Di yéñ tison i i nom

1. Yésu a bi kal le kii i bé lama bôña i Yérusalem i hiai bisu?

NDÉK ngéda ilole Yésu a nwo, a bi pot mbañ i i bé lama yon i dilo di nsôk di Lôk Yuda. A bi kal le kel yada, b’a tehe “mintôñ mi gwét mi nkéña [tison] Yérusalem.” (Lukas 21:20) Yésu a bi kal banigil bé le i ngéda ba ga tehe i mintôñ mi gwét mi, hala wee mintôñ mi gwét mi Lôk Rôma, ba nyodi mu pes mbok i Yudéa bihôô bihôô.​—Lukas 21:​21, 22.

2. Mambe maéba ñôma Paul a bi ti bikristen bi bi bé i Yudéa ni i Yérusalem?

² Ndék nwii ilole mintôñ mi gwét mi nkéña Yérusalem, ñôma Paul a bi tila kaat ba nsébél len le kaat Lôk Héber. Mu kaat i, Paul a bi ti bikristen bi bi bé i Yudéa ni i Yérusalem maéba, inyu hôla bo i kôôba mandutu ma bé bem bo. Kii i bé bem bo? Tjiba i Yérusalem. Inyu boñ le ba pei, i bé béda le ba ba bebee i tjôô mandap map ni nkus wap. Jon Paul a bi kal le: “Inyule di gwé bé tison hana i i nom.” A bé pôdôl tison Yérusalem. A kônde le: “Ndi di mboñ biliya bi ngui i yéñ i tison i nlama lo.”​—Lôk Héber 13:14.

3. “Tison i i gwé bañga hikuu” wee kii, inyuki di nyéñ yo?

³ Bebek, i ngéda bikristen bi bi pohol i nyodi i Yérusalem ni i Yudéa, ba bi ndegle bo, ba nol bo hiol. Ndi i makidik ma, ma bi boñ le ba pei. Yak i len ini, bôt ba nol bés hiol inyule di nyéñ bé bana niñ i mbomboo munu nkoñ ’isi unu, ni ki le di mbôdôl bé bôt ba binam ñem. Ndi inyuki di mboñ hala? Inyule di nyi le i nkoñ ’isi unu w’a nom bé. Di nyéñ “tison i i gwé bañga hikuu,” tole “tison i [i] nlama lo,” hala wee Ane Djob.a (Lôk Héber 11:10; Matéô 6:33) Hiki liboñ li yigil ini li ga hôla bés i nok: (1) lelaa maéba ma Paul ma bi hôla bikristen bi hiai bisu i “yéñ tison i nlama lo,” (2) lelaa Paul a bi hôla bo i kôôba mandutu ma bé bem bo, (3) lelaa maéba ma Paul ma nla hôla bés i len ini.

BÔDÔL YÉHÔVA ÑEM, A YÉ MBÉN I TJÔÔ WE

4. Inyuki bikristen bi bé maséé i yén i Yérusalem?

⁴ Bikristen bi bé maséé i yén i Yérusalem. Nyoo nyen likoda li bikristen li bi gwéé i nwii 33 N.Y., yak juu li bakena ntôñ li bé nyoo. Handugi hala, ngandak bikristen i bééna mandap ni ngandak nkus mu tison i. Ndi, Yésu a bi kal bo le i ga béda le ba nyodi mu tison Yérusalem ni i Yudéa.​—Matéô 24:16.

5. Lelaa Paul a bi hôla bikristen i kôôba inyu mam ma bé bem bo?

⁵ Inyu hôla bikristen i kôôba mam ma bé bem bo, Paul a bi kal bo le ba hoñol lelaa Yéhôva a ntehe tison Yérusalem. Paul a bi kal bo le témpel, nson u biprisi, ni bisesema ba bé ti i témpel bi nlémél ha bé Yéhôva. (Lôk Héber 8:13) Ngandak bôt i tison Yérusalem i bi tjél Mésia. Témpel Yérusalem i bé ha bé homa ba mbéghene Yéhôva, i bé lama tjiba.​—Lukas 13:​34, 35.

6. Inyuki maéba ma Paul di nléba i kaat Lôk Héber 13:​5, 6 ma bé nseñ inyu bikristen bi hiai bisu?

⁶ I ngéda Paul a bi tilna bikristen bi Lôk Héber, mam ma bé ke loñge i Yérusalem. Ntila bikaat wada ha ngéda i, man Lôk Rôma, a bi kal le tison Yérusalem “i bé loo bitison gwobisôna mu pes mbok i.” Lôk Yuda i i bé lôl i ngandak bahoma i bé ke nyoo i mangand hiki nwii, hala a bé boñ le i tison i, i bana ngandak nkus. Ibabé pééna, hala a bi boñ le yak bikristen bihogi bi bana ngandak moni. Bebek, jon Paul a bi kal bo le: “Ni niñ bañ niñ i bôt ba ba ngwés moni, ni konok maséé ni i mam ni gwé hanano.” Ha nyen a bi sima ngim bipes bi bikaat i het Yéhôva nyemede a ñéba inyuki di nlama bôdôl nye ñem. A nkal le: “Me yé mbén i yék we, to tjôô me yé mbén i tjôô we.” (Añ Lôk Héber 13:​5, 6; Ndiimba Mbén 31:6; Tjémbi 118:6) I bibuk bi, bi bi hôla toi bikristen bi bi bé yééne i Yérusalem ni i Yudéa. Inyuki? Inyule ndék ngéda i mbus le Paul a bi tilna bo i kaat ini, i bi béda le ba tjôô mandap map, bibôlô gwap ni minkus nwap. Ngandak mandutu i bé bem ki bo.

7. Inyuki di nlama bôdôl Yéhôva ñem ibôdôl nano?

⁷ Hala a niiga kii bés? Di mbem “njiiha ikeñi,” i y’a ba i mamélél ma nkoñ ’isi. (Matéô 24:21) Di nlama yén péé, di bak ki nkôôbaga kiki bikristen bi hiai bisu. (Lukas 21:​34-36) I njiiha ikeñi, bebek i ga béda le di tjôô mandap més, ni nkus wonsôna. Ha ngéda i, di nlama bôdôl Yéhôva ñem bañga bañga le a ga tjôô bé bés. Ibôdôl nano, di nlama unda too Yéhôva nyen di mbôdôl ñem tole nkus won di mbôdôl ñem. Badba le, ‘Baa maboñok mem ma ñunda le me mbôdôl bé nkus ñem, ndi le Yéhôva nyen me mbôdôl ñem?’ (1 Timôtéô 6:17) I njiiha i bi tagbe i hiai bisu, i nla niiga bés ngandak mam, ndi i mbol bé “njiiha ikeñi” i bés di mbem. Kii i nla hôla bés i yi lelaa d’a boñ i ngéda i njiiha ikeñi i y’a bôdôl?

DI NÔGÔL LÔK KÉÉ I I ÑÉGA BÉS

8. Kii Yésu a bi kal banigil bé?

⁸ Ndék ngéda i mbus le Paul a bi tilna bikristen bi Lôk Héber kaat, mintôñ mi bisônda mi Lôk Rôma mi bi kéña Yérusalem. Bikristen bi bi nok le ngéda i nkola le bi kee ngwéé, inyule tison Yérusalem i bé lama tjiba. (Matéô 24:3; Lukas 21:​20, 24) Ndi hee ni ba bé lama ke? Yésu a bi kal ndik le: “I bôt ba yé i Yudéa ba bôdôl ke ngwéé i dikôa.” (Lukas 21:21) Dikôa di bé ngandak mu mbok i. Hee ba bé lama ke ngwéé?

9. Inyuki bikristen bi bé le bi yéñ yi hee bi kee ngwéé? (Béñge yak titii nkoñ.)

⁹ Bikristen bi bé lama ke ngwéé i dikôa di Samaria, i dikôa di Galiléa, tole i hikôa Hermôn; ba bé ki le ba ke ngwéé i dikôa di Liban, ni i dikôa di bé i ngwañ Yordan. (Béñge titii nkoñ.) Bitison bihogi mu mbok dikôa i, bi bé le bi ba lisolbene lilam inyu yap. Kiki hihéga, tison Gamla i bé i ngingii hikôa, i bol nyoo i bé bé bun. Lôk Yuda ihogi i bé hoñol le lisolbene lilam li. Ndi Lôk Yuda ni Lôk Rôma i bi bôdôl jo gwét ha homa nu, ngandak bôt i wo.b

10-11. (a) Lelaa Yéhôva a bi éga bikristen? (Lôk Héber 13:​7, 17) (b) Bimbe bisai bikristen bi bi kôs i ngéda bi bi nôgôl lôk kéé i i bé éga likoda? (Béñge yak titii.)

¹⁰ I mpôna le Yéhôva a bi gwélél lôk kéé i i bé kena ntôñ i hiai bisu, inyu éga bikristen. Mut miñañ wada le Eusebius a bi kal le: “Ntôñ u u bé i Yérusalem u bi kôhna biniigana bi bi bé lôl ni Nyambe ni njel baéga; ba bi kal bo le . . . ba nyodi mu tison ilole gwét bi mbôdôl, ba kee i tison yada ba nsébél le Péla, nyoo i pes mbok i Péréa.” I nene le Péla a bé loñge homa. Kiki a bé bebee ni Yérusalem, bikristen bi bé le bi hoo jôp nyoo. Ngandak bôt nyoo i Péla, i bé bé bon ba Lôk Yuda. Jon Lôk Rôma i bé jôs bé bo gwét.​—Béñge titii nkoñ.

¹¹ I bikristen bi bi ke ngwéé i ngii dikôa, bi bi nôgôl maéba ma Paul mana le, “nôglana i bôt ba ñéga bé” ikété likoda. (Añ Lôk Héber 13:​7, 17.) Inyu hala nyen ba bi pei. Bikaat bi miñañ bi ñunda le Nyambe a bi tjôô bé i bet ba bé “bem tison i i gwé bañga hikuu,” hala wee Ane Djob.​—Lôk Héber 11:10.

12-13. Lelaa Yéhôva a ñéga bagwélél bé i mangéda mabe?

¹² Hala a niiga kii bés? Yéhôva a ngwélél bakena ntôñ inyu ti bés ngim biniigana. Bibel i ñéba le Yéhôva a ma gwélél ngandak bôt inyu tat ni éga bémba yé i mangéda mabe. (Ndiimba Mbén 31:23; Tjémbi 77:20) I len ini, yak bés di ntehe toi le Yéhôva a ngwélél bakena ntôñ inyu éga bés.

¹³ Kiki hihéga, i ngéda himala hi COVID-19 hi bi bôdôl, ‘i bet ba ñéga bés’ ba bi ti bés biniigana. Mimañ mi bi kôhna biniigana, bi bi bi boñ le lôk kéé i kee ni bisu i bégés Yéhôva. Ndék ngéda i mbus, di bi bana likoda li ndôn li li bi tagbe ikété iloo 500 dilémb ni njel internet, nkuu biliñgeliñge, ni radiô. Kôrôna a bi kéñ bé lôk kéé i bana bijek i loñge ngéda. Hala a bi boñ le di kônde ba ikété adna. Di nyi le to imbe ndutu d’a boma i dilo di nlo, Yéhôva a ga waa bé gwélél baéga ntôñ inyu éga bés. Handugi i bôdôl Yéhôva ñem ni i nôgôl lôk kéé i i ñéga bés, kii ipe i nla hôla bés i kôôba inyu njiiha ikeñi?

DI UNDA GWÉHA LISAÑ LI BÔT, DI LEEGEGE KI BAKÉN

14. Inoñnaga ni kaat Lôk Héber 13:​1-3, bimbe bilem bikristen bi bé lama bana i ngéda tjiba i Yérusalem i bé bebee?

¹⁴ I ga béda le di kônde unda lôk kéé yés gwéha i ngéda njiiha ikeñi y’a bôdôl. Inyu boñ hala, i ga béda le di nigle ndémbél i bikristen bi bi bé niñ i Yérusalem ni i Yudéa. Bi bi unda bañga gwéha ipôla yap. (Lôk Héber 10:​32-34) Ndi i ngéda tjiba i Yérusalem i bé bebee, i bé béda le i bikristen bi, bi kônde unda “gwéha lisañ li bôt” ni “i leege bakén.”c (Añ Lôk Héber 13:​1-3.) Yak bés di nlama boñ nlélém jam i ngéda njiiha ikeñi y’a bôdôl.

15. Inyuki bikristen bi Lôk Héber bi bé lama éba gwéha lisañ li bôt, bi bak bebee i leege bakén mu ngwéé wap?

¹⁵ I ngéda mintôñ mi gwét mi Lôk Rôma mi bi kéña Yérusalem, mi témb ki ni mbus kunda yada, bikristen bi bi la bé kena ngandak gwom. (Matéô 24:​17, 18) I bé béda le ba hôlna mu kii ba bé ke ngwéé i dikôa, yak i ngéda ba bi bol i het ba bé ke. Ibabé pééna, “mpuhge jam i bé le i kwo;” ha ngéda i, i bé béda le bikristen bi unda toi gwéha lisañ li bôt ni i leege bakén, ba nidik lôkisañ yap, ba kéblak bo i gwom ba bééna.​—Titô 3:14.

16. Lelaa di nla unda lôk kéé gwéha? (Béñge yak titii.)

¹⁶ Hala a niiga kii bés? Gwéha i nlama tinde bés i nit lôk kéé i ngéda ba gwé ngôñ ni mahôla. Ngandak Mbôgi Yéhôva i bi hôla lôk kéé yap i bôlôm ni bôda, i i bi nyodi i loñ yap inyule gwét bi bé tole inyule bikuu bi bi kwo. Mankéé nu muda wada, nu a bi nyodi i mbai yé i loñ Ukren inyule gwét bi yé nyoo, a nkal le: “Di ntehe lelaa Yéhôva a ngwélél lôk kéé inyu hôla bés. Ba bi leege bés loñge, ba hôla ki bés i loñ Ukren, i Oñgri, ni hana loñ Jaman.” I bôt ba nleege lôk kéé, ba téédaga bo, Yéhôva nyen a ngwélél bo.​—Bingéngén 19:17; 2 Korintô 1:​3, 4.

17. Inyuki di nlama unda gwéha lisañ li bôt, di yik ki leege bakén ibôdôl nano?

¹⁷ Ibabé pééna, i ga béda le di hôla lôk kéé iloo ha i ngéda njiiha ikeñi y’a bôdôl. (Habakuk 3:​16-18) Yéhôva a niiga bés gwéha lisañ li bôt ni i yi leege bakén nano inyule i bilem bi, bi ga bane bés nseñ ngandak i dilo di nlo.

KII I MBEM BÉS?

18. Lelaa di nla nigle bikristen bi Lôk Héber?

¹⁸ Miñañ mi ñunda le i bikristen bi bi ke ngwéé i ngii dikôa bi bi pei tjiba i Yérusalem. Bi bi tjôô gwom gwobisôna bi bééna mu tison Yérusalem, ndi Yéhôva a bi tjôô bé bo kekikel. Mam ma yé lelaa inyu yés i len ini? Di nyi bé lelaa mam ma ga tagbe i dilo di nlo. Ndi Yésu a bi kal bés le di yén péé. (Lukas 12:40) Yak maéba Paul a bi ti lôk kéé i kaat Lôk Héber ma nla hôla bés, kiki ma bi hôla yak lôk kéé i hiai bisu. Yéhôva nyemede a mbôn ki bés le a yé mbén i yék bés, to tjôô a yé mbén i tjôô bés. (Lôk Héber 13:​5, 6) Jon di kee ni bisu i yéñ tison i i nom, hala wee Ane Djob. Mu Ane i nyen d’a kôs bisai i boga ni boga.​—Matéô 25:34.