Puedeng Mahale an Bandalismo
“AN BANDALISMO nin mga tinedyer kaidto pa pirmeng ibinilang na kapahayagan nin dai paggalang asin pakikilaban sa mga nasa edad na asin sa saindang mga pamantayan,” an paliwanag kan mga autor na si Jane Norman asin Myron W. Harris. Minsan ngani naniniwala an dakol na hoben na dai nang magigibo tanganing liwaton an situwasyon, “saro sa 3 an naniniwala na puedeng mapogolan an bandalismo nin mga tinedyer kun an mga magurang nagtao nin orog na atension sa saindang mga aki, asin kun an mga tinedyer dai nalangkag na marhay,” an ibinareta kan mga autor. Minsan ngani an paggibo sa mga hoben na magin pirmeng okupado asin an pagtao sa sainda nin mas marahay na kontrol kan mga magurang puedeng makaina sa bandalismo, mareresolberan daw kaiyan mismo an pinakacausa?
Kun nagsosolo, an dakol na hoben bakong paraparibok, pero kun nasa grupo o may kapadis, tibaad hingoahon ninda na kumua nin atension, na naggigibo nin mga kalokohan asin kabastosan. Iyan an nangyari ki Nelson, na kun nasa impluwensia nin droga o alkohol parateng ipinahahayag an saiyang kaanggotan asin pagkadiskontento paagi sa mga akto nin bandalismo. Si José, na napukaw kan mga sermon sa Iglesia Katolika manongod sa reporma sa daga asin mga diretso nin mga obrero, nakamate na maninigo siang makikabtang sa mga welga asin nag-organisar nin bandalismo bilang pagprotesta. Minsan siring, si Nelson asin José pareho may nanompongan na mas marahay kisa mga pagkariribok o bandalismo.
Nagkapirang Mas Hararom na mga Causa nin Bandalismo
Siyasaton niato nin mas maingat kun taano an nagkapirang hoben ta naggigibo nin bandalismo. An dakol na barobata nariribaraw asin “ilinaladawan an kinaban bilang sarong ribong, buang lugar, na pano nin buang mga tawo.” Minsan siring, asin sarongat sa paniniwala nin nagkapira, an sarong bareta nagsabi: “An mga tinedyer nahahadit nanggad manongod sa direksion kan saindang buhay. Sinda mas nahahadit kisa paghona kan mga nasa edad na.” Aram o dai, an sarong hoben na kalabot sa bandalismo tibaad sa paaging ini ipinahahayag an saiyang hararom an pagkagamot na pagkasudya kan mga mawot, dai naresolberan na mga problema, o dai naotob na mga pangangaipo. Segun sa pagsiyasat na nasambitan sa kapinonan, “mayo ni saro sa mga sinurbey na idinepensa o tinawan nin katanosan an bandalismo, maski ngani idtong mga naggibo kaiyan.”
An sarong hoben tibaad bihirang makadangog nin tataramon nin apresasyon o pagparigon sa boot. Mantang an edukasyon orog na nagigin importante asin mas dakol na trabaho an nagkakaipo nin halangkaw na grado nin espesyalisadong kaaraman o teknikal na abilidad, tibaad manluya an saiyang boot. Dugang pa, an mga magurang, paratokdo, o kaedad tibaad mapagtatsar na marhay asin mapaghanap, na an tinatawan nin pagdodoon iyo an nagigibo kan mga hoben asin bakong kun ano sia bilang tawo. Dakol an nagrerebelde o naggigibo nin bandalismo huli sana ta sinda nadedesganar sa saindang sadiri. Bako daw na makaiina na gayo sa siring na kapurisawan an pagkamoot asin atension kan mga magurang?
Tibaad naheling nindo na mantang an nagkapirang autoridad garo baga puminondo na sa paghihingoang kontrolon an surat-surat sa lanob asin iba pang klase nin delingkuensia, an hadit na mga siudadano sa pankagabsan nag-aasa pa giraray na an mga paratokdo asin tawohan sa eskuelahan an makontrol kan bandalismo. Mapadapit sa pagpaotob sa ley, an The World Book Encyclopedia nagsasabi: “An bandalismo may padusang multa o pagkabilanggo. An nagkapirang lokal na gobyerno igwa nin mga ley na an mga magurang an pinapaninimbag sa bandalismo na ginibo kan saindang mga aki. Alagad an kadaklan na akto nin bandalismo dai pinadudusahan. Masakit an pagpaotob nin ley sa siring na mga kamugtakan, asin an gastos sa kadaklan na indibiduwal na akto nin danyos bakong gayong dakula tanganing magin kapakipakinabang an aksion legal.” Ipinaheling nin sarong bareta na 3 porsiento sana kan mga may sala an dinakop.
Posibleng maoyon kamo na an tamang pag-asikaso nin magurang sa aki puedeng iyo an pinakamarahay na paagi sa pagresolber sa sarong pinakacausa nin delingkuensia. Alagad kun nagluluya an buhay pampamilya, apektadong marhay an mga komunidad. Si Propesor Ana Luisa Vieira de Mattos, kan Unibersidad nin São Paulo, Brazil, nagsabi na an nagkapira sa mga dahelan kan mga problema nin mga hoben iyo an “maluyang pagsubaybay nin mga magurang, kadaihan nin mga susundon, kadaihan nin komunikasyon, kapabayaan, pagkaindiperente o pagkadaing labot.”
Sa satong panahon tunay nanggad na naheling ta an kaotoban kan mga tataramon ni Jesus: “Huli sa pag-orog nin katampalasanan an pagkamoot nin dakol malipot.” (Mateo 24:12) Asin siisay an madehar na nagkakatotoo an mga tataramon na nakarekord sa 2 Timoteo 3:1-4? Si apostol Pablo nagsurat: “Aramon mo ini, na sa huring mga aldaw maabot an delikadong mga panahon na masakit pakibagayan. Huli ta an mga tawo magigin mga mamomoton sa sainda man sana, mga mamomoton sa kuarta, mga nagpapasikat sa sadiri, mga maabhaw, mga paralanghad, mga masumbikal sa mga magurang, mga daing utang na boot, mga bakong maimbod, mga dai nin natural na kapadangatan, mga dai maoyonan, mga parapakaraot, mga mayong pagpopogol sa sadiri, mga maringis, mga mayong pagkamoot sa karahayan, mga parapasaloib, mga matagas an payo, mga mahambog, mga mamomoton sa kasingawan imbes na mga mamomoton sa Dios.” An totoo, an pamumuhay sana sa tahaw kan mga tawo na siring kaiyan an mga karakteristiko nagkokontribwir na sa delingkuensia. Pero dai kaipuhan na kita mawaran nin paglaom. An mga komunidad sa pankagabsan dai nakayang haleon an bandalismo, alagad makanonompong kita nin mga tawo na nagin mapanggana sa pagbago kan sainda mismong estilo nin pamumuhay, na bako nang daing modo o garapal. Sa kamugtakan ninda an bandalismo napondo.
Marahay na Giya sa mga Hoben
Ano an nakatabang sa mga naggigibo nin bandalismo asin iba pa na bagohon an saindang personalidad? Minsan ngani tibaad garo baga masakit paniwalaan para sa nagkapirang edukador asin magurang, an Biblia nagtatao nin marahayon asin sunod sa panahon na giya. Paagi sa pagsunod dian, an dating mga naggigibo nin bandalismo napahiro na kuyogon an espesipikong ley nin Dios: “Dai ka sumunod sa kadaklan para sa karatan.” (Exodo 23:2) Dakol an naakit sa katotoohan hale sa Tataramon nin Dios manongod sa mga paniniwala asin doktrina na nungka nindang nasabotan kaidto, asin naparahay sinda bilang epekto kan saindang nanodan. Helinga an eksperyensia ni José, sarong hoben sa São Paulo. Pinadakula sia na naniniwala sa paggamit nin mga imahen sa pagsamba. Kan manodan nia na an Dios igwa nin ngaran, an Jehova, asin na dai Nia inooyonan an pagsamba sa mga imahen, si José nagbago tanganing gibohon an nakasosono sa pagheling nin Dios.—Exodo 20:4, 5; Salmo 83:18; 1 Juan 5:21; Kapahayagan 4:11.
Si Nelson, imbes na magkaigwa nin nakapanluluya sa boot na sunod-sunod na eksperyensia sa madahas na mga gang asin welga, nakanompong nin tunay na paglaom para sa ngapit, asin iyan nakatao sa saiya nin dakulaon na pakaginhawa. Sia nagsabi: “Imbes na haboan kan sakong pamilya huli sa maraot na kairiba asin buhay bilang adikto sa droga, ngonyan ako an pinakaiginagalang sa harong. Sa parate ako an hinahagadan kan sakong ama na maghatol sa sakong matuang mga tugang. Poon kan makipag-adal ako sa Biblia sa Mga Saksi ni Jehova, nanompongan ko an kagayagayahan huli ta ako igwa na ngonyan nin katuyohan sa buhay.” Asin para sa sarong hoben na taga siudad arog ki Marco—na tuod nang mag-istar sa sarong madahas na mga kamugtakan—tunay nanggad na nakaoogma an pakaaram na gigibohon kan Kahadean nin Dios na magin paraiso an daga.—Kapahayagan 21:3, 4.
Estudyare man an kamugtakan nin sarong dating miembro nin gang, parapakilabolabo sa tinampo, asin naggigibo nin bandalismo. Huling ilo na may mamondong marhay na inagihan kan aki pa, si Valter nagulat na sa tahaw nin marigsok, maraot na palakaw, an Dios igwa nin banwaan. Sinda sinserong naghihingoa na iaplikar sa saindang buhay an mga prinsipyo sa Biblia, na nagpapaheling nin pakikidamay, konsiderasyon, asin kabootan. Si Valter nagpapaliwanag: “Tamang-tama sa panuga ni Jesus, igwa ako ngonyan nin dakulaon na pamilya, ‘mga tugang na lalaki asin babae saka mga ina asin ama.’ Mapadapit sa ngapit, inaantisipar ko an panahon na an mga tawo mamumuhay na may kaogmahan asin pagkasararo sakop kan matanos na gobyerno nin Dios.”—Marcos 10:29, 30; Salmo 37:10, 11, 29.
Sarong Bagay na Mas Marahay Kisa Protesta
Apuera sa pagpaheling nin konsiderasyon asin pagkamoot sa saindang kapwa tawo, an dating mga naggigibo nin bandalismo na ini nakanood na ‘ikaongis an maraot.’ (Salmo 97:10; Mateo 7:12) Kumusta man kamo? Dawa kun kamo saro sanang naaapektaran na marhay kan lakop na bandalismo, an pag-adal kan Tataramon nin Dios magpapangyari na si Jehova magin tunay para sa saindo bilang mamomoton na langitnon na Ama na boot na magmakolog sa saindo. (1 Pedro 5:6, 7) Puede kamong tabangan nin Dios na umoswag sa espirituwal, sa ibong kan personal na mga kaluyahan o kadukhaan. Iyan mismo sarong makangangalas na eksperyensia!
Si Jehova asin an saiyang Aki, si Jesu-Cristo, talagang boot na an gabos na klase nin tawo magkaigwa kan oportunidad na makanood kan katotoohan sa Biblia. An Tataramon nin Dios bako sanang makatatabang sa mga indibiduwal na pumondo sa paggibo nin bandalismo ngonyan mismo. Puede sinda kaiyan na motibaron na orog pang umoswag sa pag-aplikar kan mga prinsipyo nin Dios. Bilang resulta, sinda nagigin miembro kan internasyonal na kasararoan nin magturugang na midbid sa kalinigan asin marahay na ugale, an pambilog na kinaban na kongregasyon kan Mga Saksi ni Jehova. Kaoyon kan Efeso 4:24, an sinserong mga Kristianong ini ‘isinulog an bagong personalidad na linalang segun sa kabotan nin Dios sa tunay na katanosan asin kaimbodan.’ Dai na mahahaloy an kinaban mapapano nin siring na mga tawo huli ta an mga ini sana an makaliligtas asin mabubuhay sagkod lamang.—Ikomparar an Lucas 23:43.
Posible an Sarong Bagong Kinaban na Mayo nin Bandalismo
Naniniwala daw kamo na an bandalismo talagang puedeng haleon? Kun iyo, paano mangyayari an siring kaimportanteng pagbabago? Madali nang haleon kan Kahadean nin Dios an maraot na palakaw na ini. An mga nag-eerok sa daga papaninimbagon sa ano man na tuyong pagbalga sa matanos na mga ley nin Dios. (Ikomparar an Isaias 24:5, 6.) Mantang “an mga paralapas mismo tunay na iribang paparaon,” an mga namomoot sa katanosan ililigtas. “Si Jehova tatabangan sinda asin tatawan sinda nin dudulagan. Padudulagon nia sinda hale sa maraot na mga tawo asin ililigtas sinda, huli ta sinda nagpaili sa saiya.”—Salmo 37:38-40.
Tunay nanggad, an mga causa nin bandalismo biyong popohoon. Asin siring man an gabos na krimen, pan-aapi, pagdusa, asin karatan. Imbes, an katoninongan, tunay na katanosan, katrangkilohan, asin katiwasayan iyo an magigin buhay sa bagong kinaban. Ilinaladawan kan Isaias 32:18 an magigin totoo sa literal na paagi: “An sakuyang banwaan kaipuhan na mag-erok sa matoninong na erokan asin sa mga harong na may lubos na kompiansa patin sa trangkilong mga pahingaloan.” Iyo, sarong magayon, panglobong paraiso an eerokan kan mga tawo na nagpapaheling nin pagkamoot asin konsiderasyon sa iba.
Kaiba kan minilyon na iba pa, an dating mga naggigibo nin bandalismo igwa na nin dayupot na relasyon ki Jehova Dios. Dai na lamang sinda nakikikabtang sa mga akto nin bandalismo. Totogotan man daw nindo an Tataramon nin Dios na giyahan kamo pasiring sa buhay sa saiyang bagong kinaban? Taano ta dai arogon an suanoy na salmista na nagsurat kan pahayag ni Jehova: “Papangyayarihon ko na ika magkaigwa nin pakarorop asin totokdoan taka sa dalan na saimong lalakawan. Matao ako nin sadol na nakatorohok sa saimo.”—Salmo 32:8.
[Retrato sa pahina 7]
An atension asin pagkamoot nin magurang nagpoprotehir sa mga hoben