Тәмизлик нә дәрәҹәдә ваҹибдир?
ҺӘР бир инсанын тәмизлик һаггында өз тәсәввүрү вар. Мәсәлән, ана ушағына әл-үзүнү ју дедикдә, о, елә дүшүнүр ки, әлләрини сујун алтында тутмаг вә бир аз да ағзыны ислатмаг кифајәтдир. Лакин ана бунунла разылашмыр. О, сәс-күјлү е’тиразлара бахмајараг, оғлуну јенидән ванна отағына апарыр, әл-үзүнү неҹә лазымдыр сабунлајыр вә јујур.
Әлбәттә, дүнјада тәмизлик нормалары мүхтәлифдир вә инсанлар тәмизлик һаггында мүхтәлиф тәсәввүрләрлә бөјүјүрләр. Вахтилә бир чох өлкәләрдә мәктәбдәки тәмизлик вә сәлигә, шаҝирдләрдә тәмизлијә гаршы јахшы вәрдишләр инкишаф етдирмәкдә көмәк едирди. Бу ҝүн бир чох мәктәб һәјәтләри вә идман мејданчалары о гәдәр чиркли вә бахымсыз вәзијјәтдәдир ки, ојун вә ја идман мејданчасындан чох зибиллији хатырладыр. Бәс синиф отаглары барәдә нә демәк олар? Австралија мәктәбләриндән бириндә сүпүрҝәчи ишләјән Даррен, “инди артыг синиф отаглары да чирклидир” дејә, гејд едир. Бә’зи шаҝирдләр “буну ҝөтүр” вә ја “бураны сил” тапшырығыны ҹәза һесаб едирләр. Проблем ондадыр ки, бә’зи мүәллимләр тәмизликдән һәгигәтән дә ҹәза тәдбири кими истифадә едирләр.
Бундан әлавә, бөјүкләр дә ҝүндәлик һәјатларында, јахуд иш јерләриндә тәмизлијә даир һәр заман јахшы нүмунә вермирләр. Мәсәлән, бир чох иҹтимаи јерләрдә инсанлар сәлигә-сәһмана риајәт етмир вә өзләриндән сонра чохлу зибил гојурлар. Бә’зи сәнаје мүәссисәләри әтраф мүһити чиркләндирирләр. Лакин завод вә фабрикләр өзбашына ишләмир, онлары инсанлар идарә едирләр. Әтраф мүһитин чиркләнмәсинин үмумдүнја проблеминә чеврилмәсинин әсас сәбәби јалныз инсанларын тамаһкарлығы дејил, һәм дә онларын тәмизлијә алышмамасыдыр. Австралија Иттифагынын кечмиш мүдиринин сөјләдији сөзләр бу факты тәсдиг едир: “Бүтүн сәһијјә мәсәләләри, һәр бир кишинин, гадынын вә ушағын тәмизлијә нә дәрәҹәдә риајәт етмәсиндән асылыдыр”.
Лакин бә’зиләри елә дүшүнүрләр ки, тәмизлик һәр кәсин шәхси ишидир вә башгалары буна гарышмамалыдыр. Бәс бу һәгигәтән дә беләдирми?
Гиданы базардан алмағымыздан, ресторанда вә ја гонаглыгда јемәјимиздән асылы олмајараг, тәмизлик олдугҹа ваҹибдир. Гида мәһсуллары илә мәшғул оланлардан, тәмизлијә дәгиг риајәт етмәләри ҝөзләнилир. Онларын вә ја өз әлләримизин чиркли олмасы, чохлу хәстәликләрә ҝәтириб чыхара биләр. Бәс хәстәханаларда неҹә? Мәҝәр хәстәханада тәмизлијә даһа чох риајәт едилмәли дејилми? Бир тибб журналында дејилдији кими, мүалиҹәсинә илдә он милјард доллара јахын пул хәрҹләнән мүхтәлиф инфексион хәстәликләрин сәбәбини онунла изаһ етмәк олар ки, бир чох һәким вә тибб баҹылары әлләрини јумурлар (“The New England Journal of Medicine”). Әлбәттә, һеч кәс истәмәз ки, бир башгасы тәмизлијә риајәт етмәмәклә онун сағламлығыны тәһлүкә алтына алсын.
Ким исә тәсадүфән вә ја биләрәкдән су еһтијатыны чиркләндирән заман да бу ҹүр ҹидди проблемләр јараныр. Бәс наркоманлар вә ја башгалары тәрәфиндән истифадә олунмуш шприсләр атылан чимәрликдә ајагјалын ҝәзмәк нә дәрәҹәдә тәһлүкәлидир? “Өз евимиздә тәмизлијә риајәт едирикми?” суалы, јәгин ки, ән ваҹиб суаллардан биридир.
Суеллен Һој јаздығы “Чирклә мүбаризә” адлы китабында белә бир суал верир: “Һәмишә олдуғу кими, инди дә тәмизлијә риајәт едирикми?” О ҹаваб верир: “Еһтимал ки, јох”. Онун фикринҹә, белә вәзијјәтин әсас сәбәби, һәјат дәјәрләринин дәјишмәсидир. Инсанлар ҝет-ҝедә евдә даһа аз вахт кечирдикләри үчүн, садәҹә башгаларына пул вериб евләрини тәмизләтдирирләр. Нәтиҹә е’тибары илә, тәмизлијин гајғысына галмағы онлар артыг шәхси вәзифәләри һесаб етмирләр. Бир киши дејир: “Мән ванна отағыны тәмизләмирәм, мән өзүм чимирәм. Евим чиркли олса да, һәр-һалда өзүм тәмизәм” (“Chasing Dirt”).
Лакин тәмизлик јалныз хариҹи ҝөрүнүш демәк дејил. Тәмизлик өзүнә, сағлам һәјат тәрзи илә бағлы олан дәрин етик мә’наны дахил едир. Бу һәмчинин әглә вә үрәјә, әхлаг дәјәрләринә вә Аллаһа олан инама да тохунур. Ҝәлин бу һагда даһа ҝениш мә’лумат әлдә едәк.