Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion Na Laho Diparsiajari
1-7 MEI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 32-34
”Tanda na Patuduhon Halak Israel Laho Dipalua”
it-1-IN 133 ¶7
Anatot
Sian Anatot do si Jeremia, alai panurirang na so diparsangapi do ibana di hutana sandiri. Alana, naeng dibunu do ibana ala pasahathon barita hasintongan na sian Jahowa. (Jer 1:1; 11:21-23; 29:27) Ujungna, disurirangkon Jahowa ma na laho paroonNa mara tu huta i, jala masa ma on tingki ro halak Babel manaluhon huta i. (Jer 11:21-23) Andorang so dilengsehon Jerusalem, dipangke si Jeremia do hakna manuhor tano di Anatot, sian keluargana, na gabe tanda laho dipaulak muse naposo ni Debata sian panabanan. (Jer 32:7-9) Adong do 128 baoa na sian Anatot, na raphon si Serubabel gabe punguan na parjolo na mulak sian panabanan; jala Anatot ma sada sian angka huta na laho diingani muse. On mambahen gabe digohi surirang ni si Jeremia.—Esr 2:23; Neh 7:27; 11:32.
w07-IN 15/3 11 ¶3
Angka na Denggan sian Buku Jeremia
32:10-15—Boasa pola dibahen dua surat panuhoran tingki manuhor tano? Alana, sada surat dipaloas tarbungka asa boi diida muse. Surat na sada nai disimpan asa mamparhatutu hatorangan na adong di surat i molo dihaporluhon. Dilehon si Jeremia do sitiruon na denggan tu hita, ala diihuthon ibana uhum taringot on maradophon keluarga dohot dongan sahaporseaon.
jr-IN 152 ¶22-23
”Ndai do Parbue ni Parbinotoan di Ahu?”
22 Tingki adong sasahalak na mambahen hansit rohamuna marhite hata dohot parniulaon na sala, olo do hamu maniru Jahowa? Dos songon halak Jahudi najolo, didok Debata na laho paiasonNa do angka halak na marhamubaon. (Jaha Jeremia 33:8.) Lapatan ni paiashon, i ma disalpuhon Jahowa ma hasalaan ni halak na marhamubaon, jala dipaloas ma muse nasida marhobas tu Ibana. Alai, nang pe hasalaan ni sasahalak nunga disalpuhon Jahowa, ndang na gabe malua ibana sian pangkorhon ni dosa. Adong dope parsiajaran sian hata ni Debata tu hita taringot paiashon jolma. Ingkon tasalpuhon do hasalaan ni na asing. Molo taulahon on, boi ma muba pamingkirionta tu sasahalak na marsala i. Boasa boi songon i?
23 Rimangi ma molo dilehon sada gunsi tu hamu. Molo kotor gunsi i, pintor dibolongkon hamu do i? Ra, ndang songon i. Tontu, marsitutu do hita paiashon i. Lomo rohanta asa bagak muse gunsi i, marhillong molo hona sinondang ni mata ni ari. Dos songon i, marsitutu ma hita pasidingkon hansit ni rohanta ala pambahenan ni dongan sahaporseaon. Unang ma sai taingot angka hata dohot parniulaon ni nasida na mambahen hansit rohanta. Molo diulahon hamu songon i, mura ma hamu manalpuhon hasalaan ni dongan sahaporseaon. Ala nunga disalpuhon hamu hasalaanna, boi ma dihilala hamu muse paralealeon na denggan tu ibana.
jr-IN 173 ¶10
Boi do Hamu Mandapot Laba Sian Padan na Imbaru
10 Didok si Jeremia, Messias na laho ro, i ma ”tumbur” ni si Daud. Jala pas do na nidokna i. Dung gabe panurirang si Jeremia, nang pe nunga digotap hau harajaon ni si Daud, alai ndang mate dope uratna. Di na ro tingkina, tubu ma Jesus sian pinompar ni Raja Daud. Didok do ibana ”Jahowa do Hatigoran di Hita”, na patuduhon lomo ni roha ni Debata tu hatigoran. (Jaha Jeremia 23:5, 6.) Dipaloas Jahowa do AnakNa na sasada i mangkilala hasusaan di tano on jala mate. Dung i, hombar tu hatigoranNa, dibahen Jahowa ma arga ni tobusan sian ”tumbur” ni si Daud gabe ojahan laho manalpuhon dosa ni jolma. (Jer. 33:15) On ma na mamungka dalan tu pigapiga jolma asa gabe tigor, tama mandapot hangoluan, jala boi dimiahi tondi parbadia. Nasida pe gabe dohot tu padan na imbaru. Asing ni i, laho patuduhon hatigoranNa, dilehon Debata do pasupasu tu angka jolma na so dohot tu padan na imbaru, songon na laho taulas.—Rom 5:18.
w07-IN 15/3 11 ¶4
Angka na Denggan sian Buku Jeremia
33:23, 24—Ise do ”dua marga” na didok dison? Na parjolo, i ma angka pinompar ni Raja Daud, jala na paduahon i ma angka malim sian pinompar ni si Aron. Ala nunga dilengsehon Jerusalem dohot joro ni Jahowa, ndang bahenon ni Jahowa be harajaonNa di tano on marhite nasida manang ndang disuru be nasida paulakkon panombaon na sintong tu Ibana.
8-14 MEI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 35-38
”Si Ebedmelek—Sitiruon di Habaranion dohot Haburjuon”
it-2-IN 1354 ¶9
Si Sedekia
Sahalak parhuaso na so margogo do si Sedekia. Tangkas do on tarida sian hatana tu angka pangurupina tingki dipangido nasida asa dibunu si Jeremia. Didok nasida, gabe ndang margogo bangso i alani si Jeremia. Didok si Sedekia, ”Ida ma, di bagasan tanganmuna do ibana, ai ndang tarbahen rajai manang aha mangalo hamu.” Alai, digohi si Sedekia do pangidoan si Ebedmelek laho paluahon si Jeremia jala mamarentahon asa diboan si Ebedmelek 30 halak laho mangurupi ibana. Dung i, dijumpangi si Sedekia ma si Jeremia. Dipapos si Sedekia do roha ni si Jeremia jala didok ndang na laho bunuonna si Jeremia manang lehononna tu halak na laho mambunu si Jeremia. Alai, mabiar do si Sedekia tu halak Jahudi na mangihuthon halak Khaldea. Alani i, ndang diihuthon ibana hata ni si Jeremia asa unduk tu Babel. Asing ni i, dipatudu si Sedekia do biar ni rohana tingki dipangido asa unang dipaboa si Jeremia pangkataion ni nasida tu angka pangurupina.—Jer 38:1-28.
w12-IN 1/5 31 ¶2-3
Dipasupasu do Sude na Marhobas tu Ibana
Ise do si Ebedmelek? Ibana sahalak pejabat di istana ni Raja Sedekia di Juda. Rap mangolu di sada tingki do si Ebedmelek dohot si Jeremia, na disuru Debata laho pasingothon halak Juda taringot jea na laho ro. Nang pe ibana mangolu raphon angka parhuaso na jahat, alai tongtong do ibana unduk tu Debata jala mangargai si Jeremia. Diuji do parange ni si Ebedmelek na denggan tingki adong parhuaso mandok hata na so denggan taringot si Jeremia jala pamasukkon si Jeremia tu sumur asa mate. (Jeremia 38:4-6) Aha do na laho ulahonon ni si Ebedmelek?
Barani do si Ebedmelek jala ndang mabiar ibana tu angka parhuaso di huta i. Dijumpangi do si Sedekia jala ndang satolop tu pambahenan ni nasida tu si Jeremia. Huhut mangorai angka panipu i, didok ibana ma tu raja, ”Na jahat do pambahen ni angka halak on . . . tu panurirang Jeremia.” (Jeremia 38:9) Marhasil do na diulahon si Ebedmelek. Marhite parenta si Sedekia, diboan ibana ma 30 halak laho paluahon si Jeremia.
w12-IN 1/5 31 ¶4
Dipasupasu do Sude na Marhobas tu Ibana
Dipatudu si Ebedmelek do sada sian parangena na denggan, i ma haburjuon. Dibuat ma ”angka sigundal dohot ulos na maribak, jala ditantan tu si Jeremia”. Boasa dibahen ibana songon i? Asa dibahen si Jeremia abit i tu toru ni gedekgedekna, asa unang hansitan ibana tingki dipakaluar sian sumur na margambo i.—Jeremia 38:11-13.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-2-IN 639-640
Halak Rekab
Las do roha ni Jahowa mangida ala unduk nasida. Mansai imbar do parange ni nasida na mangoloi angka ompu ni nasida sian parange ni halak Juda na so mangoloi Jahowa. (Jer 35:12-16) Marjanji do Debata tu halak Rekab, ”Na so tupa tos adong baoa di si Jonadab, anak ni si Rekab jongjong marhalado tongtong di jolongku.”—Jer 35:19.
w98-IN 15/1 18 ¶16-17
Tongtong Mardalan Raphon Debata
16 Marhite holongNa, dipaboa Jahowa do tu hita taringot pasupasu na laho lehononNa di Harajaon ni Messias. (Psalmen 72:1-4, 16; Jesaya 25:7, 8) Diurupi do hita asa boi martahan mangadopi hasusaan marhite mangalehon poda asa taboto na dia na ingkon taharingkothon. (Mateus 4:4; 6:25-34) Marhite cara ni Ibana mangurupi naposoNa najolo, dipapos Jahowa do rohanta. (Jeremia 37:21; Jakobus 5:11) Dipapos Ibana do rohanta, ndang soal aha na masa di ngolunta, ndang hea muba holong ni rohaNa tu angka naposoNa. (Rom 8:35-39) Didok Jahowa tu halak na marhaporseaon tu Ibana, ”Sandok na so tadingkononku do ho; sandok na so pasombuonku do ho!”—Heber 13:5.
17 Ala adong parbinotoan na sian Debata, boi ma halak Kristen na sintong tongtong mardalan raphon Debata, ndang mangihuthon portibi on. Di portibi on, adong do hatorangan na tarsar na mandok, molo dibuat halak na pogos arta ni na mora jala mambahen i laho mangalehon mangan keluargana, ndang na manangko ibana disi. Alai, ndang olo hita mangihuthon pamingkirion sisongon i. Lomo do rohanta mambahen las roha ni Debata jala mangkirim asa mandapot pasupasu sian Ibana. (Poda 30:8, 9; 1 Korint 10:13; Heber 13:18) Sahalak borua sian India naung mabalu mandok, boi do hita martahan molo rade hita karejo jala marbisuk. Ndang olo ibana manolsoli di parngoluonna. Diboto ibana, molo diharingkothon do Harajaon dohot hatigoran ni Debata, dipasupasu Jahowa ma ulaonna laho mangalehon mangan dirina dohot anakna. (Mateus 6:33, 34) Marribu halak di tano on patuduhon ndang soal hasusaan aha na diadopi nasida, Jahowa do parlinggoman di nasida. (Psalmen 91:2) Songon i do na dihilala hamu?
w95-IN 1/8 5 ¶5-6
Ngolu na Dumenggan di Ari na Naeng Ro
Di pudian ni ari, tingki ro raja Babel mangkaliangi Jerusalem, ingkon dipangan halak Israel do ”roti na nidasing, jala mardongan hagogotan”. (Hesekiel 4:16) Gabe lam susa ma dihilala nasida, alana gabe adong do angka ina na mangallang daging ni ianakhonna. (Andungandung 2:20) Alai, nang pe dipenjara si Jeremia di tingki i, diparrohahon Jahowa do ibana jala ”dilehon tu ibana sada roti ganup ari sian alaman ni tukang roti, paima suda saluhut roti ni huta i”.—Jeremia 37:21.
Tingki suda saluhut roti na di huta i, dihalupahon Jahowa do si Jeremia? Ndang lupa Jahowa tu si Jeremia. Alana, tingki ro halak Babel manaluhon huta i, dilehon do tu si Jeremia ”bohal dohot silua, jala diloas ibana laho”.—Jeremia 40:5, 6; ida muse Psalmen 37:25.
15-21 MEI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 39-43
”Dibaloshon Jahowa do tu Ganup Halak Hombar tu na Niulana”
it-2-IN 1355 ¶1
Si Sedekia
Halelengse ni Jerusalem. Ujungna (607 SM), ”pasampulu sada taonhon hinarajahon ni si Sedekia di bulan sipaha opat ari pasiahon” dilengsehon ma Jerusalem. Tingki borngin, lari ma si Sedekia dohot angka tentarana. Dung ditangkup nasida di halongonan Jeriko, diboan si Nebukadnesar ma si Sedekia tu Ribla. Di jolo ni si Sedekia do anakna diseat. Ala marumur 32 taon dope si Sedekia di tingki i, tontu dakdanak dope ianakhonna. Dung diida ibana angka anakna diseat, dipapitung ma si Sedekia, ditali dohot tombaga, diboan tu Babel, jala disi ma ibana mate, di jabu panabanan.—2Raj 25:2-7; Jer 39:2-7; 44:30; 52:6-11; bandingkon Jer 24:8-10; Hes 12:11-16; 21:30-32.
w12-IN 1/5 31 ¶5
Dipasupasu do Sude na Marhobas tu Ibana
Diparrohahon Jahowa do na diulahon si Ebedmelek. Las do roha ni Jahowa mangida i? Marhite si Jeremia, dipaboa Jahowa ma tu si Ebedmelek na jonok nama halelengse ni Juda. Dung i, marjanji do Jahowa laho paluahon ibana. Didok Jahowa, ”Paluaonku do anggo ho . . . ndang jadi sahat ho tu tangan ni halak angka na hinabiaranmu . . . ingkon ahu sandiri paluahon ho . . . unang mate ho bahenon ni podang . . . ingkon malua hosam hira tabanmu.” Boasa marjanji Jahowa laho paluahon si Ebedmelek? Didok Jahowa tu ibana, ”Ala naung marhaposan ho tu ahu.” (Jeremia 39:16-18) Diboto Jahowa, ulaon ni si Ebedmelek ndang holan alani holongna tu si Jeremia. Alai dipalua pe si Jeremia, ala marhaporseaon jala marhaposan tu Jahowa do ibana.
it-2-IN 213 ¶6-214 ¶1
Nebusaradan
Marhite parenta ni si Nebukadnesar, dipalua si Nebusaradan ma si Jeremia jala lambok mangkatai tu si Jeremia. Dipaloas ibana do si Jeremia mamillit na laho ulahononna, jala didok do na lomo rohana paradehon na ringkot tu si Jeremia. Si Nebusaradan pe gabe parhata ni raja Babel tingki raja Babel mambahen si Gedalia gabe gubernur angka halak na so diboan tu panabanan. (2Raj 25:22; Jer 39:11-14; 40:1-7; 41:10) Dungkon lima ratus taon, hirahira taon 602 SM, diboan si Nebusaradan ma halak Jahudi na asing tu panabanan. Ra, nasida ma angka halak na lari tu pigapiga inganan di humaliang ni Jerusalem.—Jer 52:30.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w03-IN 1/5 10 ¶10
Sungkunsungkun do Rohamu, ”Didia do Jahowa?”
10 Dung dilengsehon Jerusalem jala laho tentara ni Babel mamboan halak Jahudi tu panabanan, mangarade do si Johanan laho mamboan pigapiga halak Jahudi tu Misir. Nunga marsangkap nasida naeng borhat. Andorang so borhat, dipangido nasida ma si Jeremia asa manangiangkon nasida jala mangido tudutudu sian Jahowa. Alai tongtong do nasida borhat jala mangulahon sangkap ni nasida, hape ndang adong tudutudu na dipaboa tu nasida. (Jeremia 41:16–43:7) Sian na masa tu nasida, boi do diida hamu parsiajaran na ringkot tu hamu, asa tingki dilului hamu Jahowa, paloasonNa diriNa gabe jumpanganmu?
it-1-IN 1339 ¶6
Kronologi
Di taon na pasiahon pamarentaon ni si Sedekia (609 SM), i ma taon na parpudi Jerusalem dihaliangi musu. Jala, di taon na pasampulusadahon pamarentaon ni si Sedekia (607 SM), talu ma Jerusalem dibahen musu, jala i ma taon na pasampulusiahon pamarentaon ni si Nebukadnesar na sasintongna (dietong mulai tingki mamarenta ibana, taon 625 SM). (2Raj 25:1-8) Di bulan na palimahon di taon i (bulan Ab, saonari hirahira di bulan Juli dohot bulan Agustus), ditutung ma huta Jerusalem, diropukhon ma angka tembokna, jala diboan ma rayatna tu panabanan. Alai, pigapiga ”sian halak na so mardihadiha di luat i” dipaloas tading disi, jala i ma na diulahon nasida sahat tu na mate si Gedalia, sasahalak na dibahen si Nebukadnesar gabe gubernur di huta i. Dung i, lari ma nasida tu Misir, gabe ndang adong be na mangingani Juda. (2Raj 25:9-12, 22-26) On masa tingki bulan na papituhon, bulan Etanim (manang Tisri, saonari hirahira bulan September dohot bulan Oktober). Alani i, pitupulu taon panabanan i masa hirahira tanggal 1 Oktober 607 SM jala marujung taon 537 SM. Tingki naeng jonok bulan na papituhon di taon 537 SM, mulak ma punguan ni halak Jahudi na parjolo tu Juda, gabe pas ma pitupulu taon huta Jerusalem ndang diingani.—2Kron 36:21-23; Esr 3:1.
22-28 MEI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 44-48
”Unang ma Mangalului ’Angka Hatimbulon’ tu Dirimuna”
jr-IN 104-105 ¶4-6
Unang ma Mangalului ”Angka Hatimbulon” tu Dirimuna
4 Manang aha pe na diholsohon si Baruk, ra ala maila jala naeng ditanda halak do ibana umbahen gabe holsoan. Nang pe si Baruk gabe panurat di si Jeremia, ra ndang ibana sekretaris pribadi ni si Jeremia. Di Jeremia 36:32, didok do si Baruk ”juaratulis i”. Bukti arkeologi patuduhon timbo do jabatan ni si Baruk di harajaon di Jerusalem. Sasintongna, sarupa do jabatan ni si Baruk tu ”si Elisama juaratulis i”, na dohot gabe bagian sian angka parhuaso di Juda. On patuduhon, si Baruk pe boi do masuk tu ”bilut ni juaratulis” di ”bagas ni rajai”, rap dohot si Elisama. (Jer. 36:11, 12, 14) Tontu, sahalak pejabat na malo do si Baruk di harajaon i. Hahana, i ma si Seraya, gabe pejabat na mangaradoti haporluon ni Raja Sedekia jala mandongani raja i tingki adong tugas na ringkot tu Babel. (Jaha Jeremia 51:59.) Ala gabe pejabat na mangaradoti haporluon ni raja, tontu martanggung jawab do si Seraya paradehon na porlu tu raja i dohot inganan ni raja i saleleng di pardalanan. Tangkas ma, jabatan na timbo do jabatanna i.
5 Sian on, boi ma taboto, sasahalak naung somal gabe pejabat na timbo boi gabe loja jala marsak ala manurat taringot godang barita panguhuman tu Juda. Sasintongna, boi do mago jabatan ni si Baruk ala mangurupi panurirang ni Debata. Jala, pingkirhon ma pangkorhonna molo diropukhon Jahowa naung pinauliNa, songon na tajaha di Jeremia 45:4. Asing ni i, marisuang do molo holan ”angka hatimbulon” na dipingkirhon si Baruk, ndang soal ibana mamingkirhon taringot jabatan na asing di istana manang hamoraon. Ala lomo roha ni si Baruk gabe pejabat na sonang parngoluonna di Jerusalem na laho diripashon, diorai Debata ma ibana mamingkirhon taringot hatimbulon.
6 Asing ni i, hamoraon do sada sian ”angka hatimbulon” na dipingkirhon si Baruk. Angka bangso na di humaliang ni Juda mangasahon hamoraon dohot hasonangan ni nasida. Umpamana, ’jadijadian dohot angka arta’ do na diasahon halak Moab. Halak Amon pe mangulahon sisongon i. Jala disuru Jahowa do si Jeremia manggombarhon Babel songon ”pararta godang”. (Jer. 48:1, 7; 49:1, 4; 51:1, 13) Hape sasintongna, ndang lomo roha ni Jahowa mangida angka bangso i.
jr-IN 103 ¶2
Unang ma Mangalului ”Angka Hatimbulon” tu Dirimuna
2 Didok si Baruk, ”Soro ni aringki! Tung ditambai Jahowa dope haarsahon tu parniahapanku hian! Pola maheu ahu dibahen hoihoingki.” Ra, hea do marungutungut hamu alani loja, ndang soal didok hamu tu halak manang holan di bagasan roha. Nang pe marungutungut si Baruk, alai ditangihon Jahowa do ibana. Diboto Jahowa do aha na mambahen susa pangkilalaanna, jala marhite si Jeremia, lambok do Debata mamareso pingkiran ni si Baruk. (Jaha Jeremia 45:1-5.) Alai, sungkunsungkun do ra rohamu, boasa gabe songon i dihilala si Baruk. Gabe susa do ibana ala tugas na dijalo manang alani situasi na mambahen ibana maol mangulahon i? Ndang songon i. Alai, alani pangkilalaan na sian rohana. Taboto do, si Baruk mangalului ”angka hatimbulon”. Angka aha ma i? Aha do na dijanjihon Jahowa molo diihuthon si Baruk tudutuduNa? Jala, aha do na taparsiajari sian pengalaman ni si Baruk?
Jumolo ma Lului Harajaon ni Debata
6 Ingot ma si Baruk, sekretaris ni si Jeremia. Tingki si Baruk mangalului ”angka hatimbulon” tu dirina, dipaingot Jahowa ma ibana na laho diripashon Jerusalem. Alai, marjanji do Jahowa paluahon si Baruk. (Jer. 45:1-5) Sasintongna, ndang porlu be si Baruk mamingkiri na asing. Alana, Jahowa ndang paluahon arta ni sasahalak. (Jer. 20:5) Hita mangolu di ari parpudi. Ndang tingkina be laho mangalului arta sagodanggodangna. Dung hasusaan bolon, nang pe arga angka artanta i, unang ma tahirim na boi dope i di hita.—Poda 11:4; Mat. 24:21, 22; Luk. 12:15.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 1261
Kamos
Tingki manurirangkon na laho ro jea tu Moab, dipatudu si Jeremia do molo debata ni nasida, i ma Kamos raphon angka malimna naeng diboan tu panabanan. Maila ma halak Moab ala ndang margogo debata ni nasida, dos songon halak Israel sian harajaon sampulu marga na maila alani Betel. Alana, di inganan i do ra nasida najolo mambahen patung anak ni lombu.—Jer 48:7, 13, 46.
it-2-IN 147 ¶2
Moab
Digohi do sude surirang taringot Moab. Ndang adong na boi mansoadahon i. Marratus taon naung salpu, ndang adong be halak Moab na gabe sada bangso. (Jer 48:42) Saonari, ndang adong be na mangingani angka huta Moab, songon Nebo, Hesbon, Aroer, Bet-Gamul, dohot Baal-Meon. Asing ni i, godang dope huta na asing na so diboto be didia ingananna.
29 MEI–4 JUNI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 49-50
”Dipasupasu Jahowa do na Serep Marroha jala Diuhum do na Ginjang Marroha”
it-1-IN 1405
Alo
Ala ndang marsihohot bangso ni Debata, dipaloas Debata do angka musu manaluhon nasida. (Ps 89:43; And 1:5, 7, 10, 17; 2:17; 4:12) Alai, asing do pamingkirion ni angka musu i. Dirimpu nasida, sude hamonangan i parohon sangap tu debata ni nasida. Dihilala nasida, ndang porlu nasida martanggungjawab ala pambahenan nasida tu naposo ni Jahowa. (5 Musa 32:27; Jer 50:7) Alani i, ingkon dipatutoru Jahowa do angka musuNa na jahat i (Jes 1:24; 26:11; 59:18; Nah 1:2); jala diulahon Debata pe i, asa badia do goarNa i.—Jes 64:1b; Hes 36:21-24.
jr-IN 161 ¶15
”Dipasaut Jahowa do Angka Naung SinangkapNa”
15 Disurirangkon si Jeremia do muse taringot ajal ni harajaon na manaluhon Misir, i ma Babel. Saratus taon andorang so masa dope i, disurirangkon si Jeremia do songon dia halelengse ni Babel. Didok si Jeremia, gabe ”marsik” ma aek na mangondingi Babel, jala angka tentara ni Babel pe ndang marporang. (Jer. 50:38; 51:30) Digohi ma surirang on tingki ro halak Madai dohot Persia mambahen marsik sunge ni nasida, masuk tu huta Babel, jala tarsonggot ma halak Babel. Na rumingkot sian surirang i, i ma ndang na laho diingani be huta Babel. (Jer. 50:39; 51:26) Sahat tu saonari, ndang adong be na mangingani huta Babel. Tangkas ma, digohi do surirang i.
w98-IN 1/4 20 ¶20
Buku na Sian Debata
20 Marratus taon andorang so dilengsehon Babel, nunga marujung ngolu si Jesaya. Alai, songon na disurirangkon ibana, tutu do Babel i gabe ”timbunan batu”. (Jeremia 51:37) Hombar tu hatorangan ni sahalak sarjana Heber na margoar si Jerome (tubu di abad na paopathon M), di tingki ngoluna, holan inganan laho marburu binatang buas do huta Babel i, jala ndang adong na mangingani huta i sahat tu saonari. Ra, godang do na marsitutu laho mambahen Babel gabe inganan rekreasi. Alai, dos songon na disurirangkon si Jesaya, ndang adong be ”nini dohot nono” ni halak Babel sahat tu salelengna.—Jesaya 14:22.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 107 ¶4
Halak Amon
Ra, tingki si Tiglat-Pilesar III dohot sasahalak na laho gabe panggantina mamboan halak Israel di utara tu panabanan (2Raj 15:29; 17:6), halak Amon ma na mangingani huta ni halak Gad, na so marhasil dirajai nasida tingki marporang mangalo si Jepta. (Bandingkon tu Ps 83:5-9.) Alani i, di surirang ni Jahowa marhite si Jeremia, diorai do halak Amon ala mangingani huta ni halak Gad, jala dipasingot do nasida taringot halelengse ni Amon dohot debata ni nasida, i ma Malkam (Milkom). (Jer 49:1-5) Nang pe songon i, ndang parduli halak Amon tu surirang i. Gariada, disuru nasida do angka panamun manggugai Juda na diparenta raja Joiakim, di taon na parpudi harajaon ni Juda.—2Raj 24:2, 3.
jr-IN 162 ¶18
”Dipasaut Jahowa do Angka Naung SinangkapNa”
18 Digohi do surirang na asing di abad na parjolo M. Nunga disurirangkon Debata marhite si Jeremia, molo Edom sada sian angka bangso na laho marungkil ala diporangi Babel. (Jer. 25:15-17, 21; 27:1-7) Alai umbalga dope pangkorhon ni surirang i tingki digohi. Dos songon Sodom dohot Gumora do Edom. Lapatanna, ndang be diingani huta i salelengna. (Jer. 49:7-10, 17, 18) I ma na tutu masa. Ninna rohamuna, didia do Edom boi tadapot saonari? Di peta do? Ndang adong. Boi do i didapot di angka buku naung leleng dohot di sejarah ni Bibel manang peta na manggombarhon tingki i. Dipaboa si Flavius Yosefus do molo halak Edom dipaksa manjalo Judaisme di abad na paduahon SM. Dungkon i, tingki diripashon Jerusalem taon 70 M, ndang adong be nasida.
ip-2-IN 350 ¶6
Dibahen Debata do Goar na Denggan tu DiriNa
6 Boasa ndang olo Jahowa manguduti parporangan di Edom? Musu ni naposo ni Debata do halak Edom. Alana, tongtong do nasida marsogo ni roha songon ompu ni nasida i ma si Esau. (1 Musa 25:24-34; 4 Musa 20:14-21) Tangkas do tarida sogo ni roha ni halak Edom tingki disuraki nasida angka tentara ni Babel mangaripashon Jerusalem. (Psalmen 137:7) Di adopan ni Jahowa, tu Ibana do ditujuhon sogo ni roha ni nasida. Alani i, marsangkap do Ibana laho mamorangi Edom!—Jesaya 34:5-15; Jeremia 49:7-22.