Әсас бәндләрин нәзәрә чарпдырылмасы

ЧЫХЫШЫН әсас бәндләри нәдир? Бунлар садәҹә өтәри гејд олунан мараглы мәгамлар дејил, әтрафлы ачыгланан ваҹиб фикирләрдир. Бу фикирләр гаршына гојдуғун мәгсәдә чатмагда сон дәрәҹә мүһүм рол ојнајыр.

Әсас бәндләрин нәзәрә чарпмасы үчүн илк нөвбәдә материалы јахшы-јахшы сечмәк вә тәртиб етмәк лазымдыр. Чыхыш үчүн арашдырма апараркән адәтән лазымындан артыг материал тапылыр. Бәс һансы мәлуматы чыхыша дахил етмәјин лазым олдуғуну неҹә мүәјјән етмәк олар?

Илк нөвбәдә динләјиҹиләри нәзәрә ал. Мүзакирә едәҹәјин мөвзуну јахшы билирләр, јохса ону илк дәфә ешидирләр? Әксәријјәти Мүгәддәс Китабда бу һагда јазыланларла разыдыр, јохса буна шүбһә илә јанашыр? Мүгәддәс Китабын мөвзу илә бағлы өјрәтдикләрини тәтбиг етмәјә чалышаркән һансы чәтинликләрлә үзләширләр? Икинҹиси, планлашдырдығын мөвзу илә һәмин аудиторијаја мүраҹиәт едәркән һансы мәгсәдә наил олмаг истәдијини ајдын мүәјјән ет. Бу ики мәсләһәти јадда сахлајараг, материалы нәзәрдән кечир вә јалныз һәгигәтән ујғун ҝәлән мәлуматы сахла.

Әҝәр сәнә мөвзунун вә әсас бәндләрин јазылдығы һазыр план верилибсә, пландан кәнара чыхма. Бунунла белә, һәр әсас бәндин үзәриндә ишләјәркән јухарыда гејд олунан суаллары вә мәсләһәтләри нәзәрә алсан, чыхышын дәјәри әһәмијјәтли дәрәҹәдә артаҹаг. План верилмәјәндә исә әсас бәндләри сечмәк сәнин үзәринә дүшүр.

Әсас бәндләри ајдын мүәјјән етдикдә вә материалы онлара ујғун олараг бөлүшдүрдүкдә чыхыш етмәк асан олаҹаг. Белә олдугда, чох еһтимал ки, динләјиҹиләр дә даһа чох фајда әлдә едәҹәкләр.

Материалы тәртиб етмәјин үсуллары. Материалы мүхтәлиф үсулларла тәртиб етмәк олар. Бу үсулларла таныш олдугда ҝөрәҹәксән ки, мәгсәдинә чатмаг үчүн онларын бир нечәсиндән истифадә етмәк олар.

Үсуллардан бири материалын мөвзу үзрә бөлүшдүрүлмәсидир. (Әсас бәндләрин һәр бири ваҹибдир, чүнки динләјиҹиләрин мөвзуну анламасына вә чыхышын мәгсәдинә чатмаға көмәк едир.) Диҝәри хроноложи үсулдур. (Мәсәлән, әввәлҹә Дашгындан габагкы һадисәләр, сонра б. е. 70-ҹи илиндә Јерусәлимин дармадағын едилмәсиндән әввәлки, сонра исә бизим ҝүнләрдә баш верән һадисәләр нәгл олуна биләр.) Үчүнҹү үсул сәбәб-нәтиҹәдир. (Бу һалда мөвзуну ики истигамәтдә ачыгламаг олар. Мәсәлән, әввәлҹә һал-һазырда олан вәзијјәти, јәни нәтиҹәни тәсвир едиб, сонра сәбәби ҝөстәрмәк олар.) Дөрдүнҹүсү, гаршы-гаршыја гојма үсулудур. (Хејирлә шәри, мүсбәтлә мәнфини гаршы-гаршыја гојмаг олар.) Бир мәрузәдә бу үсулларын бир нечәсиндән истифадә етмәк олар.

Јәһуди Синедриону өнүндә Стефана гаршы јалан иттиһамлар ирәли сүрүләндә о, һадисәләри хроноложи ардыҹыллыгла данышараг тәсирли нитг сөјләди. Һәвариләрин ишләри 7:2-53 ајәләрини охујаркән бәндләрин мәгсәдјөнлү шәкилдә неҹә сечилдијинә диггәт јетир. Стефанын илк сөзләриндән динләјиҹиләринә ајдын олду ки, о, данылмаз тарихи һадисәләр һагда данышаҹаг. Сонра о изаһ етди ки, Јусиф гардашлары тәрәфиндән рәдд едилсә дә, Аллаһ гуртулушу мәһз онун васитәсилә вермишди. Бундан сонра, исраиллиләрин Јеһова тәрәфиндән тәјин олунмуш Мусаја гаршы чыхмасындан данышды. Сонда вурғулады ки, Иса Мәсиһи өлдүрән јәһудиләр өз әҹдадларынын тәзаһүр етдирдикләри руһу нүмајиш етдирмишдиләр.

Әсас бәндләр чох олмамалыдыр. Истәнилән мөвзуну ачыгламаг үчүн ҹәми бир нечә әсас бәнд кифајәт едир. Чыхышын 5, 10, 30 дәгигә вә ја даһа чох сүрмәсиндән асылы олмајараг, чох вахт онун әсас бәндләрини сөзүн әсил мәнасында бармагла сајмаг олур. Һәддиндән артыг чох бәнди вурғуламаға чалышма. Динләјиҹиләр бир чыхышдан јалныз бир нечә фикри јадда сахлаја биләрләр. Чыхыш нә гәдәр узун олса, әсас бәндләр бир о гәдәр дәгиг вә ајдын нәзәрә чарпдырылмалыдыр.

Сајындан асылы олмајараг, әсас бәндләрин һәр бири јетәринҹә ачыгланмалыдыр. Һәр әсас бәнд динләјиҹиләрин јаддашына јахшыҹа һәкк олунсун дејә, үзәриндә дүшүнмәләри үчүн онлара кифајәт гәдәр вахт вер.

Чыхыш динләјиҹиләрә садә ҝөрүнмәлидир. Бу, һәмишә тәгдим едилән материалын һәҹминдән асылы олмур. Әҝәр фикирләр ҹәми бир нечә әсас бәндин алтында ајдын груплашдырылыбса вә әсас бәндләри бир-бир ачыглајырсанса, чыхышы динләмәк асан, унутмаг исә чәтин олаҹаг.

Әсас бәндләри нәзәрә чарпдыр. Әҝәр материал дүзҝүн тәртиб олунубса, чыхыш заманы әсас бәндләрин ваҹиблијини вурғуламаг чәтин олмајаҹаг.

Әсас бәндләри вурғуламағын башлыҹа үсулу дәлилләри, ајәләри вә башга мәлуматы елә тәгдим етмәкдир ки, онлар диггәти әсас фикрә ҹәмләсин вә ону ачыгласын. Икинҹи дәрәҹәли бәндләрин һамысы әсас бәнди ајдынлашдырмалы, тәсдиг етмәли вә тәфсилатларына кими изаһ етмәлидир. Садәҹә мараглы олдуғу үчүн мөвзуја аидијјәти олмајан фикирләри чыхышына дахил етмә. Икинҹи дәрәҹәли бәнди мүзакирә едәркән онун аид олдуғу әсас бәндлә әлагәсини ајдын шәкилдә ҝөстәр. Дүшүнмә ки, динләјиҹиләр өзләри буну баша дүшмәлидирләр. Бу бағлылығы ҝөстәрмәк үчүн һәрдәнбир башлыҹа фикри ифадә едән әсас сөзләри вә ја әсас бәндин мәғзини тәкрар етмәк олар.

Бәзи натигләр әсас бәндләри сыраламагла вурғулајырлар. Лакин бу, материалы диггәтлә сечмәјин вә ону мәнтиги ардыҹыллыгла изаһ етмәјин зәрурилијини арадан галдырмыр.

Тәсдигләјиҹи дәлилләри ҝәтирмәздән әввәл садәҹә әсас бәнди демәк дә олар. Бу үсул динләјиҹиләрә сонра дејәҹәкләринин дәјәрини анламаға көмәк едәҹәк вә ејни заманда һәмин әсас бәнди вурғулајаҹаг. Бәнди там ачыгладыгдан сонра јадда галмасы үчүн онун мәғзини гысаҹа тәкрарламаг олар.

Тәблиғ хидмәтиндә. Јухарыда гејд олунан үсуллардан јалныз чыхыш едәндә јох, һәмчинин тәблиғ вахты етдијимиз сөһбәтләрдә дә истифадә етмәк олар. Хидмәтә һазырлашаркән әразиниздә јашајан инсанлары хүсусилә нараһат едән бир шеј һагда дүшүн. Мүгәддәс Китабын вердији үмидин һәмин проблемин өһдәсиндән ҝәлмәјә неҹә көмәк етдијини ҝөстәрмәк үчүн мүнасиб мөвзу сеч. Һәмин мөвзуну ачыгламаға көмәк едәҹәк ики әсас бәнд сеч. Бу бәндләри тәсдигләмәк үчүн һансы ајәләрдән истифадә едәҹәјини мүәјјәнләшдир. Сонра сөһбәтә неҹә башлајаҹағыны планлашдыр. Бу ҹүр һазырлашанда сөһбәтин ҝедишатындан асылы олараг, тәгдимәдә дәјишиклик етмәк мүмкүн олур. Үстәлик, һәмсөһбәтинә онун јадында галаҹаг шејләр дә сөјләјә биләҹәксән.