Иҹтимаи рәјин тәзјигинә ујма
НӘЈИН мәгбул олуб-олмадығына, нәјин тәрифә вә ја төһмәтә лајиг олдуғуна даир фикирләр мүхтәлиф јерләрдә мүхтәлиф ҹүрдүр. Һәмчинин бу дәјәрләр вахт кечдикҹә дәјишиклијә уғрајыр. Буна ҝөрә дә узаг кечмишдә баш вермиш һадисәләри Мүгәддәс Јазылардан охујанда јахшы оларды ки, онлара өз нөгтеји-нәзәримиздән бахмаг әвәзинә, һәмин дөврдә мөвҹуд олан иҹтимаи рәји вә дәјәрләри нәзәрә алаг.
Нүмунә үчүн, Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларда дөнә-дөнә тәкрарланан шәрәф вә рүсвајчылыг анлајышыны нәзәрдән кечирәк. Шәрәф вә рүсвајчылыгдан бәһс олунан Мүгәддәс Китаб парчаларыны јахшы баша дүшмәк үчүн о дөврүн адамларынын бу барәдә нә дүшүндүкләрини билмәк лазымдыр.
Биринҹи әсрдәки инсанларын дәјәрләри
Бир алимин сөзләринә әсасән, «јунанларын, ромалыларын вә јәһудејалыларын мәдәнијјәтиндә шәрәф вә рүсвајчылыг мәсәләси ваҹиб бир мәсәлә иди. ...Инсанлар шан-шөһрәт, иззәт, јахшы ад, еләҹә дә башгаларынын рәғбәтини вә һөрмәтини газанмаг уғрунда ҹанларындан белә кечмәјә һазыр идиләр». Онлар башгалары тәрәфиндән гәбул олунмағы о гәдәр чох арзулајырдылар ки, асанлыгла инсан фикирләринин тәсири алтына дүшә биләрдиләр.
Задәҝанлардан тутмуш, гуллара гәдәр ҝүҹлү тәбәгәләрә бөлүнән ҹәмијјәтдә әсил-нәҹабәт, јүксәк мөвге вә шәрәф һәр шејдән үстүн тутулурду. Инсанын шәрәфли олмасы тәкҹә инсанын өзүнә вердији гијмәтдән јох, һәм дә башгаларынын она вердији гијмәтдән асылы иди. Кимисә шәрәфләндирмәк һамынын ондан ҝөзләдији шеји етдијини ачыг-ашкар гәбул етмәк демәк иди. Һәмчинин инсанын вар-дөвләтинә, һакимијјәтинә вә алиҹәнаблығына валеһ олдуғуну билдирмәк вә бундан ирәли ҝәләрәк она диггәт ҝөстәрмәк дә ону шәрәфләндирмәк демәк иди. Инсан алиҹәнаблығына вә ја һансыса үстүнлүјүнә ҝөрә башгалары тәрәфиндән шәрәфә лајиг ҝөрүлә биләрди. Бунун әксинә олараг, иҹтимаијјәт тәрәфиндән алчалдылан вә тәһгир олунан инсан исә биабырчылыға вә ја рүсвајчылыға мәруз галырды. Амма бу о демәк дејил ки, ҹәмијјәтин тәнгидинә туш ҝәлән бу инсан мүтләг пис иш ҝөрүрдү.
Исанын мәсәлиндә зијафәт заманы ев саһибинин гонаглара «јухары башда» вә ја «ашағы јердә» јер вермәси о вахтын мәдәнијјәтинә ујғун олараг шәрәф вә рүсвајчылыг мәсәләси иди (Лука 14:8—10). Исанын шаҝирдләри арасында ‘кимин ән бөјүк сајылмалы’ олдуғуна даир ән азы ики дәфә гызғын мүбаһисә дүшмүшдү (Лука 9:46; 22:24). Онлар јашадыглары ҹәмијјәтдә өнәм верилән бахышлары әкс етдирирдиләр. Бунунла јанашы, Исаны өзүнә рәгиб билән мәғрур јәһуди дин рәһбәрләри онун тәблиғини өз шәрәф вә һакимијјәтләринә зәрбә кими гәбул едирдиләр. Издиһам гаршысында мүбаһисәләрдә она үстүн ҝәлмәк ҹәһдләри һәмишә боша чыхырды (Лука 13:11—17).
I әсрдә јашајан јәһудиләр, јунанлар вә ромалылар үчүн «һәбс олунмаг вә иҹтимаијјәт арасында пис әмәлдә тәгсирләндирилмәк» дә рүсвајчылыг һесаб олунурду. Һәбсә атылмаг инсан үчүн тәһгирамиз бир шеј иди. Ҹинајәтдә тәгсирли олуб-олмамасындан асылы олмајараг, белә рәфтар ону достлары, аиләси вә иҹтимаијјәт гаршысында чох алчалдырды. Бундан сонра вурулан дамға онун башгалары илә мүнасибәтләринә хәләл ҝәтирирди вә бу, өзүнәһөрмәт һиссини итирмәсинә сәбәб олурду. Инсанын алчалдыҹы шәкилдә сојундурулмасы вә ја гамчыланмасы исә һәбс олунмагдан даһа бетәр иди. Белә рәфтар башгаларында бу инсана гаршы нифрәт һисси ојадырды вә ону һөрмәтдән салырды.
Ән бөјүк рүсвајчылыг исә ишҝәнҹә дирәјиндә едам олунмаг иди. Алим Мартин Һенҝелин сөзләринә ҝөрә, бу ҹүр анҹаг «гуллары ҹәзаландырырдылар». Вә «өзү-өзлүјүндә бу, алчалдыҹы мүнасибәтин, рүсвајчылығын вә ишҝәнҹәнин сон һәдди иди». Белә рүсвајчылыға мәруз галан адамын аиләси вә достлары башгалары тәрәфиндән тәзјигә мәруз галараг ондан үз дөндәрмәли олурдулар. Елә Мәсиһ дә бу ҹүр өлдүрүлдүјү үчүн ерамызын I әсриндә мәсиһчи олмаг истәјәнләр иҹтимаијјәтин тәһгирамиз мүнасибәтинә мәруз галырдылар. Инсанларын әксәријјәти дирәкдә едам олунан инсанын давамчысы олмаг фикрини ағылсызлыг һесаб едирди. Һәвари Павел јазырды: «Биз исә јәһудиләрин бүдрәмәсинә сәбәб, јунанлар үчүн дә ағылсызлыг олан чармыха чәкилмиш Мәсиһи... тәблиғ едирик» (1 Кор. 1:23, 24). Бәс еркән мәсиһчиләр белә чәтинликләрә неҹә синә ҝәрирдиләр?
Әхлаги дәјәрләр дәјишиклијә мәруз галыр
I әср мәсиһчиләри ганунлара табе олурдулар вә дүзҝүн олмајан һәрәкәтләрдән узаг дурмаға чалышырдылар ки, рүсвај олмасынлар. «Гој сизләрдән һеч ким гатил, оғру, ҹани јахуд башгаларынын ишинә мүдахилә едән кими әзаб чәкмәсин», — дејә һәвари Петер јазырды (1 Пет. 4:15). Лакин Иса демишди ки, давамчылары онун адына ҝөрә тәгиб олунаҹаг (Јәһ. 15:20). Петер гејд едирди: «Әҝәр инсан бир мәсиһчи кими әзаб чәкирсә, гој утанмасын. Гој бу адла Аллаһа иззәт газандырсын» (1 Пет. 4:16). Исанын давамчылары кими дүнјанын әхлаг нормаларындан имтина едәрәк әзаб чәкдијинизә ҝөрә һеч вахт утанмајын.
Мәсиһчиләр һеч заман диҝәрләринин әхлаг нормаларынын онларын давранышына тәсир етмәсинә јол вермәмәлидирләр. Ишҝәнҹә дирәјиндә едам олунан Мәсиһ I әср ҹәмијјәтинин ҝөзүндә тамамилә дәјәрсиз иди. Бу ҹүр дүшүнҹә тәрзи мәсиһчиләрә дә өз тәсирини ҝөстәрә биләрди. Лакин онлар Исанын Мәсиһ олдуғуна әмин олдуглары үчүн, һәтта ришхәнд олунмаларына бахмајараг, онун ардынҹа ҝедирдиләр. Иса демишди: «Бу вәфасыз вә ҝүнаһкар нәсил ичиндә ким Мәндән вә Мәним сөзләримдән утанарса, Инсан Оғлу да Атасынын еһтишамы илә мүгәддәс мәләкләрлә ҝәлдији заман, о шәхсдән утанаҹагдыр» (Марк 8:38).
Бу ҝүн һәгигәт јолундан дөнмәјимиз үчүн бизә дә тәзјигләр ҝөстәрилир. Синиф вә ја иш јолдашларымыз, һабелә гоншуларымыз бизи әхлагсыз, виҹдансыз вә ја һәр һансы шүбһәли бир ишә сүрүкләмәјә ҹәһд ҝөстәрә биләрләр. Дүзҝүн принсипләрә ујғун јашадығымыза ҝөрә онлар бизи утандырмаға чалыша биләрләр. Биз бунлара неҹә реаксија ҝөстәрмәлијик?
Рүсвајчылыға мәһәл гојмајанлары тәглид един
Јеһова гаршысында нөгсансызлығыны горумаг үчүн Иса ән алчалдыҹы ҹәзаја мәруз галды вә «рүсвајчылыға етинасызлыг ҝөстәриб, чармыха тәһәммүл етди» (Ибр. 12:2). Дүшмәнләри Исаны јумругладылар, үзүнә түпүрдүләр, сојундурдулар, гамчыладылар, ишҝәнҹә дирәјиндә едам едиб тәһгирләр јағдырдылар (Марк 14:65; 15:29—32). Лакин Исаны һамынын гаршысында рүсвај едилмәкдән горхмурду. Чүнки о, бу ҹүр мүнасибәтдән гачмаға чалышмырды. Иса билирди ки, о, Јеһованын ҝөзүндә нөгсансыздыр вә һеч вахт инсанларын ону иззәтләндирмәсини ҝөзләмирди. Һәтта гуллара лајиг ҝөрүлән едам ҹәзасына мәһкум олунмасына бахмајараг, Јеһова ону дирилдәрәк әввәлкиндән үстүн иззәтли мөвгејә уҹалтды. Филипилиләрә 2:8—11 ајәләриндә дејилир: «Ҝөркәм етибарилә дә инсан кими, О [Иса Мәсиһ] Өз тәвазөкарлығыны ҝөстәрди вә өлүмәдәк, һәтта чармыха чәкилмәклә өлүмәдәк итаәткарлыг етди. Буна ҝөрә дә Аллаһ Ону чох уҹалтды вә Она бүтүн адлардан үстүн олан ады бәхш етди ки, ҝөјдә, јердә вә јерин алтында оланларын һамысы Исанын адына һөрмәтлә диз чөксүн. Вә Ата Аллаһын иззәти үчүн һәр дил играр етсин ки, Иса Мәсиһ Рәббдир».
Едам олунараг рүсвај едилмәси Исаны һәддән артыг нараһат етмирди. О, Аллаһа күфр етмәкдә иттиһам олунурду. Буна ҝөрә дә о, Атасынын адына ләкә ҝәтирмәкдән горхурду. Иса Јеһовадан диләјирди ки, ону бу әзабдан гуртарсын. «Бу касаны Мәндән узаглашдыр», — дејә о јалварырды. Лакин Иса Аллаһын ирадәсинә табе олмағы үстүн сајды (Марк 14:36). Иса кечдији бүтүн сынаглардан үзү ағ чыхды вә рүсвајчылыға мәһәл гојмады. Әслиндә исә һәмин дөврдә гәбул олунмуш әхлаг нормалары илә јашајан инсанлар рүсвај олаҹагдылар. Сөзсүз ки, Иса белә әхлаг нормаларыны гәбул етмәди.
Исанын шаҝирдләрини дә һәбс едиб гамчылајырдылар. Бунунла онлар башгаларынын ҝөзүндә рүсвај олурдулар. Тәһгирә вә алчалдыҹы мүнасибәтә бахмајараг, онлар һеч заман руһдан дүшмүрдүләр. Шаҝирдләр иҹтимаи рәјин тәсиринә ујмур вә рүсвајчылыға мәһәл гојмурдулар (Мат. 10:17; Һәв. иш. 5:40; 2 Кор. 11:23—25). Онлар ишҝәнҹә дирәјини ҝөтүрүб Исанын ардынҹа ҝетмәли олдугларыны баша дүшүрдүләр (Лука 9:23, 26).
Бәс бизим ҝүнләр һаггында нә демәк олар? Дүнјанын ағылсыз, зәиф вә һеч сајдығы шејләри Аллаһ мүдрик, ҝүҹлү вә шәрәфли сајыр (1 Кор. 1:25—28). Әҝәр тамамилә иҹтимаи рәјин тәсири алтына дүшсәк, ағылсыз вә дар дүшүнҹәли олдуғумузу ҝөстәрмиш оларыг.
Әҝәр кимсә бу дүнјада һөрмәт газанмаг истәјирсә, дүнјанын онун һаггында нә фикирләшдијинә әһәмијјәт верәҹәк. Амма биз Иса вә онун I әсрдә јашајан давамчылары кими Јеһова илә дост олмаг истәјирик. Буна ҝөрә дә, Онун ҝөзүндә шәрәфли олан шејә јахшы, дүзҝүн олмајан шејә исә пис бахырыг.
[4-ҹү сәһифәдәки шәкил]
Иса рүсвајчылыға даир дүнјанын нөгтеји-нәзәрини мәнимсәмәмишди