Lele nin andɛ’n e Like Klefuɛ Dan’n te kle e like

E SI NIN E NIN BE KLELI E AJALƐ KPA

Kɛ afuɛ 1960 wá jú’n, e si nin e nin be jasoli Itali lɔ be ko trannin klɔ kun mɔ be flɛ i Kindɛɛsile’n su. Klɔ sɔ’n o Kanada i asa nga be flɛ i Sakacewanin’n su. Kɛ be juli lɔ’n w’a cɛman yɛ be kleli be ndɛ nanwlɛ’n niɔn. Zoova i sulɛ’n yoli e awlofuɛ’m be cinnjin trali like kwlaa. Min wla kpɛn su kɛ min kaan nun’n, e nin be e bo jasin fɛ’n e cɛ kpa. I sɔ’n ti’n ɔ ju wie’n kɛ ń dí aɔwi’n n se kɛ, kɛ ń yó “cɛn kunngun atin bofuɛ’n” nn n le afuɛ mɔcuɛ.

E si nin e nin be ti yalɛfuɛ, sanngɛ be kleli e ajalɛ kpa Zoova i sulɛ’n nun. I wie yɛle kɛ afuɛ 1963 nun’n, be yoli be ninnge wie’m be atɛ naan y’a kwla tran aɲia dan nga be yoli i Pasadena lɔ’n i bo. Klɔ sɔ’n o Etazinin i asa nga be flɛ i Kalifɔnin’n su. Afuɛ 1972 nun’n, e tu ko trannin Traili naan é úka be nga be kan Itali aniɛn’n. Klɔ sɔ’n nin kɛ nga e tran lɔ laa’n be afiɛn ti nun kilo kɔe 1.000. Yɛ ɔ o Kanada lɔ asa nga be flɛ i Kolɔnbi Blitaniki’n su. E baba di junman lika kun mɔ be yo ninnge’m be atɛ lɔ’n nun. Be waan bé mɛ́n i sa su. Sanngɛ w’a kplinman su, kɛ ɔ ko yo naan w’a fɛ i ɲin w’a sie i Zoova i junman’n su kpa’n ti.

Ajalɛ kpa mɔ e si nin e nin be kleli e’n, ɔ yo min fɛ dan. Be ajalɛ’n kleli min like cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ sɛ Zoova i sulɛ’n yo min cinnjin tra like kwlaa’n, ɔ́ nían min lika.—Mat. 6:33.

KƐ N BOLI BLƐ KWLAA NUN ƝANMIƐN JUNMAN’N I DILƐ BO’N

Afuɛ 1980 nun’n, n jali aniaan bla kun mɔ be flɛ i kɛ Debi’n. Ɔ ti klanman yɛ Zoova i sulɛ’n ti i cinnjin kpa. E kunndɛli kɛ é dí blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n. Kɛ e jali mɔ e dili anglo nsan’n Debi kacili atin bofuɛ. Kɛ e jali mɔ e dili afuɛ kun’n, e ɔli asɔnun bo kun mɔ be le jasin bofuɛ’m be awuliɛ lɔ’n nun. Yɛ n kusu n kacili atin bofuɛ wie.

Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n e sa sin bubuli e, ɔ maan e kunndɛli kɛ é sá e sin e klɔ lɔ. Sanngɛ e dun mmua boli su kleli akpasua sunianfuɛ’n. Ɔ tɛli e su amanniɛn su, sanngɛ ɔ dili e nanwlɛ kɛ: “Sɛ sa kun tin amun su dan’n, ɔ fin amun bɔbɔ wie. Sa’n i tɛ lika’n i su yɛ amun fa amun ɲin sie-ɔ. Sanngɛ sɛ amun kunndɛ i kpa lika’n, amún wún i.” Ndɛ ng’ɔ fata kɛ e ti’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. (Jue. 141:5) Y’a sisiman e bo naan y’a fa afɔtuɛ sɔ’n su, kpɛkun e wunnin kɛ sa sɔ’n i kpa lika’n sɔnnin. I wie yɛle kɛ asɔnun’n nun’n, aniaan kpanngban wie’m be kunndɛ kɛ bé tú be klun bé sú Zoova kpa trá laa’n. Ba kanngan wie mun nin aniaan bla wie mɔ be wun’m be suman Zoova’n be o be nun. Nanwlɛ, i sɔ’n kleli e like cinnjin kpa kun. E wunnin kɛ, kɛ sa kun o e su’n ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i kpa lika’n su. Yɛ e minndɛ kɛ Zoova bɔbɔ siesie. (Mis. 7:7) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, e wa dili aklunjɔɛ ekun, yɛ ninnge’m be yoli kpa ɔli be ɲrun.

Kpɛ klikli nga é dí atin bofuɛ’m be suklu’n, be nga be kleli e like’n, be nun sunman be yoli ngaliɛ difuɛ nvle uflɛ nun. Be fali foto wie’m be kleli e. Yɛ be kannin sa nga be tɔli be su’n, nin wafa nga Zoova yrali be su’n be ndɛ kleli e. I sɔ’n yoli e fɛ dan ti’n, e kunndɛli kɛ é yó ngaliɛ difuɛ wie.

Kɛ ɔ ko yo naan y’a yia like nga e kunndɛli kɛ é yó’n i nuan’n, afuɛ 1984 nun’n e tu ɔli Kebɛki i asa nga be kan blɔfuɛ lɔ’n su. Lika sɔ’n nin Kolɔnbi Blitaniki be afiɛn ti nun kilo 4.000 tra su. Wafa nga lɔfuɛ’m be yo be ninnge mun’n nin be aniɛn’n ɔ nin e liɛ’n timan kun, ɔ maan ɔ fata kɛ e suan. Ɔ ju wie’n sika nga e le i’n juman lika fi. Blɛ kun nun liɛ’n, e ko isali bian kun i fie’n su pɔmundetɛɛ kanngan nga be ka’n naan y’a di. Debi fa alenda sɔ mun tɔn aliɛ fɛfɛ wie mun. Kannzɛ sa’m be tɔli e su’n sanngɛ e jrannin kekle. Yɛ i sɔ yolɛ nun’n e dili aklunjɔɛ. Asa’n e wunnin kɛ Zoova nian e lika.—Jue. 64:10.

Cɛn kun e o lɛ-ɔ, é nían-ɔn, be su flɛ e. Be seli e kɛ e ko di junman Kanada lɔ Betɛli’n nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn y’a dun mmua y’a klɛklɛ Galaadi suklu dilɛ fluwa’n su. Ɔ maan kannzɛ ɔ yoli e fɛ’n, sanngɛ e sa sin bubuli e kan. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n e kplinnin su kɛ é kɔ́. Kɛ e juli lɔ’n, e usali aniaan bian Kenɛti Litɔlu m’ɔ o Betɛli komite’n nun’n kɛ: “?Yɛ sɛ be yia e kɛ e ko di Galaadi suklu’n nin? ?É yó i sɛ?” Ɔ tɛli e su kɛ: “Sɛ be yia amun’n e ko nian.”

Kɛ e dili lemɔcuɛ kun’n, be yiali e kɛ e ko di Galaadi suklu’n. Ɔ maan ɔ fata kɛ e fa ajalɛ kun. Aniaan bian Litɔlu seli e kɛ: “Ajalɛ kwlaa nga amún fá’n, atrɛkpa’n kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n amún sé kɛ sɛ ɔ ti kɛ e fali kunfuɛ’n nn ɔ yoli kpa. I kwlaa yoli-o, kun timan kpa traman kun. Zoova kwla yrɛ i kwlaa su.” E fali ajalɛ kɛ é kó dí Galaadi suklu’n. Yɛ kɛ afuɛ’m bé sín’n, e wunnin kɛ ndɛ nga aniaan bian Litɔlu kannin’n ti nanwlɛ. Blɛ sunman’n, e kan ndɛ kunngba’n e kle aniaan nga be man be junman nɲɔn m’ɔ fata kɛ be fa kun’n.

E NGALIƐ DILƐ JUNMAN’N

Galaadi suklu’n i kpɛ 83 su mɔ be yoli i Niyɔki lɔ klɔ nga be flɛ i Bluklinin’n su’n yɛ e dili-ɔ. E sran 24 yɛ e dili suklu sɔ’n niɔn. Aniaan bian Ulisɛzi Glasi nin Jaki Rɛdifɔdu be yɛ be kleli e like dan-ɔn. Suklu’n dili anglo nnun, sanngɛ blɛ sɔ’n sinnin e ɲrun ndɛndɛ kpa. E boli i bo afuɛ 1987 Avrili anglo’n nun, yɛ Sɛptanblu i le 6 su’n be fali e diplɔmun mun mannin e. Kpɛkun be fali e nin aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Jɔnun Gudu’n ɔ nin i yi Mari ɔli Aiti.

Kɛ afuɛ 1962 nun’n be kannin ngaliɛ difuɛ nga be kali Aiti lɔ’n be bo’n, anuannzɛ’n w’a faman ngaliɛ difuɛ uflɛ w’a ɔman lɔ lele naan y’a ju lɔ. Kɛ be fali e diplɔmun’n mannin e mɔ lemɔcuɛ nsan sinnin’n yɛ e ɔli lɔ-ɔ. Asɔnun bo nga e o nun’n ɔ o mmua kpa, okaoka’m be afiɛn lɔ. Yɛ jasin bofuɛ nga be o asɔnun bo sɔ’n nun’n be ti 35. Kɛ é kɔ́ lɔ’n nn e te yo gbanflɛn nin talua yɛ e sa nin-a tɔman Ɲanmiɛn junman’n nun kpa. Asa’n e ngunmin yɛ e tran ngaliɛ difuɛ’m be sua’n nun-ɔn. Lɔfuɛ’m be ti yalɛfuɛ, yɛ be nun sunman be siman kanngan. Kɛ e o lɔ’n politiki ndɛ’n ti’n ndɛnngan tɔli sran’m be afiɛn. Asa’n sonja wie’m be mannin be wun su kɛ bé tú plezidan’n. Ɔ ju wie’n sran’m be man be wun su yɛ be wɔ ninnge’m be nun akpɔ’m be su. Wie liɛ kusu’n aunmuan nga be tu’n be timan blɛblɛ.

Aniaan nga be o Aiti’n be wun be ɲrun dan. Sanngɛ be tra be awlɛn yɛ be di aklunjɔɛ. Lika’n ti kekle be nun sunman be su, sanngɛ be klo Zoova yɛ be klo jasin fɛ’n i bolɛ. I sɔ’n kleli e like kpanngban. Aniaan bla oke kun liɛ’n ɔ siman kanngan, sanngɛ ɔ si Biblu’n nun ndɛ mma kɔe 150. Sa ng’ɔ o lɔfuɛ’m be su’n ti’n, e kunndɛli kpa kɛ é kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n é klé be, naan be wun i wlɛ kɛ sielɛ sɔ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla de klɔ sran mun-ɔn. Sran klikli nga e kleli be Biblu’n nun like’n, be nun wie’m be kacili titi atin bofuɛ, wie’m be yoli ngunmin atin bofuɛ, yɛ wie’m be yoli asɔnun kpɛnngbɛn. Nanwlɛ, i sɔ’n yo e fɛ kpa.

I nun mɔ e o Aiti lɔ’n, e nin gbanflɛn kun mɔ be flɛ i Trevɔ’n e kokoli Biblu’n nun ndɛ’n su yalɛ. Gbanflɛn sɔ’n ti be asɔnun nga be flɛ i Mɔɔmɔn’n, be jasin bofuɛ. Kɛ afuɛ wie’m be sinnin’n, ɔ klɛli min fluwa. I sɔ’n boli min nuan. Ɔ seli min kɛ: “Aɲia dan ng’ɔ́ bá lɛ’n i bo’n bé wá yó min batɛmun. N kunndɛ kɛ ń sá min sin Aiti lɔ naan ń yó ngunmin atin bofuɛ lika nga i nun mɔ n o Mɔɔmɔn asɔnun’n nun’n n kannin Ɲanmiɛn ndɛ lɔ’n.” I sɔ kusu yɛ ɔ yoli-ɔ. Ɔ nin i yi be yoli ngunmin atin bofuɛ Aiti lɔ afuɛ kpanngban kpa.

BE FALI E ƆLI ABLOKI NIN SRAN BLE MƐN’N NUN

Kɛ aniaan’m be wa ɲannin jasin fɛ bolɛ’n i wun atin kan Abloki lɔ nvle wie’m be nun’n, be fali e ɔli lɔ. Afuɛ 1992 nun’n, e ɔli Slovenin lɔ klɔ nga be flɛ i Lubliana’n su. Klɔ sɔ’n i wun koko lɛ yɛ min si nin min nin be o kwlaa naan b’a wɔ Itali-ɔ. Blɛ sɔ nun’n, nn alɛ o lika nga laa’n be flɛ i kɛ Yugɔsulavi’n nun. Betɛli ng’ɔ o Viɛnin’n nin e biolo nga be o Zagrɛbu nin Bɛlgradi’n, be yɛ be nian jasin fɛ nga e bo i lɔ’n su laa-ɔ. Sanngɛ siɛn’n, lika sɔ’m bé wá ɲán be Betɛli liɛ.

Kɛ e juli lɔ’n ɔ fata kɛ e suan aniɛn uflɛ yɛ e kaci wafa nga e yo ninnge mun’n ekun. Lɔfuɛ’m be se kɛ be aniɛn’n i kanlɛ’n ti kekle. Nanwlɛ, i kanlɛ ti kekle sakpa. Wafa nga aniaan’m be nin Ɲanmiɛn nanti klanman’n ɔ yoli e ɲɛnmɛn dan. B’a sisiman be bo naan b’a fa ajalɛ uflɛ nga anuannzɛ’n kle be’n su, yɛ e wunnin wafa nga Zoova yrali be su’n. Blɛ sɔ’n nun’n, e wunnin ekun kɛ Zoova yo maan ninnge’m be yo kpa blɛ ng’ɔ ti su’n i nun titi. Nanwlɛ, blɛ nga e dili i Slovenin lɔ’n nun’n, e wunnin ninnge kpanngban kpa be wlɛ ekun.

Sanngɛ e su sa’n wa kacili ekun. Yɛle kɛ afuɛ 2000 nun’n, be fali e ɔli Kɔdivua. Ɔ o Sran ble mɛn’n i wia atɔliɛ lɔ lika’n nun. Sanngɛ afuɛ 2002 Novanblu anglo’n nun’n alɛ tɔli lɔ, ɔ maan be fali e lɛ ɔli Siera Leɔnin. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn Siera Leɔnin lɔ alɛ m’ɔ dili afuɛ 11 ɔ wieli ɔ nin-a cɛman. Kɔdivua lɔ jasolɛ’n, w’a yoman pɔpɔ. Sanngɛ ninnge nga e wunnin be wlɛ laa’n, be ukali e naan y’a di aklunjɔɛ titi.

Kɛ e juli lɔ’n like ng’ɔ yoli e cinnjin’n, yɛle sran kpanngban nga be kunndɛ kɛ bé sí ndɛ nanwlɛ’n, ɔ nin e niaan mɔ alɛ’n ti’n be wunnin be ɲrun’n. Aniaan’m be ti yalɛfuɛ, sanngɛ like nga be le i’n, be man be wiengu wie. Aniaan bla kun mannin Debi i tralɛ. I klikli nun’n, Debi waan ɔ sɔman nun. Sanngɛ aniaan bla’n seli i kɛ: “Kɛ alɛ tɔli wa’n, aniaan nga be o nvle uflɛ nun’n be ukali e kpa. Siɛn’n e niaan’m be ukalɛ’n w’a to e.” E fuali kpa kɛ é nían be ajalɛ’n su.

I sin’n e sali e sin Kɔdivua lɔ, sanngɛ politiki ndɛ’n ti’n, lika’n sanngannin ekun. Ɔ maan afuɛ 2004 Novanblu nun’n, be fali e elikɔputɛli nun. Kɛ é kɔ́’n e sa nun pata kanngan nɲɔn cɛ. E lali Aflansi sonja’m be lika’n nun lɔ asiɛ wun. Yɛ kɛ lika cɛnnin’n, be fa e ɔli Suisi. E juli Betɛli ng’ɔ o Suisi lɔ’n nun kɔnguɛ afiɛn. Aniaan nga be o Betɛli komite’n nun’n nin be yi mun, ɔ nin aniaan nga be kle like be nga be di suklu “École de formation ministérielle” i bo’n be nin be yi’m be sɔli e nun. Be tɔli e nun, be mannin e aliɛ ɔ nin sokola. I sɔ mɔ be yoli’n, ɔ yoli e fɛ dan.

Be fali e ɔli Gannan lɔ kan. Kɛ lika’n tɔli fɔun kan Kɔdivua lɔ’n, e sali e sin lɔ. Ukalɛ mɔ aniaan’m be ukali e’n ti’n, kɛ lika’n jrannin kekle mɔ bé fá e elikɔputɛli nun bé kɔ́’n, ɔ nin kɛ be mannin e junman wie mun blɛ sɔ’n nun’n, e kwla trali e awlɛn. E nin min yi e si kɛ klolɛ’n ti Zoova i anuannzɛ’n nunfuɛ’m be nzuɛn, sanngɛ y’a minndɛman kɛ be yo sɔ be man e. I kpa bɔbɔ’n, e wa wunnin i wlɛ kɛ blɛ kekle sɔ’n kleli e ngwlɛlɛ wie.

BE FA E ƆLI MUAYƐN ORIAN

Afuɛ 2006 nun’n, anuannzɛ’n fa e ɔli Muayɛn Orian. I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ e tu ajalɛ ekun, e jran sa uflɛ wie’m be ɲrun kekle, e suan aniɛn uflɛ, yɛ e kaci wafa nga e yo ninnge mun’n. Lika sɔ’n nun lɔ’n politiki ndɛ’n, ɔ nin Ɲanmiɛn sulɛ ndɛ’n, be fa diman aɔwi. Ɔ maan ɔ fata kɛ e suan ninnge sunman be yolɛ. Lɔ asɔnun’m be nun’n aniaan’m be kan aniɛn wafawafa. I sɔ’n yoli e ɲɛnmɛn dan. Asa’n e wunnin kɛ, kɛ aniaan’m be fa atin nga anuannzɛ’n kle be’n su’n, be bo yo kun. Aniaan sunman be osufuɛ mun, nin be wiengu suklu ba mun, nin be wiengu junman difuɛ mun, ɔ nin be mantanfuɛ’m be tanndan be ɲrun. Sanngɛ be jran kekle. I sɔ’n ti’n, be wun yoli e fɛ kpa.

Afuɛ 2012 nun’n, be yoli aɲia dan kun Izraɛli lɔ klɔ nga be flɛ i Tɛli Avivu’n su. E ɔli i bo wie. Kɛ afuɛ 33 Pantekɔtu nun’n sran kpanngban kpa be yoli aɲia dan kun lika sɔ’n nun lɔ’n, aɲia dan nga Zoova i sufuɛ’m bé yó i lɔ ekun’n yɛle ngalɛ’n. Nanwlɛ, e wla su fiman aɲia sɔ’n su le.

Blɛ sɔ’n nun’n, be seli e kɛ e ko nian aniaan wie mɔ be o nvle kun mɔ be tanninnin e jasin fɛ bolɛ lɔ’n, be osu. Kɛ é kɔ́’n e fali e fluwa wie mun. E nin aniaan mun e boli jasin fɛ’n, yɛ e trannin akpasua kun aɲia’m be bo. Sonja’m be o lika kwlaa nun, ɔ nin be alɛ kunlɛ ninnge mun. Kɛ e nin jasin bofuɛ kan nga be o lɔ’n, é kɔ́ lika’n e nian e wun su kpa. I sɔ’n ti’n, sa yaya w’a ɲanman e.

E SALI E SIN SRAN BLE MƐN’N NUN

Afuɛ 2013 nun’n, be mannin e junman uflɛ. Be seli e kɛ e ko di junman Betɛli ng’ɔ o Kɔnngo i klɔ nga be flɛ i kɛ Kinsasa’n nun lɔ. Nvle sɔ’n cɛnnin kpa, yɛ ɔ ti klanman kusu. Sanngɛ lɔfuɛ’m be ti yalɛfuɛ dan, yɛ blɛ sunman’n be di alɛ lɔ. I klikli nun’n e seli e wun kɛ: “E si Sran Ble Mɛn’n. Lɔ tranlɛ su yoman kekle.” Sanngɛ e wa wunnin kɛ ninnge sunman be o lɛ’n, ɔ fata kɛ e suan be yolɛ. I wie yɛle lika nga atin kpa sa nunman lɔ’n be nun ajalɛ tulɛ. Sanngɛ e fali e ɲin sieli i ninnge kpakpa kpanngban be su. I wie yɛle kɛ kannzɛ aniaan’m be ti yalɛfuɛ’n, sanngɛ be tra be awlɛn be su Ɲanmiɛn yɛ be di aklunjɔɛ. Be klo jasin fɛ’n i bolɛ kpa, yɛ be mian be ɲin be tran aɲia kanngan nin dandan’m be bo. E wunnin kɛ Zoova fanngan nun ti yɛ maan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i junman’n ɔli i ɲrun-ɔn. Junman nga e dili i Kɔnngo lɔ’n, ɔ kleli e like cinnjin kpa. Yɛ junman sɔ’n ti’n, e ɲannin janvuɛ kpanngban mɔ b’a kaci kɛ e osufuɛ sa-ɔ.

Kɛ afuɛ 2017 wá wíe’n, be mannin e junman uflɛ Afriki di Sidi lɔ. Betɛli ng’ɔ o lɔ’n, i dan tra Betɛli nga e dili junman be nun laa’n. Yɛ junman nga be fa mannin e lɔ’n, e nin-a diman wie le. Ɔ maan ɔ fata kɛ e suan ninnge wie’m be yolɛ ekun. Sanngɛ junman nga e dili be laa’n be ukali e kpa. Aniaan nga be o lɔ’n, nán andɛ sa yɛ be tra be awlɛn be su Zoova-ɔ. E klo be kpa. Aniaan nga be di junman Betɛli lɔ’n be wunnɛn kplo’n nin wafa nga be yo ninnge mun’n, ɔ timan kun. Sanngɛ be bo ti kun. Nanwlɛ, i sɔ’n yoli e ɲɛnmɛn dan. E wunnin i jrɛiin kɛ, kɛ Zoova i sufuɛ’m be fa nzuɛn uflɛ’n yɛ be nian Ɲanmiɛn ndɛ’n su be nanti’n, ɔ yra be su. Ɔ maan be tran klanman.

Kɛ afuɛ’m bé sín’n, be mannin e nin Debi e junman uflɛ titi. E miannin e ɲin naan e nin be nga be ninnge yolɛ’n nin e liɛ’n timan kun’n y’a tran klanman, yɛ e suannin aniɛn wie mun. Nán blɛ kwlaa nun yɛ i sɔ liɛ’n yoli pɔpɔ-ɔ. Sanngɛ e wunnin kɛ Zoova sinnin i anuannzɛ’n nin aniaan’m be lika titi yili klolɛ m’ɔ klo e’n i nglo. (Jue. 144:2) Ninnge fanunfanun nga e suannin be yolɛ blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ’n nun’n, be ukali e naan y’a su Zoova kpa.

Like nga min si nin min nin be kleli min’n, ɔ nin wafa nga min yi Debi suannin min bo’n, ɔ nin ajalɛ kpa nga e niaan mɔ be o mɛn wunmuan’n nun’n be kleli e’n, min wla su fiman su le. Kɛ e bu e ɲrun lɔ liɛ’n i akunndan’n, e fua kpa kɛ é ló e wun mán e Like Klefuɛ Dan’n naan ɔ kle e like tititi.