Maan titi e klɛn e wun e man
“Sran nga i waan ɔ́ sú n su’n, maan ɔ klɛn i wun man min.”—MAT. 16:24.
?AMÚN TƐ́ SU SƐ?
?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kwla uka e naan sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n, y’a wun i wlɛ ɔ?
?Ngue yɛ Famiɛn Saili i su ndɛ’n kle e ɔ?
?Wafa sɛ yɛ Piɛli i su ndɛ’n kle kɛ e kwla yaci e ngunmin e wun akunndan bulɛ ɔ?
1. ?Be wun klɛnlɛ nun’n, ngue yɛ ɔ kle kɛ sran fi toman Zezi ɔ?
KƐ BE se kɛ be klɛn be wun be man’n, sran fi toman Zezi. Yɛle kɛ i nun m’ɔ o asiɛ’n su wa’n, Ɲanmiɛn i klun sa yolɛ ti’n, w’a bumɛn i wun akunndan. (Zan 5:30) Ɔ suli Ɲanmiɛn klanman lele ɔ fa wuli. Waka’n su yɛ ɔ wuli ɔ.—Fil. 2:8.
2. ?Kɛ be se kɛ be klɛn be wun man’n, i bo yɛle benin? ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e klɛn e wun e man ɔn?
2 E mɔ e ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ fata kɛ e klɛn e wun wie e man. ?Kɛ be se kɛ be klɛn be wun be man’n, i bo yɛle benin? Sran ng’ɔ klɛn i wun man’n, ɔ bumɛn i ngunmin i wun akunndan. Sanngɛ, ɔ klo kɛ ɔ́ yó i wiengu ye. (An kanngan Matie 16:24 nun.) Sɛ e klɛn e wun man’n, e su buman e ngunmin e ninnge liɛ’m be akunndan. Sanngɛ, é bú e wiengu’m be liɛ’n i akunndan wie. (Fil. 2:3, 4) Zezi kleli kɛ sran ng’ɔ bu i ngunmin i wun akunndan’n, ɔ kloman Ɲanmiɛn nin sran. Ɔ maan, ɔ kwlá klɛnmɛn i wun. Afin like nga ti yɛ Klistfuɛ’m be klɛn be wun man’n, i kun yɛle kɛ be klo be wiengu. Ɔ maan sran klolɛ’n ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa’m be nzuɛn. (Zan 13:34, 35) Nanwlɛ, kɛ e si kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be o mɛn wunmuan nun’n, be klɛn be wun be man naan e o be nun wie’n, ɔ yo e fɛ dan.
3. ?Ngue ti yɛ kɛ ɔ yo naan e klɛn e wun e man’n, ɔ timan pɔpɔ ɔ?
3 E klo kɛ é klɛ́n e wun é mán. Sanngɛ ɔ timan pɔpɔ. Afin klɔ sran i nzuɛn’n, yɛle i ngunmin i wun akunndan bulɛ. I sɔ’n fin Adam nin Ɛvu. Ɛvu i ngunmin i wun akunndan bulɛ’n ti’n, ɔ fali Mmusu’m be si Satan i ndɛ’n su. Ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó kɛ Ɲanmiɛn sa. Adam kusu i ngunmin i wun akunndan bulɛ’n ti’n, ɔ kunndɛli kɛ i yi’n i klun jɔ i wun. Ɔ maan be sran nɲɔn’n, be kacili be sin sili Zoova. (Bob. 3:5, 6) Kɛ ɔ fin i lɛ’n, Satan su sran’m be bo kɛ be bu be ngunmin be wun akunndan. Zezi bɔbɔ’n, Satan kunndɛli kɛ ɔ yo sɔ wie. (Mat. 4:1-9) Andɛ’n, Satan w’a ɲan sran kpanngban. Afin sran’m be bu be ngunmin be wun akunndan dan. Kɛ mɔ e o sran sɔ’m be afiɛn’n ti’n, ɔ fata kɛ e nian e wun kpa naan y’a yoman kɛ be sa.—Efɛ. 2:2.
4. (a) ?Ngue ti yɛ e bu e ngunmin e wun akunndan ndɛndɛ ɔ? (b) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su ɔ?
4 Sran’n i ngunmin i wun akunndan bulɛ nzuɛn’n, ɔ ti kɛ annganblalɛ sa. Annganblalɛ’n, ɔ di blalɛ’n i ndɛndɛ kpa. Blalɛ nga b’a kɛnkɛnmɛn i ngo mɔ nzue nin wia’n be bo i’n, yɛ ɔ di annganblalɛ ndɛndɛ kpa ɔ. I sɔ kunngba’n, fɔ m’ɔ o e nun’n ti’n, e bu e ngunmin e wun akunndan ndɛndɛ kpa. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ cɛn kwlaa e nian e wun su kpa. (1 Kor. 9:26, 27) ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ́ úka e naan sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n y’a wun i wlɛ ɔ? ?Ngue yɛ é yó naan y’a kle kɛ e klɛn e wun e man ɔn?
ƝANMIƐN NDƐ’N KWLA UKA E
5. (a) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ti kɛ niannun sa ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (b) ?Kɛ é kánngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e yo ɔ?
5 Kɛ e nian niannun nun’n, e wun wafa nga e ti’n. I sɔ kunngba’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n ti kɛ niannun sa. Sɛ e nian nun’n, é kwlá sí sran wafa nga e ti’n. Yɛle kɛ sɛ e nzuɛn ti kpa annzɛ ɔ ti tɛ’n, é wún i wlɛ. (An kanngan Zak 1:22-25 nun.) Sɛ e le niannun naan e nian nun fla e kɔ’n, e su kwlá siesieman e wun kpa. Sɛ kusu y’a jranman niannun’n i ɲrun trele’n, sran uflɛ annzɛ like uflɛ yɛ é wún i ɔ. I sɔ kunngba’n, kɛ é kánngan Biblu’n nun’n, ɔ fataman kɛ e flafla su. Sɛ é kánngan kusu nun naan ɔ kan nzuɛn tɛ wie ndɛ’n, nán e se kɛ ɔ ti sran uflɛ liɛ. I liɛ’n, sɛ e nzuɛn wie o lɛ naan ɔ ti tɛ’n, é wún i wlɛ. I wie yɛle kɛ sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n, é wún i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ e wlɛ i ase.
6. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e nian Ɲanmiɛn i mmla’n nun “tititi” ɔ?
6 Sran kun kwla kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun cɛn kwlaa, sanngɛ ɔ wunmɛn i wlɛ kɛ ɔ bu i ngunmin i wun akunndan. ?Ngue ti ɔ? Maan e wla kpɛn sran ng’ɔ nian niannun nun mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Zaki kɛnnin i ndɛ’n, i su. Sran sɔ’n, ɔ niannin niannun’n nun kpa. Afin Glɛki nun ndɛ mma nga Zaki fa kannin ndɛ’n mɔ be kacili i Wawle nun kɛ ‘ɔ nian nun’n,’ i bo yɛle kɛ sran’n bo i ɲin ase nian like’n nun kpa. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n, ngue yɛ sran’n yoli m’ɔ timan kpa ɔ? Zaki tɛ su. I waan: “Kɛ ɔ ko nian nun bɔ w’a wɔ’n, kpɛkun i wla a fi i wafa ng’ɔ ti’n.” Yɛle kɛ ɔ wun wafa ng’ɔ ti’n, sanngɛ ɔ yoman like fi naan w’a kaci. Zaki kannin sran kun ekun i ndɛ. Sran sɔ mɔ i liɛ yo ye’n, ɔ nian “Nyanmiɛn mmla’n b’ɔ ti niannun kpa’n, b’ɔ maan sran’m be nyan be ti’n,” i nun. Yɛ ɔ “nian nun tititi.” Yɛle kɛ ɔ fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n su titi. Like kunngba’n yɛ Zezi waan i sɔnnzɔnfuɛ’m be yo ɔ. Ɔ seli be kɛ: “Sɛ an fa min ndɛ nga n kan’n su sakpa, wuun an ti n sɔnnzɔnfuɛ sakpa.”—Zan 8:31.
7. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kwla uka e naan sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n, y’a wun i wlɛ ɔ?
7 Ndɛ nga Zaki kannin’n kle kɛ sɛ e waan é yáci e ngunmin e wun akunndan bulɛ’n, like klikli ng’ɔ fata kɛ e yo’n yɛle kɛ e bo e ɲin ase e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n. I liɛ’n, sɛ nzuɛn tɛ wie o lɛ m’ɔ fata kɛ e wlɛ i ase’n, é wún i wlɛ. Asa ekun’n, like nga e kanngannin’n, maan e kunndɛ i bo naan e wun i wlɛ kpa. Sɛ ndɛ nga e su kanngan nun’n, ɔ kan sa wie mɔ sran kun yoli’n i ndɛ’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Sɛ ɔ ti min’n, ngue yɛ ń yó ɔ? ?Ń kwlá fá ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n?’ Kɛ e ko wie i sɔ akunndan bu’n, maan e mian e ɲin e fa like nga e kanngannin’n su. (Mat. 7:24, 25) Siɛn’n, é wá kán Famiɛn Saili nin akoto Piɛli be ndɛ. Be ndɛ sɔ’n wá úka e naan y’a wun wafa nga e kwla klɛn e wun e man’n.
LIKE NGA FAMIƐN SAILI I SU NDƐ’N KLE E’N
8. ?Kɛ Saili bó famiɛn dilɛ’n i bo’n, nzuɛn benin yɛ ɔ yili i nglo ɔ? ?Ngue yɛ ɔ kle sɔ ɔ?
8 Sran ng’ɔ bu i ngunmin i wun akunndan’n, ɔ kwlá klɛnmɛn i wun manman. I sɔ yɛ Famiɛn Saili i su ndɛ’n kle e ɔ. Kɛ Saili bó famiɛn dilɛ’n i bo’n, ɔ yoli wun ase kanfuɛ. (1 Sam. 9:21) Blɛ sɔ nun’n, Izraɛlifuɛ wie’m be waan ɔ su kwlá sieman be. I ti be yoli i finfin. Ɲanmiɛn yɛ ɔ sieli Saili i famiɛn ɔn. Saili kwla se kɛ ɔ́ jrɛ́n i sɔ’n su ɔ́ tú be nga be yoli i finfin’n be fɔ. Sanngɛ, w’a tɛman be su. (1 Sam. 10:27) Asa ekun’n, kɛ Amɔnfuɛ’m be fali alɛ wlali Izraɛlifuɛ’m be sin’n, Saili fali atin nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kleli i’n su. Ɔ maan, Izraɛlifuɛ’m be kwlali be kpɔfuɛ mun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Saili w’a tumɛn i wun. Ɔ yili Zoova i ayɛ.—1 Sam. 11:6, 11-13.
9. ?Ɔ yo sɛ yɛ Saili wa buli i ngunmin i wun akunndan ɔn?
9 Kɛ nga blɛblɛblɛ blalɛ’n di annganblalɛ sa’n, Saili wa buli i ngunmin i wun akunndan. Ɔ wa yoli tutrefuɛ. Kɛ ɔ kwlali Amalɛkifuɛ mun’n, w’a yoman like nga Zoova seli i kɛ ɔ yo’n. Like ng’ɔ ti i klun su’n, yɛ ɔ yoli ɔ. Yɛle kɛ Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ saci Amalɛkifuɛ’m be bo ninnge ngba. Sanngɛ i ɲin bloli be ninnge sɔ’m be wun. Ɔ maan, ɔ fali wie. I sin’n, tutre dilɛ’n ti’n, ɔ ko kplannin i bɔbɔ i nzɔliɛ like kun. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Samiɛli ko seli i kɛ w’a yoman Ɲanmiɛn klun sa’n, ɔ sili akplowa. Ɔ seli kɛ ɔ yoli like nga Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ yo’n. Kpɛkun sa tɛ ng’ɔ yoli’n, ɔ fa guɛli i sran uflɛ su. (1 Sam. 15:16-21) Tutre’n ti’n, Saili w’a buman ɔ nin Ɲanmiɛn be afiɛn m’ɔ w’a saci’n i akunndan. I bɔbɔ i dunman m’ɔ́ wá sáci nvlefuɛ’m be ɲrun’n, yɛ ɔ yoli i cinnjin ɔn. (1 Sam. 15:30) ?Ngue yɛ Saili i su ndɛ sɔ’n kle e ɔ?
10, 11. (a) ?Ngue yɛ Saili i su ndɛ’n kle e ɔ? (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a yoman kɛ Saili sa ɔ?
10 Saili i su ndɛ’n kle ekun kɛ nán e lafi e bɔbɔ e akunndan liɛ’n su. Sɛ e klɛn e wun titi e man’n, nán e bu i kɛ e kwlá kaciman le. Ɔ fata kɛ e nian e wun su titi. (1 Tim. 4:10) Kɛ Saili bó i Famiɛn dilɛ’n i bo’n, ɔ yoli Ɲanmiɛn klun sa. Ɔ maan Ɲanmiɛn i klun jɔli i wun. Sanngɛ, ɔ wa buli i ngunmin i wun akunndan. Yɛ w’a kunndɛman kɛ ɔ́ káci. I sɔ’n ti, Zoova yili i ase.
11 Like nɲɔn su nga Saili i su ndɛ’n kle e’n yɛle kɛ, nán e akunndan’n tran like kpa nga e yo’n i ngunmin su. Sanngɛ like nga e yo m’ɔ timan kpa’n, maan e bu i akunndan wie naan e kaci e sa. Ɔ ti kɛ sran m’ɔ nian niannun nun’n sa. Sɛ i tralɛ’n i klanman m’ɔ ti’n i ngunmin yɛ ɔ nian’n, ɔ su kwlá siemɛn i nzɔliɛ kɛ like wie o i ɲrun’n nun naan ɔ fata kɛ ɔ nunnun. Wienun ɔn, e lafiman e bɔbɔ e akunndan liɛ’n su, yɛ e tuman e wun. Sanngɛ ninnge wie’m be yolɛ nun’n, ɔ fata kɛ e nian e wun su naan y’a yoman kɛ Saili sa. I wie yɛle kɛ, sɛ e yo sa wie naan be tu e fɔ’n, nán e si akplowa, nán e bu i aɔwi ndɛ, yɛ nán e fa gua sran uflɛ su. Sanngɛ maan e sɔ fɔ tulɛ’n nun klanman.—An kanngan Jue Mun 141:5 nun.
12. ?Sɛ e yo sa wie m’ɔ ti tɛ dan’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e yo ɔ?
12 ?Yɛ sɛ e yo sa wie m’ɔ ti tɛ dan’n nin? Saili kunndɛli kɛ be bo i dunman fɛ titi. I sɔ’n ti’n, w’a bumɛn i akunndan kɛ w’a fɔn Zoova wun naan ɔ fata kɛ ɔ nin i be siesie be afiɛn. Sɛ e yo sa tɛ’n, nán e yo kɛ Saili sa. Nán e bu e ngunmin e wun akunndan naan ɲannzuɛn ti’n, y’a kunndɛman ukalɛ. (Nya. 28:13; Zak 5:14-16) Maan e fa aniaan bian kun i su ndɛ’n e nian. Kɛ ɔ ɲannin afuɛ 12, ɔ boli bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ bo. Ɔ yoli sɔ titi lele afuɛ blu tra su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ yo naan n kan kle min yi nin asɔnun kpɛnngbɛn mun’n, w’a yoman pɔpɔ. Sanngɛ kɛ n dili min sa tɛ’n i nanwlɛ’n, ɔ yoli min kɛ m’an sike min su trɔ nɔnnin wie sa. Asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ junman mɔ n di’n, be leli i min sa nun. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, w’a yoman min janvuɛ wie’m be fɛ. Be waan m’an gua be ɲin ase. Kannzɛ ɔ yoli sɔ’n, sanngɛ siɛn’n, n si kɛ Zoova klun jɔ min wun tra i nun nga n nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Wafa nga Zoova bu min’n yɛ ɔ ti min cinnjin ɔn.”
PIƐLI YACILI I NGUNMIN I WUN AKUNNDAN BULƐ
13, 14. ?Wafa sɛ yɛ Piɛli kleli kɛ ɔ buli i ngunmin i wun akunndan ɔn?
13 I nun nga Zezi klé Piɛli i like’n, Piɛli w’a yoman tutrefuɛ, ɔ klɛnnin i wun mannin. (Lik 5:3-11) Sanngɛ, ɔ fata kɛ ɔ niɛn i wun kpa naan w’a bumɛn i ngunmin i wun akunndan. I wie yɛle kɛ cɛn kun’n, Zaki nin Zan be srɛli Zezi kɛ, kɛ ɔ́ wá dí i famiɛn’n, ɔ fa be sie i bɛ su nin i fama su. I sɔ mɔ be kannin’n, w’a yoman Piɛli i fɛ. Atrɛkpa’n, Piɛli seli i klun lɔ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ ɲan tranwlɛ kpa sɔ’m be nun kun ɔn. Afin Zezi dun mmua seli i kɛ ɔ́ wá mɛ́n i junman nanndoliɛ kun. (Mat. 16:18, 19) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zezi tuli Zaki nin Zan, nin Piɛli, ɔ nin be onga’m be fɔ. Ɔ seli be kɛ nán be bu be ngunmin be wun akunndan, yɛ nán be “mianmian” be niaan mun.—Mar. 10:35-45.
14 Zezi tuli Piɛli i fɔ. Sanngɛ Piɛli w’a kaman lɛ w’a kaciman. Cɛn kun’n, Zezi seli akoto’m be kɛ bé wá yáci i bé bó sánndi. Piɛli lafili i wun su dan ti’n, ɔ sili i wue’n nun seli kɛ ɔ su kpɔcimɛn i wie. (Mat. 26:31-33) Sanngɛ cɛn kunngba sɔ’n i kɔnguɛ nun’n, w’a kwlá klɛnmɛn i wun w’a manman. Ɔ kɛnnin i kpɛ nsan kɛ ɔ siman Zezi.—Mat. 26:69-75.
15. ?Ajalɛ kpa benin yɛ Piɛli kle e ɔ?
15 Piɛli fɔnnin kpɛ sunman. Sanngɛ, ɔ kle e ajalɛ kpa wie mun. Yɛle kɛ ɔ miɛnnin i ɲin. Kpɛkun Ɲanmiɛn fanngan nun’n, ɔ yacili i ngunmin i wun akunndan bulɛ. I wiengu’m be ndɛ wa loli i kpa, yɛ ɔ wa sili i wun su nian. (Gal. 5:22, 23) Asa ekun’n, ɔ wa trɛli i awlɛn sa kpanngban nun. Atrɛkpa’n, sɛ ɔ ti i laa nun’n, nn w’a kwlá yoman sɔ. I wie yɛle kɛ cɛn kun’n, Pɔlu tuli i fɔ kekle kpa sran’m be ɲrun. Sanngɛ Piɛli kɛnnin i wun ase. (Gal. 2:11-14) W’a semɛn i wun kɛ Pɔlu w’a guɛ i ɲin ase naan ɔ́ fɛ́ i wun ndɛ síe i klun. Sanngɛ, ɔ kleli titi kɛ ɔ klo Pɔlu i sa. (2 Piɛ. 3:15) Nanwlɛ, e kwla nian Piɛli i ajalɛ’n su naan y’a klɛn e wun y’a man.
16. ?Sɛ lika’n yo kekle e su’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e yo ɔ?
16 ?Kɛ lika’n yo kekle e su’n, ngue yɛ e yo ɔ? Maan e kan Piɛli nin i wiengu’m be ndɛ e nian. Jasin fɛ bolɛ’n ti’n, be wlali be bisua yɛ be boli be. Sanngɛ blɛ sɔ nun’n, be sa sin w’a bubuman be. Afin “be si kɛ be nyin bɔ be guɛli i ase Jésus dunman nun’n ɔ ti kpa.” (Yol. 5:41) Sɛ lika’n yo kekle e su wie’n, nán e bu e ngunmin e wun akunndan. I liɛ’n, é klé kɛ e nian Piɛli i ayeliɛ’n su naan e ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. (An kanngan 1 Piɛr 2:20, 21 nun.) Asa ekun’n, sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be tu e fɔ’n, nán e fa ya. Maan e nian Piɛli i ayeliɛ’n su e sɔ fɔ tulɛ’n nun klanman.—Aku. 7:9.
17, 18. (a) ?Sɛ e kunndɛ kɛ é dí Zoova i junman wie’n, kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun ɔn? (b) ?Sɛ e wun kɛ e su bu e ngunmin e wun akunndan’n, ngue yɛ é yó ɔ?
17 Sɛ Zoova i sulɛ’n nun e fa ninnge wie mun e sie e ɲrun kɛ é yó’n, Piɛli i su ndɛ’n kwla uka e kpa. Yɛle kɛ, e kwla klɛn e wun e man. Sanngɛ, nán maan ɔ yo dunman kunndɛlɛ ti. I sɔ’n ti, sɛ y’a fa Zoova i junman wie y’a sie e ɲrun kɛ é dí’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ n kunndɛ kɛ ń dí junman sɔ’n niɔn? Zaki nin Zan be kunndɛli kɛ bé ɲán ɲrun. ?I sɔ wie yɛ n kunndɛ ɔ?’
18 Sɛ e wun kɛ e su bu e ngunmin e wun akunndan’n, maan e srɛ Zoova naan ɔ uka e naan e wla akunndan bulɛ sɔ’n i ase. Kpɛkun, maan e mian e ɲin naan like nga é yó’n, e yo i Zoova i dunman manmanlɛ ti. (Jue. 86:11) Asa ekun’n, maan e yo ninnge nga sran’m be su faman be ɲin sieman su kɛ e su yo’n. Wienun ɔn, e kwla se kɛ é súan sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n, be nun wie’m be nglo yilɛ kpa. Sɛ kusu aɲia sua’n i nun yɛinyɛin yolɛ yɛ ɔ timan e cinnjin sɔ liɛ’n, maan e fa afɔtuɛ ng’ɔ o Rɔmfuɛ Mun 12:16 nun’n su.—An kanngan nun.
19. ?Sɛ e nian Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun naan e wun kɛ e le nzuɛn tɛ wie’n, ngue yɛ é yó naan e sa sin w’a bubuman e ɔ?
19 E wunnin kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ti kɛ niannun sa. Sɛ e bo e ɲin ase e nian nun’n, ɔ́ úka e kpa. Yɛle kɛ sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n, é wún i wlɛ. Kɛ ɔ yo sɔ’n, e sa sin kwla bubu e. Sanngɛ, maan e wla kpɛn sran nga i liɛ yoli ye mɔ Zaki kɛnnin i ndɛ’n i su. Sɛ sran sɔ’n ka lɛ kacili i nzuɛn’n nin o, sɛ kusu w’a yoman sɔ o, nɛ́n i ndɛ yɛ Zaki kannin ɔn. Sanngɛ, Zaki seli kɛ sran sɔ’n ‘nian Ɲanmiɛn mmla’n i nun tititi.’ (Zak 1:25) Sran’n i wla w’a fiman wafa ng’ɔ ti’n su. Ɔ miɛnnin i ɲin kacili i nzuɛn’n titi. Maan e kusu e wun i wlɛ kɛ fɔ’n wo e nun. Yɛ nán e sa sin bubu e. (An kanngan Akunndanfuɛ’n 7:20 nun.) Zoova ukali i sufuɛ sunman, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka e wie. I sɔ’n ti, maan e nian Ɲanmiɛn mmla’n i nun titi, yɛ maan e klɛn e wun e man. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova klun jɔ́ e wun yɛ ɔ́ yrá e su.