Katoninongan Asin Katiwasayan—An Paglaom
“An Asamblea Heneral kan Naciones Unidas sararong ideneklarar an 1986 bilang an Internasyonal na Taon nin Katoninongan. An Taon solemneng ipoproklamar sa 24 nin Oktubre 1985, an ikakuwarentang anibersaryo kan Naciones Unidas.”
ANO an punto-de-vista nindo sa opisyal na kapahayagan na ini kan organisasyon nin Naciones Unidas? Ginigibo daw kamo kaiyan na mas may kompiansa sa ngapit? Dakol an masabi na an ano man na nag-oopresir minsan kan kasaditsaditing paglaom na magdara nin katoninongan maninigong probaran. Kaya taano ta dai probaran an “Internasyonal na Taon nin Katoninongan”?
Tunay na an siring na “Taon nin Katoninongan” magigin kaoyon sa mga pasohan kan mga kagpundar sa organisasyon nin Naciones Unidas. Kan 1944 an presidente kan Estados Unidos nagpahayag: “Determinado kami . . . na organisaron nin siring an mga nasyon na mamomoton sa katoninongan tanganing sinda paagi sa pagkasararo nin kamawotan, pagkasararo nin kabotan, asin pagkasararo nin kosog mapasakamugtakan na igarantiya na mayo nin ibang nagpaplanong mananalakay o mandadaog an makapoon man lamang. Iyan an dahelan na sa kapinonan mismo kan guerra, asin sa pagparareho kan samong mga plano militar, pinonan niamong ibugtak an pundasyon para sa pankagabsan na organisasyon para sa pagmentenar sa katoninongan asin katiwasayan.”
Dakol an igwa kan kaparehong mga obhetong idto. “Tanganing makapag-eksister an Naciones Unidas, kinaipuhan na an dakol na tawo tumubod sa kakayahan nin tawo para sa karahayan, asin maghona na tibaad maotob an saindang mga paglaom,” sabi kan librong Defeat of an Ideal ni Shirley Hazzard, na nagtrabaho sa laog nin sampulong taon sa Secretariat kan Naciones Unidas.
An carta kan bagong mamundag na organisasyon nagpahayag kan mga linalaoman kan mga kagpundar kaiyan: “An mga Katuyohan kan Naciones Unidas iyo ini: 1. Mapagdanay an internasyonal na katoninongan asin katiwasayan . . . 2. Mapatalubo an pagkamagkakatood nin mga nasyon na basado sa paggalang sa prinsipyo nin pantay-pantay na diretso asin pagsadiring kabotan nin mga tawo . . . 3. Magibo an internasyonal na pagtarabangan sa pagresolber sa internasyonal na mga problema.” May sala daw sa siring na mga pasohan?
Totoo, an Naciones Unidas nagkaigwa nin nakakagulat na kapinonan. Pinag-olayan an magagabat na mga isyu sa kinaban. Kan 1948 an pambihirang Unibersal na Deklarasyon nin mga Diretso nin Tawo inadaptar. Pinonan an mahahalagang gibong humanitaryo tanganing mainaan an kapobrehan, gutom, helang, asin an kamugtakan nin mga dulag. Inestablisar an internasyonal na mga pamantayan, arog baga kan mga pamantayan sa kaligtasan para sa mga bapor asin eroplano, sertipiko sa salud para sa mga nagbibiyahe sa nagkapirang rehiyon, pararehong halaga sa koreo, asin an pagtao nin lugar sa mga banda sa pagbrodkast.
An Naciones Unidas napalabot na gayo sa mga paghihingoa na magkaigwa nin katoninongan sa labanan nin India asin Pakistan kan 1947-49. Iyan nagpaheling pa ngani nin militar na kosog kan an mga soldados na nasa irarom kan bandera kaiyan magduman sa Korea kan 1950 asin sa Congo (ngonyan Zaire) kan 1960. Igwa pa giraray sagkod ngonyan nin nagpapatoninong na mga hukbo nin NU sa Cyprus asin sa Tahaw na Sirangan. Iyo, sa nakaaging 40 taon an Naciones Unidas nakapamate kan presensia kaiyan. Labing 150 nasyon an nagparisa na ini minimidbid ninda paagi sa pagsugo nin mga delegado sa napapalaen na opisina prinsipal kaiyan sa Siudad nin Nueva York, sa pangpang kan East River.
Alagad gurano naotob kan Naciones Unidas an pundamental na mandato kaiyan na “papagdanayon an internasyonal na katoninongan asin katiwasayan”? Asin ano an magigin epekto kan iprinoklamar na “Internasyonal na Taon nin Katoninongan”?