Mga Aking Daing Istaran—Siisay an Mababasol?

Paagi kan kabaretaan kan Magmata! sa Brazil

SARONG banggi dinara ni Francisco an saiyang agom asin mga aki sa lokal na restawran. Sa paradahan nin mga lunadan, sarong maati an gubing na aking lalaki an nag-alok na bantayan an kotse ni Francisco mantang nagkakakan an pamilya. Kan maghale na si Francisco asin an saiyang pamilya sa restawran, galagang inunat kan aking lalaki an saiyang kamot tanganing akoon an nagkapirang sentimos para sa saiyang serbisyo. Matanga na an banggi sa mga tinampo kan siudad, an mga aking siring saiya nagmamaigot na magkaigwa nin ikabubuhay. Dai sinda naghihidaling maghale, huli ta an tinampo an saindang istaran.

AN MGA aking daing istaran minamansay bilang mga isinikwal kan sosyedad asin inaapod na “mga aki na mayong magurang” o “iinapon na mga aki.” An saindang bilang makangangalas asin nakatatakot—posibleng 40 milyones. Alagad, an eksaktong bilang, masakit maaraman. Alagad, makamomondo, an gabos na eksperto nagkakaoyon na an problema nag-oorog sa bilog na kinaban, nangongorogna na sa Latin Amerika. An itsura nin mga aking daing istaran na nagsusurusuan sa mga pintoan o nakikilimos makaheherak na gayo kaya an ginigibo na sana kan sosyedad iyo an ibugtak sinda sa daing pagmateng estadistika nin mga biktima, nagkikimit, asin naghahale. Alagad dai na iyan kayang gibohon kan sosyedad. Sono sa UNICEF (United Nations International Children’s Emergency Fund), an 60 porsiento kan mga daing istaran sa pag-oltanan nin 8 asin 17 taon an edad naggagamit nin iniimahinar na mga materyal, 40 porsiento an naggagamit nin inomon na may alkohol, 16 porsiento an mga adikto sa droga, asin 92 porsiento an naggagamit nin tabako. Asin mantang mayo sinda kan hinahanap na mga abilidad, parateng an ikinabubuhay ninda iyo an pagpalimos, paghabon, o sa pagpatotot. Sa pagdakula bilang “mga aking mayong magurang,” namemeligro sindang magin mga tulisan, asin an mga tulisan huma sa seguridad nin arin man na komunidad.

An diaryo sa Brazil na O Estado de São Paulo nagbareta manongod sa grupo nin daing istaran na mga aki: “Dai sindang pamilya, daing mga paryentes, asin daing paglaom sa ngapit. Namumuhay sinda sa kada aldaw na garo ini na an huri. . . . An mga aki . . . dai nagsasayang nin panahon: Kinukua ninda, sa laog nin pirang segundo, an relo sa kamot kan tin-edyer, binubugnot an kulintas sa liog kan babae, inaatake an pitaka kan gurang na lalaki. Asin dai man sinda nagsasayang nin panahon sa paghale sa kadaklan. . . . An seksuwal na pagdorog nagpopoon sa hoben na edad sa tahaw kan . . . mga minor de edad. An onse anyos an edad na mga babae asin an dose anyos an edad na mga lalaki nagsasaro asin dangan nagbubulag sa laog nin saro o duwang bulan, na may kapasilan na kaagid kan pagpoon kaini.”

Kun Taano ta Nag-iistar sa mga Tinampo

Bakong pasil na tabangan an daing istaran na mga aki. Sarong report an nagpaheling na 30 porsiento kan mga aki sa tinampo takot na gayo kaya dai ninda itinatao sa mga autoridad an ano man na impormasyon dapit sa saindang pinaghalean, minsan kan saindang ngaran. Alagad taano ta nag-iistar sinda sa mga tinampo? Iyan daw huli sa pagmawot na magin independiente? Ini an kaso kan sarong hoben na taga-Brazil na nagsabing dai sia mapuli liwat sa harong ninda huli ta dai sia tinotogotan kan saiyang ama na gibohon an mawot nia. Alagad sono sa diaryong Mejicano na El Universal, an pangenot na rason kan halangkaw na bilang nin mga aki sa tinampo iyo an pagpabaya kan saindang mga ama. Kaya, an pagbulag kan mag-agom an mababasol bilang an mayor na dahelan kan paglangkaw kan bilang nin mga aking pilyo sa tinampo.

Dugang pa, an ibang magurang iresponsable sa pangangataman sa saindang mga aki, kinokolgan sinda, inaabuso sinda sa seksuwal na paagi, pinalalayas sinda, o basta dai sinda iniintindi. Bilang resulta, an inabuso o pinabayaan na aki parateng nakakamateng mas mapaparahay sia na sia sana, maski sa mga tinampo.

Alagad, an mga aki nangangaipo nin mamomoton na pangangataman asin paggiya. Magayon an pakapahayag kaini ni James Grant, direktor ehekutibo kan UNICEF. Kinotar sa sarong editorial kan Latin America Daily Post na may titulong “An Kaakian Asin an Ngapit,” sinabi nia: “Sa edad na tolo o apat na taon, an 90 porsiento kan mga selula kan hutok nin tawo konektado na asin an pisikal na pagtalubo nag-oswag sagkod sa punto na an arogan nasa puwesto na para sa kabilogan kan buhay nin tawo. An amay na mga taon na idto nangangaipo nin proteksion, kapwa tanganing idepensa an katanosan kan aki na magtalubo sagkod sa lubos na kakayahan kaini asin makatabang sa pag-oswag kan mga tawo tanganing orog sindang makakontribuwir sa karahayan kan saindang mga pamilya asin saindang nasyon.”

Kaya, nahahadit an mga nagmamasid, na binabasol an ekonomia, an mga gobyerno, o an publiko huli kan mga aking daing istaran. An iyo man sanang editorial nagpadagos: “Maski an makatawo ni an kamugtakan sa ekonomia tanganing ‘pamugtakon sa marahay an mga aki’ dai nagkaigwa nin dakulang pag-oswag. . . . ‘An pagbago sa ekonomia’ parateng nangahulogan na inaan an tabang sa pagkakan asin pan-aroaldaw na pangangaipo. . . . Huli sa nag-oorog na pagkadaing trabaho asin nagbababang suweldo, an siring na pag-ina nangahulogan na an pinakamagabat na pasan huli sa pagluya sa ekonomia ipinapasa sa mga pinakamaluya sa pagdara kaini—an pinakapobreng mga pamilya asin an saindang mga aki.”

Mayong duwa-duwa, an maluyang ekonomia sa dakol na nasyon saro pang rason kan nag-oorog na bilang nin mga aki sa tinampo. Itinutulod kan mga magurang an saindang mga aki sa mga tinampo tanganing makatipon nin ano man na kaya ninda, sa ano man na paaging kaya ninda. Alagad, taano ta masakit na gayong maresolberan an problema kan mga aking daing istaran?