«Ҹан» вә «руһ» анлајышларынын мә’насы нәдир?

ҸАН вә руһ дејәндә ағлыныза нә ҝәлир? Чохлары бунун, инсанда өлмәз бир башланғыҹ олдуғуна инанырлар. Онлар һесаб едирләр ки, бу ҝөзәҝөрүнмәз гүввә өлүм заманы бәдәни тәрк едәрәк, јашамаға давам едир. Белә тәсәввүрләр бу ҝүн ҝениш јајылдығындан, чохлары бу ҹүр бахышларын Мүгәддәс Китаба әсасланмадығыны биләндә тәәҹҹүбләнирләр. Бәс «ҹан» вә «руһ» анлајышлары Аллаһын Кәламында неҹә изаһ едилир?

ҸАН НӘДИР?

Әввәлҹә ҹанын нә олдуғуну нәзәрдән кечирәк. Еһтимал ки, сиз Мүгәддәс Китабын орижинал мәтнинин әсасән гәдим ибрани вә јунан дилләриндә јазылдығыны хатырлајырсыныз. Мүгәддәс Китабда «ҹан» анлајышына ибраниҹә нефеш вә јунанҹа психи сөзләри мүвафигдир. Бу сөзләрә Мүгәддәс Јазыларда 800 дәфәдән чох раст ҝәлинир вә онлар «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ндә ардыҹыл олараг «ҹан» кими тәрҹүмә олунмушдур. Мүгәддәс Китабда «ҹан» вә ја «ҹанлар» сөзүнүн неҹә ишләндијини арашдырдыгда, бу сөзләр алтында әсасән 1) инсан, 2) һејван, һәмчинин 3) инсан вә һејван һәјатынын нәзәрдә тутулдуғуну ҝөрәҹәксиниз. Ҝәлин, «ҹан» сөзүнүн бу үч һалда ишләндијини ҝөстәрән Мүгәддәс Китаб ајәләрини нәзәрдән кечирәк.

Инсанлар. «Нуһун ҝүнләриндә... аз адам, башга сөзлә, сәккиз нәфәр [«ҹан», КМ] судан сағ-саламат чыхды» (1 Петер 3:20). Бу ајәдә «ҹан» сөзү алтында, шүбһәсиз ки, инсанлар, јә’ни Нуһ, арвады, үч оғлу вә онларын арвадлары нәзәрдә тутулур. Аллаһын исраиллиләрә вердији маннаја даир ҝөстәришин јазылдығы Чыхыш 16:16 ајәсиндә дејилир: «Өз чадырында олан адамларын [«ҹанларынызын», КМ] сајына ҝөрә адамбашы бир омер ҝөтүрсүн». Ҝөрүндүјү кими, маннаны аиләдәки инсанларын сајына ҝөрә јығмаг лазым иди. «Ҹан» вә ја «ҹанлар» сөзләринин Мүгәддәс Китабда инсан вә ја инсан групуну билдирдијинә даир диҝәр нүмунәләри Јарадылыш 46:18 (КМ); Јешуа 11:11 (КМ); Һәвариләрин ишләри 27:37 (КМ) ајәләриндән тапмаг олар.

Һејванлар. Мүгәддәс Китаб һејванларын јаранмасыны белә тәсвир едир: «Аллаһ деди: “Гој сулар чохлу ҹанлы мәхлугларла гајнашсын, јер үстүндәки ҝөј гүббәсиндә гушлар учсун”. Сонра Аллаһ деди: “Гој јер үзү һәр нөв ҹанлы мәхлуглар — һәр нөв ев һејванлары, сүрүнән ҹанлылар вә чөл һејванлары әмәлә ҝәтирсин”. Белә дә олду» (Јарадылыш 1:20, 24). Бу ајәләрдән ҝөрүндүјү кими, ев вә чөл һејванлары, һәмчинин суда јашајанлар да «ҹандыр». Гушлар вә һејванлар Јарадылыш 9:10 вә Левилиләр 11:46 ајәләриндә дә «ҹан» адланыр.

Инсанын һәјаты. Һәрдән «ҹан» сөзү алтында инсанын һәјаты нәзәрдә тутулур. Јеһова Мусаја деди: «Сәнин ҹаныны алмаг истәјән адамларын һамысы өлүб» (Чыхыш 4:19). Мусанын дүшмәнләринин ахтардығы нә иди? Онлар онун һәјатына сон гојмаг истәјирдиләр. Рәһилә оғлу Бинјамини дүнјаја ҝәтирән заман ‘өлүм ајағында ҹан верирди’ (Јарадылыш 35:16-19). Һәмин ан Рәһилә һәјатыны итирди. Һәмчинин Исанын сөзләринә диггәт јетирәк: «Мән јахшы чобанам; јахшы чобан гојунлар уғрунда ҹаныны верәр» (Јәһја 10:11). Иса бәшәријјәт уғрунда өз ҹаныны, јә’ни һәјатыны верди. Мүгәддәс Китабын бу ајәләринин һамысында «ҹан» сөзү алтында инсан һәјаты нәзәрдә тутулур. «Ҹан» сөзүнүн бу мә’нада ишләнмәсинә 1 Падшаһлар 17:17-23; Матта 10:39; Јәһја 15:13 вә Һәвариләрин ишләри 20:10 ајәләриндә дә раст ҝәлинир.

Аллаһын Кәламыны өјрәнмәјә давам едәрәк әмин олаҹагсыныз ки, Мүгәддәс Китабын һеч бир јериндә ҹанын өлмәз вә ја әбәди олдуғу дејилмир. Әксинә, Мүгәддәс Јазылар ҹанын өлдүјүнү ҝөстәрир (Језекел 18:4, 20, КМ).

РУҺ НӘДИР?

Инди исә ҝәлин, Мүгәддәс Китаба әсасән руһун нә олдуғуну нәзәрдән кечирәк. Бә’зиләри елә дүшүнүрләр ки, руһ вә ҹан ејни шејдир. Лакин бу белә дејил. Мүгәддәс Китабдан ајдын ҝөрүнүр ки, бунлар тамамилә фәргли анлајышлардыр. Онларын фәрги нәдәдир?

Мүгәддәс Китабын орижинал мәтниндә «руһ» анлајышы ибраниҹә руаһ вә јунанҹа пневма кими сөзләрлә ифадә олунмушдур. Бу сөзләрин мә’насыны Мүгәддәс Јазыларын өзү ачыглајыр. Мәсәлән, Мәзмур 104:29 ајәсиндә Јеһова һаггында дејилир: «Сән онларын нәфәсини [руаһ] кәсәркән өлүб торпаға гарышырлар». Јагуб 2:26 ајәсиндә исә дејилир: «Бәдән руһ [пневма] олмадыгда... өлүдүр». Бу ајәләрдән ҝөрүндүјү кими, руһ бәдәни ҹанландыран гүввәдир. Руһ олмадыгда бәдән өлүдүр. Буна ҝөрә дә, ибраниҹә руаһ сөзү Мүгәддәс Китабда јалныз «руһ» кими јох, һәм дә һәјат нәфәси, јә’ни һәјат гүввәси кими тәрҹүмә олунур. Аллаһ Нуһа деди: «Мән јер үзүнү суја гәрг едәҹәјәм ки, ҝөјләр алтында һәјат нәфәси [руаһ] олан бүтүн ҹанлылар мәһв олсун вә јер үзүндә оланларын һамысы өләҹәк» (Јарадылыш 6:17; 7:15, 22). Демәли, руһ — бүтүн ҹанлы варлыглары һәрәкәтә ҝәтирән ҝөзәҝөрүнмәз гүввәдир (һәјат гығылҹымыдыр).

Ҹан вә руһ ејни шеј дејил. Електрик ҹиһазынын ишләмәси үчүн ҹәрәјан тәләб олундуғу кими, бәдәнин дә јашамасы үчүн руһ лазымдыр. Радиогәбуледиҹи апаратыны тәсәввүр един: онун ишләмәси үчүн ичинә батареја гојулмалы вә ја шәбәкәјә гошулмалыдыр. Әҝәр радиогәбуледиҹидә батареја олмаса вә ја шәбәкәдән чыхарылса, о ишләмәјәҹәк. Буна бәнзәр шәкилдә, руһ да бәдәни ҹана ҝәтирән гүввәдир. Електрик ҹәрәјаны кими, руһун да һиссләри вә дүшүнҹәси јохдур. О шәхсијјәт дејил. Лакин мәзмурчунун сөзләринә әсасән, инсанлар руһ, јә’ни һәјат гүввәси олмадан «өлүб торпаға гарышырлар».

Инсан өләндә нә баш вердији һагда Ваиз 12:7 ајәсиндә дејилир: «Торпаг [јә’ни бәдән] ҝәлдији јерә гајытмамыш, һәјат нәфәси исә ону верән Аллаһа дөнмәмиш Сәни Јараданы хатырла». Һәјат нәфәси, јә’ни һәјат гүввәси бәдәни тәрк едәндә бәдән өлүр вә ҝөтүрүлдүјү торпаға гајыдыр. Буна бәнзәр тәрздә, һәјат гүввәси ону верәнә — Аллаһа гајыдыр (Әјјуб 34:14, 15; Мәзмур 36:9). Бу о демәк дејил ки, һәјат гүввәси һәгигәтән дә ҝөјә галхыр. Садәҹә олараг бу ону ҝөстәрир ки, өлән адамын һәјатыны јалныз Јеһова гајтара биләр. Мәҹази дилдә десәк, онун һәјаты Аллаһын әлиндәдир. Чүнки инсанын јенидән јашаја билмәси үчүн она һәјат гүввәсини Өз ҝүҹү сајәсиндә јалныз Аллаһ гајтара биләр.

Аллаһын ‘гәбирләрдә оланларын һамысыны’ һәјата гајтараҹағыны билмәк неҹә дә тәсәлливериҹидир! (Јәһја 5:28, 29). Дирилмә заманы Јеһова инсанлара јени бәдән верәҹәк вә онларын дахилинә руһ, јә’ни һәјат гүввәси гојараг һәјата гајтараҹаг. Һәмин дөвр неҹә дә севиндириҹи олаҹаг!

Мүгәддәс Китабда «руһ» вә «ҹан» анлајышынын неҹә истифадә едилдији һагда әлавә мә’луматы «Инсан өләндә нә баш верир?» брошүрасындан вә «Мүгәддәс Јазыларын әсасында мүлаһизә» китабынын 375-384-ҹү сәһифәләриндән (инҝ.) әлдә етмәк олар. Бу нәшрләр Јеһованын Шаһидләри тәрәфиндән дәрҹ едилиб.