Ukusumbula Umutende Ukucila Inkondo

NGA FINTU CASHIMIKWA NA BA DOROTHY HORLE

Nafyelwe mu 1919, mu lupwa lwa bena Italy baKatolika mu Wilmington, Delaware, ku United States of America. Abafyashi bandi tabaleya ku calici, lelo baleeba ine ne nkashi nandi shibili ukuya ku calici. Nalitemenwe ifyo aya macalici ya lulumbi yapangilwe ne fimpashanya fyalimo no kupuulama kwa mitebeto ya iko.

ILYO imyaka yaile ilepita, ukufwaya kwa kupepa ku Katolika kwalipwile. Lilye calici talyalelanda sana pali Baibolo, iyo batata bacindike no kubelenga lyonse. Nshaletemwa amakalata yalebelengwa mu calici ayalimo amashina ya balepeela indalama no bwingi bwa shiko. Kwali na malyashi ayengi pa lwa bapatili bashalekonka amafunde. Ilyo nalekumanya imyaka 15 ninshi nalileka ukuba uwapimpa mu Katolika. Ici canengele ukuba ne nshita iikulu iya kukanshiwa mu mulimo wa kulenga.

Umulimo wa Kulenga

Mu 1940, ilyo nali ne myaka 21, naupilwe kuli William Horle, uwatemenwe ukulenga conse icikumine ubulwi—indeke, abashilika, imfuti, amashitima ya pa menshi. Bill alitemenwe ukuti nali kalenga, kabili anshitile penti uo nabalilepo ukukwata. Natendeke ukusambilila imilengele ya bakalenga balamuka.

Pa numa ya kuba mu cupo imyaka nalimo ibili, Bill atendeke ukulesesha icitendwe mu kupanga utwa kwangasha twa bulwi ukubomfya umutofwe. Bushe alepanga utulubi twa bushilika ngo twa kwangasha fye? Iyo! Alefwaya ukupanga ifintu fine fine. Bambi abapanga ifya kupangapanga balepanga ifya plastiki, ifya mbao, nelyo ifya ndaka, lelo umutofwe walebomba bwino apo Bill alikanshiwe mu fya bamashini.

Alelenga, e lyo apanga, no kubika umutofwe ku co apanga. Mu kuya kwa nshita, alilamwike nga nshi mu kubika pamo ifilundwa fya co apangile, ukufilundanya, ukubikamo ifintu, no kuciwamya. Alekele ukupanga ifintu ukubomfya filya bapangila citute no kutendeka ukubomfya filya bapangilako ameno ya kushita. Ico calengele sana ifyo alepanga ukuwama.

Lintu apwisha ukupanga ica cela, umulimo wandi wali wa kuwaminisha. Ukupitila mu kusapika nga nshi, twasangile apo balondolwele amayuniformu yalefwala abashilika ba kale—na mabatani ya yako, ne milukile yali pali aya mayuniformu, intepa bakwete, na malangi ya yako.

Pa kubomfya bamashini bakusha ifintu, nalebikako amafuta na bapenti bapentela ifyela. Ici calengele ukuti ifyo twalepanga filemoneka kwati fya cine. Mu muputule wesu uwa pa nshi uunono mu Philadelphia, ku Pennsylvania, emo twalepangila ifimpanshanya fya bena India ba cina America, abashilika ba Nkondo ya Bana calo, Amashitima ya pa menshi aya United States of America, bakabalwe ba kwa Napoleon na baleendela pali aba bakabalwe, ba Mamluk ba ku Egupti, ba Zouave ba ku Algeria, na bambi!

Lyene Bill apokelele ubwite bwafumine ku kabungwe ka United States of America Marine Corps ku kupanga icimpashanya ca kubalilapo ica bashilika ba pali bakabalwe ababalilepo ukutumwa ku Peking (nomba Beijing), mu China, ilyo umwaka wa 1939 ushilafika. Twalibombeshe, kabili mu 1954 twacipeele ku kabungwe ka Smithsonian Institution ku Washington D. C. Ilyo papitile imyaka, Kateka Lyndon Johnson atile bakuushishe ici cintu ku White House (isano lya kwa kateka). Twalisumine.

Tatwaleshitisha ifyo twalepanga, lelo ifingi Bill alepeela fye. Twalilembelwe mu fitabo ifingi pa tulubi twa bushilika. Ifyo twalepanga fyalilangishiwe pa World Fair mu 1965 pa Flushing Meadow, mu Queens, ku New York. Abakwata amayanda ya babenye balombele ifyo twalepanga. Bruce Catton, kalemba wa lyashi lya kale ilya Nkondo ya Bana Calo uwa ku United States of America abikile ifikope fya fyo twalepanga mwi buuku lyakwe.

Ifipusho pa lwa Bumi Fyalifulile

Ilyo nali ne myaka 40, ifintu fyatendeke ukwaluka kuli ine. Natendeke ukutontonkanya pali Lesa. Pa Bushiku bwa Krisimasi, abana 5 aba baKatolika bapiile no kufwa ilyo umulilo wayambile ing’anda ninshi abafyashi babo bali ku calici. Naletontonkanya ukuti, ‘Lesa kuti asuminisha shani ica musango yu ukucitika pa bushiku bwakwe ubwa kufyalwa?’ Namwene icitabo calelanda pa Kwipayaululwa kwa baYuda. Ifi pamo ne fintu fimbi ifyabipa ifyacitika mu calo fyanengele ukwipusha ukuti, ‘Lesa aba kwi? Talecita ifyo afwile ukucita!’

Ku fyo namwene ku bwaice kuli batata, natontonkenye ukuti icasuko cifwile ukuba mu Baibolo. E co naile ku ng’anda ya bapatili ba ciKatolika iyali mupepi na pa mwesu mu Philadelphia no kutantika ubushiku twingalanshanya Baibolo no mupatili. Nalilolele lelo tamoneke. Cila mulungu pa milungu ine, naleya ku ng’anda ya bapatili lelo nshabalilelanshanyapo no mupatili.

Bushiku bumo mu nshita ya cungulo, ninshi ndi no bulanda, naloleshe mu muulu no kupepa ukuti: “Nshamwishiba bwino. Nshaishiba imipepele yenu, lelo naishiba ukuti eko mwaba. Napaapaata nengeni ukuti mwishibe!” Ilyo papitile inshita inono, Inte sha kwa Yehova baishile pa mwandi.

Mu nshita mu nshita, nalemona Inte baimika bamotoka wabo, baikila, no kuya ku mayanda yalekanalekana. Nangu ca kuti nshaishibe nangu cimo pali bene nelyo umulandu baleila ku mayanda ya bantu, nalicebushiwe ku mulimo wabo.

Ubushiku bulya mu 1961 Inte balishile, bansangile ninshi nimpopomenwa pa mulandu wa kuti nshaletunguluka mu kufwayafwaya Lesa. Ilyo nalewamya icibi ca ku ntanshi ya ng’anda yandi, umwanakashi umukalamba uwitwa Marge Brion aninine pa matabo no kuya pa lukungu lwa ng’anda no kumposha. Nshapilibwike nangu ku mupoosako amano. Lelo ilyo alelanda pa kwalula kwe sonde ukuba paradise wayemba, nalekutikisha ishiwi limo na limo. Kuli pele pele aipwishe ukuti, “Bushe mulekutika?”

Napitulwike muli fyonse ifyo asosele, ukusanshako ne lembo lya mu Baibolo ilyo ayambwile ilya kwa Esaya 55:11. Lyene nalipilibwike, namwikete pa kuboko no kutila, “Nabengile mukwai!” Ampeele Baibolo wandi uwa kubalilapo no lupapulo lwa kwafwilisha ukusambilila Baibolo ulwa Ukufuma Kuli Paradise Waluba Ukuya Kuli Paradise Wanonkwa. Antambike ne sambililo lya Baibolo—isambililo ilyo nalesubila ukuti Icalici lya baKatolika likampeela.

Apo twalesambilila imiku ibili mu mulungu, nalilundulwike bwangu mwi sambililo lyandi ilya Baibolo. Mu nshita fye iinono, nalishininkishe ukuti ninsanga icine. Ukwishiba ishina lya kwa Lesa, Yehova, kwalimfikile sana pa mutima. (Amalumbo 83:18) Tontonkanyeni—uyu e Lesa nalefwaisha ukwishiba ukutula ku bwaice! Naishibe no kuti Umwana wakwe, Yesu Kristu, taaba ulubali lwa nkama ya balesa batatu. (Yohane 14:28) Tapakokwele, natendeke ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu ukwa Nte sha kwa Yehova kabili natendeke ukufwaya ukuba kabila wa nshita yonse uwa bukombe bwa Baibolo.

Ukusala Ifyacindama

Nomba nali no bwesho bukalamba nga nshi. Bushe nali no kuleka umulimo wesu uwa bukalenga uwa kwa William na Dorothy Horle? Kuti nalabombela shani Lesa wa mutende no Mwana wakwe, Cilolo wa Mutende, ilyo ndesumbula inkondo mu fya kupanga? (Esaya 9:6) Bushe Yehova talaya ukuti ‘akaputulo bulwi ukufika ku mpela ya calo’? (Amalumbo 46:9) E ico mulandu nshi uwa kutungilila icintu ico Lesa akapesha? Kabili bushe Esaya tasobele ukuti abantu ba kwa Lesa ‘bakafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako’ no kukanasambilila ubulwi na kabili? (Esaya 2:4) Nalitontonkenyepo sana no kupepelapo sana. Nasalile ukuti: “Te kuti ndepenta ifi fintu na kabili!” Pa April 25, 1964, naishibishe ukuipeela kwandi kuli Yehova Lesa mu lubatisho lwa mu menshi.

Ilingi Bill alelanda ukuti aleumfwa ububi ukuti inshita imo imfwa ikatulekanya. Ilyo natendeke ukusambilila Baibolo, nalemweba ukuti: “Bill, kuti twaikala kuli pe na pe mu calo cipya ica kwa Lesa!” (Esaya 25:8; Ukusokolola 21:4, 5) Aletontonkanya ukuti nimfulungana. Ilyo nalondolwele umulandu nshingatwalilila ukulapenta ifya kwangasha ifya bushilika, alikalipe no kutila ali no kundeka. Ku ntanshi alindekele.

Bill atwalilile ukupanga ifya kwangasha fya bushilika eka pa myaka iyingi. Lelo takuukile ukutali, kabili lyonse aletusakamana ine no mwana wesu umwaume, Craig, uwafyelwe mu 1942. Mu 1988, Bill alibwelele, kabili twaikele pamo pa myaka 10 ukufikila imfwa yakwe.

Mu 1966, nafishishe ubuyo bwandi ubwa kuba painiya. Ukutula lilya, nshalolesha ku numa. Nakwete ishuko lya kusambilila Baibolo no mukalamba wandi umwanakashi. Apokelele ifisambilisho fya iko, kabili ni Nte yapimpa ukufika na lelo. Batata bakutike ku bukombe bwa mu Baibolo kabili mu milungu fye ibili batendeke ukusangwa ku kulongana pa Ng’anda ya Bufumu. Ilyo bali ne myaka 75, balibatishiwe, kabili batwalilile aba busumino kuli Lesa ukufika ne mfwa yabo ilyo bali ne myaka 81. Bamayo na bo bapokelele Yehova ukuba Lesa wabo, nangu cingati bafwile ninshi tabalaipeela. Bali mupepi ne myaka 94.

Pa myaka yapita, Yehova, Lesa wa mutende alimpaala nga nshi. Nomba ndi ne myaka 81, kabili ncili painiya, nangu ca kuti cilankosela ukwenda. Njumfwa ngo mutumwa Paulo uwalembele ukuti: “Natoota kuli Kristu Yesu Shikulwifwe, uwankoselesha; pa kuti antungile uwa cishinka pa kumpaatwila kuli bukapyunga.” (1 Timote 1:12) Mwandi bwaba butumikishi busuma! Abengi abo nasambilila na bo Baibolo baliipusula abene pa kuti babombele Lesa wa nkumbu.

Ndomfwa ububi ku musango wa kuti ulupwa lwandi lonse talwapokelela icine ca mu Baibolo. Napamo mu kupita kwa nshita abengi bakapokelela icine. Lelo ine nalimona ukufikilishiwa kwa mashiwi ya kwa Yesu aya kuti abasambi bakwe bakapoka “ifya miku umwanda umo, amayanda, na bamunyina, ne nkashi, na banyina, na bana.” (Marko 10:30) Cine cine, Yehova alincindamika. Mwandi lishuko kabili ca nsansa ukukaabusha ubusambashi ne nkondo na Lesa no mutende.

[Icikope pe bula 22]

Na Mushika L. C. Shepherd, Jr., mu 1954

[Abatusuminishe]

Defense Dept. icikope ca (Marine Corps)

[Icikope pe bula 23]

(E bukulu bwa cine cine)

[Icikope pe bula 24]

Ndi ne myaka 81, kabili nabomba bupainiya ukucila pa myaka 30