Disii di gwom ikété matjél ni manjel ma bidokta inyu kan bôt

Disii di gwom ikété matjél. Ba nla kap matjél môga makeñi ma-na​—ditatam di nkôyôp (globules rouges), ditatam di mpôp (globules blancs), malép ma plasma (plasma) ni dibamha di maba matjél (plaquettes). I disii di gwom di mpôdôl hana, bi nlôl ngéda ba nkap i môga makeñi ma. Kiki hihéga, ditatam di nkôyôp di gwé isii i yom ba nsébél le hémôglôbin. Ba ngwélél hémôglôbin i nlôl i matjél ma bôt ba binam ni ma binuga inyu boñ bee bi ntibil i bôt matjél ma mal ikété nyuu tole i bôt ba nimis matjél ngandak.

Plasma i yé mboñok bebee le yosôna ni malép​—i gwé ngandak disii di gwom ikété kiki bo: Bas, bombo, ni gwom bipe ki ba nsébél le ormon. Malép ma plasma ma gwé disii di gwom di di mboñ le matjél ma maba, di di njôs makon, ni gwom bipe ba nsébél le albumin. Ibale mut a nkwo kon, bidokta bi nla tilna nye mandondok ma disii di gwom gwada le gama glôbulin, bi bi nlôl i plasma i bôt ba ba yé mbanak ni kon u. Ditatam di mpôp di gwé disii di gwom ba nsébél le interféroñ ni interlékin, bi ba ngwélél inyu tibil pos ni ngim makon i nlôl ni bon ba minsoñ.

Baa kristen i nla neebe matibla ma ma mbat le ba gwélél disii di gwom di nlôl ikété matjél? Bibel i nti bé ngandak ndoñi mu jam li, jon hiki kristen i nlama gwélél kiññem yé i bisu bi Djob inyu yoñ makidik. Bahogi ba ntjél disii di gwom di tjagda. Ba kalak le, Mbén Djob a ti Lôk Israél i bé bat le ngéda ba nol nuga, ba nlama kôp matjél mé isi. (Ndiimba Mbén 12:22-24) Bape ba ntjél matjél ni môga mé makeñi ma-na, ndi ba nla neebe matibla ma ma gwélél disii di gwom. Inyu yap, ngéda ba mbagal disii di gwom di yé ikété matjél, di ta ha bé yimbne i niñ i hégél het matjél ma nyôña.

Inyu yi too u nla gwélél disii di gwom di nlôl matjél too u nla bé, badba mana mambadga: Baa me nyi le ibale me ntjél tjagda disii di gwom di nlôl matjél, wee ma ga neebe bé ki to bee bi bi nlôl disii di gwom bi matjél ni bee bi bi nhôla matjél i maba ngéda ma nkahal yoo? Baa me yé le me la toñle dokta inyuki me ntjél tole me neebe yoñ yada tole jôga li disii di gwom di nlôl matjél?

Manjel ma bidokta inyu kan bôt. Ngéda ba nlama kan mut, bidokta bi gwé manjel ngandak inyu boñ le mut a nimis bañ matjél ngandak. Ba nla gwélél njel ba nsébél le hémôdilusion, i i yé le inyu kan mut, ba ntégbaha libim li matjél ikété bibot, mbus ba bulus i ndég matjél i nyégle ikété nyuu i nkokon ni bee bi bi yé malép malép. Ngéda ba mal kan nkokon, ba ntimbhe nye matjél mé ma ma bak ikété bibot ibabé le mbebi i tihba mo. Ba ngwélél ki njel ipe i i yé le, bidokta bi ngwélél kei yada inyu témb jubus ikété nyuu nkokon, i matjél ma mpam ngéda ba nkan nye ibabé i tééda mo. I kei i, i ñôt matjél ma mpam, i jôwa mo, i baa mo, mbus i témb i ôm mo ikété nyuu nkokon. Kiki bidokta gwobisôna bi ngwélél bé manjel mana nya yada, hiki kristen i nlama wan inyu yi kii dokta jé li nsômbôl boñ.

Ibale u nsômbôl pohol makanba ma ma yé loñge inyu yoñ, badba le: ‘Ibale matjél ma mpam me i nyuu, bebeg ba tééda ndugi mo, baa me nla ki yoñ matjél ma kiki mem, kayéle ma nlama bé kuba isi, ibabé le kiññem i kéés me? (Ndiimba Mbén 12:23, 24) Baa kiññem yem i i nyi matiñ ma Bibel i ga kéés bé me ibale ba nyoñ me matjél, ba pôdna bee mukété, ndi ba témb ba ôm me mo? Baa me nyi le ibale me ntjél matibla momasôna ma ma ngwélél matjél, wee me ga neebe bé to le ba béñge matjél mem, le ba jôwa matjél mem, tole ba ha me mbañak bikei bi bi mpombe matjél ikété nyuu kiki ñem?’

Hiki kristen yon i nlama yoñ makidik inyu yi lelaa ba ga gwélél matjél mé ngéda ba nkan nye. Nlélém jam inyu matjél ba nyoñ inyu mabéñgba ma dokta, ni inyu matibla ma ma mbat le ba yoñ ndég matjél, ba pôdna bee mukété, mbus ba témb ba ôm mo ikété nyuu.