Zoova bu bla’m be sran
“Bla nga be bo jasin kpa be sin’n b’a ba kpanngban kɛ sonja mun sa.”—JUE. 68:11.
?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?
?Wafa sɛ yɛ ɲin kekle mɔ Adam nin Ɛvu be yoli’n, i bo’n gua mannin yasua nin bla mun ɔn?
?Wafa sɛ yɛ laa bla wie’m be kleli kɛ be sro Zoova ɔ?
?Junman benin yɛ andɛ Klistfuɛ bla’m be di wie ɔ?
1, 2. (a) ?Like kpakpa benin mun yɛ Ɲanmiɛn fa mannin Adam ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn mannin Adam i bla ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)
ZOOVA w’a yiman asiɛ’n i ngbɛn. Ɔ “yili kɛ be tran su.” (Eza. 45:18) Sran klikli ng’ɔ yili i asiɛ’n su’n yɛle Adam. Zoova yili Adam i kpa, fɔ nunmɛn i nun. Kpɛkun, Zoova fɛ i sieli Edɛni fie’n nun. Fie sɔ’n ti klanman kpa. Nnɛn wafawafa’m be o nun, yɛ nzue ti’m be sonjin nun. Sanngɛ, like cinnjin kpa kun o lɛ mɔ Adam lemɛn i ɔ. Zoova sieli i sɔ liɛ’n i nzɔliɛ. Ɔ maan, ɔ seli kɛ: “Ɔ ti-man kpa kɛ sran ngunmin tran. Ń wá yó i ukafuɛ kun b’ɔ nin i bé kwlá trán” ɔn. Ɲanmiɛn yoli maan Adam wa lafili kpa sa pɔɔ naan w’a yi i nvɛnma kun. Ɔ fali Adam i “nvɛnma kun sɔ’n fa yili bla.” Kɛ Adam jasoli m’ɔ wunnin bla’n, ɔ yoli i fɛ dan. Ɔ seli kɛ: “Ɛn-ɛɛn! Nga li ti kɛ m bɔbɔ min sa. Min nin i e wunnɛn’n ti kun. Maan be flɛ i bla, afin ɔ fin yasua’n nun.”—Bob. 2:18-23.
2 Ɲanmiɛn yili bla kun fa mannin Adam naan ɔ yo i ukafuɛ. Asa ekun’n, Ɲanmiɛn mannin be atin kɛ be yo like nanndoliɛ kun. Yɛle kɛ, maan be wu ba. I sɔ’n ti’n, Adam tɔnnin bla’n i “dunman kɛ Ɛv, afin ɔ ti sran’m be kwlaa nga be wu be’n be nin.” (Bob. 3:20) Ba nga Adam nin Ɛvu bé wá wú be’n, be kusu fɔ su tranman be nun. Be kwlaa be bo wá yó kun bé dí asiɛ’n i su junman. Ɔ maan i agualiɛ su’n, asiɛ’n wunmuan’n káci lika klanman. Yɛ bé síe asiɛ’n i su ninnge kwlakwla.—Bob. 1:27, 28.
3. (a) ?Sɛ Adam nin Ɛvu be liɛ yó ye’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ? (b) ?Sanngɛ, ngue yɛ be yoli ɔ? (c) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su ɔ?
3 Sɛ Adam nin Ɛvu be nanti Zoova i nuan ndɛ’n su’n, be liɛ yó ye dan. (Bob. 2:15-17) Like kwlaa nga bé wá yó m’ɔ ti Zoova liɛ’n su’n, ɔ́ yó ye be sa nun. Sanngɛ, be ɲin w’a yiman Zoova. Satan mɔ be flɛ i “wuo lalaa,” i nuan ndɛ liɛ’n yɛ be tieli ɔ. (Ngl. 12:9; Bob. 3:1-6) ?Wafa sɛ yɛ ɲin kekle mɔ Adam nin Ɛvu be yoli’n, i bo’n guali mannin bla mun ɔn? ?Ngue yɛ laa bla wie mɔ be sro Ɲanmiɛn’n, be yoli ɔ? ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan andɛ Klistfuɛ bla’m be ba “kpanngban kɛ sonja mun” sa ɔ?—Jue. 68:11.
BE ƝIN KEKLE YOLƐ’N I BO M’Ɔ GUALI’N
4. ?Sa tɛ mɔ Adam nin Ɛvu be yoli’n, ɔ fin wan?
4 Zoova flɛli Adam naan w’a usɛ i like nga ti yɛ w’a faman ndɛ ng’ɔ kan kleli i’n su’n. Adam w’a wunman ndɛ kpa kun w’a kanman. Ɔ fali sa ng’ɔ yoli’n guali Ɛvu su. Sɛ é kwlá sé’n, ɔ fali sa’n guali Zoova m’ɔ mɛnnin i bla’n i su wie. Ɔ seli kɛ: “Bla bɔ a fa sieli min wun wa’n, i yɛ ɔ mannin min wie yɛ n dili-ɔ.” (Bob. 3:12) Nanwlɛ, sa nga Adam yoli’n w’a yomɛn i nsisɔ kaan sa. Adam nin Ɛvu yɛ be yoli sa tɛ’n niɔn. Sanngɛ Zoova liɛ’n, sa tɛ mɔ be yoli’n fin Adam. I sɔ’n ti, Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan: “Sran kun [Adam] ti yɛ sa tɛ yolɛ’n bali mɛn nun-ɔn, yɛ sa tɛ sɔ’n ti yɛ maan wie’n bali-ɔ.”—Rɔm. 5:12.
5. ?Kɛ Ɲanmiɛn yacili sran’m be lɛ naan be sie be wun’n, wafa sɛ yɛ i bo’n guali ɔ?
5 Ndɛ nga Satan kan kleli Adam nin Ɛvu’n i sin’n yɛle kɛ, be kwla yaci Zoova lɛ be sie be bɔbɔ be wun. I ndɛ sɔ’n, ɔ man kosan cinnjin kpa kun su. Yɛle kɛ: ?Wan yɛ ɔ le atin sie sran mun ɔn? Kɛ ɔ ko yo naan w’a yoman akplowa silɛ lele’n ti’n, Zoova yacili sran’m be lɛ naan be sie be wun. ?Kɛ ɔ yoli sɔ’n, wafa sɛ yɛ i bo’n guali ɔ? Afɛ nin ɲrɛnnɛn ngunmin yɛ sran’m be wun i ɔ. Afuɛ ya ng’ɔ sinnin lɛ’n nun’n, sran kɔe 100.000.000 be wuli alɛ kunlɛ’n nun. I sɔ’n kle weiin kɛ “sran’n i nguan’n nun-mɛn i sa nun. Ajalɛ ng’ɔ tu’n ɔ fin-mɛn i.” (Zer. 10:23) I sɔ’n ti, e mɔ e ti Klistfuɛ kpa’n, e kplin su kɛ Zoova yɛ ɔ sie e ɔ.—An kanngan Nyanndra Mun 3:5, 6 nun.
6. ?Wafa sɛ yɛ nvle sunman nun’n, be yo bla mun ɔn?
6 Bla mun o, yasua mun o, e kwlakwla e fɛ Satan i mɛn nga nun. (Aku. 8:9; 1 Zan 5:19) Sanngɛ bla’m be afɛ liɛ’n ti dan. Sɛ mɛn wunmuan’n nun be fa bla nsan’n, kun o lɛ mɔ i wun’n annzɛ i soman’n yo i tɛtɛ ɔ. Nvle wie’m be nun’n, be bu ba yasua’m be sran tra ba bla mun. Afin be waan ba yasua’m be ti yɛ awlobo’n i dunman su mlinman ɔn. Naan be yɛ cɛn wie lele’n, bé nían be si nin be nin oke’m be lika ɔ. Lika wie’m be nun’n, sɛ bla kun wunnzɛ naan be wun kɛ ɔ́ wú ba bla’n, be tu kuɛ’n.
7. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn w’a kunndɛman kɛ bla nin yasua’m be wun be ɲrun ɔn?
7 Bla’m be tɛtɛ yolɛ’n, ɔ timan Ɲanmiɛn Zoova klun su mlɔnmlɔn. Zoova bu bla’m be sran, ɔ yoman be tɛtɛ. Kɛ Ɲanmiɛn yí Ɛvu’n, w’a yimɛn i kɛ ɔ yo Adam i kanga. Ɲanmiɛn yili Ɛvu i kpa, fɔ nunmɛn i nun. Ɔ maan, ɔ kwla yo Adam i ukafuɛ dan. I sɔ’n ti, kɛ cɛn’n i nsiɛn su Ɲanmiɛn wieli ninnge’m be yi’n, ɔ wunnin kɛ be “yoli kpa dan.” (Bob. 1:31) “Ninnge” sɔ mɔ Ɲanmiɛn wunnin kɛ be ‘yoli kpa dan’n,’ Adam nin Ɛvu be o nun wie. I sɔ’n kle kɛ, Ɲanmiɛn w’a kunndɛman kɛ bla nin yasua’m be wun be ɲrun.
ZOOVA JRANNIN BLA WIE’M BE SIN
8. (a) ?Ngue yɛ sran’m be dan lika be yo ɔ? (b) ?Kɛ ɔ fɛ i laa lele nin andɛ’n, wan mun yɛ Ɲanmiɛn jran be sin ɔn?
8 Kɛ ɔ fin cɛn mɔ Adam nin Ɛvu be yoli ɲin kekle Edɛni fie’n nun lɔ’n, sran’m b’a yaciman ɲin kekle yolɛ’n. Afuɛ ya nga be sinnin lɛ’m be nun’n, sran’m be yoli ɲin kekle’n i dan. I sɔ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kannin kɛ sran’m bé yó ɔ. Naan “kɛ mɛn’n kɔ́ i bue nuan’n, lika’n ɔ́ yó kekle.” (2 Tim. 3:1-5) Kannzɛ sran’m b’a saci dan’n, sanngɛ kɛ ɔ fɛ i laa lele nin andɛ’n, yasua nin bla wie’m be lafi Ɲanmiɛn su, be nanti i mmla’m be su yɛ be lo be wun be mɛn i kɛ ɔ sie be. I sɔ’n ti’n, e “Min Nyanmiɛn” jrannin be sin.—An kanngan Jue Mun 71:5 nun.
9. (a) ?Kɛ nzue dan’n tɔli’n, sran nɲɛ yɛ be fiteli nun ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ sran sɔ mun yɛ be fiteli nun ɔn?
9 Nowe blɛ su’n, Ɲanmiɛn Zoova tɔli nzue dan kun fa nunnunnin sa tɛ yofuɛ’m be kwlaa kpan. Sran kaan sa yɛ be fiteli nun ɔn. Sɛ i blɛ sɔ’n nun Nowe i niaan’m be o nguan nun’n, é sé kɛ nzue dan’n dili be wie. (Bob. 5:30) Nowe nin i yi’n, ɔ nin be wa yasua nsan mun nin be yi mun yɛ be fiteli nun ɔn. Ɲanmiɛn sasali be. Afin be sroli i, yɛ be yoli i klun sa. Andɛ sran kpanngban nga be o asiɛ’n su’n, be fin sran mɔcuɛ sɔ mɔ Ɲanmiɛn sasali be’n.—Bob. 7:7; 1 Piɛ. 3:20.
10. ?Kɛ nzue dan’n kpɛli m’ɔ cɛli kpa’n, ngue ti yɛ Ɲanmiɛn jrannin bla wie’m be sin ɔn?
10 Kɛ nzue dan’n kpɛli m’ɔ cɛli kpa’n, Ɲanmiɛn jrannin bla wie’m be sin. Yɛ ɔ yoli be ye. Bla sɔ’m b’a ijɔman be konviabo le. (Zid 16) Be nun kun yɛle Sara. Ɔ nin i wun Abraamu be trannin Ir m’ɔ ti klɔ dan’n i su, yɛ be trannin sua kpa nun. Sanngɛ, kɛ Zoova seli be kɛ be jaso klɔ sɔ’n su naan be ko tran tannin sua bo’n, Sara w’a faman ya. I “nyin yili Abraam, ɔ maan ɔ flɛli i kɛ i min.” (1 Piɛ. 3:6) Bla sɔ’m be nun kun ekun yɛle Izaaki i yi Rebeka. Bla kpa yɛ Zoova maan Izaaki ɲɛnnin i ɔ. Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan Izaaki “kloli i, ɔ maan i nin i wie’n i ya’n wieli i klun, i wla fili i wun.” (Bob. 24:67) Andɛ Zoova i sufuɛ’m be nun’n, bla kpanngban kpa be nian Sara nin Rebeka be ayeliɛ’n su. E niaan bla sɔ’m be wun yo e fɛ dan.
11. ?Wafa sɛ yɛ Ebre’m be ba wufuɛ nɲɔn’n, be yoli yakpafuɛ ɔ?
11 I nun mɔ Izraɛlifuɛ’m bé dí plɔtrɔ junman Ezipti lɔ’n, be trɛli kpa. Ɔ maan, Ezipti famiɛn’n seli kɛ sɛ Ebre bla’m bé wú ba naan ɔ ti ba yasua’n, maan be ka lɛ be kun i. Ebre’m be lɛ ba wufuɛ nɲɔn. Be flɛ kun kɛ Sifra, yɛ be flɛ kun ekun kɛ Pia. Bla sɔ’m be ɲin yi Ɲanmiɛn. Ɔ maan, be yoli yakpafuɛ. Be yacili ba yasua’m be lɛ, b’a kunman be. I sɔ’n ti, Ɲanmiɛn yrali be su. Ɔ yoli maan be bɔbɔ be wuli ba kaka kpa.—Tul. 1:15-21.
12. ?Like kpa benin yɛ Debora nin Zaɛli be yoli ɔ?
12 Laa Izraɛli lɔ jɔlɛ difuɛ’m be blɛ su’n, be flɛ bla kun kɛ Debora. Ɔ ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ. Ɲanmiɛn jrannin bla sɔ’n i sin wie. Kɛ Kanaanfuɛ’m be fali alɛ wlali Izraɛlifuɛ’m be sin’n, Debora wlali Baraki i fanngan kɛ ɔ nin be ko kun. Kpɛkun, i bɔbɔ Debora ɔli wie. Kusu’n, ɔ seli kɛ Baraki su ɲanman ɲrun alɛ sɔ’n nun. Naan “bla sin i sa nun” yɛ Ɲanmiɛn fá Kanaanfuɛ’m be alɛ kunfuɛ’m be su kpɛn Sizɛra wlá ɔ. Ndɛ nga Debora kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Zaɛli m’ɔ timan Izraɛli bla’n yɛ ɔ kunnin Sizɛra ɔ.—Jɔl. 4:4-9, 17-22.
13. ?Abigaili i wun ndɛ benin yɛ Biblu’n kan ɔn?
13 Afuɛ nga be flɛ i 1100 nun naan y’a ju Klist blɛ su’n, bla kun o lɛ’n, ɔ sro Ɲanmiɛn. Be flɛ i kɛ Abigaili, yɛ be flɛ i wun’n kɛ Nabali. Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan Abigaili ti ngwlɛlɛfuɛ. Sanngɛ Nabali i like yolɛ yo ya, yɛ ɔ ti sinnglinfuɛ. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Blɛ wie nun’n, Davidi nin i gbanflɛn’m be ukali Nabali i nnɛn kankanfuɛ mun be niɛnnin i nnɛn’m be su. Ɔ maan cɛn kun’n, Davidi sunmɛnnin i gbanflɛn mun kɛ be ko wun bian sɔ’n i wun naan ɔ nian be ɲrun. Sanngɛ Nabali w’a nianman be ɲrun, ɔ “yoli be finfin.” Kɛ Davidi tili’n, ɔ fali ya dan. I waan ɔ nin Nabali bé kó kún. Like nga Nabali yoli’n, be kan kleli Abigaili. Kpɛkun ndɛndɛ kpa’n, Abigaili fali like diwa nin i su nzan. Ɔ fɛli i kwlaa sɔ’n ko mannin Davidi nin i sran mun. I sɔ mɔ Abigaili yoli’n ti’n, Davidi w’a kunman sran. (1 Sam. 25:8-18) Davidi seli Abigaili kɛ: “Anannganman b’ɔ ti Izraɛlfuɛ’m be Nyanmiɛn’n, b’ɔ sunmannin wɔ kɛ a wa kpa min atin’n, i mo!” (1 Sam. 25:32) Kɛ i sin Nabali wuli’n, Davidi jali Abigaili.—1 Sam. 25:37-42
14. (a) ?Ngue yɛ Salɔmu i mma mmla’m be yoli ɔ? (b) ?Ngue yɛ andɛ e niaan bla kpanngban be yo wie ɔ?
14 Afuɛ 607 nun naan y’a ju Klist blɛ su’n, Babilɔnifuɛ’m be sacili Zerizalɛmu nin Ɲanmiɛn sua’n. Blɛ sɔ’n nun’n, be kunnin yasua nin bla nin bakanngan kpanngban. Sanngɛ, afuɛ 455 nun naan y’a ju Klist blɛ su’n, Izraɛlifuɛ’m be sali be sin be ko kplannin Zerizalɛmu i wun talɛ’n i uflɛ. Neemi yɛ ɔ niannin junman’n su ɔ. Kɛ bé dí junman’n, Salɔmu i mma mmla’m be dili wie. Sanngɛ nn be si Salɔmu ti Zerizalɛmu asa’n, i bue kun su kpɛn. (Nee. 3:12) Andɛ be kplan Ɲanmiɛn sulɛ sua kpanngban asiɛ wunmuan’n su. Kɛ bé dí junman’n, aniaan bla kpanngban be tu be klun be di wie. E niaan bla sɔ’m be ti e sran nanndoliɛ.
ZEZI BLƐ SU NIN I SƆNNZƆNFUƐ KLIKLI’M BE BLƐ SU’N, BLA WIE’M BE ƝIN YILI ƝANMIƐN
15. ?Ye dan benin yɛ Ɲanmiɛn yoli Mali ɔ?
15 Zoova yoli bla wie’m be ye dan. Bla sɔ’m be nun kun yɛle Mali. Kɛ Zozɛfu trɛli i ase mɔ be nin a siman sua’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Mali wunnzɛli naan w’a wu Zezi. ?Ngue ti yɛ Mali yɛ Ɲanmiɛn fɛli i kɛ ɔ wu Zezi ɔ? Mali i nzuɛn kpa’n ti ɔ. Ɲanmiɛn wunnin kɛ Mali kwla si i wa’n i su nian lele ɔ fa ɲin. Ba m’ɔ́ wá yó asiɛ wunmuan’n i su sran danfuɛ’n, Mali yɛ ɔ́ wá wú i ɔ. Nanwlɛ, Ɲanmiɛn yoli Mali i ye dan.—Mat. 1:18-25.
16. An fa sa kun kle kɛ Zezi w’a yoman bla’m be finfin.
16 Zezi w’a yoman bla’m be finfin. Maan e fa sa kun e nian. Bla kun o lɛ’n, mannza tɛnndɛn tɔli i wun w’a di afuɛ 12. Cɛn kun’n, bla sɔ’n kannin Zezi i tralɛ’n i sin lɔ, sran’m be nun. Sanngɛ, Zezi w’a ijɔman bla’n, ɔ sili i aunnvuɛ. Ɔ seli i kɛ: “N wa, Nyanmiɛn su bɔ a lafi’n ti, w’a nyan ɔ ti. Gua ɔ wla ase, kɔ, maan ɔ tukpacɛ’n wie.”—Mar. 5:25-34.
17. ?Afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, ngue sa yɛ ɔ juli ɔ?
17 Kɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m bé kán Ɲanmiɛn ndɛ klɔ’m be su’n, bla wie’m be su be su. Bla sɔ mun yɛ be nian be lika ɔ. (Lik 8:1-3) Afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n wluli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ 120 be nun. Be kwlaa sɔ’n, bla’m be o be nun wie. (An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 2:1-4 nun.) Ndɛ nga Zoova nuan ijɔfuɛ’n kannin’n yɛ ɔ kpɛnnin su blɛ sɔ’n nun ɔn. Zoova seli kɛ: “Ń fá min Wawɛ’n ḿ mán sran’m be kwlaa. Amun mma yasua mun, nin amun mma mmla’m bé íjɔ mín nuan. [...] Ń fá n Wawɛ’n ḿ mán afanniɛn yasua mun nin afanniɛn mmla mun.” (Zoɛl 2:28, 29) Sa sɔ m’ɔ juli Pantekɔtu cɛn’n nun’n, ɔ kleli weiin kɛ Zoova klun jɔli yasua nin bla sɔ’m be wun. Naan be yɛ be ti “Izraɛlfuɛ nga be ti i liɛ sakpa’n” niɔn. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Bla nga Klistfuɛ klikli’m be blɛ su be boli jasin fɛ’n, be nun wie yɛle Filipu m’ɔ ti jasin fɛ bofuɛ’n i mma bla nnan mun.—Yol. 21:8, 9.
BLA’M BE BA “KPANNGBAN KPA KƐ SONJA MUN SA”
18, 19. (a) ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn mannin bla nin yasua’m be atin kɛ be yo ɔ? (b) ?Wan mun yɛ jue tofuɛ’n fa bla nga be bo jasin fɛ’n sunnzun be ɔ?
18 Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1875 nun’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n wa yoli bla nin yasua akpasua kaan kun be cinnjin kpa. Junman nga Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be di’n, be yɛ be boli i dilɛ bo e blɛ su ɔ. Zezi seli kɛ: “Bé wá kán Nyanmiɛn sielɛ’n i jasin fɛ nga mɛn wunmuan’n nun naan sran’n kwlaa be ti Nyanmiɛn ndɛ’n. I sin yɛ mɛn i awieliɛ’n ɔ́ jú-ɔ.”—Mat. 24:14.
19 Bla nin yasua akpasua kaan sɔ mɔ be suan Biblu’n nun like’n, b’a trɛ. Andɛ be ti sran kɔe 8.000.000. Be kwlaa sɔ’n, be ti Zoova i Lalofuɛ mun. Afuɛ 2013 nun’n, sran 11.000.000 tra su be trannin E wla kpɛnlɛ cɛn aɲia’n i bo. Sran kwlaa sɔ’m be kleli kɛ Ɲanmiɛn ndɛ’n ti be cinnjin. Lika wie’m be nun’n, be nga be bali aɲia sɔ’n i bo’n, be dan lika be ti bla. Asa ekun’n, aniaan 1.000.000 tra su nga be ti blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman difuɛ’n, be nun kpanngban be ti bla. I sɔ’n kle kɛ Zoova mannin bla’m be atin kɛ be ijɔ i nuan. I lɛ’n nun’n, ndɛ nga jue tofuɛ’n kannin’n, ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ e Min’n kan ndɛ kunngba sa cɛ’n, kpɛkuun bla nga be bo jasin kpa be sin’n b’a ba kpanngban kɛ sonja mun sa.”—Jue. 68:11.
ƝANMIƐN WÁ YRÁ BLA NGA BE SRO I’N BE SU DAN
20. ?Wan mun yɛ e kwla suan be su like ɔ?
20 Bla kpanngban nga be sroli Ɲanmiɛn mɔ be wun ndɛ’n o Biblu’n nun’n, e kwlá wieman be ndɛ kan like suanlɛ kunngba nga nun. Sanngɛ, e kwla kanngan be wun ndɛ’n Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun nin e fluwa’m be nun. E kwla kanngan Riti i wun ndɛ’n nun e bu su akunndan. (Rit 1:16, 17) E kwla kanngan famiɛn bla Ɛstɛli i wun ndɛ’n nun wie. Sɛ e yo sɔ’n, é láfi Ɲanmiɛn su kɛ Ɛstɛli sa wie. Kɛ é sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, e nin e awlobo’n e kwla suan bla sɔ’m be su like. Sɛ e ngunmin yɛ e tran’n, e kwla suan bla sɔ mun nin bla wie mun ekun mɔ be sroli Ɲanmiɛn’n, be su like wie.
21. ?Wafa sɛ yɛ blɛ kekle nun’n, bla wie’m be kleli kɛ be ti Zoova liɛ ɔ?
21 Jasin fɛ’n mɔ aniaan bla’m be bo’n, Zoova yra su. Kpɛkun blɛ kekle nun’n, ɔ suan be bo. Itilɛli blɛ su’n, Zoova jrannin i sufuɛ bla’m be sin naan b’a tra be awlɛn b’a su i titi. Blɛ sɔ’n nun’n, aniaan bla sunman be wunnin be ɲrun dan. Sanngɛ be jrannin kekle, be kleli kɛ be ti Zoova liɛ. Ɲanmiɛn mɔ be ɲin yi i’n ti’n, be kunnin be nun wie mun. (Yol. 5:29) Andɛ’n, e niaan bla kpanngban be nian bla sɔ mɔ be ɲin yili Ɲanmiɛn’n be ajalɛ’n su. Be kle kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ sie be ɔ. Ɔ maan, ndɛ nga Zoova kan kleli laa Izraɛlifuɛ mun’n, ɔ ti be liɛ wie. Zoova seli be kɛ: “Nán srɛ kun amun afin n jin amun sin.”—Eza. 41:10-13.
22. ?Ngue yɛ e ɲin wo i sin kɛ cɛn wie lele é yó ɔ?
22 Cɛn wie lele’n, bla nin yasua nga be sro Zoova, bé wá dí asiɛ’n i su junman naan ɔ kaci lika klanman. Kpɛkun, bé klé sran kpanngban kpa nga Zoova wá cɛ́n be’n be like naan be si Zoova klun sa’n. Sanngɛ lele nin kɛ blɛ sɔ’n jú’n, maan i bla o, i yasua o, e kwlakwla e “bo yo kun” e su Zoova.—Sof. 3:9.