Pag-atubang sa Krimen sa Maribok na Kinaban
NATATAKOT daw kamong magluwas kun banggi? Kamo daw nangangaipo nin duwa o tolong kandado sa saindong mga puwertahan asin bintana? An kotse daw nindo o bisikleta nindo nahabon na? Nakuanan na daw kamo nin radyo sa saindong kotse? Kamo daw nakamateng namemeligro sa nagkapirang lugar?
Kun iyo an simbag nindo sa arin man sa mga hapot na ini, kun siring kamo nagmamaigot na atubangon an krimen sa maribok na kinaban. Ano an magigibo nindo dapit kaiyan? An Biblia daw makatatabang saindong makaatubang sa problema?
An Kriminal na Mentalidad Asin an Hustisya
Sa kinaban nin krimen, may tolong pangenot na elemento: an mga kriminal, an pulisiya, asin an mga biktima. Ano an kaipuhan tanganing kamo, an potensial na biktima, makaatubang sa krimen? Kamo daw makaiimpluwensia sa arin man sa tolong elementong ini? Halimbawa, mababakle daw nindo an mga kriminal?
Bueno, dakol na kriminal an ginibong karera ninda an krimen. Iyan an pinili ninda bilang mas pasil na paagi nin buhay. ‘Taano ta magtatrabaho kun mabubuhay kamo paagi sa pinagalan nin iba?’ an garo pilosopiya ninda. An mga paraholdap nakaaaram na an ordinaryong biktima itatao an saiyang kuwarta na daing pagtumang. Asin mantang dakulaon an probabilidad na dai madakop asin mabilanggo, para sainda an krimen talagang may pakinabang.
Saro pa, komplikado an mga paagi sa husgado asin nangangaipo nin dakol na panahon. Sa dakol na nasyon, dikit na gayo an mga husgado, hokom, asin mga bilanggoan. An kriminal na mga kaso nakalulunos sa sistema. An mga ruweda nin hustisya maluwayon an pag-itok kaya an situwasyon siring sa pagladawan dian kan Biblia rinibong taon na an nakaagi: “Huli ta an silot sa maraot na gibo dai tolos ginibo, kaya an puso kan mga aki nin tawo nagin nang biyong matagas sa paggibo nin maraot.” Siring sa ipinaheheling kan prinsipyong ini sa Biblia, kadikit an paglaom sa solusyon paagi sa pag-ina kan bilang nin mga kriminal o pagpabakle sainda.—Eclesiastes 8:11.
Kumusta an ikaduwang elemento, an pulisiya? Igwa daw nin ano man na paglaom na mapangganahan kan pulisiya an situwasyon? Sinda mismo masimbag: Huli sa mga ley na parateng an gabat apabor sa mga katanosan kan kriminal, huli sa daing prinsipyong mga abogado na nagdodoktor sa ley tanganing makalibre an kulpable, huli sa mga komunidad na habong isaabaga an darakulang gastos nin dugang pa asin mas darakulang bilanggoan, asin huli sa pag-ina nin tawohan sa puwersa kan pulisiya, dikit sana an progreso na magigibo ninda tumang sa dai mapogolan na pag-oswag nin krimen.
Kaya natatada an ikatolong elemento, an potensial na mga biktima: kita, an publiko. May magigibo daw kita tanganing matabangan kita na maatubang nin mas marhay ining haros may anarkiyang situwasyon?
Praktikal na Kadonongan Asin Sentido Komon
An libro kan Biblia na Talinhaga nagsasabi: “Ingatan mo an praktikal na kadonongan asin kakayahan nin pag-iisip, asin ta sinda magigin buhay sa saimong kalag asin kawilihan sa saimong halonan. Sa siring ika maglalakaw sa katiwasayan sa saimong dalan, asin pati an saimong bitis dai masisingkog sa ano man.” An sadol na ini aplikado sa mga situwasyon na posibleng magpangyari sa saro na mabiktima nin krimen. Ano an nagkapirang paagi na dian an praktikal na kadonongan makatatabang sa sato sa bagay na ini?—Talinhaga 3:21-23.
An mga kriminal may tendensiang magin siring sa naninibang mabangis na mga hayop. Hinahanap ninda an pinakamadaling mabiktima. Habo nindang ibugtak an sadiri sa peligro na may lumaban asin tibaad madakop sinda kun makukua ninda an iyo man sanang delihensia sa madaling mabiktima. Kaya pinupunteriya ninda an mga gurang na, mga may helang, mga daing direksion an isip, asin an tibaad dai nakaaaram kan peligrosong situwasyon. An mga paraholdap pinipili an oras asin lugar na pinakaangay saindang dumaguso. Digdi magagamit kan potensial na biktima an praktikal na kadonongan.
Siring kan pagladawan sainda kan Biblia, an mga mamomoton sa karatan parateng ginigibo an saindang trabaho sa kadikloman. (Roma 13:12; Efeso 5:11, 12) Totoo na an kadaklan na krimen ngonyan na tumang sa mga tawo asin rogaring ginigibo kun banggi. (Ikomparar an Job 24:14; 1 Tesalonica 5:2.) Kaya, kun posible an madonong na tawo maglilikay sa peligrosong mga lugar kun banggi. Sa pano nin krimen na siudad nin Nueva York, an pan-aroaldaw na rekord kan pulisiya nagpapaheling na dakol na tawo an nahoholdap pakasolnop kan aldaw asin nangorogna pakalihis nin alas diyes, parateng mantang papuli sinda sa saindang apartment. An mga paraholdap nasa mga tinampong daing gayong tawo na naghahanap nin mabibiktima. Kaya, kun mamimili kamo sa paghalat nin bus o taksi o paglakaw sa peligrosong lugar, magin mapasensia asin maghalat. Kun dai, an eksperyensia tibaad magin makolog.
Sarong Kristiano an binugbog nin grabe asin hinabonan kan imbes na maghalat nin bus kan mga alas diyes nin banggi, naglakaw sia nin dikit na distansia sa medyo madiklom na lugar. May iba pang tawo sa tinampo, pero tolong paraholdap an nagbugtak nin litag para sa bakong maingat. An saro nagsenyas sa iba kan an posibleng mabiktima naglalakaw sa tinampo. Daing girong, dinaguso ninda an biktima dangan hinoldap sia. Idto marikason nanggad kaya maski an kasabay dai nakatabang. Pakatapos inadmitir kan biktima: “Sa masunod maghahalat na ako nin bus.”
An Tusong si Dodger, sarong hoben na paradukot sa nobela ni Dickens na Oliver Twist, an bakong gayo peligrosong arogan kan modernong delingkuwente sa tinampo. Bakong siring sa Tusong si Dodger, an mga parahabon asin paraholdap ngonyan, ano man an edad, posibleng armado nin badil o lanseta, asin gagamiton ninda iyan. An daing direksion na mga turista, bisita, asin namamasyar sa sibot na siudad madaling mapunteriya kan siring na daing prinsipyong mga kriminal. Hahabonon ninda an arin man na makukua nin mas marikas kisa sa pagpirok nindo nin mata! Ano an puwedeng makaakit sa parahabon? An bulawan na kuwintas o ibang mamahalon na alahas na naheheling na nakasulot. O an kamera na nakasabit sa liog nin turista. Iyan kaagid sa pagbugtak nin karatula na nagsasabing, “Madia asin kuana ako!” Kaya, kaipuhan an marahay na paghusgar. Itago an ano man na alahas, asin magdara nin kamera na dai gayo naririsa, tibaad natatago sa bag sa pamamakal. Ini praktikal na kadonongan.
An pagigin alisto saro pang paagi sa pag-atubang sa krimen. An Biblia nagsasabi: “Kun manongod sa siisay man na madonong, an saiyang mga mata yaon sa saiyang payo; alagad an mangmang naglalakaw sa makuring kadikloman.” (Eclesiastes 2:14) An pag-aplikar kan patanid na ini sa problema nin krimen magiya sa saro na risahon an mga tawong nakasususpetsang naglalagawlagaw na mayong malinaw na katuyohan. Magmaan sa mga parahabon na tibaad sumunod saindo asin agawon an saindong bag sa paglakaw nindo sa gilid nin tinampo. Mantang an iba nagmomotorsiklo asin nan-aagaw kan rogaring nin ibang tawo mantang marikas an padalagan ninda, nungkang maglakaw sa gilid kan tinampo, nangorogna kun may dara kamong ano man na klase nin porpolio o bag. Maglikay sa paglunad sa mga kotse nin tren na haros daing pasahero. Mas ligtas kamo kun nasa dakol na tawo asin nasa maliwanag na lugar. An mga parahabon habong marisa asin mamidbid.
An pananalakat saro pang ordinaryong krimen na parateng malilikayan kun an mga tawo mas nagmamaan sa krimen. An Biblia tama sa paggamit nin pagkomparar: “Maaragi sinda sa mga bintana na siring sa parahabon.” (Joel 2:9) An praktikal na kadonongan nagdidikta na dai nindo pagbayaan na bukas an mga puwertahan asin bintana. Perming totoo na an paglikay mas marahay nanggad kisa sa pagremedyo. An dugang na gastos tanganing maprotehiran an saindong harong tunay na seguro tumang sa paghabon asin pagkadanyar sa hawak.
Kumusta kun Kamo Naholdap?
Iyo, kumusta kun sa ibong kan gabos na pag-iingat, hinoldap kamo? Maghingoang dai mataranta o gumibo nin ano man na biglang paghiro. Girumdomon na an paraholdap tibaad nininerbiyos man asin tibaad masala an interpretasyon sa saindong paghiro. Makiolay asin mangatanosan sa tawo, lalaki man o babae, kun itogot nia iyan. (Iyo, an manalakay saindo tibaad man nanggad babae.) Kun beses an mga paraholdap napalulumoy an boot sa pakaaram na an hinahabonan ninda sadiosan asin tunay na Kristiano. Ano man an reaksion, magmaigot na dai lumaban kun an kuwarta o rogaring sana nindo an boot nia. Itao an ano man na hinahagad. An Biblia nagtotokdo na an buhay nin tawo mas mahalaga kisa ano man na rogaring nia.—Ikomparar an Marcos 8:36.
Sa dai pagpaheling na iyan maingat na pagsiyasat, pagmaigotan na risahon an ano man na palaen na karakteristiko kan paraholdap, baga man sa gubing o sa pisikal na hitsura. Anong klase an punto nia sa pagtaram? An gabos na detalyeng ini tibaad kaipuhan kun ireport nindo an krimen sa pulisiya, mantang an kadaklan na kriminal tood na sa saindang indibiduwal na mga paagi asin sa siring mas madaling mamidbid.
Kumusta an pagdara nin armas para sa pagdepensa sa sadiri? Siertong bakong madonong para sa sarong Kristiano na magdara nin armas. Kun honaon kan paraholdap na nagkukua kamo nin armas, dai sia magduduwaduwang kologan o gadanon kamo. Saro pa, paano nindo masusunod an prinsipyo sa Biblia na “makipagkatoninongan sa gabos” kun armado kamo para sa maringis na pagbalos?—Roma 12:18.
Sa ibong kan mga pag-iingat nindo, daing garantiya na dai kamo mabiktima pag-abot nin panahon. Sa mga siudad na lakop an krimen, kaipuhan sana kamong masala sa lugar asin sa panahon. Dai pa gayo nahahaloy sa Nueva York, sarong abogado an naghale sa saiyang opisina tanganing magbakal nin sarong tasang kape. Sa paglaog nia sa tindahan, nagkapirang hobenes an nag-aragi sakay sa kotse asin namadil sa lugar na iyan. An abogado nagadan kan bala sa saiyang payo. Huli sa “panahon asin pagkanorongod,” nawaran sia nin buhay. Kanigoan na trahedya! May paglaom daw para sa permanenteng solusyon sa presenteng dai mapogolan na pag-oswag nin krimen na nangyayari sa kinaban?—Eclesiastes 9:11.
Kun Dai Nang Krimen
Haros duwang ribong taon na an nakaagi, ihinula ni Jesus na maabot an kapag-arakian na makaheheling kan mas makatatakot na mga pangyayari kisa sa arin man na nakaaging kapag-arakian. Paagi sa telebisyon asin madaling komunikasyon, minilyon, bako, rinibong milyon, an nakaheheling sa saindang lokal na istasyon sa pagbabareta nin mga karingisan mantang iyan aktuwal na ginigibo. An kinaban nagin sarong baryo, asin an pankinaban na mga bareta tolos na nagigin lokal na mga bareta. Bilang bunga, an tunay na mga pangyayari namamatean sa harong aroaldaw, asin siring sa ihinula ni Jesus, dakol na tawo an “nalulunosan huli sa takot asin sa paghalat sa mga bagay na maabot sa ineerokan na daga.”—Lucas 21:26.
Patienot na naheling ni Jesus an mga pangyayari magpoon kan 1914, mga pangyayaring magigin kapinonan kan “pagtatapos kan palakaw nin mga bagay.” (Mateo 24:3-14) Pero sinabi man nia: “Kun maheling na nindong nangyayari an mga bagay na ini, aramon nindo na an kahadean nin Dios harani na.” (Lucas 21:31) Iyan nangangahulogan na an matanos na pamamahala nin Dios dai na mahahaloy dramatikong makaaapektar sa daga.—Mateo 6:9, 10; Kapahayagan 21:1-4.
Sa irarom kan pamamahalang iyan, solamente an mga mahohoyo, an mga matoninong, asin an mga makinuyog sa Dios an makikikabtang sa mga kamugtakan sa Paraiso sa daga. Ano an mangyayari sa mga kriminal asin sa mga maraot? “Siring sa doot sinda tolos-tolos na maluluyos, asin siring sa berdeng doot sinda mapapara. Huli ta an mga maraot gagadanon, alagad idtong mga naglalaom ki Jehova iyo an magmamana kan daga.” Sa irarom kan matanos na langitnon na gobyernong iyan, dai magkakaigwa nin kariribokan ni krimen.—Salmo 37:2, 9.
Kun boot nindong makaaram pa nin orog manongod sa basado sa Bibliang paglaom na ini sa matoninong asin daing sagkod na pankinaban na gobyerno, makipag-olay sa mga Saksi ni Jehova sa saindong pagtaraed o sa saindang lokal na Kingdom Hall. Maoogma nanggad sindang tabangan kamo na masabotan an Biblia, na daing bayad.
[Blurb sa pahina 6]
“An mga maraot gagadanon, alagad idtong mga naglalaom ki Jehova iyo an magmamana kan daga”
[Retrato para sa pahina 7]
An paradukot sa nobela ni Charles Dickens, an Tusong si Dodger, saro sanang bagohan kun ikokomparar sa modernong mga paraholdap
[Pasasalamat para sa pinagkuanan]
Graphic Works of GEORGE CRUIKSHANK, ni Richard A. Vogler, Dover Publications, Inc.