Daing Trabaho—Ano an mga Solusyon?

“Iyan magigin masakit. Dakol na negosyo an bangkarote na, pero dai pa iyan inaadmitir.”—Kapitalista sa E.U.

DAKOL an nakaeksperyensia na kan makolog na katunayan kan mamondong prediksion na iyan, kaidtong paghinanapos nin 1990. Sa pirang kompaniya, an “natatada pang” mga empleyado iniisip kun baga sinda an masunod na masisisante.

Ano an gigibohon nindo kun mawaran kamo nin trabaho ngonyan? Sarong kadonongan an magin preparado. Arog kan ipinaheling kan sinusundan na artikulo, an pagkawara nin trabaho may pinansial saka emosyonal na epekto. Kaya, bako sanang pagbayad sa mga utang an napapalabot. Minasunod an pirang giya na nakatabang sa iba na magdanay na marigon sa pinansial asin emosyonal kan napapaatubang sa pagkawara nin trabaho.

1. Dai Mataranta

Kan si Dominick mawaran nin trabaho, kinaipuhan na isulit nia sa bangko an saiyang harong asin isaro sa saiyang ina an saiyang pamilya. An hatol nia magdanay na kalmado, minsan pa gurano kagrabe kan situwasyon. “May trabaho man o mayo, dai ka maaalang asin ilulupad nin doros,” sabi nia. “Maniwala ka na kinaipuhan kong manodan na dai man kami magagadan gabos.” Imbes na pagparaimahinaron an pinakagrabeng mga mangyayari, kalmadong pagmaigotan an epektibong mga solusyon.

2. Magin Positibo an Kaisipan

Si Jim asin Donna apat gabos an trabahong por ora. Pero, mas kadikit an nakukua ninda kisa suweldo ni Jim sa dati niang trabahong bilog na panahon. Sa ibong kaini, inako ninda iyan bilang eksperyensiang nakapagtotokdo sa saindang limang aki. Sabi ni Donna: “Kun mayo an mga problema mas marahay kutana an kamugtakan ninda sa materyal na paagi. Pero nalihisan kutana ninda an mga peligro na nagtotokdo saimo kun paano mabubuhay.”

3. Buksan an Saindong Isip sa Bagong mga Klase nin Trabaho

Minsan an mga de opisina puwedeng pilion na magliwat nin propesyon asin pumoon sa bagong trabaho. “An mga tawo dai naghahanap nin mga pansalida sagkod na sinda mapiritan na gibohon iyan,” sabi ni Laura, na nasisante sa trabahong administratibo. “Sa mga taon na ini nin ’90,” sabi nia, “kaipuhan na makanood an mga tawo na mas madaling makibagay.” An paghihingoa na makakua nin trabaho na kapareho kan pinagkatodan nindo—o kan kaparehong suweldo—tibaad magpaluya sana sa posibilidad na kamo makakua nin trabaho. Minsan paano ini tibaad an sarong dahelan kun taano ta sa parate mas haloy na makakua nin trabaho an mga de opisina kisa manual na mga trabahador. Kaya buksan an saindong isip sa posibilidad nin bagong mga klase nin trabaho. Dakol an nagin mapanggana sa pag-opresir nin serbisyo sa iba, arog baga kan paglinig sa harong.

4. Mamuhay Sono sa Kaya Nindo—Bakong nin Iba

An makosog na kasangkapan nin pag-anunsio iyo an paggibo nin sarong “pangangaipo” na mayo man kaidto. Parate na ipinamamate saindo na an gabos (puwera kamo) nakaaaram asin pinaninigoan an pangangaipong iyan. ‘Ini an estilong sulot kan gabos [puwera kamo].’ ‘An pelikula na pinag-oolayan kan gabos [kaya taano ta dai pa kamo nagdalan dian?].’ ‘An kotse kan gabos [noarin kamo mabakal kaiyan?].’

An kaagid na pan-agyat puwedeng makaapektar sa kun paano an satong pagmansay asin paggasto sa kuwarta. An sarong katood nagbiyahe. Sa panale kaipuhan nindo nin bakasyon. An saro na naman na katood nagbakal nin bagong kotse. Sa panale an kotse nindo garo daan na, kulang na. An pagkauri sa ginigibo nin iba papangyayarihon sana kamong gumasto nin kuwarta na mayo saindo, bumakal nin mga dai man talaga nindo kaipuhan. Likayan an nagtatao nin kabigoan na mga pagkokomparar.

Si Jim, an nasisanteng trabahador na nasambitan sa enotan, nagkomento: “An mga tawo biyong pinanluluyahan nin boot kun dai ninda napagdadanay an estilo nin pamumuhay na sa paghona ninda gusto ninda. An kaipuhan mo sanang paghaditan an pagkakan asin istaran. An iba sa katunayan daing halaga.” Arog kan irinirekomendar kan Biblia sa 1 Timoteo 6:8, ‘manigoan na kita sa kakanon asin gubing.’

5. Magmaan sa Utang

An credit card puwedeng magin kapakipakinabang na bagay, pero iyan puwede man na magin an pinakadakula nindong disbentaha. An iba ginagamit an credit card na saklay. Ginagamit ninda iyan tanganing biyong malikayan an hapot na ‘kaya ko daw na bakalon iyan?’ An card nagigin kalmante na minatogot saindong gumasto na dai iniisip o namamatean an epekto nin pagkawara nin kuwarta.

Sa nakakaagi pa sanang mga taon nakalakop sa dakol na nasyon an pagkabangkag sa credit card. Ano an mga resulta? An sarong ahente nin computer sa Korea na buminakal nin bagong kotse paagi sa credit card arog kaini an pagkasuma sa bagay: “Kun panahon nang bayadan an utang ko, perming maraoton an pagmate ko. Garo ipinanao ko sana an kuwartang idto.” Sa Hapon haros kabanga sa gabos na naghahagad nin hatol manongod sa kuwarta mga 20 anyos an edad. An 140 milyones na credit card sa nasyon na iyan iyo an pinaninimbag nin dakula sa dakulaon na pagkakautang nin mga hobenes.

Kaya maanan an credit card. Gamiton iyan, pero dai iyan pabayaan na gamiton kamo. Dai itogot na butahon kamo kaiyan sa tunay nindong pinansial na kamugtakan. Ini makadudugang sana sa tension nin pagkawara nin trabaho.

6. Papagdanayon na Sararo an Pamilya

Sa pagsurbey sa 86,000 katawo, labi sa un-tersio an nagsabi na an kuwarta an numero unong problema ninda mag-agom. An saro pang pagsiyasat nakadiskobre na kuwarta an ginikanan kan kadaklan na iriwal. “An magkalaen na kaisipan manongod sa kuwarta puwedeng magtao nin tension sa relasyon,” sabi kan pinansial na asesor na si Grace Weinstein.

Minsan an garo baga dayupot na mag-agom puwedeng may magkalaen na marhay na punto-de-vista sa kuwarta asin sa kun paano iyan maninigong gastuson. An saro tibaad panatikong paratipon, an saro naman gastador.

Kun dai pag-oolayan, an mga bagay sa kuwarta puwedeng dumakula asin magin iriwal sa pamilya. “Nasusudya an mga plano kun mayo nin pribadong orolay,” sabi kan Biblia sa Talinhaga 15:22. Asin mantang pinag-oolayan an mga bagay sa kuwarta, pagmaigotan na saboton asin tawan nin lugar an mga opinyon kan saindong agom.

7. Papagdanayon an Saindong Paggalang sa Sadiri

Si Grace Weinstein nagsabi: “Para sa lalaki o babae na dai nang nakukua, yaon an emosyonal na problema nin nainaan na posisyon asin independensia, na pareho nagbubunga kan pagkawara kan paggalang sa sadiri.”

Dai tolos ikonklusyon na kaya kamo nasisante ta dai kamo pinahahalagahan bilang trabahador. An 29 anyos na si Rani nasisante pakalihis sana nin tolong semana pakaresibi nia kan pinakahalangkaw na promosyon sa grado nia sa taonan na pagrepaso sa saiya. Minsan ngani an pagigin sadiosan, masasarigan na trabahador tibaad makaolang na masisante an saro, ini bako permi an nangyayari. Kaya dai kaipuhan na ibilang nin saro na insulto sa saiyang personalidad an pagkasisante. Puwede man na maapektaran an pinahahalagahan, masasarigan na mga trabahador.

8. Magbadyet

An dakol natatakot sa badyet. Sa paghona ninda iyan nakagagapos, bagay na makapopogol sainda sa pagbakal kan gusto ninda. Dai man. An badyet sarong kasangkapan na matabang saindo na maabot an saindong mga pasohan, bakong pogolan kamo. Iyan saro sanang sistema nin pagkontrol, sarong detalyadong plano na magsasabi saindo kun mapapasaen an saindong kuwarta asin kun paano nindo iyan padudumanon sa gusto nindong dumanan kaiyan.

Makangangalas, dakol an dai aram kun saen ginagasto an saindang kuwarta. Imbes, nabibiktima sinda nin pabiglabiglang pagbakal dangan nag-aagrangay: “Napasaen idto?” An pangangaipo na likayan an siring na paggasto nangorognang mahalaga kun masakit an kuwarta. An Biblia madonong na nagsasabi sa Talinhaga 21:5: “Magplano ka nin maingat asin magkakaigwa ka nin abunda; kun ika mahiro tolos-tolos, nungka na ika magkakaigwa nin bastante.”—Today’s English Version.

Tanganing makuyog an hatol na ini, magkaigwa nin nasusurat na rekord. Isurat gabos an ginasto nindo sa bilog na bulan, na pinagkaklaseklase an saindong mga gastos. Irekord man kun guranong kuwarta an minalaog. Kun marisa nindo na mas dakol an minaluwas kisa minalaog, siyasaton an saindong mga gastos tanganing makua an ginigikanan kan problema. Oras na maaraman nindo kun ano an ginagasto nindo asin kun saen nindo iyan ginagasto, makokontrol na nindo an saindong kuwarta.

Gibohon na madaling ikabagay an saindong badyet. Sa enot na pirang bulan, madidiskobre an mga sala, asin tibaad malingawan an pirang gastos. Gibohon an mga pagliliwat asin pagkorehir sagkod na an badyet tama na sa saindong mga pangangaipo. Sa siring an marahay na badyet magigin oripon nindo, bakong kagurangnan.a

An mga giya sa enotan tibaad makatabang sa saro na makasalbar sa panahon nin kadaihan nin trabaho. Alagad tanganing magin epektibo, an mga puntong ini dapat na timbangan nin tamang pagmansay sa tunay na halaga nin kuwarta. An totoo, gurano iyan kakaipuhan? Igwa daw nin ibang maninigong ipaorog sa kuwarta, dawa kun nawara an trabaho nin saro? Sisiyasaton niato an mga hapot na ini sa masunod na artikulo.

[Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 26]

Paggibo nin Badyet:

1. Kuwentahon kun gurano an kuwartang minalaog.

2. Gumibo nin rekord sa bilog na bulan tanganing maaraman kun saen ginagasto an saindong kuwarta.

3. Gumibo nin badyet basado sa enot na duwang tangga. Magdesisyon kun gurano an maninigong ibugtak sa kada kategoriya.

4. Liwaton an saindong badyet sono sa pangangaipo.

[Ritrato sa pahina 25]

Maninigong magkomunikar an mga mag-agom tanganing an mga bagay manongod sa kuwarta dai magin iriwal kan pamilya