“Гызыл ганун” һамы үчүн олан әмр
“Буна ҝөрә, инсанларын сизинлә неҹә рәфтар етмәсини истәјирсинизсә, сиз дә онларла елә рәфтар един” (Матта 7:12).
БУ СӨЗЛӘРИ ики мин ил бундан әввәл, мәшһур Дағүстү тәблиғиндә Иса Мәсиһ сөјләмишдир. Бу садә кәлам һаггында сонралар чох фикирләр дејилмиш вә јазылмышдыр. О, “Мүгәддәс Јазыларын әсл мәғзи”, “јахынына гаршы ҝөстәрилән мәсиһчи вәзифәсинин үмуми изһары”, “әсас мә’нәви принсип” адланыр. Исанын сөјләдији бу сөзләр инсанлар арасында о дәрәҹәдә ҝениш јајылмышдыр ки, инди чохларына “гызыл ганун” кими мә’лумдур.
“Гызыл ганунун” әсасыны тәшкил едән принсип, јалныз Христиан дүнјасынын динләринә мә’лум дејил. Бу принсир мүәјјән дәрәҹәдә јәһуди, буддист динләриндә вә јунан фәлсәфәсиндә дә өз әксини тапыр. Бу принсип мүгәддәс мүтәфәккир вә бөјүк мүәллим һесаб едилән Конфусинин хүсусилә дә Узаг Шәрг халгларына мә’лум олан әсәрләриндә хатырладылыр. Конфусинин - әдәби мәҹмуәләриндә - дөрд китабындан үчүнҹүсүндә бу принсипә үч дәфә раст ҝәлинир. Шаҝирдләринин суалларына ҹаваб верәркән Конфуси ики дәфә демишдир: “Сәнә етмәләрини истәмәдијин ишләри, сән дә башгаларына етмә”. Конфуси үчүнҹү кәрә бу принсипи, шаҝирди Тсзыгунла сөһбәти заманы сөјләмишди. Бир дәфә Тсзыгун өјүнәрәк: “Башгаларынын мәнә етмәләрини истәмәдијим ишләри, мән дә онлара етмәк истәмирәм” деди. Мүәллим ҹавабында: “Тсзы, чүнки бу сәнин үчүн мүмкүн оласы иш дејил” деди.
Исанын сонрадан сөјләдији кәламлардан фәргли олараг, Конфусинин дедикләринин мәнфи тәрздә хүласә едилдијини ҝөрмәк чәтин дејил. Бу мүлаһизәләр арасындакы фәрг ондадыр ки, Мәсиһин сөјләдији “гызыл ганун” мүсбәт әһвал-руһијјәдә јазылыб вә инсанлары башгаларына јахшылыг етмәјә тәшвиг едир. Бирҹә тәсәввүр един, әҝәр бүтүн инсанлар Мәсиһин вердији “гызыл гануну” рәһбәр тутуб, бир-бирләринин гајғысына галыб, һәр заман көмәк ҝөстәрмәјә һазыр олсајдылар, дүнјамыз неҹә дә ҝөзәл оларды. О вахт планетимиздә һәјат неҹә дә дәјишәрди!
Анҹаг бу ганун мәнфи, мүсбәт вә јахуд башга бир формада хүласә едилсә дә, ән әсасы одур ки, иргиндән, һарада вә нә вахт јашамаларындан асылы олмајараг инсанлар бу ганунун тәркибини тәшкил едән принсипә бөјүк әһәмијјәт версинләр. Бурадан ҝөрүнүр ки, Исанын Дағүстү тәблиғ заманы ифадә етдији принсипләр универсалдыр вә һәјатын бүтүн дөврләриндә һамы үчүн тәтбиг едиләндир.
Өзүнүздән сорушун: инсанларын сизинлә сәмимијјәтлә, һөрмәтлә вә инсафла давранмаларыны истәјәрдинизми? Ирги хурафатлардан, ҹинајәтләрдән вә мүһарибәләрдән азад бир дүнјада јашамаг истәјәрдинизми? Бир-биринин һиссләри вә рифаһы үчүн гајғы ҝөстәрән үзвләрдән ибарәт аиләјә саһиб олмаг истәјәрдинизми? Белә имканлардан һеч ким имтина етмәзди. Анҹаг тәәссүфләр олсун ки, бу ҹүр јашајанларын сајы чох аздыр. Инсанларын әксәријјәти үчүн исә белә бир һәјат јалныз арзудур.
“Гызыл ганун” артыг дәбдә дејил
Тарих ҝүнаһсыз инсанларын һүгугуну позан гәддар вә вәһши ҹинајәтләрлә долудур. Гул алвери, насист өлүм дүшәрҝәләри, мәҹбури ушаг әмәји вә шиддәтли ҝеносидин - инсан ҹинајәтинин бу сијаһысыны һәлә чох давам етдирмәк олар.
Бу ҝүн јүксәк технолоҝијасы олан дүнјамызда е’тинасызлыг вә егоизм һөкм сүрүр. Шәхси һүгугларындан вә фираванлыгларындан сөһбәт ҝедән заман чох аз адам башгаларынын һиссләрини нәзәрә алмаға чалышыр (2 Тимотејә 3:1-5). Бәс егоист, гәддар, һиссијјатсыз вә јалныз өз мәнафејини ҝүдән инсанлар нәјә ҝөрә бу ҝүн чохлуг тәшкил едирләр? Буна сәбәб, чохларына мә’лум олан “гызыл ганунун” дәбдән дүшмәси, бир чох инсанлар тәрәфиндән һәјата кечирилмәз бир шеј вә кечмишин мә’нәви галығы кими инкар едилмәси дејилми? Тәәссүфләр олсун ки, бу ҹүр вәзијјәт, һәтта өзләрини иманлы адландыранлар арасында белә мүшаһидә олунур. Һәр шејдән ҝөрүндүјү кими худбинлик руһу инсанларын үрәјинә даһа да дәриндән көк салаҹагдыр.
Буна бахмајараг, бунунла бағлы сонракы суаллары нәзәрдән кечирмәк ҝәрәкдир: “Гызыл гануна” әсасән јашамаг нә демәкдир? О, бизим ҝүнләрдә тәтбиг едиләндирми? “Гызыл гануна” бүтүн бәшәријјәтин риајәт едәҹәји бир вахт ҝәләҹәкми? Бу суаллара ҹавабы нөвбәти мәгаләдә тапаҹагсыныз.
[3-ҹү сәһифәдәки шәкил]
Конфусинин вә башга мүдрикләрин кәламларында “гызыл гануна” бәнзәр принсипләр хүласә едилмишдир.