An Tabako Asin an Saindong Salud—Talaga daw na May Koneksion?

“Mabalos sa Dai Pagsigarilyo”—Kartel na uso sa mga panahon na ini.

“Mabalos sa Pagsigarilyo”—Kontraatake sa magasin nin sarong kompanya nin tabako.

NAGHAHAMPANGAN na an magkalaban, pinapagtatrabaho na an mga parasurat nin propaganda asin an mga computer. An mga ahensia sa anunsio nagpapaluwas kan saindang magkakatumang na mensahe. An guerrang ini pinaglalabanan sa komersio kan kinaban. Iyan an guerra sa tabako, asin halangkawon an mga pusta. Binilyon na dolyar kada taon. Baga man kamo nagsisigarilyo o dai, apektado kamo.

Iyan guerra na pinaglalabanan sa duwang mayor na grado—ekonomiya asin salud. Para sa mga tumang sa pagsisigarilyo, an salud numero unong dapat paorogon. Para sa mga makapangyarihan sa langtad nin tabako asin sa mga konektado sa industriya, nakataya an ekonomiya, ganansia, asin mga trabaho. May tendensiang kumosog an mga emosyon asin reaksion. Sa sarong airport an sarong parasigarilyo nakikisolo sa sarong miron. “Pasensia, dai ako nagsisigarilyo,” an inosenteng simbag. “Dai ta ka man hinahapot kun baga nagsisigarilyo ka!” an ngurabngurab kan parasigarilyo.

Alagad ta ano an pinakaugat kan kontrobersiang ini? Talaga daw na nakararaot na gayo sa saindo an pagsigarilyo? Maninigo daw nindong ipondo iyan?

Mga Patanid kan Gobyerno sa Salud

An isyu nin tabako asin kanser dakol nang taon na pinagdedebatihan sa Estados Unidos. An industriya nin tabako nagdonar nin minilyon na dolyar sa pagsiyasat kaidtong mga taon nin 1960 tangani daang makatabang na masierto an relasyon nin kanser asin tabako asin sa siring makadiskobre nin paagi na makagibo nin mga sigarilyo na mayo kan mga ginigikanan nin kanser. An sarong resulta seguro labi sa linalaoman kan mga paramanupaktura nin tabako.

Kan 1964 ilinuwas kan mediko mayor kan E.U. an enot niang report na nagpapatanid tumang sa mga peligro nin pagsigarilyo. Magpoon kan 1965, an mga paramanupaktura nin sigarilyo sa E.U. inobligar kan ley na mag-imprenta nin mga patanid sa mga pakete. Primero an mensahe bakong gayong makosog: “Patanid: Nadeterminaran kan Mediko Mayor na an Pagsigarilyo Peligroso sa Saindong Salud.” Dangan kan 1985 an mga kompaniya nin tabako inobligar na pagsarusalidahon an apat na mensahe sa saindang mga anunsio asin sa saindang mga produkto. An kada saro minapoon sa mga tataramon na: “PATANID KAN MEDIKO MAYOR.” Dangan an manlaenlaen na mensahe iyo ini: “An Pagsigarilyo Ginigikanan nin Kanser sa Pulmon, Helang sa Puso, Emphysema, Asin Puwedeng Magtao nin Komplikasyon sa Pagbabados.” (Helingon an kahon sa pahina 4.) “An Pagsigarilyo nin mga Bados Puwedeng Magbunga nin Danyos sa Aking Nasa Matris, Pagkamundag na Kulang sa Bulan, Asin Magian na Pisada Pagkamundag.” “An Pagpondo Ngonyan sa Pagsigarilyo Nakaiinang Gayo sa Seryosong mga Peligro sa Saindong Salud.” “An Aso nin Sigarilyo May Carbon Monoxide.”a

An iba pang nasyon, apuwera sa Estados Unidos, nagtatao man nin mga patanid manongod sa pagsigarilyo. An magasin na India Today may mga anunsio na may kaibang mga tataramon na: “PATANID SONO SA LEY: AN PAGSISIGARILYO NAKADADANYAR SA SALUD.” Sa Canada kaidto sinasabi ninda sa saradit na letra: “Patanid: An Health and Welfare Canada nagsasabi na an peligro sa salud nag-oorog kadungan kan nauubos na sigarilyo—likayan an pagsangab.” Magpoon kan Mayo 31, 1988, an pag-anunsio nin tabako prohibido na sa Canada. Sa Britania an mga anunsio sa sigarilyo may kaibang mga tataramon na: “KASIYAHAN AN ALKITRAN [o HABABA SA ALKITRAN] Sono sa H.M.Government PELIGRO: PATANID kan Gobyerno sa Salud: AN SIGARILYO PUWEDENG MAKADANYAR NIN GRABE SA SAINDONG SALUD.” An pag-anunsio nin tabako ipinagbawal sa Italia magpoon kan 1962. (Pero an mga Italiano dinoble an saindang pagsisigarilyo sa laog kan nakaaging 20 taon!) Huli sa kadakol na patanid basado sa makosogon na sientipikong ebidensia, labing 50,000 na pagsiyasat sa nag-aging mga taon, dai maninigaran an konklusyon—an pagsisigarilyo peligroso sa saindong salud!

Minsan ngani an pagsisigarilyo lakop sa bilog na kinaban, bakong gabos na nasyon naghahagad na imprentahon an mga patanid sa produkto. Asin kun minaluya an negosyo sa sarong lugar, an darakulang negosyante nin tabako, paagi sa saindang agresibong pag-anunsio, minabukas nin mga negosyo sa ibang nasyon. Apektado daw an saindong nasyon nin makosog na pag-anunsio nin tabako? Ginigibo daw na mas magayon na paghelingon an mga sigarilyo hale sa ibang nasyon? Ano an tunay na estorya sa likod kan “mahiwas na kampanya”?

[Nota sa Ibaba]

[Kahon/Ritrato sa pahina 4, 5]

AN PAGSISIGARILYO Asin an mga Bados

An magasin na Sobyet na Nauka I Zhizn (Siensia Asin Buhay) bago pa sanang nagpublikar nin sarong artikulo ni Dr. Victor Kazmin na dian idinetalye nia an mga peligro sa ina asin aki kun an ina magsigarilyo sa panahon nin pagbabados. Sia nagsabi: “An pagsisigarilyo grabe an danyos sa organismo nin babae, na an mga kalaenan biolohiko ginigibo iyan na sensitibo sa mga ilo. Total, an aso nin tabako may mga parte na nagtatao nin grabeng peligro sa salud.”

Sinabi nia na an mga inang nagsisigarilyo puwedeng ilohon an saindang aki. “An mga pag-analisar sa laboratoryo nagpaheling na sa tubig sa bayak-bayak nin mga pasyenteng babae igwa nin mga ilo—an nikotina asin an produkto kaiyan sa metabolismo, an cotinine. Alagad an makatatakot, siring sa narisa nin mga mikroskopyong elektron, iyo na sa mga babaeng nagsisigarilyo mantang bados pati an estruktura kan pusod naliliwat; asin paagi sa pusod na ini na inaako kan aki sa matris an gabos na kaipuhan kaiyan para sa buhay hale sa ina. . . .

“Kun an ina magsigarilyo sa enot na duwa o tolong semana poon na mangidam, sa pankagabsan an pinakagrabeng epekto sa sentral na sistema nerbiosa kan aki . . . Sa ikaapat o ikalimang semana nin pagbabados napoporma an sistema kan puso asin mga ugat. Dangan iyan an enot na naiilo.”

An konklusyon na naabot ni Dr. Kazmin? “An aso nin tabako mas peligroso sa aking nasa matris kisa ina mismo.” May pakinabang daw dian? Girumdoma an patanid kan mediko mayor kan E.U.: “An Pagsisigarilyo . . . Puwedeng Magtao nin Komplikasyon sa Pagbabados.” Asin iyan medyo maluya pang patanid.

[Credit Line]

WHO/​American Cancer Society

[Kahon sa pahina 5]

AN PAGSISIGARILYO Asin an Emphysema

An emphysema helang na nagbubunga kan luway-luway na pagtagas kan mga pulmon, na sa huri ginigibong imposible an bastanteng pagluwas nin maating aire. An Columbia University College of Physicians and Surgeons Complete Home Medical Guide nagpapaliwanag: “An mga tawo sa [Estados Unidos] na may emphysema parareho an kaso: Sinda sa pangenot mga lalaki, sa pag-oltanan nin 50 asin 70, na makosog na mga parasigarilyo sa dakol na taon. Kan mga nakaagi, an mga babae bakong arog kaparate nin mga lalaki na nagkakaigwa nin emphysema, alagad ta ini naliliwat mantang an mga babae nagpapadagos na magin makosog na mga parasigarilyo.”

Idinudugang pa kan iyo man sanang libro: “An emphysema puwedeng magsagin ibang helang sa laog nin dakol na taon. An saro na may emphysema seguro nagkaigwa nin pirang grabeng sipon kada tiglipotan sa pirang taon, na an kada saro may kaibang grabeng pag-abo, asin seguro nin dai nahahaleng brongkitis. An abo parateng nagpapadagos asin dai na nahahale.” Ano pa an ibang sintomas nin emphysema?

“An emphysema luway-luway na minatubo. An kadikit na kadepisilan sa paghangos kun aga asin banggi tibaad paghaloyhaloy sundan nin pagpopoon nin mga kaolangan sa mga aktibidad. An paglakaw nin kadikit tibaad igo nang magpahangos; masakit an pagsakat sa hagyan. Sa katapustapusi, mantang an pulmon paluya nang paluya an abilidad sa pagsangab, pagpaluwas, asin pagriribay nin aire, tibaad umabot na an panahon na an kada hangos dakulaon nang trabaho asin an pasyente nababaldado asin dai na kaya an normal na mga aktibidad.”

An iyo man sanang giya medikal nagsasabi pa na an emphysema puwedeng magbunga nin grabeng mga problema sa puso. Iyan daw talagang may pakinabang? Taano ta tatapuson nindo an napakahalagang balaog na buhay para sana sa halipoton na siram na itinatao nin nikotina?