Ukuleta Ulubuuto ku Fifulo Fyabesha Ukutali mu Bolivia

KU KAPINDA ka ku kuso na kabanga ka mpili ishitali isha Bolivia kwaba incende yabatama iyakabisha, iyatiimamo ifimenwa. Ifi fyaakanishiwa ne mimana yalulunkana iyo iyapeka ukupulinkana mu mitengo ne mpanga sha fyani. Capala cinshi ukushimikila imbila nsuma ya Bufumu mu fifulo fyabesha ukutali nge fi?

Elenganya we mwine ukuba mu bwato bukalamba, ubwapangwa ne citimbatimba ca cimuti icafonkolwa kabili ubwenshiwa na injini yabela ku numa. Ici cali e cakukumanya ca batumikishi ba nshita yonse mutanda ukufuma ku Trinidad, umusumba wa ncende ya El Beni uwa Bolivia. Bapangile ulu lwendo pa kuti bengacitilo bunte mu fifulo fya mu lulamba lwa mumana ifishabala afifikwako ne “mbila nsuma iya bufumu.” (Mateo 24:14) Pa numa ya kupeka mu ncende yapabuka iyasaalala iya menshi yabeeka, ubwato bwabo bwafikile mu kamulonga akanono mu ntunga ya mumana wa Mamoré.

Umo mwi bumba ashimika ukuti: “Twali mupepi no kufika ku Mamoré lintu twasangile ukuti iciputulwa ica kulekelesha ica kamulonga calyumine. Ukufuma mu bwato, twaisangile tulebunda mu lutikiti lwa matipa ukufika mu matanta yesu! Umukashi wandi alufishe insapato shakwe pa kwesha ukufumamo. Lelo mu kuba no kwaafwa kwa bapita nshila, twali na maka ya kutinta ubwato bwafina ukufuma mu lutikiti lwa matipa no kuya pa mushili wakosesha. Pa numa ya maawala yabili aya kubombesha, twafikile mu Mamoré.

“Lyene twaenseshe mu kutelela ukuya pa mumana, uwakwete mu mbali shonse ifituntu fyasumbuka ne fimenwa ifingi ifya mu ncende shakabisha. Ku ciunda ca ca kwensha, bafulwe bakalamba batelele pa milando yaleelela, ilintu ama dolphin yayemba mu nshita yaleibuka ukufuma mu menshi. Ukwiminina kwesu ukwa kubalilapo kwalangishiwe no kufuuka kwa cushi ukufuma ku mulilo wa mu lulamba uwakolekwe ku kutamfya utushishi. Pa numa ya kwimika ubwato bwesu pa cabu pa kati ka misambo yatitikana, twalanshenye na bantu ba bucibusa pa lwa mapaalo ya Bufumu ayaleisa. Mu kubamo kutasha batulongeleshe ifisabo na mani.

“Lintu ubo bushiku bwapitile, twacitile ukwiminina kwalundwapo ku kubyala imbuto shafulilako isha cine. Pali napafita ukufika ku nshita twafikile ku San Antonio. Abekala mushi baali nabasendama. Nalyo line, ilyo icebo caanene ukuti ifikope fyali no kulangishiwa, inyali shatendeke ukwashiwa. Kabalwe ne cikocikala fyatiintilwe mu kwangufyanya ku kuleta ifibombelo fyesu mu tauni. Abantu abengi babele ababeleshanya ne Nte sha kwa Yehova ponse pabili pa fikope na mu kubapo kwabo.

“Ubushiku bwakonkelepo twatwalilile ukutandalila ififulo fipya. Pa cituntu calepa, abanakashi balecapa ifya kufwala fyabo, kabili nangu fye kanya, mu fipaapa fikalamba ifya ba fulwe. Tababalile abomfwapo ubukombe bwesu ubwa Baibolo. Pa cifulo cimo isabi ilinono lyatolekele pa mulu ukufuma mu menshi mupepi no bwato bwesu, kabili ilingi lyaponene mu kati. E co pa numa ya kulangisha ifikope, twalisalwile isabi pa ntanshi ya kusendama. Ukufika ku mpela ya lwendo, ifitabo ifingi fyalishalikwe muli ici cifulo cabesha ukutali, kabili twalikushiwe pa kuba natwaafwa abengi ukuumfwa imbila nsuma umuku wa kubalilapo.”—Linganyeniko Abena Roma 15:20, 21.

Ubushinino bwa Kutungulula kwa Bumalaika

Elenganya nomba uli pa lwendo ku kusanga umuntu umo mwi tauni lya bantu 12,000, ilyo uletandalila pa muku wa kubalilapo. Wishibe ifinono pa lwa wene ukucila pe shina lyakwe. Uko kwali e kusonsomba kwalolenkene na batumikishi babili aba nshita yonse abafikile pa Guayaramerín ukusubila ukusanga umuntu uyo uwasambilile Baibolo mu kubangilila kabili uwasangilwe ku kulongana mwi tauni limbi lelo lyene aselele kuli ili tauni. Pa numa ya kukwata icifulo, bapainiya baupana babili bapingwilepo ukwendauka ku cifulo ca bukwebo, uko kwali amabumba ya bantu napamo balelya pa matebulo ya kuliilapo nelyo ukulanshanya fye. Mu kwangufyanya umwaume atunununwike abaupana babili kabili atendeke ukulanshanya na bene. Balimwipwishe nga ca kuti alishibe umwanakashi balefwaya. “Iyo,” e fyo asosele, “lelo mamafyala ni umo uwa Nte sha kwa Yehova.” Apo tapali Inte abaishibikwe ukuba mwi tauni, batontonkenye ukuti pambi alifulunganishiwe.

Nangu cibe fyo, ubushiku bwakonkelepo batandalile uyu namayo wa cikoloci, uwali uwalemana mu kuba no kulu kwafunika. “Ndi umo uwa Nte sha kwa Yehova, lelo nshilabatishiwa,” e fyo asosele. Ukwipusha uwamusambilishe icine, asonteleko ku cikope ca mwishikulu wakwe umwanakashi pa cibumba no kusosa ukuti: “E wansambilishe.” Tabali na kusumina cintu bamwene! Cali mwanakashi wacaice untu balefwaya! “Mulandu nshi sofyala ashacimwishibila?” e fyo baipwishe. “Oo, alyupwa nomba, kabili aishiba fye ishina lyakwe ilya cupo,” e fyo ayaswike. Umwishikulu wakwe umwanakashi talipo pali iyo nshita, lelo pa numa ya ico isambililo lya Baibolo lyaletungululwa ukupitila mu kulembeshanya amakalata. Icakufumamo? Bonse babili uyo mwanakashi na nakulu balilundulwike ukufika ku cipimo ca kubatishiwa. Iŋanda yabo yabombele nge Ŋanda ya Bufumu ku cilonganino calekula, kabili pamo ngo mutumikishi wa nshita yonse, uyo mwanakashi wacaice alitungulula abengi ku kuteyanya kwa kwa Yehova.

Ukushimikila mu Kati ka Ncende Shakabisha

Mu kukonkapo, elenganya indeke ulimo ileikila ukufika pa musebo wabeshapo ifyani pa San Joaquín, ukushika mu kati na nkati ka ncende shakabisha isha Bolivia. Ukwete ukuyumfwa kwa kukanashikatala lintu watontonkanya pa lwa cikuko cishingalondololwa ico, imyaka ibili mu kubangilila, capyangile iciputulwa cimo muli fisano ica bekashi ba ili tauni.

Bapainiya baupana babili abafika ukufuma ku Trinidad ne ndeke kale kale baali nabasonda ulwa cileela ca bantu. Umulume ashimika ukuti: “Ukulanshanya kwa Baibolo ukwacitilwe mu kati ka lwendo lwesu ulwa ndeke kwatungulwile ku kulaalikwa ku kwikala mu ŋanda ishaishibikwa, apa fye. Bashibweni besu batupeele fye ne fya kulya pa mutengo uunono, ukutulenga ukupeelesha inshita yesu yonse ku mulimo wesu uwa kushimikila. Mu kwangufyanya pa numa ya kufika, twaebelwe ukuya ku nkambi ya bashilika ukwabula ukushingashinga. Lintu umulashi aishibe ukuti tatwali abemina ubuteko lelo Inte sha kwa Yehova, alangile ubuseko bushili bwa lyonse kabili apokele Baibolo, capamo ne fitabo fya Baibolo no kulembesha kuli bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! Pa numa ya ico, mupepi no uli onse mwi tauni alikutike mu kusakamanishisha ku bulayo bwa Baibolo ubwa butuntulu bwa bumi ubwapwililika mu nshita ya ku ntanshi iipalamine.”—Ukusokolola 21:4.

Abatumikishi bane aba nshita yonse bafwaile ukwenda ukufuma ku San Joaquín ukuya ku San Ramón, lelo inshila yaliko fye iya myendele yali icikocikala citintwa ne ŋombe. Babomfeshe imbokoshi sha fitabo nge fipuna. Ifi mu kwangufyanya fyalipeteme pa mulandu wa kutenauka no kufina kwa cikocikala calongwamo ifipe, mu kuba ne mipeto ya ciko iitali iya mbao. Nangu fye ni nkoko shalimo shakwete ulunshingwa lwamonekesha ukufuma ku bulwele bwa lwendo.

Pa numa ya maawala ikumi aya lwendo lwa kupita mu mpanga, bafikile ku cifulo uko kushali nangu fye makuba ku kwishibishe inshila, kabili palefiita. Namutekenya asokele ibumba pa kusoso kuti, “Ndetontonkanya ukuti natuluba!” Baletendeka fye ukusunguka, ‘Ni shani twingekala ku nse muli iyi ncende yabeshamo ifimenwa iyafulamo insoka ne nama sha mpanga isha busanso?’ lintu namutekenya alundilepo ukuti “Lelo mwisakamana. Ifinama fyalipita kale.” E fyo cali. Mu kati ke awala baibwike ukufuma mu mpanga ukufikila fye pa San Ramón!

Pano, na po, inshiku ishingi shaliposelwe ukusabankanya Paradise ileisa ku matwi ayo ayashatalile ayacumfwapo. Takwali Inte uwaikele pano; nalyo line icintu cimo calicitike icayalwile ico.

Mishonari wa ciKatolika alekonka Inte ilyo baleya ukufuma ku mwinshi no mwinshi. Mu nshila imo ne inankwe balipusene kabili bamusangile mu ŋanda yakonkelepo intu baishilepo. Ukupapushiwa kuli bucibusa bwakwe, bamushilile icitabo Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya. Nangu cingati tali uwasekelela umwine mu cine cine, apeele icitabo kuli bukwe bwakwe umwanakashi, uwabelengele ifyalimo, ukusambilila mu kulundapo, kabili pa numa abele Inte yabatishiwa.

Ukufulunganishiwa pa Mimana ya Ncende Shakabisha

Nomba elenganya uli pa ngalaba ya mumana ukupita mu menshi ya busanso, ayalulunkana. Amabwe yafisama, ifituntu fya matipa, ne fitimbantimba fya fimuti, capamo no kumoneka kwa kupumikisha ukwa menshi ya mukuku ayashunda, e finono fye ifya masanso yabipisha. Ba Piranhas, (umusango we sabi uwaishibikwa ku kusansa kwa muntu ne nama), electric eels (umusango we sabi uwingapayanya amalaiti), stingray (umusango we sabi uwakwata ulubola ku mucila) fyalifula mu menshi aya. Ifya musango uyo fyali e kusonsomba kwalolenkene na bamunyina mu Riberalta abali no mulimo wa kucitilo bunte ku bekashi ba mu lulamba lwa mumana muli ilya ncende.

Pa kufika kuli ishi ncende shaba sheka, bakuulile ingalaba iyainikwe Luz de los Ríos (Ulubuuto lwa Mimana). Mu kati ka kutandala kwa bakangalila uwa citungu no wa muputule, capingwilwepo ukusenda ingalaba ku lwendo lwa kwesha. Fyonse fyaendele bwino ukufikila umutenge waiketwe ku cimuti calepeelela. Umukuku wa maka wasunkile ingalaba ku cimuti caponene. Ukupala ulupanga, umusambo wakontonka uwatwa walashile ulubali lwa bwato—mupepi no kulemanika umukashi wa kwa kangalila wa citungu! Amenshi yalipongolokelemo, kabili ingalaba yalipilibwike, ukwitila abanininemo mu menshi yaleshunda. Kabili kangalila wa citungu no mukashi tabali na maka ya kowa! Mu kuba no kwaafwa kwa abo abengowa, bafikile ku mulundu ukwabulo busanso. Lelo ingalaba yalilubile umupwilapo. Inshiku pa numa yalisangilwe amakilomita 5 mupepi na ku mpela ya mumana. Ifikwatwa fyonse, ukusanshako ifibokoshi 20 ifya fitabo, fyalilubile.

Abashilika ba pa menshi abena Bolivia baafwile ukwibula, kabili pa numa ya milungu ya kuwamya, ingalaba yali no kubomfiwa na kabili ku kupwipwishisha ulu lwendo lwa pa menshi ulwa kubalilapo. Ulwendo lwa kutulumusha lwatendeke ne miceele yabipa no bwafya bwa injini.

Icifulo ca kubalilapo bamunyina baimininepo, balolenkene ne bumba lya Bakashimika, abapumishe ukuti: “Ubwato bwenu bunono tabuwamine uyu mumana!” Ukwesha kwa kulangisha ifikope kulya kwalicilikilwe kuli mashini iletako mulilo iyaonaike. Ukubwelela pa mumana na kabili, Inte baibukile ukuti ingalaba shimbi shalishile ne fisoselo ukusoka pa lwa “bakasesema ba bufi baleisa.” Mu kulengama, uyu wali mulimo wa Bakashimika. Nangu cibe fyo, caluminishe fye ukufwaisha kwa bantu.

Nangu cingati uku kutandala kwapwishishe ukukubanya kwa bakasesema ba bufi aba cine cine, bamunyina bayumfwile abafulunganishiwa, pa kuti bacili bakwete ku ntanshi yabo ulwendo lwa nshiku 21 pa kufika ku Fortaleza.

Mu nshila, bacitile ubunte ku mfumu ya mushobo wabesha ukutali; yakutike mu kusakamanisha. Ukupitila mu lyashi lya Baibolo ilyapeelwe na umo uwa bapainiya, ibumba lya baleloosha pa ncende yaba yeka iishabamo ifimuti lyalisansamushiwe ne subilo lya cine ilya bafwa. Umwaume wa cikoloci no mwefu wabuuta uutali alumbulwile ukutasha kwakwe ukwa kuyumfwa kwa ku mutima, kabili aipwishe ifintu engalembesha bamagazini besu pa myaka ikumi! Mu Fortaleza, abantu 120 balinonkelemo muli programu wa Sosaite uwa masilaidi.

Fintu aba bapainiya bayumfwile abaikushiwa ukuleta ulubuuto lwa cine ku fifulo fyabesha ukutali! Mu kushininkisha, takuli inshila imbi iyacilapo ukucingililwa no kwikusha ukubomfya ubumi bwa umo ukucila pa kubombela Kabumba wa bumi ubwine, Yehova Lesa.—Ilumbo 63:3, 4.

[Mapu ne Fikope pe bula 26]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

BOLIVIA

Guayaramerín

Riberalta

Fortaleza

San Joaquín

San Ramón

Trinidad

San Antonio