Nyiña inyu kaat i likoda li niñ yés ni nson wés
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
5-11 Mpuye
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 12
Bôlô ngui i nlona bisai
Lem lam i i nlôôha mahee iloo diamañ
Ngim bagwélél ba Djob i nla bana ndutu i léba ndék bigwel moo bi bi nla hôla bo inyu niñis bôt bap ba lihaa. Ilole ba yéñ njel i ntomb ndi i i téé bé sép, ba nliya i sal ni ngui ni ñem wap wonsôna. Hala nyen ba ñunda ni le ba ndiihe bilem bi Djob, yak lem i ba maliga, iloo mam mape momasôna.—Bingéngén 12:24; Éfésô 4:28.
w15 1/2 5 § 4-6
Lelaa di nla kon maséé ni bôlô yés?
I yé loñge i ôt mahoñol munu mbadga i nsôk ini, bôlô i nkôhna bés maséé téntén i ngéda di ntehe lelaa i nhôla bôt bape. Yésu nyemede a bi kal le: “Ti i nlona maséé iloo kôhna.” (Minson mi baôma 20:35) U héya hala, bôlô yés i nla ba nseñ inyu i bet di nsal ni bo yak inyu i bet di nsélél. I nla ki ba nseñ inyu bôt bés ba lihaa tole bôt bape ba ba gwé ngôñ ni mahôla.
Bôt ba ndap yés lihaa. I ngéda nsañ mbai a nsal ni ngui inyu tôñ ni bôt bé ba lihaa, hala a nla ba nseñ ikété manjel ima. Pog, lihaa jé li yé nkwoog nkaa le a ga tôñ bo i pes minsôn, hala wee, a’ ti bo mambot, bijek ni ndap. Hala a mboñ ki le a ga yônôs i yom Nyambe a mbémél basañ mbai, le ba ‘tééda bôt bap loñge’. (1 Timôtéô 5:8) Iba, nsañ mbai a nti ki bôt bé ba lihaa ndémbél ilam, a niiga bo le bôlô ngui i yé ilam. Shane nu di bôk di pôdôl a nkal le: “Papa yem a ñéba me ndémbél ilam, a nsal ni ngui,” a nkônde ki le “Pua a yé mut maliga nu a nsal ni ngui, a yé kapinda. Kiki hihéga, a bi niiga me i sal ni moo mem, i gwom me bé bañ bi bé hôla bôt bape.”
I bet ba gwé ngôñ ni mahôla. Ñôma Paul a bi ti bikristen maéba mana le ba ‘sal bôlô ni ngui . . . le ndi [ba] bana yom le ba nla kébél i mut a gwé bé.’ (Éfésô 4:28) I ngéda di nsal ni ngui inyu yoñ ndun ni bésbomede yak ni bôt bés ba lihaa, hala a nti bés pôla i hôla yak bôt bape ba ba gwé ngôñ ni mahôla. (Bingéngén 3:27) I sal ni ngui i nla hôla bés i ba maséé i ti.
Tik ngok i mbuu
Lelaa me nla hônba mandutu kayéle ma tômbôs bañ me?
● Yan mandutu ma nkwél we. Nigil i boñ maselna ipôla ndutu ikeñi ni hisii hi ndutu. Bibel i nkal le: “Jôñ mut i mpala unda le ñem u nhénd nye, ndi mut yihe a nyoñ bé ngéda ni bisol.” (Bingéngén 12:16) U ta bé nyégsaga i nwas le hiki hisii hi ndutu hi hi nkwél we hi tômbôs we.
Joanne a nkal le: “Hiki hisii hi jam li bé kwél solôñ yem i suklu ihogi, i bé i ntééñga bo, yak i mam solôñ yap i suklu i bé tila i réseaux sociaux i bé kônde unbaha bo, hala a bé tinde bé bo i yan i mam ma bé pémél bo.”
12-18 MPUYE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 13
Ni nwas bañ le “lambe i bibéba bi bôt” i yumus bé
it-2 109 § 4-5
Lambe
Ligwéélak lipe li buk ini le lambe. Ba nla hégha i yom mut a ngwélél inyu éga niñ yé ni lambe. Kaat Bingéngén i ngwélél i titii i, inyu éba maselna ipôla loñge mut ni béba mut, i nkal le: “Mapubi ma bôt ba téé sép ma mbai ni ngui, ndi lambe i bibéba bi bôt i ga lém.” (Bingéngén 13:9) Mapubi ma bôt ba téé sép ma nke ni bisu i bai, ndi to ibale lambe i bibéba bi bôt i mbai ni ngui, sôk i nsôk ibabé set, Nyambe a ga boñ le i yila jiibe. I jam li jon li mbem i mut a ntiihe isañ bo nyañ.—Bingéngén 20:20.
I ngéda di nkal le ‘lambe i béba mut i ga lém’, hala a nkobla le a gwé bé botñem yo ki yo. Kaat Bingéngén ipe i nkal le: “Inyule béba mut y’a ba bé loñge i dilo di nlo; yak lambe i bibéba bi bôt i ga lém.”—Bingéngén 24:20.
w12 15/7 12 § 3
Di sélél Djob li kunde
3 Ibale Satan a bi pam i boñ le bôt iba ba ba bé peles ni biañgel ba nit ha bañ kahap i Yéhôva, a nla yak lôk bés. A nhéñha bé makeñge. A nsômbôl le di hoñol le matiñ ma Yéhôva ma nyét, ni le ma nsôña bés i ba maséé. (1 Yôhanes 5:3) Ibale di ñemble mahoñol ma hiki ngéda, sôk i nsôk di ga neebe mo. Sita yada i i gwé 24 nwii nu a bi kwo i hiandi hi malal ma nyega a nkal le. “Mawanda me bééna mon ma bi tinde me i kwo mu i hiañdi hi, me bé kon woñi i ba maselna ni bo.” Baa yak we, i yé we ndutu i ba maselna ni i bet ba nkéña we?
w04 15/7 31 § 6
“I mut a gwé pék a ga boñ mam ni yi”
I mut pék nu a mboñ mam ni yi a’ ba nsaibak. Salômô a kal le: “Mut a téé sép a nje, a nuu, ndi mabum ma bibéba bi bôt ma yé hôlô.” (Bingéngén 13:25) Yéhôva a nyi kii i yé loñge inyu yés ikété manjel momasôna. Kiki bo ikété lihaa jés, maada més ni bôt bape, i nson wés tole i ngéda ba nkodol bés, ibale di mbii maéba ma pék ma di nléba ikété Lipôdôl jé, di ga bana loñge niñ.
Tik ngok i mbuu
it-1 109 § 3
Gwéha
Di nla éba gwéha i nya i téé bé. Kiki di mbôk di tehe di nla ndik hôlôs bañga gwéha i ngéda di nwas le mbuu mpubi tole pék i yé ikété Bibel yon i éga bés. Kiki hihéga, isañ man tole nyañ man a nla nwas le i gwéha a nôgda inyu man wé i sôña nye i kodol nye. A nla yak ti man i yom yosôna a gwé ngôñ, bebek a ngwés bé nyéyéi man wé tole a ngwés bé kodol nye ni hisôô. (Bingéngén 22:15) I ntén gwéha u, u yé yimbne i ngôk tole i ñéba le mut a ngwés ndik nyemede. Bibel i nkal le i mut a mboñ hala a ngwés bé man wé, a ngwés bé kodol nye inyu boñ le a niñ.—Bingéngén 13:24; 23:13, 14.
19-25 MPUYE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 14
Ôt pék inyu yi kii u nlama boñ i ngéda bikuu bi nkwo
Tibil tééda niñ yoñ
10 Ngim mangéda di ta bé le di keñgle bikuu, kiki bo mbuk mbebi, makon ni gwét. Ndi, di nla boñ le jam libe li kwél bañ bés i ngéda di nôgôl mbén i ngomin i i nkal le di nyodi ha homa di yé, ni mambén mape ki. (Rôma 13:1, 5-7) Inyu boñ le di nok bañ ndutu, di nlama noñ bikila ba nti bés mu libôga jés. Kiki hihéga, di nla tééda malép, ngim bijek bi bi ñôbi bé, ni gwom bipe.
11 Ibale ngim kon i yé mu mbégdé kii di nlama boñ? Di nlama noñ bikila bi ngomin kiki bo i jôwa moo, i yén haa ni bôt bape, i haba mask ni i yén bésbotama i ndap. I ngéda di nôgôl bikila bi, di ñunda le di nti Yéhôva mayéga inyu likébla lini le niñ.
12 I ngéda bikuu bi nkwo, mawanda més ni bôt ba libôk ba nla pot mam ma téé bé, di nla yak nok i mam ma i radiô tole i télé. Iloole di emble “hiki jam” ba nkal bés, di nlama emble bidokta ni lôk ngomin. (Añ Bingéngén 14:15.) Juu li bakena ntôñ ni Bétel ba mbôk ndugi ba kwel ni bôt ba nyi kii yosôna i yé tagbe, ilole ba nti bés biniigana inyu makoda ni likalô. (Lôk Héber 13:17) I ngéda di nôgôl bo, hala a mboñ le bikuu bi kwél bañ bés to lôk kéé yés. Hala a nla boñ yak le bôt ba kahal gwés Mbôgi Yéhôva mu libôga jés.—1 Pétrô 2:12.
Bana ñem ngui kiki Zadok
11 Ibale ba nsébél bés i hôla lôk kéé i i mboma mandutu, lelaa di ga unda ñem ngui kiki Zadok? (1) Noñ maéba ntôñ u nti. I nya mangéda i, i nlôôha ba nseñ le di tééda adna yés, di noñ biniigana hikuu hi loñ hi nti. (Lôk Héber 13:17) Mimañ mi nlama bana lem i tiimba béñge bitelbene ba nti inyu kôôba bikuu ni biniigana bi ntôñ i ngéda bikuu bi nkwo. (1 Korintô 14:33, 40) (2) Ni bana ñem ngui, ndi ni yoñok yihe. (Bingéngén 22:3) Ni tibil ôt pék i ngéda ni mboñ jam. Ni keñgle mam ma nla boñ le ni nimis niñ nan yañga. (3) Ni bôdôl Yéhôva ñem. Ni hôya bañ le Yéhôva a gwé bé ngôñ le yom ibe yo ki yo i pémél bé ni lôk kéé nan. A nla hôla bé i nit lôk kéé nan ibabé le ndutu i kwél bé.
Tik ngok i mbuu
it-1 398-399
Ngap i hep pék
I yé i pam le ba kahal oo mut ndik inyule a ñôt pék iloo bo. I jam li, jon di ñañ ikété kaat Bingéngén 14:17 le: “Ba ñoo i mut a nyoñ ngéda i wan mam.” I bet ba nhek bé pék, ba mbéna bé nun i bet ba nhek pék ni mis malam. Nlélém, bôt ba mbéna oo i bet ba ngwélél yi yap inyu boñ sômbôl Nyambe. Yésu a bi kal le: “Kiki ni ta bé bôt ba nkoñ ’isi, ndi le me mpohol bé ikété nkoñ ’isi, inyu hala nyen nkoñ ’isi u ñoo bé. (Yôhanes 15:19) I maliga, i buk ba bi gwélél inyu kobol i buk ini le “ngap i hek pék” i kaat Bingéngén 14:17 i nla pôdôl mahoñol mabe. I nlôñ unu u ñéba ki le ba ñoo i mut a ngwés boñ béba, inyu hala nyen ngobol i Bibel ipe i ngwélél bibuk bini le: “I mut a gwé mahoñol mabe a mboñ le ba oo nye.”—JP, Ro.
26 MPUYE–1 HILÔNDE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 15
Hôla bôt bape i ba maséé
w10 15/11 31 § 16
Di nlama kil ikété telepsép!
16 Hiôb a bé mut likap. (Hiôb 31:31, 32) To ibale di ta bé mingwañ mi bôt di nla bana lem i leege bakén, di noñ litiñ lini “ni bana lem i leege bakén.” (Rôma 12:13) Di nla kap i ndék gwom di gwé ni bôt bape di hoñlak bibañga bini le: “I yé nseñ le u je baam i homa gwéha i yé iloole u je nlôm nyaga mahoñ i homa ôa i yé.” (Bingéngén 15:17) Kinje maséé i je ni mankéé nu a ntéñbe i gwélél Yéhôva, to ibale mis ma hiônde mon di nje, ndi di nje ikété gwéha, ibabé i hôya bisai di nkôhna i pes mbuu.
Di tina makénd wada ni nuu téntén i len ini
16 Hala a nla ba hihôha hikeñi i hoñol le, di nla bé ti mut makénd inyule di nyi bé yom di kal nye. Hala a nlet bé i lédés bôt bape—bebek to nso nwemla (man hiol) ngéda u nyéga mut, u kôli. Ibale mut nu a nôlôs bé we, wee bebek ngim jam i ntééñga nye, ha ngéda i, ibale u nyoñ ngéda i emble nye, hala a nla hôgbaha nye.—Yakôbô 1:19.
17 Henri, njohok mankéé nu a gwé 20 ma nwii, a bi nok ndutu ngandak ngéda bôt bé ba lihaa, yak isañ nu a bé yak mañ i likoda, ba bi tjôô maliga. Henri a bi kôhna hogbe ngéda ngwélél makiiña wada a kena nye ngim homa inyu yoñ libôndô li kofi, a bi ti nye pôla i yible nye ñem wé. Mu nkwel wap, Henri a bi nôgda le inyu hôla lihaa jé i témb maliga, i bé béda le a téñbe i gwélél Djob. A bi kôs ki hogbe ikeñi ngéda a bi añ bipes bi bikaat kiki bo Tjémbi 46; Sôfônia 3:17; ni Markô 10:29, 30.
18 Ndémbél i Marthe bo Henri, i ñunda le hiki wada wés a nla lédés mankéé nu muda tole nu munlôm, nu a gwé ngôñ ni hogbe. Kiñe Salômô a tila le: “Lipôdôl ngéda i kôli—li yé lilam kiyaga! “Mis ma mbai ma mboñ le yak ñem u nkon maséé, nwin nlam u nti bihés ngui.” (Bingéngén 15:23, 30, ftn.) Jam lipe li yé le, di nla éñél mut a gwé nduña Nkum Ntat tole jam jada mu site yés, li li nla ti nye makénd. Paul a ñunda le yak tôp tjémbi di Ane ni mut nu, i nla bane nye lingen li hogbe. A tila le: “Kena ni bisu i niigana ni i tina makénd bé ni bé lôñni tjémbi di bibégés, bibégés inyu Nyambe, ni tôbôk tjémbi di mbuu ni ñem mayéga, ni tublak Yéhôva tjémbi ikété miñem minan.”—Kôlôsé 3:16; Minson mi baôma 16:25.
Tik ngok i mbuu
ijwbq yigil 39 § 3
Baa bikristen bi nlama ke tibla i dokta?
2. I ngéda me nkon, baa me nlama bat mahoñol ma dokta li nyônôs iba tole li dokta li nyônôs aa? ‘Ngandak bati maéba’ ba nla ba nseñ téntén ibale kon woñ u yé ndutu.—Bingéngén 15:22.
2-8 HILÔNDE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 16
Mambadga maa ma ma nhôla bés i yoñ makidik malam
w14 15/1 19-20 § 11-12
Pohol mam malam i ngéda u ngi yii njohok
11 I gwélél Yéhôva yon i nlôôha ba nseñ. (Bingéngén 16:20) I nene le Baruk mut matila nu Yérémia a bi hôya i jam li. Ngim ngéda i niñ yé, a bé nok ha bé maséé i gwélél Yéhôva. Yéhôva a bi kal nye le: “U yé i yéñ gwom bikeñi inyu yoñ. U yéñ ha bañ ki i gwom bi. Inyule ndék ngéda wee me nlona bikuu inyu bôt bobasôna, . . . to hee homa u ga ke, ndik niñ yoñ yon me ga sôñ.” (Yérémia 45:3, 5) We u nhoñol lelaa inyu jam li? Kii i bé lama kôhna Baruk maséé? I yéñ mam makeñi tole i pei i ngéda Yéhôva a bé lama tjé Yérusalem?—Yakôbô 1:12.
12 Di pôdôl Ramiro nu a ngwélél ngui yé i nson u ñañ nlam. A nkal le: “Me bi gwéé i lihaa li li bé liyep, i mbai yada i mbok dikôa ini le Andes. Jon i ngéda mankéé nu mañ a bi kal le a nsaane me suklu i université, hala a bé nsima nkeñi. Ndi hala a bé ndék ngéda le me bi sôblana, me yila Mbôgi Yéhôva, yak nsañal wada a bi naña me i ke i añal ñañ nlam ni nye i man mbai. Me bi neebe nsébla wé, inyu bana likala li kel, me bi nigil i kohol miño, me yibil ki man homa i het me bé kohlene bôt miño. Bôt ba libôga li, ba bé neebe yigil i Bibel ni maséé. I mbus ngéda, me ke i likoda li ba bi tip bot, i het ba bé pot hop umpe. Hala a yé jôm li nwii nano le me yé nsañal nu ngéda yosôna. Bôlô ipe i bé bé le i ti me maséé kiki ma me nôgda inyule me ñañle bôt ñañ nlam ni hop wap.”
w13 15/9 17 § 1-3
Baa u nheñla?
BÉSBOBASÔNA di yé le di bana bilem bi bôt ba bé i het di bi néñél, ni i het di bi gwééne. Inyu hala nyen di nhaba kiki bo, di gwés di je ngim bijek di boñok ki ngim mam kiki bo.
2 Ndi jam lipe li nlôôha ba nseñ iloo mambot més ni bijek gwés. Kiki hihéga, inoñnaga ni kiki ba bi niiga bés, di nla neebe le lini jam li yé lilam, lini jam li yé libe. Hiki mut nyen a gwé litehge jé li mam mu i mam ma. Ngim mangéda kiññem yés yon i ntinde bés i yoñ makidik mu i mam ma. Bibel yomede i nkal le ngim mangéda “ñem u ntinde bôt ba matén ba ba gwé bé mbén i boñ mam ma mbén.” (Rôma 2:14) Ndi baa hala a nkobla le ibale matiñ ma Bibel ma ta bé, di nlama ndik nôgôl kiññem yés tole di boñ mam kiki i het di bi néñél?
3 Kristen i mboñ bé hala inyu manjom ima. Pog, Bibel i nhôñlaha bés le: “Ngim njel i nene loñge i mis ma mut binam, ndi i nsôk i kena nye i nyemb.” (Bingéngén 16:25) Kiki di yé bikwéha, di nla bé tibil éga bésbomede. (Bingéngén 28:26; Yérémia 10:23) Iba, Bibel i ñéba le Satan nyen a ñéga nkoñ ’isi, inyule nyen a yé “nyambe nu nkoñ ’isi unu.” (2 Korintô 4:4; 1 Yôhanes 5:19) Jon ibale di nsômbôl le Yéhôva a sayap bés, di nlama nôgôl litiñ li li mpémél i kaat Rôma 12:2.—Añ.
Tik ngok i mbuu
it-1 651
Bikodlene
I ngéda mut a neebe bikodlene kii i nla pémél nye ibale a nyan gwo. Bibéba bi bôt, bijôñ bi bôt, ni i bôt ba gwé bé yi ba ñunda le ba ngwés bé bikodlene bi Yéhôva i ngéda ba ntjél gwo. (Tjémbi 50:16, 17; Bingéngén 1:7) Bikuu ba nkôhna inyule ba ntjél nôgôl Yéhôva bi yé bikodlene bipe. Bikodlene bi, bi yé bi lôôha nôgha bo njôghe. Bibel i nkal le: “Maboñok ma bijôñ bi bôt mon ma nkodol bo.” (Bingéngén 16:22) Mu bikuu ba nla kôhna di nla sima liyep, libak le bôt ba nti bé bo lipém, kon, ba nla yak hoo wo. Ñañ u bon ba Israel u ñéba i jam li nla pémél mut i ngéda a ntjél nôgôl maéba ma Yéhôva. Ba bi neebe bé bikodlene Yéhôva a bi ti bo ni njel bapôdôl. Ba bi nôgôl bé to Yéhôva i ngéda Yéhôva a bé a waa sôñ bo, a waa ki sayap bo. Sôk i nsôk, ba bi kôhna bikodlene bi ngui, ba bi ke i minkôm.—Yérémia 2:30; 5:3; 7:28; 17:23; 32:33; Hôséa 7:12-16; 10:10; Sôfônia 3:2.
9-15 HILÔNDE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 17
Ba nsañ ikété libii joñ
g 9/14 11 § 2
Lelaa di nla waa téédana bôt bape hiun?
Ba maliga ni wemede. Bibel i nkal inyu ngim bôt le ‘ba mpala unup’ ni le “njôô i mpala gwel” bo. (Bingéngén 29:22) Baa u nyimbe le yak we u yé hala? Badba le: ‘Baa me mpala unup, baa me ntéédana bôt hiun? Baa hiki hisiina hi jam jon li unbaha me?’ Bibel i nkal le “i mut a nwaa bé pot ngim jam, a mbagal bañga mawanda.” (Bingéngén 17:9; Ñañal 7:9) Hala a nla bôña yak ikété libii. Jon ibale u gwé lem i téédana bôt bape hiun, badba le: ‘Baa me nla unda sobiina wem wongut?’—Litiñ li Bibel: 1 Pétrô 4:8.
w08 1/5 10 § 6–11 § 1
Lelaa di nla sañgal ndañ?
1. Ni téé ngéda inyu kwélél i jam li. “Hiki jam li gwé ngeñ, . . . ngeñ i mom nwee ni ngeñ i pot.” (Ñañal 3:1, 7) Kiki nlôñ Bibel unu u ñéba, i ngéda hiki mut a gwé litehge jé li mam, hala a nla boñ le kiñ i bet. Jon ni nlama gwel bébomede inyu ndék ngéda nwaa le hiun hi nkala. ‘Ni mom nwee,’ ni ga ôbôs bé maada manan ibale ni nôgôl maéba mana: “Bibôdle bi mindañ bi yé wengoñle mut a nyibil malép; ilole jomol li mbôdôl, kenek.”—Bingéngén 17:14.
Ndi to hala, “ngeñ i pot” i yé. Kiki hihéga, ibale ba nkôs bé mbédgé, bikai bi nla yon mbok yosôna. U nla bé kal le bikai bi, bi ga habi gwotama, u nlama kôs gwo. Nlélém jam, ibale ndañ u yé ipôla babiina, ibale bo iba ba mom nwee, ba ñéba le ba ntina wada ni nuu lipém, ndi ba nlama téé ngim ngéda inyu kwélél i jam li. Hala a ga hôla bo iba i nôgôl litiñ li Bibel lini le: “Ni nwas bañ le hiañgaa hi nañal, hiun hi bak bé i ñem.” (Éfésô 4:26) Ndi ni boñ biliya i kwélél i jam li kiki ni nkal.
Tik ngok i mbuu
it-2 432-433 § 8
Mis
Manuna ma nla éba mambe mahoñol mut a gwé. Ni njel i, mut a nla tehe le u nkônôl nye ngoo tole to. (Ndiimba Mbén 19:13); bôt ba nla ‘nigna ni mis’ i ngéda ba nsômbôl nol mut hiol tole ba nsômbôl boñ béba jam. (Tjémbi 35:19; Bingéngén 6:13; 16:30) I ngéda mut a ntop bé yimbe mut tole a nsômbôl bé boñ maasañ loñge, ba mbéna kal inyu i mut nu le a nyip mis. (Matéô 13:15; Bingéngén 28:27) Ba nkal le “jôñ mut i nhee mis homa nyensôna,” mahoñol mé ma hiôm homa nyensôna, ndik i homa ma nlamga ba. (Bingéngén 17:24) Mis ma mut ma nla éba too a yé mbôô, too a yé maséé, tole a yé nwaak. (1 Samuel 14:27-29; Ndiimba Mbén 34:7; Hiôb 17:7; Tjémbi 6:7; 88:9) Kiñe Yéhôsafat a bi kal Yéhôva le: “Wen di mbéñge.”—2 Miñañ 20:12.
16-22 HILÔNDE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 18
Ti i bet ba nkon makénd
Bañga pék i mbédés kiñ
17 Ilole u mpot, hek pék. Ibale di nyoñ bé yihe, di nla babaa bôt ni bibañga gwés. Bibel i nkal le: “Bibañga mut a mpot nye ngi hek pék, bi yé kiki pansoñ i i nhoo, ndi hilémb hi bôt ba pék hi yé matibla.” (Bingéngén 12:18) Inyu tééda maada malam ni bôt bape, di nlama keñgle hilégé. (Bingéngén 20:19) Inyu boñ le bipôdôl gwés bi mbuubaha bôt bape, di nlama yônôs miñem nwés ni yi i i nlôl i Bañga i Nyambe. (Lukas 6:45) I ngéda di nhek pék mu yom Bibel i nkal, bibuk gwés bi ga ba kiki “lingen li pék,” bi tinak bape hogbe.—Bingéngén 18:4.
mrt yigil 19 minkéñék mi matila
Lelaa di nla hôla liwanda jés ibale kon u mpuhe nye
Emble nye loñge. Jam jada u nla boñ inyu hôla liwanda joñ, li yé le u emble nye i ngéda a mpot. U ta bé nyégsaga i timbhe hiki ngéda a mpot. I yom i yé nseñ i yé le u emble nye. To a mpot kii, u kéés bañ nye. U nhoñol bañ le u nyi i yom a nôgda, téntén i ngéda i nene bé i mis le a nkon.—Bingéngén 11:2.
Bana bibuk bilam. I nla pam le u yi bé kii u kal liwanda joñ li li nkon, ndi u nla kal nye le u nyi le a ntégbaha mangéda mabe. I pot hala, i ga hôgbaha nye iloole u pot bé to yom. U nla ki kal nye le “Me nyi bé kii me kal we, ndi u hôya bañ le me ntôñ we.” Ndi u kal bañ nye le “Ngo mam ma bak le ma ba mabe iloo ha” tole “Ngo kon maséé le u nwo bé . . . ”
U nla éba le u ntôñ liwanda joñ i ngéda u mboñ nyiña mu i kon wé. A ga kon maséé i yi le yak we u noode nok i ndutu i gwé nye. Bibuk gwoñ bi ga kiha ni i yom i mut nu a nôgda. (Bingéngén 18:13) Ndi, yoñ yihe le u ti bañ nye maéba ibale a mbat bé we mo.
Boñ ngim jam i i nla hôla nye. U nhoñol bañ le u nyi kii a gwé ngôñ, ndi bat nye kii u nla boñ inyu yé. Bigda le liwanda joñ li ga bat bé we mahôla inyule a nsômbôl bé ba mbegee inyu bôt bape. Inyu hala nyen, wemede yoñ bitelbene i bôñôl nye ngim mam kiki bo i kil nye i bôm, i sas nye ndap tole i bôñôl nye mam mape.—Galatia 6:2.
U tomb bañ. Mu kii liwanda joñ li nkon, bebek ngim mangéda a ga noñ ha bé ntjega bé bo iba ni bi téé. Tole ngim mangéda, a ga bana bé ngôñ i pot. Éba nye wongut. Éba ki le u nok nye. Ni le u yé ha inyu i nit nye.—Bingéngén 18:24.
wp23.1 14 § 3–15 § 1
Di hôla i bôt ba nkônôl i ño
‘Ti bôt ba gwé nduña ikeñi hogbe.’—1 TÉSALÔNIKA 5:14.
Bebek liwanda joñ li ngwé nduña tole a nhoñol le a nhee bé to yom. To ibale u nyi bé kii u kal nye, hôñlaha nye le u yé ha inyu hôgbaha nye ni inyu ti nye makénd.
“Bañga liwanda i ngwés ngéda yosôna.”—BINGÉNGÉN 17:17.
Boñ ngim mam i i nla hôla liwanda joñ. Ilole u hoñol le u nyi kii i mbéda nye, bat nye kii a nsômbôl. Ibale a nyi bé kii a nsômbôl, bat nye too we ni nye ni nla boñ ngim mam ntôñ kiki hihéga, ni nla ke minhiômôk. U nla yak kal nye le u nkil nye i bôm tole u nsas nye ndap.—Galatia 6:2.
“Bana wongut.”—1 TÉSALÔNIKA 5:14.
Bebek hiki ngéda bé nyen liwanda joñ li ga bana ngôñ i pot. Kal nye le i ngéda a ga bana ngôñ i pot, u ga ba ha inyu emble nye ni maséé. Mu kii a nkon, a nla boñ ngim mam tole a kal ngim mam i i ga tééñga we. I nla pam le a ba bé maséé tole a noñ bé ntjega we ni nye ni ntéé. I ngéda u nlona nye mahôla, éba nye wongut, éba ki le u nok nye.—Bingéngén 18:24.
Tik ngok mbuu
it-2 1004
Mbam
I buk i lôk Héber ini le gôral, i mpôdôl i mbam ba bé ba leñ inyu kabna gwom. Ni i yom mut a bé a kôhna i ngéda ba bé ba leñ mbam. “Nkoñ,” “ngaba” tole mam mape. Ba nla ki gwélél i buk i, inyu pôdôl “ngababum.” I ngéda kôba, ba bééna lem i leñ mbam inyu yoñ ngim makidik. Inyu leñ mbam, ba bé ba leñ bon ba ngok isi tole bon ba bikék. Tole ba bé ba leñ ngok i ngii linjek li mbot. Ba bé ba pohol i mut mbam i bé i kwél i nyeni. Nlélém kiki malômbla, ba bé soohe nwaa le ba bé leñ mbam. Ba bé le ba soohe tole ba boñ kii bo le ba nsômbôl soohe, ndi ba bé ba bat mahoñol ma Yéhôva, ba bemek ki le Yéhôva a timbhe bo.—Yôsua 15:1; Tjémbi 16:5; 125:3; Yésaya 57:6; Yérémia 13:25.
Ligwéélak li mbam. Bingéngén 16:33 a nkal le: “Mut binam a nla leñ mbam, ndi makidik momasôna ma nlôl yak Yéhôva.” I loñ Israel, ba bé ba gwélél mbam inyu mélés ngim pééna: “I ngéda ba nleñ mbam, i mélés pééna, i nsañgal ki bôt ba ba ñoona.” (Bingéngén 18:18) Ba bé gwélél bé yo inyu minjôha tole inyu yéñ moni. I ngéda ba bé ba leñ mbam, ba bé ba gwélél bé moni, ngim yéñe i bé bé to mu. To ngim nsaa, mut a bé lama bé nimis ngim yom. Njômbi i bé bé le ba lona ngandak moni i témpel tole biprisi bi kôhna ngandak moni, tole i ti i bôt ba yé ngoo ngim gwom. I ngéda bon ba Lôk Rôma ba bi leñ mbam, ba bi boñ hala inyu kôhna ngim yom, kaat Tjémbi 22:18 i bi legel le ba bé lama kabna mambot ma Yésu.—Matéô 27:35.
23-29 HILÔNDE
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 19
Ba bañga liwanda inyu lôk kéé
Lelaa di nla ke ni bisu i gwéhna
16 Bok mis mu bilem bilam bi lôk kéé, u béñge bañ bilem gwap bibe. Di yoñ le hihéga hini: hégda le u yé ni lôk kéé i bôda ni i bôlôm inyu tégbaha loñge ngéda. I mamélél, ni ôtba fôtô. Ndi mu kiki u yoñok i fôtô i, u nkônde biba bipe, inyule i nla pam le i bisu u nyoñ i ba bé ilam. Nano u gwé bifôtô biaa, ndi ikété fôtô i bisu, u nyimbe le mankéé wada a nwemla bé. Kii u ga boñ ni i fôtô i? U ga sas yo inyule u gwé bifôtô biba bipe i het bôt bobasôna yak i mankéé nu, ba nwemla.
17 Di hégha bifôtô bi ni i mam di ntééda i mahoñol més. Di mbéna tééda mangéda malam di ntégbaha ni lôk kéé yés. Ndi bebek le mu mangéda ma, kel yada mankéé nu muda tole nu munlôm a bi kal tole a bi boñ ngim jam i i bi lémél bé bés. Kii di ga boñ ni i jam li? Inyuki di ta bé le di hôya i jam li kiki bo le di nsas i fôtô i i ta bé ilam? (Bingéngén 19:11; Éfésô 4:32) Di nla boñ biliya i sas dihôha lôk kéé i bôda ni i bôlôm i ma boñ bés, inyule di gwé ngandak mangéda malam di ma tégbaha ni bo. I nya mangéda i yon di gwé ngôñ i tééda i mahoñol més.
Kee ni bisu i gwés Yéhôva ni bôt
10 Yak bés di nyéñ hôla lôk kéé yés i bôlôm ni i bôda. (Lôk Héber 13:16) Di wan le hihéga hi Anna, nu di bi bôk di pôdôl i yigil i bi tagbe. I mbus le mbuk mbebi ikeñi a bi hôñ, nye ni nlôm ba bi yuuga lihaa jada li Mbôgi Yéhôva, ba ada le buk mbebi a bi ôbôs nyôl u ndap lihaa li. Hala a bi boñ le lihaa li, li bééna bé mbot i mpôp. Anna a nkal le: “Di bi yoñ mbot yap, di jôwa yo, di témbna bo yo nsiiga, di ma hôt yo loñge. Inyu yés, hala a bé ndigi man jam, ndi hala a bi boñ le di yila bañga mawanda letee ni len.” I gwéha Anna bo nlôm ba gwé inyu lôk kéé, i ntinde bo i lôl bo mahôla.—1 Yôhanes 3:17, 18.
11 I ngéda di ñunda bôt bape loñgeñem ni gwéha, ba nla tehe le di mboñ biliya i kôna Yéhôva. Ba nla ki ti mayéga inyu loñge yés ñem i nya di ma bé tehe. Khanh nu di mbôk di pôdôl, a mbigda i bôt ba bi hôla nye ni maséé momasôna, a nkal le: “Me nlôôha ti lôk kéé i bôda i i bé i yoñ me inyu kena me likalô mayéga. Ba bé ba yoñ me ba kena me, tole ba bé ba naña me i homa ba nuñle bijek, di kabna ndék yom, i mbus ba témbna me i ndap. I len ini, me nsôk nok le hala a bé bat bo biliya bi ngui. Ba bé boñ hala ni gwéha.” Ndi bôt bobasôna bé bon ba nti mayéga inyu mam di mbôñôl bo. Inyu pôdôl i bôt ba bi hôla nye, Khanh a nkal le: “Me gwé yaga ngôñ i ti bo mayéga inyu loñge yosôna ba bi bôñôl me, ndi me nyi bé i het bobasôna ba nyééne. Ndi Yéhôva nye a nyi, jon me nsoohe le a bom bo inyu jam ba bi bôñôl me.” Khanh a mpot maliga. Yéhôva a nyi mam malam momasôna di mbôñôl bôt bape. To li yé yaga hisiina a ntehe i jam di mboñ kiki sesema i mahee, kiki pil a nlama saa.—Añ Bingéngén 19:17.
Di kee ni bisu i unda lôk kéé i bôda ni i bôlôm loñgeñem
6 I len ini, i ngéda mut a nsal ngim homa nwii ndi nwii di yé le di kal le i mut nu a ntéñbe. Ndi mu i nwii mi nwominsôna bebek a yé ngi tehe to ñane wada mu homa bôlô nu. Bebek to mambén ma homa bôlô nu, ma nlémél bé nye. A ngwés bé i homa bôlô nu, ndi a yé maséé i sal nyoo inyule i bôlô i i nti nye moni. Ibale a yé ngi léba bôlô ipe, a ga ke ni bisu i sal nyoo.
7 Kiki di ntehe liben li 6, maselna ipôla loñgeñem ni ndéñbe ma yéne mahoñol ma mut. Kii i bi tinde bagwélél ba Yéhôva ba kôba i unda loñgeñem? Ba bi unda loñgeñem he bé inyule ba bi kal bo le ba boñ hala, ndi gwéha yon i bi tinde bo i boñ hala. Di yoñ hihéga hi David. Tolakii isañ Yônatan a bé sômbôl nol David, David a bi unda liwanda jé Yônatan loñgeñem inyule a bé gwés nye. Ngandak nwii i mbus nyemb Yônatan, David a bi ke ni bisu i unda lok i Yônatan le Méfibôset loñgeñem.—1 Samuel 20:9, 14, 15; 2 Samuel 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.
Tik ngok i mbuu
it-1 516
Maéba, nti maéba
Yéhôva nyen a gwé pék i nya i yôni. Nyetama nyen a gwé bé ngôñ ni mut inyu ti nye maéba. (Yésaya 40:13; Rôma 11:34) Man wé a yé “loñge nti maéba,” ni ñéga inyule a bi nôgôl maéba ma Isañ, a gwé ki mbuu mpubi. (Yésaya 9:6; 11:2; Yôhanes 5:19, 30) Hala a ñéba le inyu boñ le maéba ma bane mut nseñ, ma nlama lôl i Lipôdôl li Yéhôva. Maéba momasôna ma ma nlôl bé ni Yéhôva ma ta bé nseñ. Ngim maéba bé i.—Bingéngén 19:21; 21:30.
30 HILÔNDE–6 NJÉBA
MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL BINGÉNGÉN 20
Lelaa ni nla béñgna kayéle ni yoñ makidik malam?
Lelaa i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nla ti Nyambe lipém?
3 Tolakii munlôm ni muda ba nla nok maséé ngandak mu i ngéda ba ntégbaha inyu yi too ba ga biiba, ba nlama bé yoñ i ngéda i kiki minjôha, inyule yon y’a yis bo too ba nla biiba. I kel libii jap, nwaa bo nlôm ba mbôn i bisu bi Yéhôva le ba ga gwéhna, ba tina ki lipém ntel ngéda wonsôna ba ga niñ hana ’isi. Ilole u nti likak inyu ngim jam, u nlama ndugi wan jo loñge loñge. (Añ Bingéngén 20:25.) Hala a yé yak maliga inyu mbônga di mbôn i kel libii jés. I ngéda mañge munlôm ni mañge muda ba mbéñgna inyu libii, hala a nhôla hiki wada wap i yi ni njee a yé yegna libii, ni i yoñ makidik malam. I nla pam le ba nôgda le ba nla biiba; mangéda mape, ba nla nôgda le hiki mut a nlama yoñ njel yé. Ibale ba nkit le, ba nkena ha bé mam ni bisu, di yoñ bañ hala kiki bo le, ba nhôs. Inyule njômbi i mabéñgna i yé le ba pam i yoñ makidik malam.
4 Inyuki di nlama bana litehge lilam i ngéda bôt iba ba mbéñgna inyu libii? Inyu bilôk bikéé bi bi yé ngi bii, hala a nhôla bo i nok le, ba nlama bé tégbaha ngandak ngéda ni mut nu ba nyéñ bé bii. Ndi ndik bongibiiba botama bé bon ba nlama bana litehge lilam li. Bésbobasôna di nlama bana jo. Kiki hihéga, lôk kéé ipe i nhoñol le ibale bôt iba ba mbéñgna inyu libii, makidik ma nsôk ma nlama ndik ba le, ba biiba. Lelaa i nya mahoñol i nla tééñga lôk kéé i i yé ngi biiba? Sita Mélissa nu a yé ngi biiba, a yéénege i Amérika a nkal le: “I ngéda mankéé nu munlôm ni nu muda ba mbéñgna inyu libii, lôk kéé yosôna i yé i mbem ndik le ba biiba. Hala a yé a mboñ le, bôt iba ba ba nôgda le ba nlama téé, ba yé nyégsaga i ke ni bisu inyu lémél bôt. Bape ba yé ba kit yaga le ba ga neebe bé béñgna ni mut inyu libii. Kinje nduña ikeñi hala a nla lona!”
Lelaa di nla léba sobiina?
8 Lelaa u nla béñge mut a nlémél we ibabé le a yi? I makoda tole i ngéda di ntégbaha loñge ngéda ni bôt bape, u nla yimbe bilem gwé i pes i mbuu, libak jé ni maboñok mé. Mambe mawanda a gwé, mimbe minkwel a ngwés? (Lukas 6:45) Baa i mam a nkit le a mboñ ma nkiha ni ma u ngwés? U nla kwel ni mimañ mi likoda jé tole ni minhôôlak mi bikristen mi mi nyi nye loñge. (Bingéngén 20:18) U nla yéñ yi lelaa bôt bape ba ntehe nye, yak bilem gwé. (Ruth 2:11) Mu kiki u mbéñge nye, yoñ yihe le hala a tééñga bañ nye. I ngéda u mboñ hala, yoñ yihe le u bat bañ nye mambadga ma ma nla tééñga nye, u odop bañ to nye i mbus hiki ngéda.
Lelaa i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nla ti Nyambe lipém
7 Lelaa hiki wada nan a nla pam i yi mut kété ñem i nuu numpe? Njel yada i nlôôha ilam inyu yina i yé le, ni kwel, ni yiblege hiki wada nan ñem; u nla yak bat mambadga, u yoñ ki ngéda i emble ndimbhe. (Bingéngén 20:5; Yakôbô 1:19) Ni nla ki tehe nseñ i boñ ngim mam ntôñ ma ma nyible bé njel i kwel, kiki bo i je ntôñ, i ke bahoma i het bôt ba ntégbaha ngéda, ni i téé likalô ntôñ. Ni nla ki kônde yina bilem i ngeñ ni ntégbaha ngéda ni mawanda manan, tole ni bôt banan ba lihaa. Jam lipe li yé le i mam ni mboñ, ni bahoma ni nke, ma ga ti bé pôla i tehe kiki hiki wada nan a mboñ i bisu bi bakén ba bôt, tole i ngéda a yé i bisu bi mam a meya bé a mboñ. Di tehe i yom mankéé Aschwin nu a yé i loñ Ôland a bi noode boñ. A nkal i mam nye ni nwaa Alicia ba bé boñ: “Di bé boñ mam ma bé hôla bés i yina. I bé i pam ngim mangéda le di lamb ntôñ, tole di boñ bôm ntôñ. Mu mangéda ma, di bé tehe bilem bilam ni bibomb bi hiki wada wés.”
8 Ni nla ki nigil mam ma mbuu ntôñ inyu kônde yina. Ibale ni mbiiba yani ni noma, i ga béda le ni bana bibégés bi ndap lihaa, inyu boñ le Nyambe a ba toi nkôô u nyônôs aa mu libii linan. (Ñañal 4:12) Jon i nla ba nseñ le ni bôdôl nigil nano nu ni mbéñgna. Maliga ma yé le, kiki ni ngi béñgnaga, ni yé ngi yila lihaa jada, hala wee mankéé nu munlôm a yé ngi yila ñane mankéé nu muda. Ndi to hala, i ngéda ni gwé lem i nigil, ni nla nôgda maada hiki wada nan a gwé ni Yéhôva. Babiina bana le Max bo Laysa, ba ba yé i loñ Amérika, ba nkal le ba bi léba nseñ umpe i nigil ntôñ. Max a nkal le: “I ngéda di bi bôdôl béñgna, di bi bôdôl nigil bikaat bi bi mpôdôl i yom i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nlama boñ, libii, ni niñ i ndap lihaa. Hala a bi ti bés pôla i kwélél ngim mam ma tôbôtôbô di bé bé le di yénak di hoñol ibale yigil bé.”
Tik ngok i mbuu
it-2 109 § 9
Lambe
Inoñnaga ni Bingéngén 20:27, “Nhébék u mut binam u yé lambe i Yéhôva, i i mbai ikétékété yé.” I yom mut a mpot, too i yé bibuk bilam too i yé bibuk bibe, i ñunda i yom a yé ikété yé.—Hégha ni Minson mi baôma 9:1.