Арашдырманы неҹә апармаг олар?

СҮЛЕЈМАН ПАДШАҺ «бир чох мәсәлләри арашдырыб ахтарды вә тәртиб етди». Нә үчүн? Чүнки о, ‘дүзҝүн вә доғру’ сөзләр јазмаг истәјирди (Ваиз 12:9, 10). Мәсиһин һәјатында баш верән һадисәләри мәнтиги ардыҹыллыгла нәгл етмәк үчүн Лука ‘һәр шеји әввәлдән диггәтлә арашдырды’ (Лука 1:3). Аллаһын һәр ики хидмәтчиси арашдырма апарырды.

Арашдырма нә демәкдир? Бу, мүәјјән мөвзуја даир диггәтлә мәлумат ахтармаг демәкдир. Бунун үчүн охумаг, еләҹә дә өјрәнмә кечирәркән истифадә етдијин принсипләри тәтбиг етмәк лазымдыр. Һәмчинин арашдырма инсанларла сөһбәт етмәји дә өзүнә дахил едә биләр.

Нә вахт арашдырма апармаг лазым ҝәлә биләр? Мәсәлән, шәхси өјрәнмә заманы вә ја Мүгәддәс Китабы охујаркән ваҹиб суаллар мејдана чыха биләр. Шаһидлик едәркән верилән һәр һансы суала ҹаваб вермәк үчүн конкрет мәлумат тапмаг истәјәрсән. Јахуд ола биләр, сәнә чыхыш етмәк тапшырылсын.

Ҝәл ахырынҹы вәзијјәти нәзәрдән кечирәк. Тутаг ки, сәнә чыхыш верибләр. Сәнә елә ҝәлир ки, чыхышын мөвзусу үмуми характер дашыјыр. Ону јерли шәраитә неҹә тәтбиг етмәк олар? Арашдырма апармағын сајәсиндә зәнҝин вә долғун мәлумат топлајаҹагсан. Материала мөвзуја ујғун олан вә динләјиҹиләр үчүн мараг кәсб едән бир-ики статистик мәлумат вә ја әјани нүмунә дахил едәндә илк бахышдан һамыја таныш кими ҝөрүнән фикир фајдалы вә руһландырыҹы олур. Еһтимал ки, үзәриндә ишләдијин материал бүтүн дүнјада олан охуҹулар үчүн нәзәрдә тутулуб, анҹаг сән орадакы фикирләри әтрафлы ачыгламалы, мисаллар әсасында изаһ етмәли вә бир јығынҹағын вә ја инсанын тәләбатларына ујғунлашдырмалысан. Буну неҹә етмәк олар?

Арашдырма апармаға башламаздан әввәл динләјиҹиләрин һаггында дүшүн. Онлар артыг нәји билирләр? Нәји билмәлидирләр? Сонра мүәјјән ет, мәгсәдин нәдир: изаһ етмәк, инандырмаг, тәкзиб етмәк, јохса тәшвиг етмәк? Изаһ етмәк һансыса суалы ајдынлашдырмаг үчүн әлавә мәлумат ҝәтирмәкдир. Ола билсин, динләјиҹиләр әсас фактлары билирләр вә сәнә һаггында данышдығын шеји нә заман вә неҹә етмәји ачыгламаг лазым ҝәләҹәк. Инандырмаг үчүн мүәјјән бир шејин нә үчүн белә олдуғуну ҝөстәрмәк, дәлилләр ҝәтирмәк лазымдыр. Тәкзиб етмәк үчүн бир-биринә зидд олан һәр ики фикри јахшы билмәк вә ҝәтирилән сүбутлары дәриндән тәһлил етмәк ҝәрәкдир. Сөзсүз ки, бизим мәгсәдимиз садәҹә ҝүҹлү дәлилләр ҝәтирмәк јох, һәм дә фактлары нәзакәтлә чатдырмагдыр. Тәшвиг етмәк үчүн үрәјә јол тапмаг лазымдыр. Бу о демәкдир ки, сәнин нитгин динләјиҹиләринә стимул вермәли, онларын үрәјиндә ешитдикләринә ујғун һәрәкәт етмәк арзусуну аловландырмалыдыр. Чәтинликләрә рәғмән бу ҹүр давранан адамларын нүмунәләри динләјиҹиләрин үрәјинә јол тапмаға көмәк едә биләр.

Бәс инди башламаг олармы? Һәлә јох. Нә гәдәр мәлумат лазым олдуғуну мүәјјәнләшдир. Вахт ваҹиб амилдир. Динләјиҹиләр гаршысында чыхыш едәҹәксәнсә, сәнә нә гәдәр вахт вериләҹәк? Беш дәгигә? Бәлкә отуз дәгигә? Вахт јығынҹагда олдуғу кими, мәһдуддур, јохса Мүгәддәс Китаб өјрәнмәсиндә вә ја ағсаггал башчәкмәси заманы олдуғу кими, вахтдан сәрбәст истифадә едә биләрсән?

Ән нәһајәт, арашдырма апармаг үчүн сәндә һансы вәсаитләр вар? Бәлкә шәхси әдәбијјатындан әлавә Падшаһлыг Залынын китабханасындан да вәсаит тапа биләрсән? Узун илләрдир Јеһоваја хидмәт едән баҹы-гардашлар өз вәсаитләриндән истифадә етмәјинә иҹазә верәрләрми? Лазым ҝәләндә арајыш китабчаларына бахмаг үчүн јашадығын әразидә күтләви китабхана вармы?

Башлыҹа вәсаитимиз Мүгәддәс Китабдыр

Әҝәр һансыса ајәнин мәнасыны тапмаг истәјирсәнсә, онда арашдырмаја Мүгәддәс Китабын өзүндән башла.

Контекстә бах. Өзүндән соруш: «Бу сөзләр кимә үнванланмышды? Әввәлки вә сонракы ајәләр бу сөзләрин дејилмәсинә ҝәтириб чыхаран шәраит вә ја бу һадисәдә иштирак едән инсанларын әһвал-руһијјәси һагда нәји ачыглајыр?» Чох вахт белә тәфсилатлар мәтни баша дүшмәјә вә нитги даһа ҹанлы етмәјә көмәк едир.

Мәсәлән, Аллаһын Кәламынын инсанларын үрәјинә јол тапмаг вә һәјатына тәсир етмәк гүдрәтиндән данышыларкән чох вахт Ибраниләрә 4:12 ајәси ситат ҝәтирилир. Контекст бунун неҹә мүмкүн олдуғуну бизә даһа дәриндән баша салыр. Бурада исраиллиләрин Јеһованын Ибраһимә вәд етдији торпаға ҝирмәздән әввәл, 40 ил әрзиндә сәһралыгда долашаркән башларына ҝәләнләр мүзакирә едилир (Ибр. 3:7–4:13). «Аллаһын кәламы», јәни Јеһованын Ибраһимлә бағладығы әһдә әсасән, онлары истираһәт јеринә ҝәтирмәк вәди өлү дејилди; о, ҹанлы иди вә јеринә јетмәјә јахынлашырды. Буна иман ҝәтирмәк үчүн исраиллиләрин әлиндә бүтүн әсаслары вар иди. Анҹаг Јеһова онлары Мисирдән Сина дағына вә Вәд едилмиш дијара тәрәф апаранда онлар дәфәләрлә имансызлыг ҝөстәрдиләр. Беләликлә, Аллаһын Өз сөзүнү јеринә јетирмә тәрзинә мүнасибәтләри онларын үрәјиндәкиләри үзә чыхарды. Буна бәнзәр тәрздә, бизим ҝүнләрдә дә Аллаһын вәди инсанларын үрәјиндәкиләри ачыб ҝөстәрир.

Чарпаз истинадлары јохла. Бәзи Мүгәддәс Китабларда чарпаз истинадлар вар. Бәс сәнинкиндә? Әҝәр варса, онларын көмәји дәјә биләр. «Мүгәддәс Јазыларын Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ндән бир нүмунәјә бахаг. 1 Петер 3:6 ајәсиндә Сара һаггында мәсиһчи гадынлар үчүн тәглид едилмәјә лајиг нүмунә кими данышылыр. Бу ајәјә чарпаз истинад олан Јарадылыш 18:12 ајәси буну тәсдигләјәрәк дејир ки, Сара Ибраһимә «үрәјиндә» аға кими мүраҹиәт етмишди. Бу о демәкдир ки, о, әринә үрәкдән табе олурду. Бундан башга, бәзән чарпаз истинадлар Мүгәддәс Китаб пејғәмбәрликләринин, јахуд Ганун әһдиндәки нүмунәләрин һәјата кечмәсини ҝөстәрир. Анҹаг бәзи чарпаз истинадлар белә ачыгламалар тәгдим етмир. Онларда садәҹә охшар фикирләр, биографик вә ја ҹоғрафи тәфсилатлар верилир.

«Мүгәддәс Китаб сөзләринин әлифба ҝөстәриҹиси» илә арашдырма апар. «Мүгәддәс Китаб сөзләринин әлифба ҝөстәриҹиси» индексдир. О, арашдырдығын мөвзуја даир лазым олан ајәләри тапмаға көмәк едә биләр. Онлары тәдгиг етдикҹә мараглы тәфсилатлар өјрәнәҹәксән. Аллаһын Кәламында јазылмыш һәгигәтин ‘сәһиһ сөзләринин’ сүбутуну ҝөрәҹәксән (2 Тим. 1:13). «Јени Дүнја Тәрҹүмәси»ндә «Мүгәддәс Китаб сөзләринин индекси» вар. «Мүгәддәс Китаб сөзләринин әлифба ҝөстәриҹиси» даһа әһатәлидир. Әҝәр билдијин дилдә бу китабдан варса, онун көмәјилә Мүгәддәс Китабын әсас сөзләринин ишләндији бүтүн ајәләри тапа биләҹәксән.

Башга вәсаитләрдән истифадә етмәји өјрән

33-ҹү сәһифәдәки чәрчивәдә ‘садиг вә ағыллы гулун’ тәгдим етдији диҝәр вәсаитләр садаланыр, онлардан истифадә едәрәк арашдырма апармаг олар (Мат. 24:45-47). Онларын чохунда мүндәриҹат вә ахырында конкрет мәлуматы тапмаг үчүн тәртиб едилән индекс олур. Һәр илин сонунда «Ҝөзәтчи Гүлләси» вә «Ојанын!» журналларында ил әрзиндә чыхан мәгаләләрин индекси дәрҹ едилир.

Бу нәшрләрдә һансы мәлуматын верилдијини биләндә арашдырма апармаг тезләшир. Туталым, сән һансыса пејғәмбәрлијә, тәлимә, мәсиһчи давранышына вә ја Мүгәддәс Китаб принсипләринин тәтбиг едилмәсинә даир мәлумат әлдә етмәк истәјирсән. Чох еһтимал ки, ахтардығыны «Ҝөзәтчи Гүлләси»ндә тапаҹагсан. «Ојанын!» журналында мүасир дүнјада ҹәрәјан едән һадисәләр, проблемләр, дин, елм вә мүхтәлиф өлкәләрдә јашајан инсанлар һагда јазылыр. «Дүнјада јашамыш ән бөјүк инсан» китабында Мүждәләрдә јазылан һадисәләр хроноложи ардыҹыллыгла тәсвир олунур вә һәр биринә шәрһләр верилир. «Вәһј. Онун мөһтәшәм зирвәси јахындыр!», «Даниелин пејғәмбәрлијинә диггәт јетирин!» вә ики ҹилдлик «Јешајанын пејғәмбәрлији — бүтүн бәшәријјәт үчүн ишыг» нәшрләриндә Мүгәддәс Јазыларын мүвафиг китаблары ајәбәајә ачыгланыр. Тәблиғдә тез-тез верилән јүзләрлә суала «Мүгәддәс Јазыларын әсасында мүлаһизә» китабындан долғун ҹаваб тапа биләрсән. Башга динләр, онларын тәлимләри вә тарихи мәншәји һаггында ајдын тәсәввүрә малик олмаг үчүн «Бәшәријјәт Аллаһ ахтарышында» китабына бах. Јеһованын Шаһидләринин мүасир тарихи һаггында әтрафлы мәлумат «Јеһованын Шаһидләри — Аллаһын Падшаһлығынын мүждәчиләри» китабында јазылыб. Хош хәбәрин үмумдүнја тәблиғинин мүасир инкишафы һагда мәлумат алмаг үчүн Јеһованын Шаһидләринин сон ил үчүн олан «Иллик мәҹмуә»синә мүраҹиәт ет. «Мүгәддәс Јазыларын дәрк едилмәси» Мүгәддәс Китаб енсиклопедијаси вә атласдыр. Мүгәддәс Китабда хатырланан инсанлар, әразиләр, әшјалар, дилләр вә ја тарихи һадисәләр һагда әтрафлы өјрәнмәк истәсән, бу енсиклопедијанын сәнә чох бөјүк көмәји дәјәҹәк.

«Ҝөзәтчи Гүлләси нәшрләринин индекси». 20-дән чох дилдә нәшр олунмуш бу индекс лазым олан мәлуматы мүхтәлиф нәшрләрдән тапмаға көмәк едәҹәк. Бу нәшр ики һиссәдән, мөвзу вә ајә индексиндән, ибарәтдир. Мөвзу индексиндән арашдырмаг истәдијин мөвзуја аид сөзү, ајә индексиндән исә ајәләрин сијаһысында јахшы баша дүшмәк истәдијин ајәни тапа биләрсән. Әҝәр индексдә ҝөстәрилән илләр әрзиндә билдијин дилдә бу мөвзуја, јахуд ајәјә даир нә исә дәрҹ едилибсә, мәнбәләрин сијаһысыны тапаҹагсан. Индексин әввәлиндә нәшрләрин адларынын ихтисары ачыгланыр. (Мәсәлән, w99 1.3. 15 ихтисары ҝөстәрир ки, мәлумат «Ҝөзәтчи Гүлләси»нин 1999-ҹу ил 1 март сајынын 15-ҹи сәһифәсиндә јерләшир.) «Тәблиғ хидмәтиндән һадисәләр», «Јеһованын Шаһидләринин биографијалары» кими әсас башлыглар јығынҹаг үчүн руһландырыҹы чыхышлар һазырламагда фајдалы ола биләр.

Тәдгигат апармаг мараглы олдуғундан еһтијатлы ол ки, диггәтин јајынмасын. Фикрини јалныз арашдырдығын мөвзуја аид материал тапмаға ҹәмлә. Мәнбәни тапдыгда ҝөстәрилән сәһифәни ач, сонра лазыми материалы тапмаг үчүн јарымбашлыглара вә абзасларын илк ҹүмләләринә фикир вер. Әҝәр һансыса ајәнин мәнасыны ахтарырсанса, әввәлҹә индексдә истинад едилән мәнбәдә лазым олан сәһифәни ач, ајәни тап, сонра она верилән шәрһи оху.

Компакт дискдә «Ҝөзәтчи Гүлләсинин китабханасы». Әҝәр компүтердән истифадә едирсәнсә, бизим нәшрләрин күллијјатындан ибарәт олан компакт дискдә «Ҝөзәтчи Гүлләсинин китабханасы»нын да сәнә көмәји дәјә биләр. Ахтардығын сөз, сөз бирләшмәси, јахуд Мүгәддәс Китаб ајәсини асанлыгла ахтарыш апаран програм васитәсилә «Ҝөзәтчи Гүлләсинин китабханасы»ндакы нәшрләрдә тапмаг мүмкүндүр. Һәтта бу «китабхана» доғма дилиндә бурахылмаса да, билдијин бејнәлхалг дилләрдән биринин көмәјилә ондан истифадә едә биләрсән.

Башга теократик китабханалар

Тимотејә јаздығы икинҹи илһамланмыш мәктубунда Павел ондан «китаблары, хүсусән дәри үзәриндә јазылмыш китаблары» Ромаја ҝәтирмәји хаһиш етмишди (2 Тим. 4:13). Бәзи јазылар Павел үчүн чох дәјәрли олдуғундан онлары сахлајырды. Сән дә белә едә биләрсән. «Ҝөзәтчи Гүлләси», «Ојанын!» журналларынын, «Бизим Падшаһлыг Хидмәтимиз» вәрәгәсинин шәхси нүсхәсини јығынҹагда өјрәндикдән сонра да сахлајырсанмы? Әҝәр сахлајырсанса, онда арашдырма апардығын заман өзүндә олан диҝәр нәшрләр кими онлардан да јахшы вәсаит кими истифадә едәҹәксән. Бир чох јығынҹагларын Падшаһлыг Залында теократик китабхана олур. Јығынҹағын бүтүн үзвләри Падшаһлыг Залында икән бу китабханадан истифадә едә биләр.

Шәхси говлуғун олсун

Чыхыш едән вә өјрәдән заман фајдалы ола биләҹәк мәлуматы диггәтиндән гачырма. Гәзет вә журнал охујаркән растына хидмәтдә истифадә едә биләҹәјин хәбәр, статистик мәлумат вә ја нүмунә чыханда ону кәсиб ҝөтүр, јахуд сурәтини чыхар. Һансы нәшрдән ҝөтүрүлдүјү, нәшрин тарихини, еһтијаҹ варса, мүәллифин вә ја наширин адыны јаз. Јығынҹаг ҝөрүшләриндә ешитдијин, һәгигәти башгаларына изаһ етмәјә көмәк едәҹәк дәлилләри вә мисаллары гејд ет. Һеч елә олубму ки, ағлына јахшы нүмунә ҝәлиб, амма ону сөјләмәјә фүрсәтин олмајыб? Ону јаз вә говлуғунда сахла. Теократик Хидмәт Мәктәбиндә бир мүддәт тәлим аландан сонра сәнә дә тапшырыг вериләҹәк. Бу тапшырыглара һазырлашаркән етдијин гејдләри атма, сахла. Апардығын арашдырмаларын фајдасыны сонралар да ҝөрәҹәксән.

Инсанларла сөһбәт ет

Инсанлар зәнҝин мәлумат гајнағыдыр. Лука Мүждәсини тәртиб едәндә, ҝөрүнүр, мәлуматын чохуну һадисәләрин ҹанлы шаһиди олмуш инсанларла сөһбәт едәрәк топламышды (Лука 1:1-4). Һәрдән һәмиманлын арашдырмаға чалышдығын суала ајдынлыг ҝәтирә биләр. Ефеслиләрә 4:8, 11-16 ајәләриндә јазылдығы кими, Мәсиһ бизә «Аллаһын Оғлуну танымагда» тәрәгги етмәјә көмәк етмәк үчүн ‘инсанлар тимсалында һәдијјәләрдән’ (ЈД) истифадә едир. Хидмәтдә бөјүк тәҹрүбәси олан инсанларла сөһбәт едәркән чохлу дәјәрли фикирләр әлдә етмәк олар. Адамларла сөһбәт едәндә онларын дүшүнҹә тәрзини дә өјрәнмәк олар, бу исә һәгиги мәнада практики материал һазырламаға көмәк едәр.

Нәтиҹәләри дәјәрләндир

Тахыл бичининдән сонра дәни самандан ајырырлар. Арашдырма заманы топладығын мәлуматла да вәзијјәт ејнидир. Материалын һазыр олмасы үчүн әлавә мәлуматы чыхарыб лазым олан шејләри сахламаг лазымдыр.

Әҝәр һәр һансы мәлуматдан чыхышында истифадә едәҹәксәнсә, өзүндән соруш: «Мөвзунун ачыгланмасы үчүн бу фикир нә дәрәҹәдә ваҹибдир? Мәлумат мараглы олса да, динләјиҹиләрин диггәтини әсас мөвзудан јајындырмајаҹаг ки?» Әҝәр сән ҹари һадисәләр, јахуд елмин вә ја тиббин даим јениләшән саһәләри һагда данышаҹагсанса, ән јени мәлуматлардан истифадә ет. Һәмчинин јаддан чыхарма ки, бизим көһнә нәшрләрдәки бәзи фикирләрә дүзәлиш верилиб, буна ҝөрә дә һәмин мөвзу илә бағлы сон вахтларда дәрҹ олунан мәлуматлары нәзәрдән кечир.

Әҝәр дүнјәви мәнбәләрдән мәлумат топламаг истәјирсәнсә, хүсусилә еһтијатлы олмаг лазымдыр. Һеч вахт јаддан чыхарма ки, һәгигәт Аллаһын Кәламындадыр (Јәһ. 17:17). Аллаһын нијјәтинин һәјата кечмәсиндә әсас ролу Иса Мәсиһ ојнајыр. Буна ҝөрә дә Колослулара 2:3 ајәсиндә дејилир: «Һикмәтин вә ирфанын бүтүн хәзинәләри Мәсиһдә ҝизләдилмишдир». Апардығын арашдырманын нәтиҹәләрини бу мејарла дәјәрләндир. Дүнјәви нәшрләри арашдыраркән өзүндән соруш: «Бурада шиширтмәјә, гејри-мүәјјәнлијә, јахуд дардүшүнҹәлилијә јол верилибми? Јазыланларын архасында худбинлик, јахуд мадди мәнфәәт дурмур ки? Бу мәлуматы башга етибарлы мәнбәләр тәсдиг едирми? Ән ваҹиби исә, Мүгәддәс Китаб һәгигәти илә узлашырмы?»

Сүлејманын мәсәлләри 2:1-5 ајәләри бизи билик, һикмәт вә дәрракәни ‘ҝүмүш кими, ҝизли хәзинә кими’ ахтармаға тәшвиг едир. Бунун үчүн чох чалышмаг лазым ҝәлсә дә, мүкафаты бөјүкдүр. Арашдырма апармаг үчүн сәј тәләб олунур, лакин бунун сајәсиндә Аллаһын мүәјјән мәсәләјә мүнасибәтини өјрәнәҹәк, јанлыш фикирләри дүзәлдәҹәк вә һәгигәтдә көк салаҹагсан. Бу һәм дә чыхышларыны даһа мәзмунлу вә ҹанлы едәҹәк, һәм сәнә, һәм дә динләјиҹиләринә һәзз верәҹәк.