“Amun sie amun su tie ndɛ nga ń má kán’n”

1, 2. ?Ngue ti yɛ Pɔlu ɔli Zerizalɛmun lɔ-ɔ? ?Yɛ sa benin wie mun yɛ bé wá jú i su lɔ-ɔ?

PƆLU su nanti sin Zerizalɛmun klɔ’n i nun mmuɛ mɔ sran’m b’a yi be piɛ’n be nun ekun. Kɛ ɔ fɛ i laa lele m’ɔ́ fá jú blɛ sɔ’n nun’n, klɔ sɔ’n su yɛ sran’m be kɔ be ko su Zoova-ɔ. Lɔfuɛ’m be nun kpanngban kpa be fa be klɔ sɔ mɔ i dunman’n fuli laa’n, ɔ nin be nvle’n be fa di be nuan. Pɔlu si kɛ Klisifuɛ kpanngban kpa be te fa be ɲin te sie i Moizi Mmla’n su. Be kunndɛman kɛ bé fá atin uflɛ mɔ Zoova kle be naan b’a kwla su i kpa’n su. I sɔ’n ti’n, i nun mɔ Pɔlu o Efɛzi lɔ’n, ɔ fali ajalɛ kɛ ɔ́ kɔ́ Zerizalɛmun naan ɔ́ kó úka Klisifuɛ nga be o lɔ’n. Nán sika ngunmin yɛ ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ fá kó mán be-ɔ. Sanngɛ ɔ kunndɛ ekun kɛ ɔ́ úka be naan be kaci be akunndan nga be bu’n. (Yol. 19:21) Ɔ si kɛ sa kwla ɲɛn i lɔ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ ɔli.

² ?Sa benin mun yɛ bé wá jú Pɔlu su siɛn’n niɔn? I kun yɛle kɛ Pɔlu i su ato ndɛ wie mɔ Klisi i sɔnnzɔnfuɛ wie’m be tili’n ti’n, bé wá klé i yalɛ. Kpɛkun Klisi i kpɔfuɛ wie’m bé klé i yalɛ tɛtɛ kpa ekun. Bé wá tɔ́n i suɛn, bé bó i, kpɛkun bé kúnndɛ kɛ bé kún i. Sanngɛ sa kekle sɔ’m be nun’n, Pɔlu wá ɲán Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ’n i wun atin. Pɔlu wá yí i nglo kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ, ɔ ti yakpafuɛ, yɛ ɔ lafi Ɲanmiɛn su. Nanwlɛ, like ng’ɔ yoli i blɛ sɔ’n nun’n, ɔ kle e ajalɛ kpa andɛ.

“Be manmannin Ɲanmiɛn” (Yol. 21:18-20a)

3-5. (1) ?Aɲia benin yɛ be yoli i Zerizalɛmun lɔ mɔ Pɔlu trɛnnin i bo-ɔ? ?Yɛ ngue su yɛ be kokoli yalɛ-ɔ? (2) ?Yɛ afɔtuɛ benin yɛ aɲia sɔ mɔ be yoli’n ɔ man e-ɔ?

³ Kɛ Pɔlu nin i janvuɛ mun be juli lɔ mɔ i aliɛ cɛnnin’n, be ko toli kpɛnngbɛn nga be nian asɔnun’n su’n. Liki m’ɔ klɛli ndɛ’n ɔ boman akoto nga blɛ sɔ’n nun’n be ɲin o su’n be nun wie fi be dunman. Atrɛkpa’n kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn b’a wɔ mɛn’n i lika wie’m be nun Ɲanmiɛn junman dilɛ. (Gal. 2:9) Sanngɛ Zezi i nian bian Zaki o lɔ wie. Kɔlɛ’n i yɛ ɔ tinngɛli aɲia nga Pɔlu nin “kpɛnngbɛn’m be kwlaa” be yoli’n niɔn.—Yol. 21:18.

⁴ Pɔlu yoli kpɛnngbɛn’m be like. “Kpɛkun like nga Ɲanmiɛn fanngan nun ɔ yo mannin be nga be timan Zifu’n, ɔ kɛnnin i kwlaa i ndɛ kleli be.” (Yol. 21:19) Kɔlɛ’n i sɔ’n wlali be fanngan dan. Andɛ kusu’n, kɛ e tie wafa nga jasin fɛ bolɛ junman’n kɔ i ɲrun nvle wie’m be nun’n i su ndɛ’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.—Ɲan. 25:25.

⁵ Kɛ Pɔlu kán ndɛ’n, atrɛkpa’n ɔ boli sika nga aniaan nga be o abloki lɔ’n be boboli’n i su kan kleli be. Yɛ kɛ kpɛnngbɛn mun be wunnin wafa nga be niaan sɔ mɔ be o mmuammua kpa’n be yili be aklunye’n i nglo’n, atrɛkpa’n i sɔ’n yoli be fɛ dan. I kpa bɔbɔ’n kɛ Pɔlu muɛnnin i nuan’n, “be manmannin Ɲanmiɛn.” (Yol. 21:20a) Andɛ kusu’n, kɛ sanvuɛsa tɔ aniaan wie’m be su’n, annzɛ tukpacɛ kekle wie yo be mɔ be wun wafa nga be niaan’m be uka be kpɛkun be wla be fanngan’n, i sɔ’n yo be fɛ dan.

Be nun kpanngban be te “nanti Moizi Mmla’n su seiin” (Yol. 21:20b, 21)

6. ?Ndɛ benin yɛ be kan kleli Pɔlu-ɔ?

⁶ I sin’n, kpɛnngbɛn’m be kan kleli Pɔlu kɛ aniaan nga be o Zide lɔ’n, be tili Pɔlu i su ndɛ wie mun naan i sɔ’n sanngannin be akunndan. Be seli i kɛ: “Aniaan, nian, Zifu nga be lafi e Min’n su’n be sɔnnin kpa, yɛ be kwlaa be nanti Moizi Mmla’n su seiin. Sanngɛ be tili i flɛnflɛn kɛ a seli Zifu nga be o nvle uflɛ’m be nun’n be kɛ be kaci be sin be si Moizi i Mmla’n, naan nán be wla be mma’m be klɛn annzɛ nán be fa e nannan’m be nzuɛn’n su.”a—Yol. 21:20b, 21.

7, 8. (1) ?Akunndan benin yɛ Klisifuɛ nga be o Zide’n be buli m’ɔ timan su-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e se kɛ Klisifuɛ sɔ’m be nin Ɲanmiɛn b’a bu-ɔ?

⁷ Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn be diman Moizi Mmla’n su kun w’a di afuɛ ablaɔn (20). ?Ɔ maan ngue ti yɛ Klisifuɛ kpanngban kpa be te nanti Moizi Mmla’n su seiin-ɔn? (Kol. 2:14) Afuɛ 49 nun’n, kɛ akoto mun nin kpɛnngbɛn’m be yiali Zerizalɛmun’n, be klɛli fluwa kun ko mannin asɔnun mun. Fluwa sɔ’n nun’n, be kleli kɛ ɔ timan cinnjin kɛ be wla be nga be timan Zifu’n be klɛn, yɛ ɔ timan cinnjin kɛ be nanti Moizi Mmla’n su. (Yol. 15:23-29) Sanngɛ b’a kanman be nga be ti Zifu’n be ndɛ. Kpɛkun Zifu’m be nun kpanngban kpa be wunmɛn i wlɛ kɛ ɔ fataman kɛ be di Moizi Mmla’n su kun.

⁸ ?Akunndan mɔ Zifu sɔ mɔ be ti Klisifuɛ’n be buli m’ɔ timan su’n ti’n, é sé kɛ ɔ fataman kɛ be yo Klisifuɛ kun? Cɛcɛ. Afin kwlaa naan b’a kaci Klisifuɛ’n be sɔman amuin mun naan se kɛ kɛ be wa kacili Klisifuɛ’n yɛ be yacili i sɔ yolɛ-ɔ. Moizi Mmla m’ɔ ti Zifu nga be kacili Klisifuɛ’n be cinnjin’n, Zoova yɛ ɔ mannin-ɔn. Yɛ Mmla sɔ’n i nun ndɛ fi finman mmusu mun, yɛ ɔ timan tɛ kusu. Sanngɛ aenguɛ laa’n i su yɛ Mmla sɔ’n taka-ɔ. Kusu nn aenguɛ uflɛ’n i su yɛ ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be di siɛn’n niɔn. Ɔ maan Zoova kunndɛman kɛ be nanti Mmla’n su. Klisifuɛ nga be ti Zifu mɔ be jran su kɛ Moizi Mmla’n i su nantilɛ’n ti cinnjin’n, be lafiman ajalɛ uflɛ nga Zoova fali’n su. Zoova su kle be ajalɛ uflɛ naan w’a sɔ sulɛ nga be su i’n nun klanman. Yɛ be kusu ɔ fata kɛ be sɔ ajalɛ uflɛ sɔ’n i nun klanman.b—Zer. 31:31-34; Lik. 22:20.

“Ndɛ nga be kan’n, ɔ timan nanwlɛ” (Yol. 21:22-26)

9. ?Moizi Mmla’n i su ndɛ benin yɛ Pɔlu kannin-ɔn?

⁹ ?Yɛ Pɔlu i su ndɛ nga sran’m be tili i flɛnflɛn kɛ ɔ seli Zifu nga be o nvlenvle’m be nun’n kɛ be kaci be sin be si Moizi i Mmla’n naan ‘nán be wla be mma’m be klɛn, annzɛ nán be fa be nannan’m be nzuɛn’n su’n’ nin? Pɔlu boli jasin fɛ’n kleli be nga be timan Zifu’n, yɛ ɔ yiyili ajalɛ nga be fɛli i kɛ nán maan be nanti Moizi Mmla’n su kun’n i nun kleli be. Kpɛkun ɔ yiyili be nga be laka Klisifuɛ sɔ mun kɛ ɔ fata kɛ be nanti Moizi Mmla’n su’n naan be wla be klɛn’n be gblɛ’n i bo. (Gal. 5:1-7) Asa ekun’n, kɛ ɔ ju klɔ’m be su’n, ɔ bo jasin’n kle be nga be ti Zifu’n. Atrɛkpa’n, ɔ yiyili nun kleli be kɛ Zezi i wie’n ti’n, be diman Moizi Mmla’n su kun, naan Zezi i su mɔ sran kun lafi’n i ti yɛ Ɲanmiɛn bu i sran kpa-ɔ, naan nán Mmla’n mɔ sran sɔ’n nanti su’n ti-ɔ.—Rɔm. 2:28, 29; 3:21-26.

10. ?Mmla’n nin klɛn wlalɛ’n be su ndɛ’n nun’n, wafa sɛ yɛ Pɔlu kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ-ɔ?

¹⁰ Zifu’m be mmla’n i su dilɛ’n ti be nun wie’m be cinnjin. I wie yɛle kɛ be diman junman wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun, yɛ be diman aliɛ wie mun. Sanngɛ Pɔlu w’a buman be fɔ. (Rɔm. 14:1-6) Asa kusu’n, w’a kpɛman klɛn wlalɛ’n i su mmla. I kpa bɔbɔ’n, ɔ seli Timote kɛ maan be wlɛ i klɛn. Pɔlu kunndɛman kɛ Zifu’m be yo i finfin. Afin be si kɛ i si’n ti Glɛki. (Yol. 16:3) Sɛ bé wlá sran kun i klɛn annzɛ kusu be wlɛmɛn i’n, ɔ ti kɛ i bɔbɔ sa. Pɔlu seli Galasifuɛ mun kɛ: ‘Sɛ be wlali [sran kun] i klɛn-o, sɛ b’a wlɛmɛn i klɛn-o, nɛ́n i sɔ’n yɛ ɔ ti cinnjin-ɔn. Ng’ɔ ti cinnjin’n, yɛle e Min’n i su mɔ e lafi mɔ e yi i nglo e wiengu’m be klolɛ’n nun’n.’ (Gal. 5:6) Sanngɛ sɛ Mmla’n i su nantilɛ ti yɛ be wlali sran kun i klɛn’n, annzɛ kusu ɔ se kɛ ɔ ti cinnjin kɛ be wla sran’m be klɛn naan Zoova i klun w’a jɔ be wun’n, nn i sɔfuɛ’n lafiman Ɲanmiɛn su kpa.

11. ?Afɔtuɛ benin yɛ kpɛnngbɛn’m be mannin Pɔlu-ɔ? ?Yɛ ngue yɛ ɔ su yoman-ɔn? (Nian ja ngua lɔ ndɛ’n nun wie.)

¹¹ Pɔlu i su ndɛ nga Zifu mɔ be ti Klisifuɛ’n be tili’n, ɔ timan nanwlɛ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ndɛ’n te sanngan be akunndan. I sɔ’n ti’n, kpɛnngbɛn’m be seli Pɔlu kɛ: “Yasua nnan be nin e o wa, be tali Ɲanmiɛn i nda. Fa be naan amun yo amun wun sanwun kɛ nga mmla’n fa kan’n sa. Yɛ be ti yilɛ i wun kalɛ nga be bo’n, tannin man be. I liɛ’n, sran kwlaa sí kɛ ɔ su ndɛ nga be kan’n, ɔ timan nanwlɛ naan a nanti seiin, yɛ a nanti Moizi Mmla’n su.”c—Yol. 21:23, 24.

12. ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu kleli kɛ i like yolɛ yoman ya-ɔ?

¹² Pɔlu kwla se be kɛ Moizi Mmla m’ɔ ti Zifu sɔ’m be cinnjin’n yɛ ɔ kle be yalɛ-ɔ, naan nɛ́n i su ndɛ nga be tili’n niɔn. Sanngɛ ɔ kleli kɛ i like yolɛ yoman ya. Sɛ kpɛnngbɛn’m be se i kɛ ɔ yo like wie naan i sɔ liɛ’n ɔ fɔnman Ɲanmiɛn mmla’n, ɔ́ yó. Laa kun’n, ɔ klɛli i kɛ: “Kannzɛ n diman mmla’n su’n, sanngɛ kɛ n wo be nga be di mmla’n su’n be nun’n, n yo min wun kɛ n di mmla’n su sa, kɛ ɔ ko yo naan m’an ɲan be nga be di mmla’n su’n ti.” (1 Kor. 9:20) Pɔlu yoli like nga kpɛnngbɛn’m be seli i kɛ ɔ yo’n. Ɔ maan ɔ yoli i wun kɛ ɔ “di mmla’n su sa.” I sɔ mɔ Pɔlu yoli’n, ɔ kle e ajalɛ kpa. Yɛle kɛ andɛ’n sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be se e kɛ e yo like wie’n, nán e se kɛ san fii e liɛ nga e klo’n yɛ é yó-ɔ.—Ebr. 13:17.

“Ɔ nin nguan nun tranlɛ fataman!” (Yol. 21:27–22:30)

13. (1) ?Ngue ti yɛ Zifu wie’m be sanngannin lika’n nun Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ-ɔ? (2) ?Yɛ ngue yɛ maan Pɔlu ɲɛnnin i ti-ɔ?

¹³ Kɛ nda nga sran nnan’m be tali’n i ti cɛn nga be dili’n ɔ́ wá wíe’n, Zifu wie mɔ be fin Azi’n, be wunnin Pɔlu. Kpɛkun be tɔnnin i suɛn kɛ ɔ fali be nga be timan Zifu’n wluli i Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, sran’m be mannin be wun su yekee. Sɛ ɔ ti kɛ Rɔmun sonja’m be su kpɛn’n w’a ɔman Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ w’a ko nianman sa ng’ɔ o lɔ’n, nn be boli Pɔlu lelee be kunnin i. Sanngɛ sonja’m be su kpɛn’n seli i sonja’m be kɛ be tra Pɔlu. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, Pɔlu dili afuɛ nnan tra su naan w’a ɲɛn i ti. Sanngɛ ndɛ bɔbɔ ba ng’ɔ o Pɔlu su cɛn sɔ’n nun’n, ɔ nin-a wieman. Kɛ sonja’m be su kpɛn’n ɔ usali Zifu mun sa nga ti yɛ be su yo Pɔlu i tɛtɛ’n, be seli i kɛ ɔ yoli sa fanunfanun wie mun. Kɛ bé kán ndɛ’n, nn bé kpánkpán. Kɛ mɔ lika’n ti woyowoyo dan’n ti’n, sonja’m be su kpɛn’n w’a timan be ndɛ’n bɔbɔ. I agualiɛ su’n, sonja’m be ko deli Pɔlu i kpɔfuɛ sɔ’m be sa nun. Kɛ Pɔlu nin sonja’m bé wá jú sonja’m be lika’n nun lɔ’n, Pɔlu seli be su kpɛn’n kɛ: “Ń srɛ́ wɔ, man min atin maan n kan ndɛ n kle sran nga mun.” (Yol. 21:39) Sonja’m be su kpɛn’n kplinnin su. Ɔ maan Pɔlu wa kannin Ɲanmiɛn su m’ɔ lafi’n i ndɛ kleli be yakpa su.

14, 15. (1) ?Ngue ndɛ yɛ Pɔlu yiyili nun kleli Zifu mun-ɔn? (2) ?Ngue yɛ Rɔmun sonja’m be su kpɛn’n yoli naan w’a si sa nga ti yɛ Zifu’m b’a fa Pɔlu i wun ya’n niɔn?

¹⁴ Kɛ Pɔlu bó i ndɛ’n i bo’n, ɔ seli kɛ: “Amun sie amun su tie ndɛ nga ń má kán’n.” (Yol. 22:1) Kpɛkun ɔ kannin ndɛ’n kleli sran kpanngban sɔ mun Ebre’n nun. Ɔ maan be tɔli bliin. Sa nga ti yɛ w’a kaci Klisi i sɔnnzɔnfuɛ siɛn’n, ɔ yiyili nun weinwein kleli be. I sɔ yolɛ nun’n, ɔ kannin sa wie mɔ Zifu’m be kwla kpɛ be bo be nian’n, be ndɛ. Yɛle kɛ Gamaliɛli mɔ i dunman’n fuli dan’n yɛ ɔ kleli i like-ɔ. Asa ekun’n, ɔ kleli Klisi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrɛnnɛn. Atrɛkpa’n Zifu nga be o lɛ’n be si sɔ. Cɛn kun m’ɔ́ kɔ́ Damasi’n, ɔ wunnin Klisi m’ɔ cɛnnin nguan’n i aolia nun. Ɔ kannin ndɛ kleli i. Be ng’ɔ nin be su kɔ lika’n, be wunnin kɛ lika’n kpaja dan yɛ be tili sran kun nɛn. Sanngɛ b’a wunman ndɛ nga sran sɔ’n kannin’n i wlɛ. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Pɔlu i ɲinma’n sili. Be nga ɔ nin be su kɔ lika’n yɛ be trɛli i sa’n lele be juli Damasi-ɔ. Kɛ be juli lɔ’n, bian kun mɔ be flɛ i Ananiasi mɔ Zifu’m be si i kpa’n, ɔ yoli maan ɔ wunnin ase.

¹⁵ Asa ekun’n, Pɔlu seli be kɛ kɛ ɔ sɛli sin Zerizalɛmun lɔ’n, Zezi yili i wun nglo Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ kleli i. Kɛ ɔ seli sɔ cɛ’n, Zifu’m be wa kejeli lika’n nun trali laa’n. Be kpan seli kɛ: “Maan be kun bian ngalɛ’n. Ɔ nin nguan nun tranlɛ fataman!” (Yol. 22:22) Kɛ ɔ ko yo naan sonja’m be su kpɛn’n w’a de Pɔlu’n, ɔ fɛ i ɔli sonja’m be tranwlɛ lɔ. Ɔ kunndɛli kpa kɛ ɔ́ sí sa nga ti yɛ Zifu’m b’a fa Pɔlu i wun ya’n. I sɔ’n ti’n, ɔ seli sonja’m be kɛ be bo Pɔlu nin ngble. Sanngɛ kɛ sonja’m be waan bé bó i’n, ɔ seli be kɛ ɔ ti Rɔmunfuɛ. Kpɛkun ɔ usali be sɛ Rɔmun mmla’n man be atin kɛ be bo i-o. Andɛ ekun’n, Zoova i Lalofuɛ’m be jran mmla wie’m be su be fa kpli be Ɲanmiɛn su mɔ be lafi’n i ti. (Nian kuku nga be flɛ i kɛ “Rɔmunfuɛ’m be mmla’n nin be nga be ti Rɔmunfuɛ’n,” i nun. Yɛ nian kuku nga be flɛ i “Wafa nga e kpli jasin fɛ bolɛ’n i ti jɔlɛ difuɛ’m be ja su’n” i nun.) Kɛ sonja su kpɛn’n tili i kɛ Pɔlu ti Rɔmunfuɛ’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ ɔ fa ajalɛ uflɛ naan w’a si ndɛ’n nun kpa. Ɔ maan kɛ aliɛ cɛnnin’n, ɔ yiali Sanedrɛn’n, yɛle kɛ Zifu’m be jɔlɛ difuɛ dandan mun. Kpɛkun ɔ fali Pɔlu ɔli be ja su naan ɔ́ sí sa ng’ɔ yoli mɔ i ti yɛ b’a fɛ i wun ya’n.

“N ti Farizifuɛ” (Yol. 23:1-10)

16, 17. (1) ?Kɛ be fali Pɔlu ɔli Sanedrɛn’n i ɲrun lɔ’n, sa benin yɛ ɔ juli-ɔ? (2) ?Kɛ be boli Pɔlu’n, wafa sɛ yɛ ɔ yili i nglo kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ-ɔ?

¹⁶ Kɛ Pɔlu o Sanedrɛn’n i ɲrun m’ɔ boli i ndɛ’n i kanlɛ bo’n, ɔ seli kɛ: “Nja mun, aniaan mun, lele nin andɛ’n, n nantili klanman Ɲanmiɛn ɲrun. Ɔ maan min akunndan’n buman min fɔ kaan sa.” (Yol. 23:1) Kɛ ɔ seli sɔ’n, w’a kwlá ijɔman kun. Biblu’n se kɛ: “Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Ananiasi m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n, ɔ seli be nga be o i wun lɛ’n be kɛ be fin i nuan’n su.” (Yol. 23:2) Nanwlɛ, i sɔ’n ti Pɔlu i ɲin ase gualɛ dan! Yɛ i sɔ’n kle ekun kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n, ɔ kpli di sran jɔlɛ! Afin ɔ buli i kɛ Pɔlu ti gblɛfuɛ, kusu nn Pɔlu nin-a kplimɛn i ti bɔbɔ. I sɔ’n ti’n, Pɔlu seli i kɛ: “Wɔ mɔ a ti kɛ talɛ mɔ b’a kɛn i ayre ufue sa’n, Ɲanmiɛn wá yó wɔ like yaya. ?Nán Mmla’n su yɛ a nian di min jɔlɛ-ɔ? ?Yɛ ɔ yo sɛ ti yɛ ɔ kunngba’n, a fɔn mmla’n mɔ a se kɛ be bo min-ɔn?”—Yol. 23:3.

¹⁷ Be nga be o lɛ’n, be nun wie’m be fali ya. Nán sran ng’ɔ boli Pɔlu’n i wun ya yɛ be fali-ɔ. Sanngɛ ndɛ nga Pɔlu kannin’n ti-ɔ! Be usali kɛ: “?A su kpɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n i nzowa?” Wafa nga Pɔlu tɛli be su’n, ɔ kleli kɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ naan ɔ bu Mmla’n i like dan. Ɔ seli be kɛ: “Aniaan mun, n siman kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n niɔn. Afin be klɛli i kɛ: ‘Nán kan ɔ nvle’n nun siefuɛ kun i ndɛ tɛ.’”d (Yol. 23:4, 5; Tul. 22:28) I sin’n, ɔ fali ajalɛ uflɛ naan w’a kwla kpli i ti. Kɛ m’ɔ si kɛ Sanedrɛn’n i nunfuɛ wie’m be ti Farizifuɛ naan wie’m be ti Sadisefuɛ ti’n, ɔ seli kɛ: “Nja mun, aniaan mun, n ti Farizifuɛ. Farizifuɛ’m be wa yɛle min. Sran cɛnlɛ ndɛ mɔ n lafi su’n, i ti yɛ be su di min jɔlɛ-ɔ.”—Yol. 23:6.

18. ?Ngue ti yɛ Pɔlu seli kɛ ɔ ti Farizifuɛ-ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ kɛ e nin sran mun é kókó yalɛ’n, e kwla niɛn i ajalɛ’n su-ɔ?

¹⁸ ?Ngue ti yɛ Pɔlu seli kɛ ɔ ti Farizifuɛ-ɔ? Kɛ mɔ i osufuɛ’m be o Farizifuɛ’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’n nun’n ti’n, ɔ ti “Farizifuɛ’m be wa.” Ɔ maan sran kpanngban be bu i kɛ ɔ ti Farizifuɛ.e ?Sanngɛ ɔ yo sɛ yɛ maan Pɔlu seli kɛ ɔ ti Farizifuɛ, kusu nn sran cɛnlɛ’n i su akunndan nga Farizifuɛ’m be bu’n ɔ timan su-ɔ? Farizifuɛ’m be bu i kɛ kɛ sran wu’n, like kun fin i nun fite kpɛkun ɔ ko wlu klɔ sran uflɛ nun. Pɔlu lafimɛn i sɔ liɛ’n su. Sran cɛnlɛ’n i su ndɛ nga Zezi kleli’n i su yɛ ɔ lafi-ɔ. (Zan 5:25-29) Ndɛ kun m’ɔ nin Farizifuɛ’m be nuan sɛ su’n, yɛle kɛ sɛ sran wu’n ɔ kwla cɛn. Sadisefuɛ’m be liɛ’n, be bu i kɛ kɛ sran kun ko wu’n nn i liɛ w’a wie mlɔnmlɔnmlɔn. Kɛ e nin Katoliki mun nin Plotɛstan mun é kókó Ɲanmiɛn ndɛ’n su yalɛ’n, e kwla nian ajalɛ kunngba sɔ’n su. E kwla se be kɛ e lafi Ɲanmiɛn su kɛ be sa. E si kɛ be liɛ’n, be bu i kɛ Ɲanmiɛn nin Ɲanmiɛn wawɛ’n nin Ɲanmiɛn i wa’n, be ti sran kunngba. Sanngɛ e liɛ’n Ɲanmiɛn Kpli mɔ Biblu’n kɛn i ndɛ’n i su yɛ e lafi-ɔ. Sanngɛ i kwlaa yoli-o, e kwlaa e lafi su kɛ Ɲanmiɛn kun o lɛ.

19. ?Ngue ti yɛ Sanedrɛn’n i nunfuɛ’m be bubuli be wun nun-ɔn?

¹⁹ Pɔlu i ndɛ sɔ’n ti’n, Sanedrɛn’n i nunfuɛ’m be bubuli be wun nun. Biblu’n se kɛ: “Lika’n sanngannin. Mmla klɛfuɛ nga be o Farizifuɛ’m be sin’n, be nun wie’m be jasoli. Kpɛkun be jrannin su kpa seli kɛ: ‘E wunman kɛ bian nga yoli sa tɛ. Sanngɛ sɛ aolia nun sran wie annzɛ anzi wie kannin ndɛ kleli i-o.’” (Yol. 23:9) Sadisefuɛ’m be lafiman su kɛ anzi’m be o lɛ. Ɔ maan kɛ be tili i sɔ ndɛ’n, be fali ya dan kpa. (Nian kuku nga be flɛ i kɛ “Sadisefuɛ mun nin Farizifuɛ mun” i nun.) Lika’n i sannganlɛ m’ɔ sanngannin dan’n ti’n, sonja’m be su kpɛn’n bali wa deli Pɔlu. (Yol. 23:10) Sanngɛ Pɔlu i su sa’m be nin-a wieman. ?Sa benin ekun yɛ ɔ́ wá tɔ́ i su-ɔ? Ndɛ tre ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n, é wá wún i sɔ liɛ’n.