Lame Cipyu Cobe!
“ABANTU ba bukali, abaminunuka baliba imiku isano mu kupalako ukufwa pe samba lya myaka 50 ukucila pa bantu batekanya abatetekela, e fyo dokota wa mashilu asanga.” E fyacitile lipoti The New York Times iya January 17, 1989. Dr. Redford B. Williams, profesa pa Duke University Medical Centre mu Durham, North Carolina, “ashimpile ifya kusanga fyakwe pa kufwailisha ukwingi.” “Imitima ya kutetekela ilakokola, e fyo asosele, pantu ilacingililwa ukufuma ku fya konaula fya mibombele ya mishipa iya kulangulukilako,” e fyacitile lipoti Times.
Ubukali kuti bwaimya ukubutukisha kwa mulopa, kuti bwalenga impika sha mipemene, no kukwata ukusonga kumbi ukwabipa. Icinse kuti cafulunganya inshila sha mitontonkanishishe, kabili ica kufumamo pa numa ilingi line ciba ciputulwa ca nshita ca kupopomenwa kwa muntontonkanya ukwacishamo. Ifyabipisha, na kabili, fili kusonga kwa bukali pa butuntulu bwa muntu ubwa ku mupashi. Te ca kupapa Baibolo isoso kuti: “Umutima uwatekanya mweo wa mubili.” (Amapinda 14:30) Ee, calibamo ubutuntulu ukulame cipyu cobe. Lelo mona imilandu imbi iya kucitile fyo.
Supila Inshila ya Mano
Uuli onse uwa muntontonkanya walungama afwaya ukubomba mano mano. Inshila imo iya kucitile ci ili kulangisha ukuilama. Muli kuno kuloshako, Amapinda 29:11 yalondolola ukuti: “Umuwelewele afumye cipyu conse ca mu mutima; lelo uwa mano atontolole cifukushi cakwe.”
Muli Baibolo ishiwi “icipyu” ilingi line lilosha ku mibele yapulamo iikunta umuntu ukusupila inshila imo. “Umuwelewele” afumye cipyu cakwe conse, pantu takwata amaka pali cene. Aleka ubukali bwakwe ukupuulika ukwabulo kusakamana ifya kufumamo. Icipyu mu muntu umuwelewele kuti pambi intanshi camulenga ukukwata icinso ca bukali. Lyene icipyu cakwe kuti capuukila mu milandile ya lukaakala ne ncitilo ifili ifya bupumbu.
Nangu cibe fyo, umuntu wa mano “atontolole cifukushi” cakwe. Alacilama kabili mu kusakamana alapima icingacitika nga ca kuti anakila ku bukali. Nelyo fye nga ca kuti nakwata umulandu usuma uwa kukalipila, alamwensekesha ukuti ukubomba ilyo line fye ilintu ali muli iyo mibele ya cifukushi kuti pambi kwalenga ukucena kukalamba. E ico, alabelesha ukuilama no kuikaanya umwine ukufuma ku numbwilo shabulamo kusakamana, ishishalamwa isha bukali bwakwe. Mano mano alolesha kuli Yehova ku kwaafwa, nakalimo ukupepa mu kampampa, mu mutalalila. Pa nshita ntali, ku mabuseko yawamisha aya bonse abakuminweko, umuntu wa mano alaba na maka ya kushinshibika ubukali bwakwe no kupelulula mu kulengama mu kumfwana na Malembo no kufwaya kwa kwa Lesa. Ukulundapo, umuntu wa mano amwensekesha ukuti talingile ukukwato bukali pantu ico kuti camukosesha mu kumumunga kwa ncitilo shabulwa amano no kucita kwa lubembu.
Umuntu wa mano na kabili abomfya ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Kalipeni, lelo mwibembuka; mwileka kasuba kawe mucili no bukali, kabili mwipeela [Ciwa, NW] apa kwikala.” (Abena Efese 4:26, 27) Nga ca kuti wakalipa mu kulungamikwa, wisungilila imibele yakalifiwa, ukuleka akasuba ukuwa uli muli iyo mibele. Mulandu nshi? Pantu muli iyo nshila kuti wapeela Satana Ciwa apa kwikala ku kukushukila, mu kucitikako ukukubelelekela ku kucita icintu cimo icibi no kukumanya ukukanasuminisha kwa kwa Lesa. (Ilumbo 37:8, 9) Ukucila, lame cipyu cobe kabili bomba mu kwangufyanya ku kupwisha amafya ayo pambi ayabimbwile ubukali bobe.—Mateo 18:15-17.
Teko Mutima
Ipinda limbi lisoso kuti: “Uukaanye fyebo fyakwe, ukwishiba aliishiba; kabili uwatekanyo mutima muntu wa mucetekanya.” (Amapinda 17:27) Umuntu wakwato kwishiba kwa Cebo ca kwa Lesa ‘alakaanye fyebo fyakwe’ mu cifulo ca kulapwantaila fye, mu musaalula, ukucilisha lintu afulunganishiwa. Pa kuba uwaibukila ulwa kwampana kwakwe na Yehova ne cifulo cakwe icalinga mu kuteyanya kwa kwa Lesa, takaleke icikabilila ca bukali ukumucimfya. Mu cifulo ca ico, “umuntu wa mucetekanya” alaibikilisha ukuba uwatekanya kabili uwashikatala mwi tontonkanyo. Mu kuba ne mibele ya musango uyo, na iwe wine kuti walama imibele iingengisha umuntu umuwelewele mu lubembu.
Muli kuno kuloshako, tubelengo kuti: “Uukokolo kukalipa alango mucetekanya uwingi; lelo uwatefya ku mutima asansabiko bupumbu.” (Amapinda 14:29) Ukukanatekanya lintu wabimbulwa mu nkuntu kuti kwatungulula ku cintilo sha bupumbu. Fintu cili icacilapo kuwama ukulanguluka icingafumamo mu milandile ishalamwa nelyo imyendele! Nga te ifyo, umuntu kuti pambi abomba mu kukanatekanya no kucita icishili ca mano, muli ifyo ‘ukusansabiko bupumbu.’ E ico, ba “uukokolo kukalipa,” nga fintu Lesa aba, kabili ukasengauka incitilo sha kukanatekanya kabili ishabulamo amano.—Ukufuma 34:6.
Sengauka Icilumba
Pa mulandu wa cilumba, umuntu kuti pambi aba uwa kukanalangulukilako bambi kabili nelyo fye ukubo wasasuka. Lelo tubelengo kuti: “Umuntu wa bukali emyo lubuli, na cibinda wa cipyu afusho bupulumushi.” (Amapinda 29:22) Nga ca kuti umuntu talame cipyu cakwe lelo “wa bukali,” kuti pambi ‘aimyo lubuli,’ nelyo fye pa kati ka fibusa. Kabili umuntu uuli “cibinda wa cipyu afusho bupulumushi.” Ee, ali uwashininkisha ukucito lubembu—icintu cimo ico umuntu wa mano kabili uwa bukapepa engafwaya ukusengauka.
Wilabo kuti Yehova tasuminisha ukupuuka kwa bukali ukwa cilumba no kutuuma. (Amapinda 16:18) Cili cacilapo nga nshi ukuwama ukufwaya ukwaafwa kwa kwa Lesa ukushipikisha ica kwesha no kubomba mu kuicefya mu cifulo ca kunakila ku bukali bwa cilumba nelyo icinse.—Amapinda 29:23.
Bomba mu Kuba no Bufuuke
Ukuicefya kulakabilwa nga ca kuti wakalipilwa no muntu umo uuli mu bulashi. Pa nshita ya musango uyo, cinshi cingaba e nkuntu mutima yobe iya kubalilapo? Nakalimo ukwankulako mu kuba no kususwa, imilandile ishabamo kupanda mano kusuma. Lelo Baibolo ifundo kuti: “Ngo mutima wa kwa kateka wakoopokela, wifuma uko uli; pantu ukufuuka kushimye membu shikalamba.” (Lukala Milandu 10:4) Fintu cili icacilapo amano ukwasuka mu kuba no bufuuke! Mu cine cine, “ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu.” (Amapinda 15:1) Cisendo kuilama ukwankula mu kuba no bufuuke, lelo iyi nshila ya mano ilatelesha impika no kutwala pa ntanshi ukwampana kwa mutende.
Nga ca kuti ni we ulekalipilwa mu kukanawaminwa, cilesubilwa ukuti umuntu uuli mu bulashi akakusuminisha ukulondolola imilandu. Kwena, ubulondoloshi ubuli bonse bulingile ukucitwa mu mupashi wafuuka mu kuba ne subilo lya kuti imimwene yalubana kuti muli ifyo yalungikwa. Umuntu uuli mu bulashi kuti akabila ukulame cipyu cakwe pa kusuminisha ubulondoloshi bwa musango uyo, lelo ici kuti calange fyo nakwata amano no bukose.
Nampo nga Umwina Kristu ali mu cifulo ca bulashi nelyo iyo, alingile ukwibukisha ukuti “umuntu uushaba no kukaanyo mutima aba ngo mushi uwapumpuntwa apashabe linga.” (Amapinda 25:28) Umuntu uushili uwafuuka kabili talame cipyu cakwe aliba icinakabupalu ku kwingilila kwa matontonkanyo yashalinga ayengamusesesha ku kubomba mu nshila shalubana. Yesu Kristu, uwaimike ica kumwenako capwililika, aali “wafuuka kabili uwapetama umutima.” (Mateo 11:29) Ukulundapo, ubufuuke cisabo ca mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, cintu Abena Kristu balingile ukupepela.—Luka 11:13; Abena Galatia 5:22, 23.
Mulandu Nshi Ukulame Cipyu Cobe?
Bonse tulatasha amashiwi ya bufuuke, lelo ilingi line tatwishiba icikuntile ukubuuka kwa bukali. Pantu, umuntu wabule fishinte kuti pambi fye atunguluka mu kufisa ubukali bwakwe no mupampamina wakwe ukulandula umuntu umbi pa mulandu wa cine cine nelyo uwa kwelenganya fye! Muli bubumbimunda, kuti pambi alelolela ishuko lya mu nshita ukusosa icintu cimo ica konaula pa lwa muntu alundululako ulupato. Mu kushininkisha, Umwina Kristu tafwile ukusuminisha iyo mibele ukulunduluka muli wene, pantu umutumwa Yohane alembele ukuti: “Uwapata munyina ali mu mfifi, na mu mfifi e mo enda, kabili teshibe uko alola, ico imfifi naimupofusha amenso.” Yohane na kabili atile: “Onse uwapata munyina ni ntalamisoka; kabili mwaishibo kuti intalamisoka taikwete mweo wa muyayaya ukwikala muli yene.”—1 Yohane 2:11; 3:15.
Nga ca kuti icilumba, bubumbimunda, nelyo umusango uuli onse umbi uushili wa bukapepa fyafiswa, ukuifungushanya kwa musango uyo takucita icisuma kuli Lesa. Nelyo fye ukutunga kwapongomoka nelyo ukulangisha kwa kuilungamika te kuti kufise ukufuma kuli Lesa icili mu mutima. E fisosa Amapinda 16:2 ukuti: “Imibele yonse ya muntu yalisanguluka mu menso yakwe, lelo uulinge mitima ni Yehova.” Lesa tabepwa.
Ku busuma bobe ne milandu imbi iya mu Malembo iyo tulanshenye, lyene, pala Yesu na bantu bambi umo umo aba mano abasengauka icilumba kabili balibomba mu bufuuke. Mu nshila shonse, lame cipyu cobe!