Maan asɔnun’n manman Zoova

‘Ɲanmiɛn, ḿ bó wɔ dunman ń klé min niaan mun, kɛ sran’m be yia lɛ’n, ḿ mánmán wɔ lɛ.’—EBRE MUN 2:12.

1, 2. ?Ngue ti yɛ asɔnun’n i bo kɔlɛ’n ti kpa ɔ? ?Ngue ti yɛ asɔnun’n o lɛ ɔ?

KƐ SRAN o sa’n, kɛ ɔ o awlo lɔ’n yɛ i wla gua ase ɔ. Afin awlo lɔ’n, i fuɛ’m be nin i tran aniaan tranlɛ. Sanngɛ, Biblu’n kle kɛ lika kun ekun ti kɛ awlo sa. Awlo sɔ’n, andɛ i nunfuɛ’m be sɔnnin kpa. Be o asiɛ wunmuan’n su, be tran anuannzɛ, yɛ be wla gua ase. I sɔ liɛ’n, ɔ yo ɲɛnmɛn. Awlo sɔ’n, yɛle asɔnun’n. Sɛ amun ti Zoova i Lalofuɛ’n, amun bɔbɔ an kwla di i nanwlɛ. Afin asɔnun nun’n, amun wiengu Klistfuɛ’m be nin amun tran klanman, ɔ maan amun wla gua ase. I sɔ’n ti’n, sɛ bɔbɔ amun tran sɔ wie amun awlo lɔ annzɛ amun tranman sɔ’n, sanngɛ ninnge nga Zoova maan asɔnun’n yo man e’n ti’n, maan amun klun kwla jɔ. I li bɔɔ, ɔ fata kɛ amun si su ye.

² Asɔnun’n timan sran wie’m be anuannzɛ. Annzɛ junman difuɛ akpasua kun be anuannzɛ. Kusu’n, ɔ timan janvuɛ mɔ be tran lika wie’n, be anuannzɛ. Asa ekun’n, asɔnun’n timan be wun kpinngbinlɛ annzɛ be ɲin su yiyilɛ anuannzɛ. Sanngɛ, Ɲanmiɛn yɛ ɔ kpɛli asɔnun’n i ba ɔ. Yɛ i manmanlɛ ti yɛ asɔnun’n o lɛ ɔ. Jue fluwa’n kle kɛ, laa Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yia be mɛnmɛn i. Jue Mun 35:18 se kɛ: ‘Ḿ mánmán wɔ aɲia dan’n nun. Ḿ mánmán wɔ nzrafuɛ’m be ɲrun.’ I sɔ kunngba’n, Jue Mun 107:31, 32 se kɛ: ‘Maan be sɔfuɛ’m be bo flɛ Anannganman i klun ufue nin sa dandan ng’ɔ yo man sran mun ti. Maan be yi i ayɛ nvlefuɛ’m be aɲia’n nun.’

3. ?Kɛ nga Pɔlu fa kannin’n sa’n, ngue yɛ asɔnun’n yo ɔ?

³ Like cinnjin kpa kun ekun mɔ asɔnun’n yo’n, akoto Pɔlu kɛnnin i ndɛ fluwa kun m’ɔ klɛli’n nun. Ɔ seli kɛ: ‘Awlo sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn m’ɔ lafiman’n i Asɔnun’n. Sɛ nanwlɛ’n ti sua’n, nn Asɔnun’n ti i kuatrɛn nin i kofiaja.’ (1 Timote 3:15) ?Asɔnun benin i ndɛ yɛ Pɔlu kan ɔn? ?Kɛ be se kɛ asɔnun’n, aniɛn nga be nun yɛ be dun mmua klɛli Biblu’n be nun ndɛ mma benin yɛ be kacili i sɔ ɔ?a ?Sɛ asɔnun’n ti sran’n, nn wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e nin i e tran ɔn? Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun i wlɛ’n, amun e fa e ɲin sie aniɛn nga be nun yɛ be dun mmua klɛli Biblu’n be nun ndɛ mma nga be kacili i kɛ asɔnun’n, be su.

4. ?Kɛ Ebre aniɛn’n nun be se kɛ qa·halʹ, wafa sɛ yɛ be kacili i Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre aniɛn’n nun’n i nun ɔn?

⁴ Kɛ Ebre aniɛn’n nun be se kɛ qa·halʹ, wawle Biblu’n kaci i kɛ “nvle, annzɛ aɲia, annzɛ sran mun.” (Mmla’n 4:10; 9:10) Jue tofuɛ’n fali qa·halʹ fa kannin Ɲanmiɛn i anzi’m be ndɛ. Be kwla fa ndɛ mma kunngba’n kan sa tɛ yofuɛ’m be ndɛ wie. (Jue Mun 26:5; 89:5-7) Sanngɛ, kɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre aniɛn’n nun’n se kɛ qa·halʹ, blɛ sunman nun’n, Izraɛlifuɛ’m be ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. I wie yɛle kɛ, Ɲanmiɛn seli Zakɔbu kɛ i “osu’n trɛ́ dan kpa [Ebre’n se kɛ qa·halʹ].” Kpɔkun, ɔ yoli sɔ sakpa. (Bo Bolɛ 28:3; 35:11; 48:4) Ɲanmiɛn fali Izraɛlifuɛ mun naan be yo “i sran mun” annzɛ “i nvle nunfuɛ mun.”—Kalɛ 20:4; Neemi 13:1; Zozie 8:35; 1 Samiɛl 17:47; Mise 2:5.

5. ?Glɛki aniɛn’n nun ndɛ mma benin yɛ be kacili i kɛ “asɔnun” ɔn?

⁵ Ebre aniɛn’n nun ndɛ mma nga be se kɛ qa·halʹ, be kaci i Glɛki aniɛn’n nun kɛ ek·kle·siʹa. Be kwla fa kan sran akpasua wie mɔ be suman Ɲanmiɛn’n, be ndɛ. I wie yɛle Efɛzi lɔ bian wie mɔ be flɛ i Demetriisi m’ɔ nin i wiengu’m be “yiali” Pɔlu wun’n. (Sa Nga Be Yoli’n 19:32, 39, 41) Sanngɛ, kɛ Biblu’n nun be se kɛ ek·kle·siʹa, blɛ sunman nun’n, asɔnun’n i ndɛ yɛ be kan ɔn. Sanngɛ kɛ Glɛki aniɛn’n nun be se kɛ ek·kle·siʹa, i bo’n ti fa nnan.

Ɲanmiɛn i asɔnun m’ɔ fɛli i wawɛ’n mɛnnin i nunfuɛ mun’n

6. ?Ngue yɛ kɛ sran’m be yia lɛ’n, Davidi yoli mɔ Zezi yoli wie ɔ?

⁶ Akoto Pɔlu fali Jue Mun 22:23 mɔ Davidi toli’n fa kannin Zezi i ndɛ. Ɔ seli kɛ: ‘“Ɲanmiɛn, ḿ bó wɔ dunman ń klé min niaan mun, kɛ sran’m be yia lɛ’n, ḿ mánmán wɔ lɛ.” Kɛ ɔ́ yó naan w’a yo Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n, naan w’a si i niaan’m be aunnvuɛ naan w’a si Ɲanmiɛn junman’n di kpa’n, saan ɔ́ káci i wun kɛ be sa.’ (Ebre Mun 2:12, 17) Laa’n, Davidi manmannin Ɲanmiɛn Izraɛlifuɛ’m be ‘aɲia dan’n nun.’ (Jue Mun 40:10) ?Sanngɛ, kɛ Pɔlu se kɛ Zezi manmannin Ɲanmiɛn kɛ “sran’m be yia lɛ’n [ek·kle·siʹa Glɛki nun’n],” wan yɛle sran sɔ mɔ be yia’n?

7. ?Kɛ Glɛki aniɛn’n nun be se kɛ ek·kle·siʹa, i klikli nun’n, wan ndɛ yɛ ɔ kan ɔn?

⁷ Ndɛ nga e kɛnngɛn i Ebre Mun 2:12, 17 nun’n, ɔ ti kploun. Ɔ kle kɛ aɲia mɔ i nun yɛ Klist boli Ɲanmiɛn dunman kleli i niaan mun’n, i bɔbɔ o be mɔ be yiali’n be nun wie. ?Sanngɛ wan yɛle Klist i niaan mun? Be yɛle ‘Abraamu anunman’ mɔ be ti Klist i sɔnnzɔnfuɛ mɔ Ɲanmiɛn ‘flɛli be’n.’ (Ebre Mun 2:16–3:1; Matie 25:40) Klistfuɛ i sɔnnzɔnfuɛ sɔ’m be ti sran 144.000. Be yɛ be ti ‘Ɲanmiɛn i mma ngbɛnngbɛn mɔ be klɛli be dunman ɲanmiɛn su lɔ mɔ be yia’n’ niɔn. Ɔ maan, kɛ Glɛki aniɛn’n nun be se kɛ ek·kle·siʹa, i klikli nun’n, Klist i sɔnnzɔnfuɛ mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n be akpasua’n i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn.—Ebre Mun 12:23.

8. ?Asɔnun’n i takalɛ ndɛ benin yɛ Zezi kannin ɔn?

⁸ Cɛn kun’n, Zezi kannin ‘asɔnun’n’ i takalɛ’n i ndɛ. Kɛ ɔ kannin ndɛ sɔ’n i afuɛ kun m’ɔ́ sín’n, yɛ be kunnin i ɔ. Ɔ seli Piɛli kɛ: ‘Be flɛ ɔ Piɛr (mɔ i bo’n yɛle yɛbuɛ’n). Yɛbuɛ tanda’n su yɛ ḿ má kplán min asɔnun’n niɔn, yɛ wie’n su kwlá sacimɛn.’ (Matie 16:18) Piɛli nin Pɔlu be si kɛ Zezi yɛ ɔ ti yɛbuɛ tanda’n niɔn. Ɔ maan, be mɔ be ti kɛ ‘yɛbuɛ m’ɔ o lɛ tititi’n’ sa mɔ be fa be wla Ɲanmiɛn sua mɔ i wawɛ’n kplan’n nun’n, Piɛli seli be kɛ: ‘An ti Ɲanmiɛn i nvle’n nun sran mun, yɛ an ti i liɛ mlɔnmlɔn. Ɔ fali amun kɛ an yi i ayɛ.’—1 Piɛr 2:4-9; Jue Mun 118:22; Ezai 8:14; 1 Korɛntfuɛ Mun 10:1-4.

9. ?Blɛ benin nun yɛ Ɲanmiɛn i asɔnun’n takali ɔ?

⁹ ?Blɛ benin nun yɛ ‘Ɲanmiɛn i nvle’n nun sran mɔ be ti i liɛ mlɔnmlɔn’n,’ ɔ kacili asɔnun ɔn? Kɛ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mɔ be yiali Zerizalɛmu lɔ afuɛ nga be flɛ i 33 nun pantekɔtu nun’n, yɛ nvle sɔ’n kacili asɔnun ɔn. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Piɛli ijɔli fɛfɛ kpa Zuifu nin be mɔ be tran Zuifu’m be afiɛn mɔ be yiali cɛn sɔ nun’n, be ɲrun. Be nun kpanngban kpa mɔ be lafili Zezi i wie’n su’n, be kacili be nzuɛn’n, yɛ be yoli be batɛmu. Biblu’n yiyi nun kɛ sran akpi nsan be ukali be su. Yɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, nn Ɲanmiɛn i asɔnun’n trɛ́. (Sa Nga Be Yoli’n 2:1-4, 14, 37-47) Like nga ti yɛ ɔ trɛ sɔ’n, yɛle kɛ Zuifu nin be mɔ be tran Zuifu’m be afiɛn’n be nun sunman be wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn yili Zuifu nvle’n i ase. Naan siɛn’n, Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be mɔ b’a kaci Ɲanmiɛn i asɔnun’n, be yɛ be ti ‘Izraɛlifuɛ nga be ti i liɛ sakpa’n’ niɔn.—Galasifuɛ Mun 6:16; Sa Nga Be Yoli’n 20:28.

10. ?Zezi nin Ɲanmiɛn i asɔnun’n be afiɛn ti sɛ?

¹⁰ Biblu’n kle kpɛ sunman kɛ ngbaciɛ o Zezi nin be mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, be afiɛn. I wie yɛle Biblu’n nun ndɛ mma kun m’ɔ se kɛ ‘Klist nin asɔnun’n.’ Zezi yɛ ɔ sie asɔnun’n niɔn. Pɔlu kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ kɛ Ɲanmiɛn ‘maan Zezi sie like’n kwlaa yɛ ɔ fɛ i sieli asɔnun’n su kpɛn. Klistfuɛ’m be kwlaa be ti i wunnɛn.’ (Efɛzfuɛ Mun 1:22, 23; 5:23, 32; Kolɔsfuɛ Mun 1:18, 24) Klistfuɛ sɔ mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, andɛ be onga kan o asiɛ’n su wa. Be ti kaan sɔ, sanngɛ Efɛzfuɛ Mun 5:25, 26 kle kɛ be Min Zezi Klist klo be. I waan: ‘Klist kloli Asɔnun’n, ɔ fɛ i wun mannin.’ Like nga ti yɛ Zezi klo be’n, yɛle kɛ like ng’ɔ yoli i asiɛ’n su wa’n, be tu be klun be yo wie. Yɛle kɛ ‘manmanlɛ nga be manman Ɲanmiɛn titi’n ɔ yo kɛ asenna like sa. Kɛ bé yó sɔ’n, be bo i dunman.’—Ebre Mun 13:15.

?Kɛ be se kɛ ‘asɔnun’n’ i bo wie ekun yɛle benin?

11. ?Kɛ wie liɛ Biblu’n se kɛ asɔnun’n, wan ndɛ yɛ ɔ kan ɔn?

¹¹ Kɛ wie liɛ Biblu’n se kɛ asɔnun’n, nán “Ɲanmiɛn i asɔnun’n,” yɛle kɛ sran 144.000 mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, be ngunmin be ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Sanngɛ i bo’n sɔnnin. Pɔlu seli Klistfuɛ wie’m be kɛ: ‘Nán an saci Glɛki mun nin Zuifu mun nin Ɲanmiɛn i Asɔnun’n.’ (1 Korɛntfuɛ Mun 10:32) ?Kɛ nga Pɔlu fa kɛnnin lɛ’n niɔn, Korɛnti lɔ Klistfuɛ kun i ngunmin kwla saci be mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be mɔ blɛ sɔ’n nun be nun wie ti Glɛki nin Zuifu’n, be kwlakwla? Cɛcɛ. Ɔ kwla yoman sɔ. Kannzɛ sran kun i ayeliɛ tɛ’n ti’n be nun wie kwla saci’n, sanngɛ ɔ kwlá saciman be ngba. Ɔ maan ‘Ɲanmiɛn i asɔnun’n’ mɔ Biblu’n nun ndɛ mma sɔ’n kɛn i ndɛ’n, yɛle blɛ kun nun Klistfuɛ mun. I sɔ’n ti sɛ sran kun se kɛ Ɲanmiɛn kle asɔnun’n i atin’n, annzɛ ɔ uka asɔnun’n, annzɛ ɔ yra asɔnun’n su’n, nn blɛ kun nun Klistfuɛ’m be kwlaa be ndɛ yɛ ɔ su kan ɔn. Sɛ kusu ɔ se kɛ andɛ Ɲanmiɛn i asɔnun’n di aklunjuɛ nin alaje’n, nn ɔ su kan aniaan tranlɛ mɔ Klistfuɛ’m be tran’n i ndɛ.

12. ?Kɛ be se kɛ ek·kle·siʹa, i bo’n i nsan su’n yɛle benin?

¹² I nsan su’n, kɛ be se kɛ ek·kle·siʹa, Klistfuɛ kwlaa nga be o mɛn kun nun’n be ndɛ yɛ be kan ɔn. I wie yɛle kɛ Sa Nga Be Yoli’n se kɛ: ‘Asɔnunfuɛ (ek·kle·siʹa Glɛki nun) mɔ be o Zide, nin Galile, ɔ nin Samari mɛn wunmuan’n nun lɔ’n, be le alaje.’ (Sa Nga Be Yoli’n 9:31) Nán Klistfuɛ akpasua kun yɛ ɔ o Zide, nin Galile, ɔ nin Samari mɛn’n nun ɔn. Be kwlaa yɛ be flɛ be ek·kle·siʹa ɔ. E si kɛ afuɛ nga be flɛ i 33 nun pantekɔtu nun’n, sran kpanngban be yoli be batɛmu. I sin’n, sran kpanngban be wa ukali be su ekun. Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i angunndan’n, e kwlá seman kɛ Klistfuɛ akpasua kun yɛ ɔ yiali titi Zerizalɛmu klɔ’n nun ɔn. (Sa Nga Be Yoli’n 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Afuɛ nga be flɛ i 44 nun lele m’ɔ́ fá jú afuɛ nga be flɛ i 50 nun’n, famiɛn Erɔdu Aglipa yɛ ɔ sieli Zide mɛn’n niɔn. 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 2:14 kle weiin kɛ i blɛ sɔ nun’n, nn asɔnun’m be o Zide mɛn’n nun. Ɔ maan, kɛ Biblu’n se kɛ famiɛn Erɔdu jasoli ‘asɔnunfuɛ wie mun (ek·kle·siʹa Glɛki nun) be yalɛ klelɛ su’n,’ asɔnunfuɛ nga be o Zerizalɛmu lɔ’n be kwlaa be ndɛ yɛ ɔ kan ɔn.—Sa Nga Be Yoli’n 12:1.

13. ?Kɛ be se kɛ ek·kle·siʹa, i bo’n i nnan su’n yɛle benin?

¹³ I nnan su’n, kɛ be se kɛ ek·kle·siʹa, Klistfuɛ akpasua kun mɔ be yia lika kɛ awlo kun nun sa’n, i ndɛ yɛ be kan ɔn. Pɔlu i fluwa nun’n, ɔ kannin “Galasi lɔ asɔnun mun” annzɛ “Galasi asɔnunfuɛ mun,” be ndɛ. Galasi mɛn’n o Rɔmufuɛ’m be lika’n nun yɛ ɔ cɛnnin kpa. Mɛn tɛtrɛ sɔ nun’n, nán asɔnun kunngba yɛ ɔ o lɔ ɔ. Ɔ maan kɛ Pɔlu se kɛ Galasi lɔ asɔnun mun annzɛ Galasi asɔnunfuɛ mun’n, asɔnun nga be o Antiɔsu nin Dɛrbu nin Listri, ɔ nin Ikoni’n be kwlaa be ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Be siesieli kpɛnngbɛn mun asɔnun sɔ’m be nun. (1 Korɛntfuɛ Mun 16:1; Galasifuɛ Mun 1:2; Sa Nga Be Yoli’n 14:19-23) Yɛ Biblu’n kle kɛ asɔnun kwlaa sɔ’m be ti ‘Ɲanmiɛn i asɔnun mun.’—1 Korɛntfuɛ Mun 11:16; 2 Tɛsalonikfuɛ Mun 1:4.

14. ?Kɛ nga Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be fa kan ek·kle·siʹa i ndɛ lɛ’n, ngue yɛ e wun i wlɛ ɔ?

¹⁴ Wie liɛ’n, Klistfuɛ nga be yia’n b’a sɔnman. Ɔ maan, be yia sran kun i awlo’n nun. Sanngɛ be flɛ be ek·kle·siʹa wie. Biblu’n kle kɛ laa’n, asɔnunfuɛ’m be yiali Akilasi nin Priska, ɔ nin Nɛnfa nin Filemɔn be awlo’m be nun. (Rɔmfuɛ Mun 16:3-5; Kolɔsfuɛ Mun 4:15; Filemɔn 2) I sɔ’n kle kɛ andɛ asɔnunfuɛ nga b’a sɔnman mɔ wie liɛ be yia awlo’m be nun’n, ɔ fataman kɛ be sa sin bubu be. Sɛ Zoova yrali laa asɔnun kanngan’m be su’n, e wun i wlɛ kɛ ɔ́ rá andɛ asɔnun kanngan’m be su wie.

Asɔnunfuɛ’m be manman Zoova

15. ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Klistfuɛ klikli’m be yoli ɔ?

¹⁵ E wunnin kɛ Zezi manmannin Ɲanmiɛn kɛ sran’m be yia lɛ’n. I sɔ’n nun yɛ ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 22:23 nun’n kpɛnnin su ɔ. (Ebre Mun 2:12) I sɔnnzɔnfuɛ nanwlɛfuɛ’m be kusu be yoli sɔ wie. Kɛ laa Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin Klistfuɛ klikli mun’n, Ɲanmiɛn mannin be ninnge fanunfanun kɛ be yo. Ɔ mannin wie ngwlɛlɛ ɔ fa si ijɔ, yɛ ɔ mannin wie sa wlɛ wunlɛ, yɛ wie kusu yo tukpacifuɛ’m be juejue, yɛ wie ijɔ Ɲanmiɛn nuan, yɛ wie kaci aniɛn m’ɔ timan’n bɔbɔ.—1 Korɛntfuɛ Mun 12:4-11.

16. ?Like cinnjin kpa kun nga ti yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n mannin sran’m be ninnge kɛ be yo’n yɛle benin?

¹⁶ Kɛ Pɔlu kán aniɛn wie ijɔlɛ’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: ‘Jue nga Ɲanmiɛn fa wla min nuan kɛ n to’n yɛ n to ɔ, sanngɛ kusu ń wún i wlɛ yɛ ń tó ɔ.’ (1 Korɛntfuɛ Mun 14:15) Pɔlu kunndɛ kɛ ɔ́ tó jue mánmán Zoova asɔnun’n nun. Sanngɛ jue sɔ m’ɔ́ tó’n, ɔ fata kɛ sran ng’ɔ ti’n, ɔ wun i bo naan ɔ yo i ye. I sɔ kunngba’n ti’n, ɔ mɛnnin i wiengu nga Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, be afɔtuɛ kun. Ɔ seli be kɛ: ‘An mian amun ɲin an yo ninnge sɔ’m be kpa maan asɔnun’n yo kpa.’ (1 Korɛntfuɛ Mun 14:4, 5, 12, 23) Nanwlɛ, asɔnun’m be ndɛ loli Pɔlu dan. Afin, ɔ si kɛ be nun yɛ asɔnunfuɛ’m be kwla manman Ɲanmiɛn ɔn.

17. ?Ngue yɛ e kwla se kɛ andɛ Ɲanmiɛn yo man asɔnun mun ɔn?

¹⁷ Lele nin andɛ’n, Zoova i sa o i asɔnun’n su. Ɔ yra asɔnun’n i nunfuɛ kunngun ng’ɔ fɛli i wawɛ’n mannin be mɔ be te o asiɛ’n su wa’n, be su. Like ng’ɔ kle sɔ’n, yɛle kɛ i sufuɛ’m be ɲɛn i ninnge’m be nun aliɛ kpanngban kpa be di. (Lik 12:42) I sufuɛ kwlaa mɔ be o asiɛ’n su mɔ be tran kɛ awlo kun nunfuɛ mun sa’n, ɔ ra be su wie. Kpɔkun, ɔ ra e asɔnun’m be su. Asɔnun sɔ’m be bo lɔ yɛ e manman e Yifuɛ’n, yɛ e wla e wiengu’m be fanngan maan be lafi i su kpa ɔ. Be bo lɔ ekun yɛ be kle e like naan sɛ bɔbɔ e nunman aɲia’m be bo lɔ bɔbɔ’n, y’a kwla manman Ɲanmiɛn ɔn.

18, 19. ?Ngue yɛ sran kwlaa m’ɔ ti asɔnunfuɛ sakpa’n, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó ɔ?

¹⁸ Pɔlu seli Filipu lɔ Klistfuɛ’m be kɛ: ‘N srɛ i kɛ Zezi Klist maan amun yo sa kpakpa Ɲanmiɛn manmanlɛ nin i kɔmin su manlɛ’n ti.’ Kɛ e kan ninnge kpakpa nga Klist wá yó be’n be ndɛ kle be mɔ be timan Klistfuɛ’n, ɔ maan be lafi Klist su’n, i sɔ’n ti Ɲanmiɛn manmanlɛ nin i kɔmin su manlɛ’n wie. (Filipfuɛ Mun 1:9-11; 3:8-11) I sɔ’n ti’n, Pɔlu kunngba’n seli i wiengu Klistfuɛ’m be kɛ: ‘I sɔ’n ti, maan manmanlɛ nga e manman Ɲanmiɛn titi’n ɔ yo kɛ asenna like mɔ e fa man Zezi kɛ ɔ fa mɛn i’n sa. Kɛ é yó sɔ’n e bo i dunman.’—Ebre Mun 13:15.

¹⁹ Zezi manmannin Ɲanmiɛn kɛ “sran’m be yia lɛ’n.” ?Ɔ yoman e fɛ kɛ e yo sɔ wie? ?Yɛ ɔ yoman e fɛ kɛ be mɔ be siman Ɲanmiɛn, e manman Ɲanmiɛn e kle be naan be kusu be mɛnmɛn i wie? (Ebre Mun 2:12; Rɔmfuɛ Mun 15:9-11) Kosan sɔ’m be su tɛlɛ kwlaa nga é tɛ́’n, ɔ fin wafa nga e bu e bɔbɔ e asɔnun liɛ’n. Yɛle kɛ, sɛ asɔnun sɔ’n yo Ɲanmiɛn i klun sa’n annzɛ ɔ yoman o. I sɔ liɛ’n i ndɛ yɛ like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n wá yíyí nun ɔn. Yɛle kɛ, é wún wafa nga Zoova nin asɔnun’n be o nun’n. Kpɔkun like nga asɔnun’n yo man e andɛ’n, é wá wún i wie.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Blɛ benin nun yɛ ‘Ɲanmiɛn i asɔnun’ mɔ i nunfuɛ mun yɛle Klistfuɛ nga Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, ɔ takali ɔ?

• ?Kɛ be se kɛ ek·kle·siʹa, i bo’n nsan wie ekun yɛle benin?

• ?Ngue yɛ kɛ sran’m be yia lɛ’n, Davidi nin Zezi, ɔ nin Klistfuɛ klikli’m be kunndɛli kɛ bé yó ɔ? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e kusu e yo ɔ?

[Foto, bue 9]

?Ngue yɛle asɔnun m’ɔ taka Zezi su’n?

[Foto, bue 10]

Klistfuɛ akpasuaakpasua nga be yia lika kun nun’n, be ti ‘Ɲanmiɛn i asɔnun mun.’

[Foto, bue 12]

Kɛ Benin lɔ Klistfuɛ mun sa’n, e kusu e kwla manman Zoova aɲia dandan’m be nun.