Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n

Zɔb fluwa’n i nun ndɛ cinnjin mun

ZƆBU ti awlobo kpɛnngbɛn. Ɔ trannin Izi mɛn’n nun lɔ. Mɛn sɔ’n yɛ andɛ ɔ suan Arabi’n niɔn. I blɛ su’n, nn Izraɛlifuɛ kpanngban be o Ezipti lɔ. Zɔbu timan Izraɛlifuɛ, sanngɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Zoova i sufuɛ. Biblu’n kɛn i ndɛ se kɛ: ‘Asiɛ’n su lɔ sran fi nin i sɛman. Ɔ ti sran mɔ be kwlá sacimɛn i wun bɔ kaan sa. Ɔ yo sa i nuan su. I ɲin yi Ɲanmiɛn. Ɔ kloman kɛ ɔ yo sa tɛ.’ (Zɔb 1:8) Atrɛkpa’n, blɛ nga be kɛn i ndɛ’n, yɛle ng’ɔ fɛ i Zakɔbu i wa Zozɛfu i blɛ su lele m’ɔ́ fá jú Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Moizi blɛ su’n. Sran nɲɔn sɔ’m be suli Zoova kpa.

Atrɛkpa Moizi yɛ ɔ klɛli Zɔb fluwa’n niɔn. Kɔlɛ’n, kɛ ɔ ko dili afuɛ 40 Madian mɛn’n nun lɔ’n, ɔ tili Zɔbu su ndɛ. Afin Madian mantan Izi mɛn’n. Asa ekun kɛ Izraɛlifuɛ’m bé mántan afuɛ 40 nga be dili i aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ’n i awieliɛ’n, mɔ be o Izi mɛn’n i wun lɛ’n, atrɛkpa Moizi tili Zɔbu i blɛ kasiɛn ng’ɔ dili’n i su ndɛ.a Wafa nga be klɛli Zɔbu i wun ndɛ’n, ɔ yo ɲɛnmɛn dan. Sanngɛ Zɔb fluwa’n nun ndɛ’n ti cinnjin kpa wie kusu. Ɔ kle e like nga ti yɛ sran’m be wun ɲrɛnnɛn’n, nin like nga ti yɛ kɛ Zoova wun sa tɛ mun’n, ɔ kanman ndɛ’n. ?Sran’m be kwla jran kekle Ɲanmiɛn i klun sa yolɛ’n nun? Zɔb fluwa’n tɛ kosan sɔ’n su wie. Ɲanmiɛn i ndɛ ng’ɔ fa mannin sran mun mɔ be klɛli’n, Zɔb fluwa’n o nun wie. I nun ndɛ’n kaciman, ɔ maan, i bɔbɔ e blɛ nga su’n, ɔ yo maan sran’m be kaci.—Ebre Mun 4:12.

‘CƐN NGA BE WULI MIN NUN’N, NÁN BE KƐ I WLA CƐN’M BE NUN KUN’

(Zɔb 1:1–3:26)

Le kun Satan seli Ɲanmiɛn kɛ Zɔbu i ɲin yimɛn i ngbɛn. I ti Zoova mannin Satan i atin kɛ ɔ kle Zɔbu i ɲrɛnnɛn. Sanngɛ Zɔbu w’a ‘kpɛman Ɲanmiɛn i nzowa’ le.—Zɔb 2:9.

Zɔbu i janvuɛ nsan ‘be wa kokoli i.’ (Zɔb 2:11) Be trɛnnin i wun lɛ. Be nun kun sa w’a ukemɛn i nuan lele naan Zɔbu w’a se kɛ: “Cɛn nga be wuli min nun’n, ɔ ka min ngunmin ɔn, nán be kɛ i be wla cɛn’m be nun kun!” (Zɔb 3:3) Ɔ kɛ i ngunmin ti’n, nn ɔ ‘yoli kɛ ba mɔ w’a wunman wia’n i wun’n’ annzɛ ba m’ɔ wuli i nin klun’n sa.—Zɔb 3:11, 16.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

1:4—?Zɔbu i mma’m be dili be awuliɛ cɛn? Cɛcɛ. Ebre aniɛn’n nun’n, ndɛ mma nɲɔn yɛ be fa kan “cɛn” nin “awuliɛ cɛn” be ndɛ ɔ. Ndɛ mma nɲɔn sɔ’m be bo’n timan kun. (Bo Bolɛ 40:20) “Cɛn” nga be kɛn i ndɛ Zɔb 1:4 nun’n, yɛle blɛ ng’ɔ fɛ i kɛ wia’n fi’n lele m’ɔ́ fá tɔ́’n. Atrɛkpa’n, afuɛ kwlaa nun’n, Zɔbu i mma nso’m be fa cɛn nso be yia be di cɛn. “Be kle cɛn” yɛ be kɔ be nun kun awlo be ko di cɛn. Be yo i sɔ sin yia nun.

1:6; 2:1—?Wan mun yɛ be mannin be atin kɛ be ɔ Zoova i ɲrun’n niɔn? Be yɛle Zoova i Wa kunngba mɔ be flɛ i Ndɛ’n, nin anzi nga be ɲin yi Zoova’n, nin ‘Ɲanmiɛn i anzi’ ɲin keklefuɛ mun, ɔ nin mmusu’m be si Satan. (Zan 1:1, 18) Kɛ Ɲanmiɛn tɛkɛli i Sielɛ Blɛ’n afuɛ 1914 nun’n, w’a cɛman yɛ be fuannin Satan nin i mmusu mun ɲanmiɛn su lɔ ɔ. (Sa Nglo Yilɛ 12:1-12) Zoova kplinnin su kɛ anzi’m be kwlaa be tran lɛ naan be ti ndɛ nga Satan kannin’n.

1:7; 2:2—?Zoova nin Satan be ijɔli? Wafa nga Zoova kan ndɛ kle anzi mun’n, Biblu’n yiyiman nun. Sanngɛ aolia nun’n, Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Mise wunnin kɛ anzi kun nin Zoova be su ijɔ. (1 Famiɛn Mun 22:14, 19-23) I sɔ’n kle kɛ atrɛkpa’n, kɛ Zoova nin Satan bé kán ndɛ’n, ɔ nin i be ijɔli.

1:21—?Wafa sɛ yɛ Zɔbu kwla sɛ i sin i “nin klun” lɔ ekun ɔn? Zoova ‘fali fa naan w’a fa yi sran.’ I sɔ’n ti Zɔbu i “nin” ng’ɔ kɛn i ndɛ’n, yɛle asiɛ’n.—Bo Bolɛ 2:7.

2:9—?Ɔ juli sɛ yɛ maan Zɔbu i yi’n kwla seli i kɛ ɔ kpɛ Ɲanmiɛn i nzowa naan ɔ wu ɔ? Zɔbu i yi’n i ninnge’m be wieli i sa nun kɛ i wun liɛ’n sa. I wun mɔ laa ɔ ti juejue kpa’n, kɛ é sé yɛ’n, tukpaciɛ tɛ kpa kun yɛ ɔ su kle i ɲrɛnnɛn yɛ. Asa ekun’n i mma’m be kwlaa b’a wu. I sɔ’n kwlaa sɛnngɛnnin i angunndan’n. Ɔ maan i ɲin kpali ninnge’m be nun cinnjin’n su. Like sɔ’n yɛle be nin Ɲanmiɛn be afiɛn sɛlɛ’n.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

1:8-11; 2:3-5. Zɔbu i ayeliɛ’n kle kɛ, sɛ e kunndɛ kɛ é ɲin yí Zoova titi’n, ɔ fata kɛ e ayeliɛ’n nin e ijɔlɛ’n yo kpa. Sanngɛ ɔ ti cinnjin ekun kɛ angunndan nga e buli mɔ i ti yɛ e su Zoova’n, ɔ yo kpa wie.

1:21, 22. Sɛ blɛ kpa nin blɛ tɛ nun’n, e ɲin yi Zoova’n, é klé kɛ Satan ti gblɛfuɛ.—Nyanndra Mun 27:11.

2:9, 10. Sɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be yolɛ’n nun’n, e awlobo’n nunfuɛ’m be buman like nga e yo’n i like fi’n, annzɛ sɛ be tanndan e ɲrun’n, maan e jran kekle yɛ e lafi Ɲanmiɛn su kɛ Zɔbu liɛ’n sa.

2:13. Zɔbu i janvuɛ’m be siman Ɲanmiɛn Wawɛ ninnge mun. Ɔ maan Ɲanmiɛn nin i kasiɛ ng’ɔ boli’n be’n, b’a kwlá kanman be wun ndɛ kpa.

‘N SU YACIMAN KƐ: “M’AN YOMAN SA’N” I SELƐ LE NAAN M’AN FA WU’

(Zɔb 4:1–31:40)

Zɔbu i janvuɛ nsan’m be ndɛ nga be kannin’n, i kpɛ nin i kpo’n yɛle kɛ atrɛkpa’n, Zɔbu yoli sa tɛ kpa kun ti yɛ Ɲanmiɛn su kle i ɲrɛnnɛn ɔn. Elifazi yɛ ɔ dun mmua ijɔli ɔ. I sin’n, Bildadi i ndɛ liɛ ng’ɔ wa kannin’n, ɔ yoli ya trali Elifazi liɛ’n. Zɔfali kusu liɛ ng’ɔ́ wá kán’n, i tɛ liɛ’n, be kanman.

Zɔbu w’a kplinman su kɛ i osu nianfuɛ’m be kɛn i wun ndɛ tɛtɛ. Kɛ mɔ Zɔbu wunman like nga ti yɛ Ɲanmiɛn yaci i lɛ m’ɔ wun ɲrɛnnɛn’n ti’n, i liɛ ng’ɔ kan’n, yɛle kɛ w’a yoman like fi. Sanngɛ ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Zɔbu klo Ɲanmiɛn sa. Ɔ seli kɛ ‘N su yaciman kɛ: “M’an yoman sa’n” i selɛ le naan m’an fa wu.’—Zɔb 27:5.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

7:1; 14:14—?Kɛ be se kɛ “sonja’m be nguan’n,” annzɛ ‘junman difuɛ m’ɔ minndɛ lele’n,’ i bo’n yɛle mennin? Ɲrɛnnɛn ng’ɔ o Zɔbu su’n ti dan. I sɔ’n ti, i ɲrun’n, nguan’n w’a yo kekle kɛ sonja’m be nguan’n sa. (Zɔb 10:17) Kɛ mɔ blɛ nga sran kun di i “Sheol” nun’n, yɛle kɛ, kɛ ɔ fɛ i wie cɛn lele m’ɔ́ fá jú i cɛnlɛ blɛ’n nun’n, ɔ kwlá kacimɛn i’n ti’n, ɔ ti kɛ junman difuɛ m’ɔ minndɛ lele’n sa.

7:9, 10; 10:21; 16:22—?Ndɛ nga’m be kle kɛ Zɔbu lafiman sran cɛnlɛ ndɛ’n su? Ndɛ mma sɔ’m be kan blɛ nga Zɔbu wá wú’n i ndɛ. ?Zɔbu i ndɛ sɔ’m be bo’n yɛle mennin? Be bo tulɛ’n kun yɛle kɛ, kɛ Zɔbu wá wú’n, i blɛ sufuɛ’m be nun wie fi su wunmɛn i kun. Be liɛ’n, bé bú i kɛ ɔ su sɛmɛn i sin baman kun. Be su bomɛn i su be diman jɔlɛ kun lele saan Ɲanmiɛn bɔbɔ blɛ liɛ’n w’a ju. Atrɛkpa kusu’n, Zɔbu su se kɛ, sɛ nán Ɲanmiɛn ti’n, sran fi kwlá finman ndia’n nun fiteman. Ndɛ ng’ɔ o Zɔb 14:13-15 nun kle weiin kɛ Zɔbu lafi su kɛ cɛn wie lele’n, Ɲanmiɛn cɛ́n sran mun.

10:10—?Wafa sɛ yɛ Zoova yoli Zɔbu kɛ ‘nɔnnɔn mɔ be fa guɛ i kpongbo’n i bo lɔ m’ɔ kaci flomazi’n’ sa ɔ? Wafa nga Ɲanmiɛn fa siesieli Zɔbu i nin klun lɔ’n, i ndɛ yɛ be kɛn i wa ɔ.

19:20—?Kɛ Zɔbu se kɛ: ‘Ɲrɛnnɛn’n ti n sa nun ninnge kwlaa w’a wie’n [“N je’n su kplo’n ngunmin yɛ w’a ka ɔ,” NW]’ i bo’n yɛle mennin? Kɛ e nian e je’n, e wunman kɛ kplo o su. I sɔ’n ti’n, kɛ Zɔbu se kɛ i je’n su kplo’n ngunmin yɛ w’a ka’n, i bo’n yɛle kɛ i sa nun ninnge’n kwlaa w’a wie.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

4:7, 8; 8:5, 6; 11:13-15. Sɛ sran kun su wun ɲrɛnnɛn’n, nán maan e kpli e se kɛ like ng’ɔ luali’n i su mma yɛ ɔ su ti ɔ. Annzɛ nán e se kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔmɛn i wun ti ɔ.

4:18, 19; 22:2, 3. Maan e afɔtuɛ’m be taka Ɲanmiɛn Ndɛ’n su. Nán maan be fin e bɔbɔ.—2 Timote 3:16.

10:1. Klunngbɔ m’ɔ o Zɔbu i klun’n ti’n, w’a buman kɛ ɲrɛnnɛn ng’ɔ o i su’n kwla fin lika uflɛ. Kɛ mɔ e liɛ e si like nga ti yɛ ɲrɛnnɛn’n o e su’n ti’n, nán maan ɲrɛnnɛn sa’m be wla e klunngbɔ.

14:7, 13-15; 19:25; 33:24. Kɛ Satan klé e ɲrɛnnɛn’n, sran cɛnlɛ ndɛ mɔ e lafi su’n ti’n, e kwla jran kekle.

16:5; 19:2. Ɔ fata kɛ e ndɛ’m be wla sran’m be fanngan. Nán maan be kun be ya.—Nyanndra Mun 18:21.

22:5-7. Sɛ e jran suɛn tɔnlɛ ndɛ’m be su e tu sran fɔ’n, nn y’a yoman like fi. I sɔ yolɛ’n saci like.

27:2; 30:20, 21. Nán be nga fɔ nunman be nun’n, be yɛ be ɲin kwla yi Ɲanmiɛn ɔn. Zɔbu tɔnnin Ɲanmiɛn i suɛn ngbɛn.

27:5. Saan Zɔbu bɔbɔ kunngba cɛ yɛ ɔ kwla se kɛ ɔ su yoman sa tɛ ɔ. Afin klolɛ nga sran kun fa klo Ɲanmiɛn’n, yɛ maan ɔ kwla se kɛ ɔ su yoman sa tɛ ɔ. I sɔ’n ti’n, maan e klo Zoova titi.

28:1-28. Sran’m be si lika nga asiɛ’n nun ninnge kpakpa’m be o’n. Kɛ bé kúnndɛ ninnge sɔ mun’n, be fa be ngwlɛlɛ’n kpɛ lika sɔ’m be su atin. Anunman nga be wun mmua’n ɔ nin nga be di nnɛn’n, be nin a wunman lika sɔ’m be su atin’n le. Sanngɛ ngwlɛlɛ’n fin be ɲin m’ɔ yi Zoova’n.

29:12-15. Maan e tu e klun e yo be nga be o asamian nun’n be ye.

31:1, 9-28. Zɔbu man e ajalɛ klanman kun. Yɛle kɛ w’a traman ndalie, w’a kunndɛman bla i yi bo, w’a kleman sran’m be ɲrɛnnɛn, i ɲin w’a bloman aɲanbeun ninnge’m be wun yɛ w’a sɔman amuɛn.

“Ń TRÁN NDUTRE NIN NZUƐN’N NUN, Ń KÁN MIN WUN ASE”

(Zɔb 32:1–42:17)

Elii m’ɔ te yo gbaflɛn’n ɔ tieli ndɛ nga Zɔbu nin i janvuɛ’m be kannin’n, i kwlaa. Siɛn’n, i yɛ ɔ su ijɔ ɔ. Ɔ tuli Zɔbu nin i ɲrɛnnɛn klefuɛ nsan’m be fɔ.

Kɛ Elii wieli ijɔ cɛ’n, Zoova tɛli Zɔbu su aunngban dan kun i afiɛn. W’a kanman like nga ti yɛ Zɔbu wun ɲrɛnnɛn’n. Sanngɛ ɔ usali Zɔbu i kosan sunman. Kosan sɔ’m be kleli Zɔbu kɛ Ɲanmiɛn mɔ like fi nunmɛn i sin’n, i kwlalɛ’n leman wunsu, yɛ i ngwlɛlɛ’n ti dan. Zɔbu wunnin kɛ ndɛ ng’ɔ kannin be’n be trɛ i kpɛn. Ɔ maan ɔ seli kɛ: ‘Nga n kannin’n, m’an seman sɔ kun. Ń trán ndutre nin nzuɛn’n nun, ń kán min wun ase.’ (Zɔb 42:6) Kɛ Zɔbu i ɲrɛnnɛn’n wieli’n, i ɲin m’ɔ yili Ɲanmiɛn’n ti’n, Ɲanmiɛn yrɛli i su.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:

32:1-3—?Blɛ mennin nun yɛ Elii bɛli i liɛ ɔ? Elii tili ndɛ nga Zɔbu nin i janvuɛ’m be kannin’n i kwlaa. Atrɛkpa’n, kwlaa naan Zɔbu w’a bo i ijɔlɛ klikli’n bo’n, nn Elii timan be wun mmua.—Zɔb 3:1, 2.

34:7—?Wafa sɛ yɛ Zɔbu ti kɛ sran m’ɔ́ ‘dí jɔlɛ tɛ sa ɔ, ɔ waan nzue yɛ ɔ su nɔn’n’ sa ɔ? Zɔbu i ɲrɛnnɛn wunlɛ nun’n, i ndɛ ng’ɔ kannin be’n be kle kɛ w’a wunmɛn i wlɛ kɛ ndɛ tɛtɛ nga i janvuɛ nsan’m be kannin’n, Ɲanmiɛn yɛ be kan mɛnnin i ɔ. (Zɔb 42:7) Ɔ maan ɔ dili jɔlɛ tɛ kɛ nzue yɛ ɔ su nɔn sa.

Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:

32:8, 9. Nán kpɛnngbɛn yolɛ’n yɛ ɔ nin ngwlɛlɛ’n ba ɔ. Ngwlɛlɛ silɛ’n fin Ɲanmiɛn Ndɛ’n i wlɛ wunlɛ ɔ nin i wawɛ m’ɔ kle e atin ng’ɔ fata kɛ e fa’n.

34:36. Sɛ sa sunman nun’n, sran kun ‘wun ɲrɛnnɛn ju i juwlɛ’n,’ naan ɔ jran kekle’n, yɛ be kwla se kɛ ɔ ti aɲinyiɛfuɛ ɔ.

35:2. Elii sieli i su tieli ndɛ. Ɔ maan ɔ wunnin ndɛ’n i wlɛ naan w’a ijɔ. (Zɔb 10:7; 16:7; 34:5) Kwlaa naan Klistfuɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a man sran kun i afɔtuɛ’n, ɔ nin i fata kɛ be tie ndɛ ng’ɔ kan’n, naan be wun ndɛ’n i wlɛ kpa.—Nyanndra Mun 18:13.

37:14; 38:1–39:30. Sɛ ninnge nga Zoova yoli be’n, mɔ be yi i kwlalɛ’n nin i ngwlɛlɛ’n i nglo’n, e bu be angunndan’n, é yó wun ase kanfuɛ. Kpɔkun é wún i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ sran kwlaa si kɛ Zoova yɛ ɔ nin i fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. I sɔ’n ti cinnjin tra ninnge nga be ndɛ lo e’n kwlaa.—Matie 6:9, 10.

40:1-4. Sɛ ɔ kpɛn e klun kɛ e ijɔ Ɲanmiɛn mɔ like fi nunmɛn i sin’n i wun’n, ɔ fata kɛ ‘e muan e nuan.’

40:15–41:26. Nzue’n nun nnɛn sroesroe’n (nzusui’n), ɔ nin Leviatan (alɛngɛ’n) be le wunmiɛn kpa. Sɛ e klo kɛ é jrán kekle Ɲanmiɛn i sulɛ’n nun’n, ɔ fata kɛ e kusu e ɲan wunmiɛn m’ɔ fin nnɛn sɔ’m be Yifuɛ’n.—Filipfuɛ Mun 4:13.

42:1-6. Zɔbu tieli Zoova i ndɛ’n, yɛ wafa nga Zoova yili i wunmiɛn’n i nglo’n, i wla kpɛnnin su wie. I sɔ’n ukɛli i maan ɔ ‘wunnin Ɲanmiɛn.’ Yɛle kɛ ɔ sili i su ndɛ nanwlɛ. (Zɔb 19:26) Ɔ maan ɔ kacili i angunndan bulɛ wafa’n. Sɛ be man e afɔtuɛ m’ɔ fin Biblu’n nun’n, maan e fa su naan e kaci e sa.

Maan e ‘tra e awlɛn’ kɛ Zɔbu liɛ’n sa

Zɔb fluwa’n kle e weiin kɛ ɲrɛnnɛn nga sran’m be wun i’n, ɔ finman Ɲanmiɛn. Satan yɛ ɔ yo maan sran’m be fɛ ɔ. Ɲanmiɛn kplin su kɛ sa tɛ’n tran asiɛ’n su’n. I sɔ’n yo maan e tinuntinun e kle sran nga e kunndɛ kɛ ɔ sie e’n. Asa ekun’n, ɔ yo maan e kle kɛ e ɲin yi Zoova.

Kɛ Zɔbu liɛ’n sa’n, sran kwlaa nga be klo Zoova sa’n, bé sá bé nían. Zɔb fluwa’n nun ndɛ’n kle e kɛ ɲrɛnnɛn sa’m be nun’n, e kwla jran kekle. Ɔ kpɛn e wla kɛ ɲrɛnnɛn nga be o e su’n, be su kaman lɛ titi. Be klɛli i Zak 5:11 nun kɛ: ‘An tili Zɔbu i awlɛn m’ɔ trali’n yɛ an wunnin i agualiɛ nga Zoova maan ɔ guɛli i’n.’ Zɔbu i ɲin yili Zoova. Ɔ maan Zoova mɛnnin i aɲinyiɛ sɔ’n su mmlusuɛ. (Zɔb 42:10-17) Like dan nga Ɲanmiɛn fa sie e ɲrun’n, yɛle anannganman nguan mɛn klanman nun asiɛ’n su wa. Kɛ Zɔbu sa’n, maan e fua kɛ é ɲin yí Ɲanmiɛn tititi.—Ebre Mun 11:6.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

[Foto, bue 32]

?Ngue yɛ ‘Zɔbu i awlɛn m’ɔ trali’n’ kle e ɔ?