмдән сонра руһун тәмизләнмәк үчүн мүәјјән јерә ҝетдијинә инам Мүгәддәс Китаба әсасланмыр вә Лазарын һадисәси буну неҹә тәсдиг едир?
9 Анҹаг ҝөрдүјүмүз кими, инсан өләндә мөвҹудлуғуна сон гојур. Беләликлә дә өлүмдән сонра һеч бир шүурлу варлыг јашамыр. Доғрудан да Лазар өләндә Иса Мәсиһ онун руһларын тәмизләндији јерә вә ја «бәрзәх аләминә» ҝетдијини сөјләмәди. Әксинә, садәҹә деди: «Лазар јухуја ҝедиб» (Јәһја 11:11). Тәбии ки, инсан өләркән руһла нә баш вердијини билән Иса Лазарын шүурсуз вәзијјәтдә олдуғуна, јәни мөвҹуд олмадығына әмин иди.
Руһ һансы мәнада чыхыр?
10, 11. Нә үчүн руһ сөзү инсан өләндә ондан ајрылыб јашамаға давам едән һиссәјә аид едилә билмәз?
10 Мүгәддәс Китабда дејилир ки, инсан өләндә ‘ҹаны [руһу] чыхыр, торпаға дүшүр’ (Мәзмур 146:4). Бу, инсан өләндә руһун бәдәндән ајрылыб јашамаға давам етдијиними билдирир? Белә бир шеј мүмкүн дејил, чүнки бу сөзләрин ардынҹа мәзмурчу инсанын ‘нијјәтләринин бирҹә анда јох олдуғуну’ дејир.
11 Ҝөрдүјүмүз кими, Мүгәддәс Китабда руһ кими тәрҹүмә олунан сөз (ибраниҹә руаһ, јунанҹа пневма) илк нөвбәдә нәфәс мәнасыны верир. Буна ҝөрә дә Р. А. Ноксун тәрҹүмәсиндә ‘руһу чыхыр’ әвәзинә, «нәфәси бәдәни тәрк едир» јазылыб.
12, 13. Һәјат гүввәси инсан бәдәниндә фәалијјәтини дајандыранда нә баш верир?
12 Инсанын бәдәниндәки һүҹејрәләри һәрәкәтә ҝәтирән руһ вә ја һәјат гүввәси һәмин һүҹејрәләрин, мәсәлән, бејин һүҹејрәләринин хүсусијјәтләрини өзүндә дашымыр вә дүшүнмә просесиндә онларын јеринә јетирдији функсијаны һәјата кечирмир. Әҝәр руһ вә ја һәјат гүввәси («руаһ», «пневма») шүурлу варлыгдырса, демәли, Илјасын вә Елишанын дирилтдији ушаглар, еләҹә дә өлүмүндән тәхминән дөрд ҝүн сонра дирилдилән Лазар өлү олдуглары мүддәтдә һарадаса мөвҹуд идиләр (1 Падшаһлар 17:17—23; 2 Падшаһлар 4:32—37; Јәһја 1:38—44).
13 Әҝәр белә олсајды, мәнтигәујғундур ки, онлар бу вахт әрзиндә баш верәнләри јадда сахлајар вә дирилдикдән сонра оланлары данышардылар. Анҹаг онларын белә бир шеј сөјләдијинә даир һеч бир мәлумат јохдур. Өлән инсанын шәхсијјәти һәјат гүввәси вә ја руһда јашамаға давам етмир, инсан өлдүкдә һәјат гүввәси бәдән һүҹејрәләриндә фәалијјәтини дајандырыр.
14. Һансы мәнада руһ Аллаһа дөнүр?
14 Бәс онда нә үчүн Ваиз 12:7 ајәсиндә дејилир ки, инсан өләндә ‘һәјат нәфәси [руһ] ону верән Аллаһа дөнүр’? Руһу, јахуд һәјат гүввәсини јалныз Аллаһ бәрпа едиб инсаны јенидән һәјата гајтара биләр. Өлән инсанын јенидән јашамаг үмиди бирбаша Аллаһдан асылыдыр (Мәзмур 104:30). Бәс Аллаһ буну етмәк истәјирми?
[Һашијәләр]
a «Јени католик енсиклопедијасы»на әсасән, «үмумиликдә ҝөтүрдүкдә килсә Аталары бирмәналы шәкилдә руһларын тәмизләндији јерин олдуғуну иддиа едирләр». Лакин орада һәмчинин гејд олунур ки, «бу католик тәлими Мүгәддәс Јазылара јох, әфсанәләрә әсасланыб» («New Catholic Encyclopedia»).
[23-ҹү сәһифәдәки чәрчивә]
Кечмиш һәјатын хатирәләри
ӘҜӘР өлүмдән сонра һеч бир шеј јашамырса, онда нәјә ҝөрә бәзиләри кечмиш һәјатларында башларына ҝәлән һадисәләри хатырладыгларыны иддиа едирләр?
Һинд философу Никилананда дејир ки, өлүмдән сонра баш верәнләри дүшүнҹәли шәкилдә анламаг мүмкүн дејил. «Өлмәзлик һагда дини тәлим нүмунәләри» адлы муһазирәсиндә илаһијјатчы Һанс Кјунг гејд едир: «Әксәр һалларда ушагларын вә ја реинкарнасијаја инананларын сөјләдикләри кечмиш һәјатын хатирәләринә даир мәлуматларын һеч биринин доғрулуғуну јохламаг мүмкүн дејил». О әлавә едир: «[Бу саһәдә ҹидди елми ахтарышларла мәшғул олан тәдгигатчыларын] әксәријјәти етираф едир ки, онларын әлдә етдији мәлуматлар јер үзүндә һәјатын тәкрар олундуғуна инандырыҹы сүбут тәгдим етмир».
Әҝәр сизә дә елә ҝәлирсә ки, јадыныза дүшән хатирәләр кечмиш һәјатынызла бағлыдыр, бәс онда неҹә? Бу ҹүр һиссләр мүхтәлиф сәбәбләрдән ирәли ҝәлә биләр. Гәбул етдијимиз мәлуматын чохундан билаваситә вә дәрһал истифадә етмәдијимиз үчүн онлар тәһтәл-шүурун (һәлә лазымынҹа ифадәсини тапмамыш шүур) ҝизли буҹағына јығылыр. Унудулмуш хатирәләр јада дүшәндә чохлары буну кечмиш һәјатын сүбуту кими гәбул едирләр. Һәр неҹә олса да, һәгигәт бундан ибарәтдир ки, һазырда јашадығымыз һәјатдан савајы даһа бир һәјатын олдуғуна даир инандырыҹы дәлил јохдур. Инсанларын әксәријјәтинин әввәлки һәјат һаггында һеч бир хатирәләри јохдур; онлар кечмишдә јашадыгларыны ағылларына белә ҝәтирмирләр.