Нитг планынын һазырланмасы

ЧОХЛАРЫ чыхыш етмәк тапшырығы аланда чалышыб-вурушуб, ону әввәлдән-ахыра кими сөзбәсөз јазырлар. Чыхыш там һазыр олана кими, ола билсин, чохлу гаралама јығылыр, бәлкә дә саатларла вахт итирилир.

Сән дә нитгини бу ҹүр һазырлајырсан? Бунун даһа асан јолуну өјрәнмәк истәјәрдинми? Әҝәр план һазырламағы өјрәнсән, онда һәр шеји јазмаға еһтијаҹ олмајаҹаг. Бунун сајәсиндә чыхышы мәшг етмәјә даһа чох вахт галаҹаг. Беләликлә, чыхышын сәнин үчүн даһа асан, динләјиҹиләрин үчүн исә даһа мараглы вә тәшвигедиҹи олаҹаг.

Дүздүр, јығынҹагда сөјләнилән ачыг мәрузә үчүн һазыр план верилир. Диҝәр һалларда исә бу белә олмур. Ола билсин, сәнә јалныз мүзакирә објекти вә ја мөвзу верилсин, јахуд чап олунмуш мүәјјән материалы тәгдим етмәк тәләб олунсун. Һәрдән сәнә садәҹә бир-ики ҝөстәриш верилә биләр. Бу тапшырыгларын һәр бириндә планы өзүн һазырламалысан.

41-ҹи сәһифәдә нүмунә үчүн верилән план гыса план һазырламагда сәнә көмәк едә биләр. Диггәт јетир ки, әсас бәндләр сәтрин сол тәрәфиндән башлајыр вә бөјүк һәрфләрлә јазылыб. Һәр бир әсас бәндин алтында ону тәсдиг едән фикир ҝәтирилиб. Онун да алтында бу фикри ачыгламаг үчүн әлавә бәндләр ҝәтирилиб вә сол тәрәфдән нисбәтән чох јер бош бурахылыб. Бу планы диггәтлә нәзәрдән кечир. Нәзәр јетир ки, һәр ики әсас бәнд мөвзу илә бирбаша бағлыдыр. Икинҹи дәрәҹәли бәндләр дә садәҹә мараглы фикирләр дејил. Әксинә, һәр бири аид олдуғу әсас бәнди тәсдигләјир.

Ола билсин, сәнин һазырладығын план нүмунәдәкиндән фәргләнир. Анҹаг әсас принсипләри баша дүшсән, материалы груплашдырыб аз вахт әрзиндә јахшы нитг һазырлаја биләҹәксән. Буну неҹә етмәк олар?

Тәһлил ет, сеч вә груплашдыр

Сәнин мүәјјән мөвзун олмалыдыр. Мөвзу садәҹә бир сөзлә ифадә олуна билән үмуми мүзакирә објекти дејил. Бу, чатдырмаг истәдијин әсас фикирдир вә мүзакирә објектини һансы јөндән изаһ едәҹәјини ҝөстәрир. Әҝәр мөвзу верилибсә, һәр бир әсас сөзү диггәтлә тәһлил ет. Мөвзуну нәшр олунмуш материал әсасында ачыгламалысанса, мөвзуну фикриндә тутараг һәмин материалы арашдыр. Јох әҝәр јалныз мүзакирә објекти верилибсә, онда мөвзуну да өзүн сечмәли олаҹагсан. Анҹаг әввәлҹә бир аз тәдгигат апарсан, јахшы олар. Диггәтли олсан, растына мараглы фикирләр чыхаҹаг.

Садаланан аддымлары атаркән өзүндән соруш: «Бу мәлумат динләјиҹиләрим үчүн нәјә ҝөрә ваҹибдир? Мәним мәгсәдим нәдир?» Мәгсәд садәҹә материалы тәгдим етмәк, јахуд мараглы мәрузә сөјләмәк јох, динләјиҹиләрә фајдалы фикирләр чатдырмаг олмалыдыр. Мәгсәдини мүәјјән едәндә ону бир јерә јаз. Һазырлашаркән мәгсәдини фикриндә тут.

Мәгсәдини мүәјјән етдикдән вә она ујғун мөвзу сечдикдән (јахуд сәнә верилән мөвзунун һәмин мәгсәдә неҹә ујғун ҝәлдијини тәһлил етдикдән) сонра даһа мәгсәдјөнлү шәкилдә тәдгигат апара биләҹәксән. Динләјиҹиләр үчүн хүсусилә дәјәрли олаҹаг материал ахтар. Үмуми фактларла кифајәтләнмә, долғун вә доғрудан да фајдалы олан конкрет фикирләр ахтар. Чалыш арашдырма апармагда ифрата вармајасан. Әксәр һалларда гыса вахт әрзиндә лазымындан артыг материал топламаг олур, буна ҝөрә дә сечиҹи олмаг лазымдыр.

Мөвзуну ачыгламаг вә мәгсәдинә чатмаг үчүн изаһ едәҹәјин әсас мәгамлары мүәјјән ет. Бу сәнин нитгинин скелети, әсас планын олаҹаг. Әсас бәндләрин сајы нә гәдәр олмалыдыр? Кичик чыхыш үчүн икиси кифајәтдир вә һәтта бир саат чәкән мәрузәләр үчүн адәтән беш бәнд бәс едир. Әсас бәндләр нә гәдәр аз оларса, динләјиҹиләрин онлары јадда сахламаг еһтималы да бир о гәдәр чох олар.

Мөвзуну вә әсас бәндләри мүәјјән етдикдән сонра, тапдығын материалы груплашдыр. Һансы мәлуматын әсас бәндләрә бирбаша аид олдуғуну ајырд ет. Чыхышына рәнҝ гатаҹаг мәгамлары сеч. Әсас бәндләри тәсдиг едән ајәләри сечдикдән сонра һәмин ајәләри мәгсәдјөнлү шәкилдә изаһ етмәјә көмәк едәҹәк фикирләри гејд ет. Һәр фикри аид олдуғу әсас бәндин алтында јаз. Тапдығын мәлуматлардан бәзиләри һеч бир әсас бәндә ујғун ҝәлмирсә, чох мараглы олса белә, чыхышына дахил етмә, ја да башга вахт истифадә етмәк үчүн говлуғуна гој. Материалын анҹаг ән јахшысыны сахла. Әҝәр чох материалы әһатә етмәјә чалышсан, тез-тез данышмалы олаҹагсан вә мөвзуну сәтһи изаһ едәҹәксән. Ән јахшысы динләјиҹиләр үчүн һәгиги дәјәрә малик олан бир нечә фикри сечмәк вә ону јахшы чатдырмагдыр. Ајрылмыш вахтдан кәнара чыхма.

Инди исә, әҝәр әввәлдән етмәмисәнсә, материалы мәнтиги ардыҹыллыгла дүз. Мүждәни јазан Лука да белә етмишди. Мөвзусуна аид чохлу фактлар топладыгдан сонра онлары «сыра илә» јазмышды (Лука 1:3). Мәгсәдә чатмагда һансынын ән еффектив олаҹағындан асылы олараг, материалы хроноложи, мөвзу, сәбәб-нәтиҹә, проблем вә һәлли ардыҹыллығы илә тәртиб етмәк олар. Бир фикирдән диҝәринә гәфил кечид олмамалыдыр. Бир фикирдән диҝәринә елә кечилмәлидир ки, арада һеч бир бошлуг һисс олунмасын. Ҝәтирилән дәлилләр динләјиҹиләрә мәнтиги нәтиҹәләр чыхармаға көмәк етмәлидир. Бәндләри тәртиб етдикҹә чыхышын динләјиҹиләр үчүн неҹә сәсләнәҹәји барәдә дүшүн. Онлар фикрин ҝедишатыны асанлыгла тута биләҹәкләрми? Ешитдикләри онлары гаршындакы мәгсәдә ујғун һәрәкәт етмәјә тәшвиг едәҹәкми?

Сонра мөвзуја мараг ојадан вә чатдырмаг истәдијин фикирләрин онлар үчүн фајдалы олдуғуну ҝөстәрән ҝириш һазырла. Илк ҹүмләләри јазмаг фајдалы олар. Сонда, плана мәгсәдинлә узлашан тәшвигедиҹи јекун дахил ет.

Планы габагҹадан һазырласан, чыхыш етмәздән әввәл она сонунҹу дүзәлишләри етмәјә вахтын олаҹаг. Ола биләр, һансыса фикри тәсдиг етмәк үчүн бир нечә статистик мәлумат ҝәтирмәк, нүмунә вә ја һадисә данышмаг лазым ҝәлсин. Ҹари һадисәләр вә ја јерли әрази үчүн мараглы олан мәлумат динләјиҹиләринә материалын актуал олдуғуну даһа асанлыгла ҝөрмәјә көмәк едә биләр. Нитгини нәзәрдән кечирдикҹә ҝөрәҹәксән ки, мәлуматы динләјиҹиләринә башга јөнләрдән дә ујғунлашдыра биләрсән. Мараглы материалдан јахшы нитг һазырламаг үчүн тәһлил етмәк вә сонунҹу дүзәлишләри вермәк сон дәрәҹә ваҹибдир.

Бәзи натигләрә диҝәрләринә нисбәтән даһа әтрафлы гејдләр апармаг лазым ҝәлир. Анҹаг топладығын материалы бир нечә әсас бәндә бөлсән, мөвзуја аидијјәти олмајан фикирләри хариҹ етсән, фикирләри мәнтиги ардыҹыллыгла дүзсән, бир аз тәҹрүбә газандыгдан сонра ҝөрәҹәксән ки, һәр шеји јазмаға еһтијаҹ галмыр. Ҝөр белә етсән, вахтына нә гәдәр гәнаәт етмиш оларсан! Нитгләрин дә даһа кејфијјәтли олаҹаг. Теократик Хидмәт Мәктәбиндә алдығын тәлимин сәнә доғрудан да фајда ҝәтирдији ајдын ҝөрүнәҹәк.