LIKE SUANLƐ 25
JUE 96 Ɲanmiɛn i fluwa’n ti like kpa dan
Ndɛ kasiɛn nga Ɲanmiɛn maan Zakɔbu kannin’n, ɔ man e afɔtuɛ kpanngban—Bue 2
“Ɔ boli muae mannin be kunngunngun.”—BOB. 49:28.
NDƐ CINNJIN’N
I nun mɔ Zakɔbu la wie bɛ’n su’n, ndɛ nga Ɲanmiɛn maan ɔ kan kleli Zabilɔn, nin Isakaa, nin Dan, nin Gadi, nin Azɛɛ, nin Nɛftali, nin Zozɛfu ɔ nin Bɛnzamɛn’n, ɔ man e afɔtuɛ kpanngban.
1. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?
KƐ Zakɔbu i mma’m be yiɛli i wun lɛ’n, be sieli be su i nuan bo kpa naan bé tíe ndɛ nga i waan ɔ́ kán klé be tinuntinun’n. Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ’n nun’n, e wunnin ndɛ nga Zakɔbu kan kleli Ribɛnin nin Simeɔn nin Levi ɔ nin Zida’n. Kɔlɛ’n, b’a bumɛn i kɛ ndɛ kɛ ngalɛ’n sa yɛ be si kán klé be-ɔ. Yɛ atrɛkpa’n, be kunndɛli kpa kɛ bé tíe ndɛ nga be si wá kán klé be niaan mɔcuɛ onga mun’n. ?Ndɛ benin yɛ Zakɔbu kan kleli Zabilɔn, nin Isakaa, nin Dan, nin Gadi, nin Azɛɛ, nin Nɛftali, nin Zozɛfu ɔ nin Bɛnzamɛn-ɔn?a ?Yɛ afɔtuɛ benin yɛ i ndɛ’n man e-ɔ?
ZABILƆN
2. (1) ?Ndɛ benin yɛ Zakɔbu kan kleli Zabilɔn-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ ɔ kpɛnnin su-ɔ? (Bo Bolɛ 49:13) (An nian kuku’n nun wie.)
2 An kanngan Bo Bolɛ 49:13 nun. Zakɔbu seli kɛ Zabilɔn i osu nunfuɛ’m bé wá trán jenvie nuan, mɛn nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán be’n i nglo lɔ lika’n nun. Kɛ afuɛ ya nɲɔn sinnin’n, yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su-ɔ. Be asiɛ liɛ nga be ɲɛnnin i’n o Galile Jenvie’n nin Mediterane’n be afiɛn’n nun. Moizi seli kɛ: “Zabilɔn, maan ɔ klun jɔ ajalɛ nga á tú’n su.” (Mml. 33:18) Zabilɔn i osu nunfuɛ’m bé wá trán jenvie nɲɔn be afiɛn ti’n, be kwla tu ajalɛ ndɛndɛ ko to like annzɛ be ko yo like atɛ lika uflɛ. Atrɛkpa’n i ti yɛ Moizi kannin ndɛ sɔ’n niɔn. Sanngɛ i kwlaa yoli-o, Zabilɔn i osu nunfuɛ’m be le like kun mɔ i ti’n, be kwla di aklunjɔɛ-ɔ.
3. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan e ɲin w’a yi like nga e le i’n niɔn?
3 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Kannzɛ lika nga e tran’n ti sɛ ti sɛ-o, annzɛ e su sa’n ti sɛ ti sɛ-o, sanngɛ ninnge sunman ti’n e kwla di aklunjɔɛ. Kɛ ɔ ko yo naan y’a di aklunjɔɛ titi’n, ɔ fata kɛ e ɲin yi like nga e le i’n. (Jue. 16:6; 24:5) Ɔ ju wie’n, kɛ ɔ yo naan e fa e ɲin e sie i ninnge kpakpa nga e le be’n be su’n, ɔ ti kekle. Sanngɛ ninnge nga e leman be’n be su yɛ e fa e ɲin e sie-ɔ. Kɛ ɔ ti sɔ’n e klun kwlá jɔman. I sɔ’n ti’n, maan e fa e ɲin sie i sa nga be ju e su’n, i kpa lika’n su.—Gal. 6:4.
ISAKAA
4. (1) ?Ndɛ benin yɛ Zakɔbu kan kleli Isakaa-ɔ? (2) ?Yɛ wafa sɛ yɛ i ndɛ’n kpɛnnin su-ɔ? (Bo Bolɛ 49:14, 15) (An nian kuku’n nun wie.)
4 An kanngan Bo Bolɛ 49:14, 15 nun. Zakɔbu yili Isakaa i ayɛ, junman kekle m’ɔ di’n ti. Ɔ fɛ i sunnzunnin aflunmun kun m’ɔ ti kpinndinkpinndin kpa’n, m’ɔ sua trɔ nɔnninnɔnnin mun’n. Zakɔbu seli i ekun kɛ lika ng’ɔ́ wá ɲɛ́n i’n, ɔ́ yó klanman kpa. Kɛ nga Zakɔbu fa kannin’n sa’n, asiɛ nga Isakaa i osu’n nunfuɛ’m be ɲɛnnin i’n ɔ yo like ye kpa. Lika sɔ’n o Zurdɛn nzue’n i nuan lɔ. (Zoz. 19:22) Be dili junman kekle kpa naan b’a di fie be asiɛ’n su. Kpɛkun be ukali be niaan’m be kpa. (1 Fam. 4:7, 17) I wie yɛle kɛ, Jɔlɛ difuɛ Baraki nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Debora be blɛ su’n, Isakaa akpasua nunfuɛ’m be ukali Izraɛlifuɛ onga mun naan be nin be kpɔfuɛ’m b’a kun.—Jɔl. 5:15.
5. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin e di junman kekle kpa-ɔ?
5 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Zoova buli junman kekle nga Isakaa akpasua’n nunfuɛ’m be dili’n i like dan. I wafa kunngba’n, Zoova bu i junman mɔ e mian e ɲin e di’n i like dan. (Aku. 2:24) E niaan wie’m be di junman kekle naan b’a kwla nian asɔnun’n i lika. (1 Tim. 3:1) Aniaan sɔ’m be kunman alɛ kpakpa. Sanngɛ be di junman kekle kpa naan b’a kwla sasa aniaan mun ninnge nga be kwla yo maan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn saci’n be lika. (1 Kor. 5:1, 5; Zid. 17-23) Asa ekun’n, be mian be ɲin be siesie be wun kpa naan be nzra nun ijɔlɛ nun’n, b’a kwla wla aniaan’m be fanngan.—1 Tim. 5:17.
DAN
6. ?Junman benin yɛ Dan akpasua’n nunfuɛ’m be dili-ɔ? (Bo Bolɛ 49:17, 18) (An nian kuku’n nun wie.)
6 An kanngan Bo Bolɛ 49:17, 18 nun. Zakɔbu seli kɛ Dan ti kɛ wuo kun m’ɔ ka nnɛn kpanngɔ nga be fa kun alɛ mɔ i dan tra wuo’n i lele’n sa. Dan akpasua’n nunfuɛ’m be kleli Izraɛlifuɛ’m be kpɔfuɛ’m be yalɛ tɛtɛ kpa. Kɛ Izraɛlifuɛ’m bé nánti kɔ́ mɛn nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán be’n nun’n, Dan akpasua’n nunfuɛ’m be kali akpasua’m be kwlaa ‘be sin lɔ be sasali be.’ (Kal. 10:25) Izraɛlifuɛ onga’m b’a wunman like nga Dan akpasua’n nunfuɛ’m be yoli i be sin lɔ’n. Sanngɛ akpasua sɔ’n i nunfuɛ’m be dili junman cinnjin kpa.
7. ?Kɛ e di junman e man Zoova’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?
7 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Ɔ ju wie’n ɔ kwla yo e kɛ junman nga e di’n, e wiengu’m be wunmɛn i sa. Atrɛkpa’n kɛ bé yó Ɲanmiɛn Sielɛ Sua’n nun yɛinyɛin’n, annzɛ be síesíe i lika wie’m be ye’n, annzɛ bé yó aɲia dan kun’n, annzɛ bé dí junman uflɛ wie mun’n, a ukali aniaan mun kpa. Sɛ a yoli sɔ’n, é yó ɔ mo. Nán ɔ wla fi su le kɛ Zoova sie junman nga a di mɛn i’n i nzɔliɛ naan ɔ bu i like dan. I li kɛ klolɛ dan mɔ a klo i’n ti yɛ a di junman wie mun mɛn i’n, mɔ a kunndɛman dunman’n, i sɔ liɛ’n ɔ yo i fɛ dan.—Mat. 6:1-4.
GADI
8. ?Ngue ti yɛ Izraɛlifuɛ’m be kpɔfuɛ’m be kwla fa alɛ wlɛ i Gadi akpasua’n nunfuɛ’m be sin blɛ kwlaa nun-ɔn? (Bo Bolɛ 49:19) (An nian kuku’n nun wie.)
8 An kanngan Bo Bolɛ 49:19 nun. Zakɔbu seli kɛ awiefuɛ’m bé wá tɔ́ Gadi su. Kɛ afuɛ ya nɲɔn tra su sinnin’n, Gadi akpasua’n nunfuɛ’m be wa trannin Zurdɛn nzue’n i wia afiliɛ lɔ lika’n nun, Izraɛli nvle’n i kpɔfuɛ’m be wun koko lɛ. I sɔ’n ti’n, be kpɔfuɛ’m be kwla fa alɛ wla be sin blɛ kwlaa nun. Sanngɛ Gadi akpasua’n nunfuɛ’m be kplinnin su kɛ bé trán lɛ, afin be nnɛn’m be kwla ɲan didiwlɛ kpa lɛ. (Kal. 32:1, 5) I sɔ’n kle kɛ Gadi akpasua’n nunfuɛ’m be ti yakpafuɛ. Sanngɛ ng’ɔ ti cinnjin’n yɛle kɛ be fali be wla guɛli i Zoova su. Be lafili su kɛ ɔ́ úka be naan be nin be kpɔfuɛ’m b’a kun, naan b’a sasa lika ng’ɔ mannin be’n. I kpa bɔbɔ’n, be sunmannin be alɛ kunfuɛ mun naan be ko uka akpasua onga mun naan be fa mɛn’n i bue ng’ɔ o Zurdɛn’n i wia atɔliɛ lɔ lika’n nun’n. Be yoli sɔ cɛli kpa. (Kal. 32:16-19) Be lafili su kɛ sɛ yasua’m be nunman lɛ’n, Zoova sásá be yi mun nin be mma mun. Zoova yrali be su, afin be kleli kɛ be ti yakpafuɛ naan be niaan onga’m be ndɛ lo be dan.—Zoz. 22:1-4.
9. ?Sɛ e fa e wla e gua Zoova su kpa’n, ngue yɛ é mían e ɲin é yó-ɔ?
9 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Sɛ sa kekle o e su naan e kunndɛ kɛ é sú Zoova titi’n, ɔ fata kɛ e fa e wla e guɛ i su. (Jue. 37:3) Andɛ’n aniaan kpanngban be mian be ɲin be suan Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be kplanlɛ junman’n i bo. Wie’m be kɔ lika nga be le jasin bofuɛ’m be awuliɛ lɔ kpa’n nun. Wie’m be di junman uflɛ wie mun ekun anuannzɛ’n nun. I sɔ yolɛ’n ɔ timan pɔpɔ manman be. Sanngɛ be yo sɔ afin be lafi su kɛ Zoova nían be lika titi.—Jue. 23:1.
AZƐƐ
10. ?Ngue yɛ Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m b’a yoman-ɔn? (Bo Bolɛ 49:20) (An nian kuku’n nun wie.)
10 An kanngan Bo Bolɛ 49:20 nun. Zakɔbu seli kɛ Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m bé ɲán be wun, yɛ i sɔ’n kpɛnnin su. Izraɛli lɔ’n asiɛ nga be yo like ye kpa’n, i wie yɛ Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m be ɲɛnnin i-ɔ. (Mml. 33:24) Asa’n be lika’n o Mediterane jenvie’n i nuan. Yɛ Sidɔn mmeli jranwlɛ m’ɔ ti aata diwlɛ dan kun’n, ɔ o be lika’n nun. Sanngɛ Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m b’a kwlá fuanman Kanaanfuɛ nga be o be lika’n nun’n. (Jɔl. 1:31, 32) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m be kpɔnzɔli Zoova i sulɛ’n nun. Atrɛkpa’n be aɲanbeun ninnge mun nin Kanaanfuɛ’m be ayeliɛ tɛ’n yɛ ɔ sacili be-ɔ. Kɛ Jɔlɛ difuɛ Baraki seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be nin Kanaanfuɛ’m be ko kun’n, Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ’m b’a ɔman wie. Ɔ maan abonuan sa nga Zoova yoli naan w’a de Izraɛlifuɛ mun “Megido nzue’m be wun lɛ’n,” b’a wunman nun. (Jɔl. 5:19-21) Kɛ Baraki nin Debora bé tó kwlalɛ nga be kwlali Kanaanfuɛ mun i ti jue’n, atrɛkpa’n ɲannzuɛn kunnin Azɛɛ akpasua’n nunfuɛ mun. Afin be jue sɔ’n nun’n be seli kɛ: “Azɛɛ trannin jenvie’n i nuan. Nán kɛ like wie yɛ ɔ su yo-ɔ.”—Jɔl. 5:17.
11. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e bu aɲanbeun ninnge’m be wun akunndan kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa-ɔ?
11 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Kɛ ɔ ko yo naan y’a tu e klun y’a su Zoova’n, nán e bu aɲanbeun ninnge mun kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be liɛ’n sa. (Ɲan. 18:11) Ɔ fata kɛ e bu sika’n i wun akunndan kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa. (Aku. 7:12; Ebr. 13:5) Ɔ fataman kɛ e fa ninnge nga e mianman be wun sakpa’n be kunndɛlɛ’n e cici e ti, naan e ɲin kpa Ɲanmiɛn i sulɛ’n su. Sanngɛ maan Zoova i sulɛ’n yo e cinnjin tra like kwlaa. Afin e si kɛ like nga é wá ɲɛ́n i e ɲrun lɔ’n timan kaan.—Jue. 4:8.
NƐFTALI
12. ?Atrɛkpa’n wafa sɛ yɛ ndɛ nga Zakɔbu kan kleli Nɛftali’n ɔ kpɛnnin su-ɔ? (Bo Bolɛ 49:21) (An nian kuku’n nun wie.)
12 An kanngan Bo Bolɛ 49:21 nun. Zakɔbu seli kɛ Nɛftali wá kán “ndɛ fɛfɛ mun.” Atrɛkpa’n jasin fɛ mɔ Zezi wá bó’n, i ndɛ yɛ ɔ kannin-ɔn. Zezi trannin Kapɛɛnaɔmun m’ɔ o Nɛftali akpasua’n su lɔ’n cɛli kpa. I sɔ’n ti’n be seli kɛ Kapɛɛnaɔmun ti “i klɔ.” (Mat. 4:13; 9:1; Zan 7:46) Kɛ Ezai kán Zezi i ndɛ’n, ɔ seli kɛ Zabilɔn akpasua’n, ɔ nin Nɛftali akpasua’n bé wá wún kɛ ‘lika’n w’a kpaja dan kpa.’ (Eza. 9:1, 2) Wafa nga Zezi kleli sran’m be like’n, ɔ kle kɛ i yɛ ɔ ti “kannin kpa sɔ m’ɔ kpaja sran’m be kwlakwla be su’n” niɔn.—Zan 1:9.
13. ?É yó sɛ naan ndɛ nga e kan’n w’a yo Zoova liɛ’n su?
13 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Ndɛ nga e kan’n ɔ nin wafa nga e kan ndɛ’n, ɔ ti Zoova i cinnjin. ?É yó sɛ naan y’a kan “ndɛ fɛfɛ” mɔ be ti Zoova liɛ su-ɔ? I kun yɛle kɛ maan e di nanwlɛ. (Jue. 15:1, 2) Asa’n maan ndɛ nga e kan’n, ɔ wla e wiengu’m be fanngan. I wie yɛle kɛ sɛ be yo like wie m’ɔ ti kpa’n maan e yo be mo. Nán e kan be wun ndɛ e sin. Yɛ nán e yo sran m’ɔ ijɔ i konviabo-ɔ. (Efɛ. 4:29) Asa ekun’n, wafa nga e nin sran mun e kwla koko yalɛ naan y’a bo jasin fɛ’n y’a kle be’n, e kwla mian e ɲin naan e sa w’a tɔ nun kpa.
ZOZƐFU
14. ?Wafa sɛ yɛ Zozɛfu i su ndɛ nga Zakɔbu kannin’n, ɔ kpɛnnin su-ɔ? (Bo Bolɛ 49:22, 26) (An nian kuku’n nun wie.)
14 An kanngan Bo Bolɛ 49:22, 26 nun. Zakɔbu kloli Zozɛfu mɔ ‘be fɛli i niaan’m be nun’ kɛ ɔ di junman wie mun’n i sa dan. Ɔ seli kɛ Zozɛfu ti waka m’ɔ su mma’n i sama’n. Zakɔbu bɔbɔ yɛ ɔ ti waka’n niɔn, yɛ Zozɛfu ti waka’n i sama kun. Zozɛfu yɛ ɔ ti Zakɔbu nin i yi Rasɛli m’ɔ klo i kpa’n, be wa yasua klikli’n niɔn. Aja like ng’ɔ fata kɛ Ribɛnin m’ɔ ti Zakɔbu nin Lea be wa yasua klikli’n ɔ ɲɛn i’n, Zakɔbu seli kɛ Zozɛfu yɛ ɔ́ ɲɛ́n i-ɔ. (Bob. 48:5, 6; 1 Ɲol. 5:1, 2) Wafa nga ndɛ sɔ’n kpɛnnin su’n, yɛle kɛ Zozɛfu i wa Efraimun nin Manase be yoli akpasua klonglo nɲɔn Izraɛli nvle’n nun, kpɛkun be tinuntinun be ɲannin be asiɛ liɛ.—Bob. 49:25; Zoz. 14:4.
15. ?Kɛ be yoli Zozɛfu i tɛ’n ngue yɛ ɔ yoli-ɔ?
15 Zakɔbu seli ekun kɛ ta tofuɛ’m be “toli [Zozɛfu] wun ta. Yɛ be fali be ɲin cili i.” (Bob. 49:23) I niaan mɔ be fali be ɲin cili i mɔ be dunman nun ti’n ɔ wunnin ɲrɛnnɛn lele’n, be ndɛ yɛ ɔ kannin-ɔn. Sanngɛ w’a fɛmɛn i niaan’m be wun ndɛ w’a siemɛn i klun, yɛ w’a fɛmɛn i ya’n w’a guɛmɛn i Zoova su. Kɛ nga Zakɔbu fa kannin’n sa’n, Zozɛfu “i ta liɛ’n kɛli i osu’n nun. Wunmiɛn trɛnnin i sa nun titi, yɛ i sa’n blili kpa.” (Bob. 49:24) Kɛ Zozɛfu wún i ɲrun’n, ɔ fɛli i wla guɛli i Zoova su. Ɔ yacili i niaan’m be wun sa cɛli be, yɛ ɔ yoli be ye. (Bob. 47:11, 12) Kɛ mɔ Zozɛfu jrannin sa fanunfanun nga be tɔli i su’n be ɲrun kekle’n ti’n, i nzuɛn’n wa yoli kpa trali laa’n. (Jue. 105:17-19) I sɔ’n ti’n Zoova fɛ i dili junman cinnjin wie mun.
16. ?Kɛ sa’m be tɔ e su’n, wafa sɛ yɛ e kwla nian Zozɛfu i ajalɛ’n su-ɔ?
16 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Kɛ sa’m be tɔ e su’n, nán maan e yaci Zoova nin e niaan Klisifuɛ’m be klolɛ. Nán maan e wla fi su kɛ Zoova kwla sin sa nga be tɔ e su’n be lika kle e like. (Ebr. 12:7, jnd.) Ɔ kwla kle e aunnvɔɛ silɛ, nin sa yaci cɛlɛ, ɔ nin nzuɛn kpa wie mun ekun. (Ebr. 12:11) Sɛ e tra e awlɛn kɛ nga Zozɛfu fa yoli’n sa’n, Zoova yrá e su wie.
BƐNZAMƐN
17. ?Wafa sɛ yɛ Bɛnzamɛn i su ndɛ nga Zakɔbu kannin’n ɔ kpɛnnin su-ɔ? (Bo Bolɛ 49:27) (An nian kuku’n nun wie.)
17 An kanngan Bo Bolɛ 49:27 nun. Zakɔbu seli kɛ Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’m bé sí alɛ kun kpa kɛ blo alua mɔ be titi be nnɛn’m be nun’n sa. (Jɔl. 20:15, 16; 1 Ɲol. 12:2) Izraɛli famiɛn diwlɛ’n i “nglɛmun” nun’n yɛle kɛ i bo bolɛ nun’n, Saili m’ɔ ti Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’n yɛ ɔ yoli famiɛn klikli’n niɔn. Saili kleli Filistifuɛ’m be yalɛ tɛtɛ kpa alɛ kunlɛ’n nun. (1 Sam. 9:15-17, 21) Izraɛli famiɛn diwlɛ’n i “nnɔsua” nun’n Ɛstɛɛ nin Maadose mɔ be ti Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’n, be deli Izraɛlifuɛ mun. Ɔ maan b’a nunnunman be Pɛɛsifuɛ’m be famiɛn diwlɛ’n nun.—Ɛst. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’m be ajalɛ’n su-ɔ?
18 ?Afɔtuɛ benin yɛ ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Kɛ Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’m be wunnin kɛ be nun kun w’a kaci famiɛn’n, ɔ yoli be fɛ kpa. Sanngɛ kɛ Zoova fali famiɛn dilɛ’n mannin Davidi m’ɔ fin Zida akpasua’n nun’n, Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’m be suɛnnin i bo. (2 Sam. 3:17-19) Kɛ afuɛ kpanngban sinnin mɔ Izraɛli akpasua wie’m be nin Zida akpasua’n be buli’n, Bɛnzamɛn akpasua’n nunfuɛ’m b’a yoman sɔ wie. Be suannin Zida akpasua’n nunfuɛ mun nin sran nga Zoova sieli i famiɛn’n be bo titi. (1 Fam. 11:31, 32; 12:19, 21) E kusu maan e suan be nga Zoova maan be dun e ɲrun mmua andɛ’n be bo titi.—1 Tes. 5:12.
19. ?Zakɔbu i ndɛ ng’ɔ kannin’n i su ye benin yɛ e kwla ɲɛn i-ɔ?
19 I nun mɔ Zakɔbu la wie bɛ su’n, ndɛ nga Ɲanmiɛn maan ɔ kannin’n, e kwla ɲan su ye dan. Wafa nga i ndɛ’n kpɛnnin su’n ti’n, e lafi su kpa kɛ ndɛ kwlaa nga Zoova kannin’n ɔ́ kpɛ́n su. Asa’n kɛ e bu wafa nga Zoova yrali Zakɔbu i mma’m be su’n i akunndan’n, e wun like ng’ɔ fata kɛ e yo naan Zoova i klun w’a jɔ e wun’n i wlɛ.
JUE 128 E tra e awlɛn lele e guɛ i bo
a Kɛ Zakɔbu yrɛ́ i mma klikli nnan’m be su’n, ɔ boli i bo kpɛnngbɛn’n su lele fa juli kasiɛn’n su. Sanngɛ ba mɔcuɛ onga’m be liɛ’n su’n, w’a yoman sɔ.