Impika ya Kusambilila Ukulolela

UKUSAMBILILA ukulolela ifintu tufwaya nakalimo e limo ilya masambililo yakosesha yantu fwe bantunse tukabila ukusambilila. Abana banono baba mu cifyalilwa abashatekanya. Conse cintu bamona, balacifwaya, kabili bacifwaya apo pene! Lelo nga fintu waishiba ukufuma ku kubelesha, caliba ca cifyalilwa ukuti tacili ni conse icibako lintu fye wapinda cene. Nangu fye ni mu mulandu wa kufwaisha kwa cine cine, tufwile ukusambilila ukulolela pa kashita kalinga ku kwikusha kwene. Abengi balasambilila ili sambililo; bambi tabalisambilila.

Abantu abafwaya ukusuminisha kwa bulesa balikwata imilandu yaibela iya kusambilila ukulolela. Yeremia, umubomfi wa kwa Yehova uwa pa ntanshi ya buKristu, akomaile pali ici ukuti: “Cisuma ukulinda tondolo ukupususha kwa kwa Yehova.” Pa numa, umusambi wa Bwina Kristu Yakobo atile: “E ico tekanyeni, mwe ba bwananyina, ukufika na pa kwisa kwa kwa Shikulu.”—Inyimbo sha Bulanda 3:26; Yakobo 5:7.

Yehova aliikwatila ukutantika kwakwe ukwa nshita ukwa kubombelamo imifwaile ya bulesa. Nga tatuli na maka ya kulolela mpaka ne nshita yakwe iyalinga ku kucite fintu fimo, tukaba abashaikushiwa na bakuinoŋonya, icikacefya ubuseko. Ukwabulo buseko umubomfi wa kwa Lesa akasanguka uwanaka lwa ku mupashi, nga fintu Nehemia aebele abana calo banankwe ati: “Ubuseko muli SHIKULU e bukose bwenu.”—Nehemia 8:10, The New English Bible.

Amano ya Kusambilila Ukulolela

Caba kufwaisha kwa cifyalilwa ku bantu abashimbe ukufwaya ukuupa nelyo ukuupwa nelyo ku baupana abashakwata abana ukufwaya ukukwata abana. Kwena, takwabako icalubana mu kulanguluka pa kwikusha ukukabila kwalinga ukwa fya ku mubili no kufwaisha. Nangu ni fyo, pa mulandu wa kusumina ukuti inshiku sha ino micitile ya fintu nashicepa no kuti mu micitile ipya iileisa Lesa ‘akafumbatula iminwe yakwe no kwikusha ukufwaisha kwa ca mweo conse,’ Abena Kristu abengi balipingulapo ukulolela ukufikilisha kumo ukwa uku kufwaisha ku nshita yacilapo kulinga.—Ilumbo 145:16.

Abantu ababula ili subilo lyakwate citendekelo cisuma, nangu cibe fyo, tabakamone umulandu wa kutantalisha. Ukubulisha icitetekelo muli Yehova, kuli uyo “ica kupeelwa conse icisuma ne ca bupe conse icafikapo” cifuma, balatwishika amano ya kusunkila ifintu ku nshita ya ku ntanshi intu batwishika nga ikatala aisa. Bekalila ku cisumino ca kuti: “Tulye no kunwa, pantu mailo tukafwa.”—Yakobo 1:17; 1 Abena Korinti 15:32; Esaya 22:13.

Mu fyalo fyalunduluka abasabankanya ifya makwebo bashukila ukukongama kwalengama ukulola ku kufwaya ukwikushiwa kwa ilyo line. Abantu bakoseleshiwa ukuipakisha. Amakwebo kuti yatulenga ukusumina ukuti ifibombelo fya muno nshiku ne fya maliila fyabe fyafwaikwa mu kukumanina. Mulandu nshi uwa kuipuswila, e fyo cisoswa, ukucilisha lintu amakardi ya kusuminisha ukukongola, imitantikile ya kulipila panono panono, ne mibombele ya “shita nomba—lipila pa numa” ficilenga ukucitikako ukukwata conse kabili ukucikwata nomba? Pa mbali ya ico, ‘Walilinga ukukwata ifyawamisha; ba uwa cikuuku kuli we mwine! Ibukisha, atemwa ipakishe cene nomba nelyo tawakatale!’ E fintu imicincisho yaishibikwa itunga.

Pa nshita imo ine, amakumi ya mamilioni ya bantu mu fyalo filelunduluka baleambashika pa kufika fye pa fikabilwa fya bumi—nelyo fye ukukanafikapo. Bushe tacilelanga fye mu kumonekesha ukukanapwililika no lufyengo lwa micitile ya mapolitiki ya buntunse ne ya fya bunonshi?

Amano ya kusambilila ukulolela yamonekela mu kuti amamilioni ya bantu abashaitemenwa ukucite fyo—nelyo mu kucepako abashimona umulandu wa kulolela—baliya nga nshi mu nkongole ku kwikusha ukufwaisha kwabo ukwa ilyo line. Imibele ishingamwenwa libela, pamo nga ukulwala nelyo ukukanakwata incito, kuti pambi yapilibula akayofi. Inyunshipepala ya ciGerman Frankfurter Allgemeine Zeitung yalondolwele umulandu abantu milioni umo abacitwa lipoti mu Germany bashakwatila mayanda ukuti: “Lyonse fye, ukukanakwata iŋanda ilingi line kutangililwa no kubulwe ncito nelyo inkongole shacishamo.”

Pa kukanaba na maka ya kulipila ifipooswa fyabo, abantu babulwe shuko aba musango yo balacula ukulufya kwabamo akayofi ukwa fyonse iŋanda ne fikwatwa. Inshita ishingi, ukupopomenwa kwaingilishiwako kuleta ukukanshika mu lupwa. Ifyupo fishakosa fitendeka ukubongoloka. Utushita twa kupopomenwa ne mpika shimbi isha butuntulu bwa bumi fiba ifyaseeka. Mu mulandu wa Bena Kristu, bumupashi bulacula, ukutungulula, mu kukonkapo, ku kutontonkanya kwalubana ne myendele ishalinga. Abantu abo mu kukanashilimuka batendekele ku kufwaya fyonse bafika ku kukanakwata nangu cimo.

Ku Bengi, Kusonsomba Ukupya

Yesu acilengele ukumfwika ukuti tulingile ukuba abaibukila epali “ifya kusakamana ifya pano isonde, no longolo lwa fyuma, no lunkumbwa lwa fimbi pa kwingila [fyacincintile] cebo.” (Marko 4:19) Tulingile ukusunga mu muntontonkanya ukuti takwabako imicitile ya bupolitiki iyapwisha mu kutunguluka amasakamika, ukusanshako aya mu fya bunonshi, yantu Yesu alandilepo.

Komyunisimu intu ifyalo fya mu Europe wa ku Kabanga fikene nomba yaeseshe ukulinganya ifintu ukupitila mu bunonshi bwalamwa no Buteko. Mu kupusana ne micitile ya bunonshi bwa bantu umo umo, imicitile ya kale yapayanishishe abantu muli ifyo fyalo umutelelwe umo wa mu fya bunonshi untu imitekele ya bumuŋaŋina fyonse (capitalism) ilingi ifilwa ukupeela. Nalyo line, amasakamika yantu Yesu alandilepo e ko yali mu musango wa kucepelwa kwa fipe fikabilwa sana no kucilikilwa kwa buntungwa bwa bantu.

Pali ino nshita, ifingi muli ifyo fyalo fileletako amakwebo yabule fibindo, muli fyo ukuletela abekashi babo ukusonsomba kupya. Lipoti wa nomba line atila: “Ubumbuulu nabutumbinkana no kufwaisha kwa kufika bwangu bwangu ku fipimo fya mu fyalo fya ku masamba ifya kutuntumike fikwatwa.” Pa kufika pali ici “impendwa ilekulilako iya bantu muli Länder mupya mu Germany wabela ku kabanga balewila mu cishombe ca nkongole.” Lipoti yalundako kuti: “Pa numa ya nsansa sha kutendekelako pa buntungwa bupya bwa mu fya bunonshi umwenso no kupelelwa nomba fileanana.” Amasakamika yacilipo, lelo nomba yafimbilikishiwe mu cifimbo ca bumuŋaŋina fyonse.

Ubuntungwa bwakulilako ubwa bupolitiki ne fya bunonshi fyalisula amashuko yapya aya kuwamyako ubunonshi. E ico, abantu abengi kuti pambi batunkwa ukulanguluka mu kusakamanisha imfundo ya kutendeka amakwebo yabo abene nelyo ukuselela ku calo cimbi mu kuba na mashuko ya mu nshita aya ncito yawaminako.

Ukupingula kwapalo ku kwaba milandu ya pa lobe. Tacabe calubana ku Mwina Kristu ukufwaya ukuwamyako imibele yakwe ya mu fya bunonshi. Kuti pambi akuntwa ku kufwaisha kwa kusakamana ulupwa lwakwe, ukwibukilo kuti “umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ŋanda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.”—1 Timote 5:8.

Caliba, kanshi, icishalinga ukulengulula ukupingulapo kuntu bambi bacita. Pa nshita imo ine, Abena Kristu balingile ukwibukisha ukuti tacabamo amano ukufwaya ukwilulukwa mu fya bunonshi pa kukolomona inkongole shacishamo ishingababika mu lukose. Kuti caba mu nshila imo ine icalubana ukufwaya ukwilulukwa kwa mu fya bunonshi mu nshila iibimbamo ukulekelesha ukukakililwako kwa ku mupashi na mabuseko.

Ukusambilila Ukufuma Kuli Bambi

Mu myaka yakonkele pa Nkondo ya Calo iya II, amakana ya bena Germany bakukile ukufuma mu Europe walepawilwe ku nkondo ukuya ku fyalo fimbi, maka maka Australia na Canada. Abengi muli fyo bali na maka ya kuwamyako imibele yabo iya fya bunonshi, lelo takwali nangu umo uwali na maka ya kufyuka umupwilapo ku masakamika yantu Yesu alandilepo. Ukupikulule mpika sha fya bunonshi limo limo kwalengele impika ishipya—ukufuluka ku mwabo, ululimi ulweni, ukubelesha ifya kulya ifipya, imyata yapusanako, ukulinga mu fibusa ifipya, nelyo ukubomba ne mibele ipya.

Bamo aba muli aba bakuukile baali ni Nte sha kwa Yehova. Mu kubamo kutasha, icinabwingi cabo balikene ukusuminisha impika shikumanishiwa mu kukuuka ukutusha bumupashi bwabo. Lelo kwaliko ukufumishiwako. Bamo bawile ifinakabupalu ku maka yakopeka aya fyuma. Ukulunduluka kwabo ukwa teokratiki kwalifililwe ukwendela pamo no lubanda lwabo ulwa mu fya bunonshi.

Mu kushininkisha ici calangilila amano ya kuceeceeta mu kusakamanisha imibele yesu intanshi ya kucita nakalimo ukupingulapo kwabulamo kushilimuka. Ukukongama kwa kutemwe fimoneka kukatunenuna mu mulimo uushakatale aubwekeshiwapo uwa kupanga abasambi untu Abena Kristu bapeelwa ukucita. Ici ca cine te mulandu na kuntu twikala, apantu takwaba icalo cintu abekashi ba ciko baba abalubuka ku masakamika ya fya bunonshi.

Ukupilikita Ukupilikita Kusuma

Paulo akonkomeshe Timote ati: “[Konkelelo] bulungami, bukapepa, icitetekelo, ukutemwa, [ukushipikisha, NW], ukufuuka; pilikito kupilikita kusuma kwa citetekelo, ikata ku mweo wa muyayaya uo waitilwemo.” Ku Bena Kristu ba ku Korinti atile: “Beni abashangila, abashitelententa; ukupikintika pe mu mulimo wa kwa Shikulu.”—1 Timote 6:11, 12; 1 Abena Korinti 15:58.

Ukukonka uku kufunda kushaiwamina e nshila yawamisha ku kulwisha ukutemwe fimoneka mu kutunguluka, kabili mu kushininkisha kwalibako ifingi ku Mwina Kristu ifya kucita! Mu fyalo fimo muntu impendwa ya bakashimikila ba Bufumu ishaba iikalamba, amabumba ya bantu bakwata ukufikwapo ne cine ukwapelela. Yesu mu kulungika asobele ati: “Ukulobolola kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa.”—Mateo 9:37.

Ukucila ukusuminisha amasakamika ya fya bunonshi muli ifi fyalo ukubapumbula ku mulimo wa ku mupashi uo bakwata, Inte sha kwa Yehova bashukila imibele pa kubomfya amashuko ya mu nshita ayaliko pali iyo nshita. Lintu bashilebomba pa kashita kanono, abengi aba muli bene balatanununa imibombele yabo iya kushimikila. Umulimo wabo, pa mbali ya kukusha akapundu ka kulumba kuli Yehova, ubapeela ubuseko bukabilwa ku kubomba ne mpika shabo isha mu fya bunonshi.

Ishi Nte shipeela icifulo ca ntanshi ku mulimo wa kushimimikila no kusunkila amafya ya fya bunonshi mu cifulo ca bubili, icilanga kuli bumunyina bwa mu kusaalala kwa calo ukuti mu kukumanina bacetekela muli Yehova ku kubasakamana. Ubulayo bwakwe bwa kuti: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.”—Mateo 6:33.

Ukutula pa kubweshiwa kwa kupepa kwa cine mu 1919, Yehova tasuminisha abantu bakwe ukutelententa. Alibacingilila ukupula mu kupakasa kwatapata kabili mu ncende shimo ukupula mu makumi ya myaka aya mulimo wa mu bumfisolo. Inte sha kwa Yehova shapampamina pa kuti cintu Ciwa afililwe ukucita ukupitila mu kupakasa, takacipwilikishe ku lukose lwabamo bucenjeshi ulwa kutemwe fimoneka!

Ukusambilila Ukulolela mu Nshila Shonse

Amayanda ya Bufumu ayakalamba, ifisoselo fyaumo mutengo, Ifiyanda fya kulonganinamo ukulongana kukalamba, na mayanda ya Bethel aya kucebusha filaleta ubukata kuli Lesa kabili fipeela ubunte bwa mutalalila ubwa kuti alepaala abantu bakwe. Inte sha kwa Yehova mu fyalo muntu umulimo wabindilwe pa nshita ntali kuti pambi bayumfwo kuti muli uku kuloshako nabakwata ifingi fya kucita pa kusanga abanabo. Lelo icili ca bucindami bwacilishapo cili ca kuti nabalesensela lwa ku mupashi. Ifilangililo fya ku nse ifye paalo lya kwa Lesa mu nshila ya ku mubili fikakonkapo mu nshita yalinga.

Ababomfi baipeela aba kwa Yehova bakabila ukuba abalola epali, mu kukonkelela amabuseko ya pa lwabo, batendeka ukuyumfwa ukuti balipusulwa ku fintu fya ku mubili pa nshita ntali nabatendwa. Ukufuluka ukwilulukwa ku muncishanya wa mu fya bunonshi no kwangalila pamo kwalibo kwaumfwika, lelo abantu ba kwa Yehova tabalaba ukuti bonse ababomfi ba kwa Lesa balefuluka ukwilulukwa. Impofu shilafuluka ukumona, abalwele ba ntandabwanga bafuluka ukubweshiwa kwa butuntulu bwa bumi, abapopomenwa bafuluka imimwene yabembela, na bafwilwa bafuluka ukumona na kabili abatemwikwa babo abafwa.

Pa mulandu wa mibele, Umwina Kristu uuli onse mu nshila imo alapatikishiwa ukulolela icalo cipya ica kwa Yehova ku kupikulula impika shakwe. Ici cilingile ukutulenga ukuipusha fwe bene ukuti, ‘Nga ca kuti ninkwata ifya kulya ne fya kufwala, bushe nshilingile ukuba uwaikushiwa ne fi fintu no kuba uwaitemenwa ukulolela ukwilulukwa ukufuma ku mpika sha fya bunonshi?’—1 Timote 6:8.

Abena Kristu abo bacetekela muli Yehova mu kukumanina kuti baebekeshiwa ukuti nga ca kuti fye bali abaitemenwa ukulolela, ukufwaisha kwabo konse ukwalinga no kukabila mu kwangufyanya fikekushiwa. Takwakabe nangu umo uukaba nalolela apa fye. Twabwekeshapo amashiwi ya kwa Paulo aya kuti: “Beni abashangila, abashitelententa; ukupikintika pe mu mulimo wa kwa Shikulu, pa kwishibo kuti ukucucutika kwenu te kwa fye muli Shikulu.”—1 Abena Korinti 15:58.

E co bushe ukusambilila ukulolela kulingile mu cituntulu ukuba ni mpika yakulisha?

[Icikope pe bula 10]

Ukusambilila ukulolela kuti kwapususho bumi bobe