Paano Kamo Makatatagal sa Sarong Peligrosong Komunidad?
“PERMI akong nenenerbios. Natatakot ako sa elebeytor. Natatakot ako sa kotse ko. Natatakot ako sa apartment ko. May krimen sa gabos na lugar. An mga tawo perming hinahabonan,” an sabi ni Maria. Arog daw kaining misis na taga-Brazil an saindong namamatean, na natatakot kamo sa saindong komunidad, nangorogna sa kadikloman nin banggi?
Tibaad nakaoogma an pagbasa nin mga nobela dapit sa mga detektib, alagad sa tunay na buhay parate na mayo nin maogmang resulta. An sarong krimen tibaad magdanay na dai nareresolberan. O sa mga kaso nin omisidyo, an saro kaipuhan na mabuhay na nawaran nin agom na lalaki, ama, o aking lalaki, nawaran nin agom na babae, ina, o aking babae. Nag-oorog daw an madahas na krimen sa saindong lugar? Hinihimuyawot daw nindo an sarong matoninong na lugar na dian ligtas an saindong pamilya? O, kun napipiritan kamong padakulaon an saindong mga aki sa sarong lugar na kadakol kan krimen, ano an magigibo nindo tanganing makatagal?
Totoo, igwa pa sagkod ngonyan nin mga siudad na kakadikit kan ibinabaretang krimen. Sa dakol na kadagaan, an mga tawo padagos pang namumuhay sa katoninongan nin puerang mga lugar o sa trangkilong mga baryo. Alagad marikas na nagliliwat an mga kamugtakan pati sa mga lugar na dati sinasabing mayo nin krimen. Halimbawa, sa Brazil kaidtong 50 taon na an nakaagi, an 70 porsiento kan populasyon nag-iistar sa probinsia. Ngonyan 70 porsiento an nag-iistar sa mga siudad. Kadungan nin pagkaigwa nin malalaogan na mga trabaho nagdakol man an mga problema sa mga siudad, arog nin krimen asin kadahasan. Baga man nag-iistar sa peligrosong lugar o dai, kamo kaipuhan pa man giraray na lumaog sa trabaho o sa eskuelahan asin ipadagos an dakol na aktibidad sa luwas kan harong.
Sa pagmidbid kan lakop na “helang na pagkakubhan,” nasasambitan nin sarong hepe de pulisiya sa Rio de Janeiro an sosyal na inhustisya asin organisadong krimen bilang mga dahelan kaiyan. Hinohona man nia na an mga diaryo asin telebisyon nagigin dahelan man kan lakop na takot, na “pinamomondo an publiko paagi sa makaturotristeng mga bareta.” An adiksion sa droga, pagkalaglag nin pamilya, asin may depektong edukasyon sa relihion nagigin dahelan man kan nag-oorog na katampalasanan. Asin ano an natatagama sa ngapit? An danay daw na pagpaheling nin madahas na mga eksena, na pinaluluwas sana sa mga libro asin pelikula bilang aling-alingan, magpapangyari sa mga tawo na magin daing pakiaram sa iba? An mga lugar daw na sinasabing mayo nin krimen magigin peligroso man?
Mantang an kadahasan bakong suba-suba para sa biktima, makosog an satong pagmawot na magin ligtas. Bakong makangangalas na an naghahadit na mga siudadano naghahagad na magkaigwa nin dugang pang pulis sa mga tinampo asin nin mas magabat na mga sentensia sa pagkabilanggo o nin padusang kagadanan pa ngani! Sa ibong kan mga peligro, an iba minabakal nin mga badil para sa depensa sa sadiri. An iba gusto na ipagbawal kan mga autoridad an pagpabakal nin mga badil. Alagad sa ibong kan maraot na bareta na dakolon an krimen, dai kaipuhan na madesesperar. Sa katunayan, dakol na habitante sa darakulang siudad na arog nin Johannesburg, Siudad nin Mejico, Nueva York, Rio de Janeiro, asin São Paulo an dai pa noarin man nahabonan. Siyasaton niato kun paano an mga tawo nakapanggagana sa sarong peligrosong komunidad.
Pagpadanay nin Positibong Kaisipan
Mapadapit sa sarong lugar na kadakol kan krimen, an sarong parasurat nagkokomento dapit sa “pagkamapag-imbento asin tiaga nin rinibong taga-Brazil na nakahimong mamuhay na may dignidad asin pagkadisente sa ibong kan sagkod ngonyan makuring mga kamugtakan nin buhay.” Pakalihis nin 38 taon sa Rio de Janeiro, si Jorge nagsasabi: “Linilikayan ko an nagkapirang tinampo asin lugar saka sin malisya sana ako. Linilikayan ko man na mamatangaan sa tinampo asin dai ako nagpapaheling nin labi-labing takot. Minsan ngani nagmamaan ako, hiniheling ko an mga tawo na garo baga sinda sadiosan, na tinatratar sindang may dignidad asin paggalang.”
Iyo, likayan an dai kinakaipuhan na problema. Dai makiaram sa iba. Dai pag-ignorohon an katunayan na an labi-labing takot nakaaapektar sa nerbios, na nagpapangyari minsan sa pormal na mga tawo na humirong bakong rasonable. Mapadapit sa saiyang trabaho sa peligrosong mga lugar, si Odair nagkokomento: “Hinihingoa kong magin positibo, na dai pinasasabngan an sakong isip nin pagkatakot sa tibaad maraot na mangyari huli ta ini nagigin dahelan nin dai maninigong tension asin pagkakubhan. Hinihingoa kong magpaheling nin galang sa gabos na tawo.” Apuera sa pagigin alisto asin pagrayo sa nakadududang mga tawo, idinugang nia an saro pang pantabang na makontrol an mga emosyon nin saro: “Orog sa gabos, pinatatalubo ko an kompiansa ki Jehova Dios, na ginigirumdom na mayo nin ano man na dai nia naheheling asin an ano man na mangyari saiyang itinogot.”
Pero, mayo nin gustong mabuhay na danay na natatakot. Saro pa, siisay an manigar na an labi-labing takot asin tension nakararaot sa emosyonal asin pisikal na salud? Huli kaini, anong paglaom an yaon para sa mga natatakot na sinda puedeng salakayon ano man na oras? Mantang dakol an natatakot na an pinakagrabeng krimen puede pang mangyari, maheheling pa daw niato an katapusan nin kadahasan? Inaagda niamo kamo na basahon an minasunod na artikulong “Noarin Matatapos an Takot?”