Bushe Ubutotelo Buleisushisha Ukukabila Kobe?

UMWELA, amenshi, ifya kulya, iŋanda—ifi fyalishibikwa mu kusaalala pamo ngo kukabila kwa buntunse. Ukwabula fyene ninshi nubulisha ifikabilwa fikalamba kabili ulolenkene ne mfwa. Kale sana, nangu cibe fyo, intungulushi ya bena Israele Mose ayalwilile ukusakamana ku cikabilwa ca buntunse na cimbi, icacilanapo kucindama pa ca kulya nelyo amenshi. Mose atile: “Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo kuli conse icifuma mu kanwa ka kwa Yehova e ko umuntu ekalila no mweo.”—Amalango 8:3.

Kuli aya mashiwi yashika, Mose alangile ubucindami bwa kwisushisha ukukabila kwesu ukwa butotelo nelyo ukwa ku mupashi. Alangishe ukuti ubumi bwesu bwashintilila pa kwikusha kwene! Mu kati ka lwendo lwabo ulwa myaka 40 mu matololo, abena Israele mu cine cine baikalile ku ‘fyalefuma mu kanwa ka kwa Yehova.’ Bapusunswike icapene cibe ica kukumanya ca kulenge mfwa. Pa kukambisha kwa kwa Lesa, ica kulya icainikwe mana mu cisungusho calepona ukufuma mu muulu. Amenshi yalifumine mu mabwe ku kutalalika icilaka cabo. Lelo Lesa acitile icacila pa kusakamana ukukabila kwabo ukwa ku mubili. Mose atile: “Ifyo umuntu afundo mwana wakwe umwaume, e fyo Yehova Lesa wenu afunda imwe.”—Amalango 8:4, 5; Ukufuma 16:31, 32; 17:5, 6.

Abena Israele tabashilwe ku kuimwena abene beka ukukuma ku kusalapo icali icalungama nelyo icalubana, lwa mu mibele nelyo lwa mu butotelo. Bapokelele ubutungulushi ukufuma kuli Lesa umwine. Abapeele Ifunde lya kwa Mose, ifipoope fyamonekesha ifya mwi funde ifyo fyalangilile ifishinte ne mbali ifya miliile pa butuntulu bwa bumi, icipoope cakosa ica pa busaka, ne fishinte fya mibele isuma ne fya butotelo ifituntulu. Lesa muli fyo atwele pa ntanshi ubutuntulu bwa bumi no bwa ku mupashi ubwa kwa Israele. Baikalile ku ‘fyalefuma mu kanwa ka kwa Yehova.’

Israele muli fyo abele uwapusanininako ukufuma ku nko shimbi. Mu kasuba ka kwa Mose Egupti atekele nga maka ya calo aya kubalilapo. Cali calo cashintilila sana pa butotelo. World Book Encyclopedia isoso kuti: “Abena Egupti ba pa kale basumine ukuti imilungu yalekanalekana (balesa baume na balesa banakashi) yalesonga ulubali ululi lonse ulwa cifyalilwa ne mibombele yonse iya buntunse. E ico bapepele imilungu iingi. . . . Mu musumba umo na umo uwa mu Egupti no mushi, abantu bapepele kalesa kabo kene akaibela mu kulunda ku milungu ikalamba.”

Bushe uku kupepa kwa balesa abengi kwalisushishe ukukabila kwa ku mupashi ukwa bena Egupti? Iyo. Egupti yabele icalo icashikeme mu kutiine mipashi ne fibelesho fyabotelela ifya kwampana kwa bwamba. Ukucila ukutwala pa ntanshi ubumi no butuntulu busuma, inshila ya bumi iya cina Egupti yatungulwile ku “fya kukasenya . . . fyabipa.” (Amalango 7:15) Te ca kupapa, lyene, ukuti Baibolo yasaalwile tulesa twa ku Egupti, ukwita twene “imilando ya kupashanya.”—Esekiele 20:7, 8.

Imibele yapalako e ko yaba ilelo. Abantu abengi balikwata umusango nelyo fye umo uwa cisumino ca butotelo; banono bengaita abene ababulwa lesa. Mu kumonekesha, nangu ni fyo, ubutotelo mu cinkumbawile bwalifilwa ukwikusha ukukabila kwa muntu ukwa ku mupashi. Bushe impika sha nkondo, akapaatulula ka mushobo, insala, no bupiina bwatwalilila kuti fyabako ilelo nga ca kuti abantu mu cine cine baleikalila kuli “conse icifuma mu kanwa ka kwa Yehova”? Ukwabulo kutwishika iyo! Nangu ni fyo, banono abantu abo bengalanguluka ukwalula ubutotelo bwabo. Pantu, bamo tababa fye nabaitemenwa ukulanshanya pa lwa butotelo nelyo ukupeela ukusakamana ku mfundo sha butotelo ishipya!

Ku ca kumwenako, umwaume mu Ghana, West Africa, aebele umutumikishi wa Bwina Kristu ukuti: “Nasumino kuti Lesa aisokolola umwine kuli fwe bena Africa ukupitila muli bashimapepo besu aba maka na bashimapepo banakashi, pamo fye nga fintu aisokolwele umwine ku baYuda ukupitila muli bakasesema babo. Ca bulanda ukuti bamo aba ifwe fwe bena Africa balafilwa ukwishiba bashimapepo besu bene lelo mu cifulo ca ico balanda ulwa kwa Yesu, Muhammad, na bambi.”

Mu mekashi ya cishilano ca cina Africa ayengi, ubuKristu bumonwa ngo butotelo bwa musungu—imibombele yaletwa ukufuma ku nse ya Africa iyo yacito kucena ukwingi ukucila ubusuma. Lelo bushe imibele ya kwisala umuntontonkanya kuti yaafwa nelyo ukucilima ukubombesha kobe ukwa kwisushisha ukukabila kobe ukwa ku mupashi? Ipinda lya cina Africa litila: “Te kuti wingishe iminwe yonse ibili mu mbale ya fya kulya pa mulandu fye wa kuti uli ne nsala.” Icibelesho ca kulya ica musango yo caba icabipa kabili ica busanso—ukucilisha nga ca kuti tawishibe icili mu mbale! Nalyo line, abengi basala ubutotelo bwabo, te pa cishinte ca kubebeta kwasakamanisha, lelo pa cishinte ca kukuntukilwa nelyo icishilano ca mu lupwa.

Ukupepa uko kwisushisha ukukabila kobe ukwa ku mupashi kulingile ukuba “mulimo washila mu kuba na maka yobe aya kupelulula.” (Abena Roma 12:1, NW) Kulingile ukuba kusalapo kwabamo kwishiba, ukwalamuka. Shi kanshi natubebete umulandu wa kusala ubutotelo bwa umo ukufuma ku mimwene ya cina Africa. Nangu cibe fyo, ifyakonkapo fyalaba fya buseko kuli bakabelenga ukuli konse.

[Icikope pe bula 3]

Mose alangishe ubucindami bwa kwisushisha ukukabila kwesu ukwa ku mupashi

[Icikope pe bula 4]

Ica kukumanya ca mu Africa na bamishonari ba mu Kristendomu calisala imintontonkanya ya bamo ukufuma kuli Baibolo