Ukwafwilisha Ulupwa Lwesu Ulwa Basumina mu Bosnia

INTE sha kwa Yehova tabaakanamo mu kukansana kwa bupolitiki. (Yohane 17:16) Nangu cibe fyo, ukukonka ukufunda kwa kwa Paulo ku kucite cisuma “ukucilisha ku lupwa lwesu ulwa basumina,” mu kwangufyanya balesa ku kwaafwa Abena Kristu banabo mu ncende shalepaulwa ku nkondo. (Abena Galatia 6:10, Beck) Lintu umupepo wa mu 1993-94 wapaleme, Inte ukufuma ku Austria na Croatia shabikile ubumi bwabo mu busanso ku kwaafwilisha ulupwa lwabo ulwa basumina mu Bosnia. Uwakonkapo e lipoti wabo.

Ukufuma mu March ukufika ku October 1993, takwaliko ishuko lya kutuma ifipe fya kukumbusuka ku Bosnia. Pa kutendeka kwa October, nangu cibe fyo, amabulashi yalangilile ukuti pambi kuti cacitika ukutwala ifipe. Uyu nalyo line wali no kuba mulimo wabamo busanso, apantu kwali ukulwa kukalamba mu mbali shonse isha Bosnia.

Nangu ni fyo, pali Cibili, October 26, 1993, ifimbayambaya fyesu fyalimine ukufuma mu Vienna nafisenda amatani 16 aya fya kulya ne nkuni ukutwalila Abena Kristu banensu mu Bosnia. Twafwele amabaji yesu aye bungano lya citungu ku kwishibikilwako.

Ilyo twafikile pa mupaka wa Croatia na Bosnia, twalishindikwe ukuya ku cishinte cikalamba ica bashilika uko ifimbayambaya fyesu fyasokwetwemo umupwilapo. Ukwipusha kwesu ukwa kupita ukupula mu mpanga ya bena Serbia kwalikenwe. Ukupita kwasuminishiwe fye ukuyashoka ku Bosnia wabela pa kati—ukulalanya mu cifulo cine ica bulwi!

Bushe Kubombesha kwa Fye?

Ilintu ukushindikwa na bashilika kwaletufumya pa cifulo cimo ica kuceeceetelapo ukuya pali cimbi, twaleumfwa ukupooka kwa kukalifya amatwi ukufuma ku matanka ne mfuti. Mu kati ka bushiku, twaendele ukupulinkana imitengo ukushindikwa na matanka yabili na jeep. Ifimbayambaya fyesu fyalekunkuluka panono panono ukupula mu ncende ine iya bulwi! Fyonse fyali fye bwino mpaka ulucelo lintu ifisongo fyalepita pa mitwe yesu kabili twali no kubelama bushilya bwa culu. Pa numa ya kashita kanono ukulila kwa mfuti kwalilekele, kabili twatwalilile no lwendo lwesu.

Lintu twafikile pa nkambi ya bashilika, mushika wa mpuka atwipwishe bantu twali na cintu twalefwaya. “Umulimo wenu uli no kufilwa,” e fyo asosele pa numa ya kulondolola imifwaile yesu. “Tamwatunguluke ukufuma mu nkambi, nelyo fye ukwenda amamita ayanono. Muli icipowe icine cine mu calo ica kuti abantu bali no kumusansa no kumwibile fipe.” Atucincishe ukwaluluka no kubwelelamo.

Bushe ukubombesha kwesu ‘kwali no kufilwa’? Bushe kwali kuicusha fye ukwenekela ukuti twali no kuya ukupula mu ncende shalepaulwa ku nkondo kabili ishapumwa ku cipowe kabili nalyo line ukusungilila ifipe fyesu no bumi bwesu? Ukupingulapo kwakakala kwali no kucitwa. Kale kale twali natumfwa ukulasa kwa mfuti no kupuulika kwa kukomya matwi ukwa mabomba. Ilyo twapoosele ubushiku bonse na bashilika, twali na maka ya kumona ukuti bali abaipekanya ku mafya ya bulwi. Bafwele ifya kufwala fishingapulamo impoolopoolo kabili bali abaipangasha nga nshi. Nelyo fye ni kepika wa fya kulya alipaapile imfuti ya ciwaya mu numa. Lelo ifwe twafwele fye amashati, inkolo, na mabaji! Bushe calimo amano ukuti tutwalilile ulwendo lwesu?

Ukufika pa Travnik

Isubilo lyesu lyeka fye, nga fintu camoneke, lyali lya kulanshanya ne bumba lyalenga butatu aba muli iyi nkondo. Ulucelo lwakonkelepo twaipwishe umukashana nga engeshiba ukwa kusanga inkambi ya cishinte cikalamba ica ilyo ibumba. “Te patali sana,” e fyasosele umukashana. “Ukupula fye muli uyu mutengo, mulesanga icikuulwa icali icipatala pa nshita imo.” Twali abafwaisha ukuya. Abashilika balisungwike ukuti twali abapama ukushe nkambi ukwabulo kuipangasha ne fyanso.

Icali kale cipatala cali fye citantala, lelo mushika epo aali. Alisumine ukwaafwa, ukutupandako amano ukulanda kuli mushika wakwe umukalamba intanshi. Atusendele muli motoka wakwe uwatulaulwa no kwensha pa musenselo ukalamba ukulalanya incende ya bulwi. Twaiminine pa cikuulwa apo mushika mukalamba atupokelele mu muputule umwafiita.

“Mailo ubushiku twafwaile ukumulasa,” e fyo asosele. “Cinshi mulefwaya?”

“Tuli Nte sha kwa Yehova, kabili tulefwaya ukutwala ifipe fya kukumbusuka kuli bamunyinefwe.”

Aali uwapapushiwa nga nshi—kabili uwaebekeshiwa—apantu pa milungu iingi takwali banamutekenya abakonkene abali abashipa ku kuibika mu busanso bwa kwingila mu Bosnia. Pa numa ya kuceeceetwa mu kukumanina, twalipeelwe icishininkisho calembwa. Ubushiku bwafumineko twalangulwike ukuti tatwakwete ishuko lya kutwalilila ulwendo lwesu, kabili nomba kuti twatwalilila ukwabulo kushindikwa!

Twaendele ukupula mu mutengo, ukupita apa kuceeceetela pamo no kuya pambi, kabili inshita shimo twaendele ukukonka mu ncende sha bulwi. Te mulandu no busanso, twafikile pa Travnik. Umushilika uwaumfwile ulwa kufika kwesu abutukile ku ŋanda kuntu bamunyinefwe bali nabalongana. “Abantu benu bafika ne fimbayambaya!” e fyo apundile. Kuti mwaelenganya ukusekelela kwabo. Twatwele ifya kulya mu ŋanda, ukulandapo amashiwi yanono, lelo twali no kupitilila. Paleya palefita, kabili ubulendo bwabamo busanso ubwa makilomita 32 bwalitulalilile.

Ukuya Ukufika ku Zenica

Motoka wa kutushindika atutungulwile ukupula mu mutengo pa musenselo ukalamba. Bamo batile tatwali na kutunguluka ukufika ku Zenica, lelo twalifikile. Imibele ya kukungumana yamoneke ukukupa itauni. Takwali amalaiti kabili tamwali na bamotoka mu musebo. Zenica alishingilwe mu mbali shonse, ukulenga icipowe cikalamba no kupelelwa.

Ilyo twalepita mu musebo, twamwene icintu ca kupapa—bankashi ba Bwina Kristu babili balecitilo bunte! Ubushiku bwafumineko pa kulongana kwabo, e fyo twaishibe, capingwilwepo ukuti bamunyina bali no kuya ku mutengo ku kufwaya ifya kulya, apantu ifya kulya fyalicepele. Twafikile fye pa nshita yalinga! Twalongolwele cimo ica fimbayambaya pa 04:00 hrs ya ku maca, lintu takwali nangu umo mu musebo.

Ubwakonkelepo twakumenye umukalamba wa fita, uwapapushiwe nga nshi ukuti twalitungulwike ukufika ku Zenica. Nomba twaipwishe pa lwa kuya ku cifulo cesu icakonkapo, Sarajevo.

“Takwaba nangu umo uwaibika mu busanso ukuyako ne cimbayambaya pa myeshi ingi,” e fyasosele umukalamba wa fita. Mu kupelako atusuminishe ukuya ukucilinganya impili. “Lelo ndemweba, calyafya,” e fyo asokele. “Nshili uwashininkisha ukuti ifimbayambaya fyenu fyalikosa ica kuti fingayafika.”

Umukalamba wa fita talekukumya. Lintu twali fye amakilomita 40 ukufuma mu Sarajevo, twali no kupasukila mu cinshoko ca makilomita 140 ukupula mu mutengo! Tatwakalabe ubulendo bwa kufuma ku Zenica ukupita mu Sarajevo ukuya ku Jablanica ubwatusendele inshiku shibili akasuba no bushiku no bwakonkelepo inshita ya kasuba konse, ilingi line pa musenselo wa makilomita yasano pe awala limo. “Umusebo” wali kashila akasebelwe na bamotoka ba nkondo. Twaendele mu mabwe ya kutiinya ne filindi. Libili libili twali no kwenda ukwabula ulubuuto, kabili pa tushita tubili ifimbayambaya fyesu fyapene fitelemuke mu mpili shasuluka. Icimbayambaya ca bashilika icalekonka umulongo wesu uwa fimbayambaya casanike amalaiti ya ciko pa kashita kanono fye kabili ilyo line fye calilashilwe. Pa nshita shimo twali no kulungisha amalalo yaonaika no kuwamya amatayala.

Ilyo twafikile ku cibambo ca Sarajevo, twaipwishe ukuti tulande ku mukalamba wa fita uwashingemwe. Ilintu twalelolela, twamwene icimbayambaya mu musebo icasendele ifitumbi ikumi no mufuko walimo imitwe; abashilika balelanshanya ukupeela abene ifitumbi—ica kumoneka icishaibipila icine cine, ukutulenga ukufuluka ubushiku lintu inkondo ishakabeko.—Esaya 2:4.

Pa 10:00 hrs, umo uwa muli ifwe mu kupelako alisuminishiwe ukulanda no mukalamba wa fita na bamushika bakwe aba fifulo fya pa muulu mu muputule umwafiita, umwasanikwe fye na kandulo.

“Ni mwe bani?” e fyaipwishe umukalamba wa fita.

“Tuli Nte sha kwa Yehova. Tulefwaya ukutwala ifya kulya ku Nte shinensu mu Sarajevo.”

“Bushe namwishiba ukuti mwalibamo abengi Inte sha kwa Yehova mu Sarajevo?”

“Ee, e mulandu wine twishile kuno.”

Lyene umukalamba wa fita alumbwilepo ishina lya kwa Nte umo. “Bushe mwalimwishiba?”

“Ee, ni cibusa wesu.”

“Na ine ni cibusa wandi,” e fyasosele umukalamba wa fita. “Twasambilile isukulu capamo. Ukutula apo abela Inte, nalimutesekesha ukucilanapo. Alimucitila ifingi nga nshi imwe. Twapaapaata twebeniko ifyafulilako pa lwa Nte sha kwa Yehova.”

Ukulanshanya ukwasendele iawala kwalikonkelepo, pa numa ya uko bamagazini ukucila pe kumi na mabroshuwa fyalishalikwe. Pa numa ya kukumana kwalenga bubili, umukalamba wa fita alisumine ukupanga ukutantika kwaibela pa kuti ifipe fya kukumbusuka fingatwalwa kuli bamunyina ba mu Sarajevo.

Uyu tawali mulimo unono. Mupepi na bantu 30, ukusanshako na bamo abashali baNte, baletutumuna ifipe ifyafinine mupepi na bakilogramu 27 cimo cimo. Bacucutike ukufuma pa 20:00 hrs ukufika ku 05:00 hrs inshita ya bushiku imiku ibili pa nshiku shapusanapusana—ubwingi bonse pamo ubwa maawala 18. Eluda umo ashimike ukuti abena mupalamano bakwe balipeshiwe amano ku kubombesha kwa kukumbusuka ica kuti bafukeme pamo na bamunyina no kutootela Yehova! Kwena, na bo bene balipokeleko ifya kulya.

Elenganyeni ukusekelela kwa bamunyinefwe pa kupokelela mupepi na bakilogramu 11,000 aba fipe fya kukumbusuka! Imibele yali ya kupelelwa. Mu ncende ya cikaya, 1 kilogramu wa bunga bwa mukate aleshitwa pa kati ka DM450 na DM1,000 ($300 na $660, U.S.). Umufuko wa nkuni waleshitwa mupepi na DM400 ($260, U.S.), na lita umo uwa mafuta ya diesel aleshitwa DM30 ($20, U.S.).

Cali kwati ku busanso ubuli bonse ubo twalolenkene na bo mu nshila, twalelambulwa nomba. Twali ababekwa ukulanguluka pa kusekelela kwa bamunyinefwe lintu bapokelele ifi fipe fya kukumbusuka. Cali ca kukumanya cintu bene—na ifwe—tushakatale atulaba. Lelo nomba twali no kutendeka ukutontonkanya pa lwa bwafya bwa kubwelela ku mwesu.

Ukubwelela ku Mwesu

“Ni shani tuli no kubwelelamo?” e fyo twaipwishe umukalamba wa fita.

“Ilya ine nshila mwaishilemo,” e fyo ayaswike.

Twali abafunshika, amafuta yalicepele, kabili tatwakwete amatayala ya pa mbali. Imfula yalitendeke ukuloka, kabili te kuti twende mu matipa. Twaipwishe umukalamba wa fita nga twingaya ku kapinda ka kulyo.

“Uko kuli imbuli shikalamba,” e fyo asosele. “Nangu fye ni kwindi tengapulamo.” Pa numa ya kashita kanono, nangu cibe fyo, alilangulwikepo cipya cipya. “Esheniko,” e fyo asosele. “Na kuba, namupula ukufika na kuno.”

Twali no kusha icimbayambaya cimo no kwakanya amafuta ya ciko mu fimbayambaya fimbi fitatu. Twafumineko ubushiku pa kati na kabili ukwenda ukwingila mu mutengo.

Ulwendo lwesu ulwa kubwelelamo lwalikwete impika. Twasangile icimbayambaya ca bashilika nacibeuka, ukucilinganya ulubali lwa bulalo ubo twalekabila ukwabuka. Twamwene ukuti nga twingafumyako fye umo uwa mipeto ya ciko, kuti kwaba incende yakumanina iya kupitapo.

Twapaapaatile umushilika waipangeshe ne fyanso. “Bushe kuti twafumyako umupeto no kuubikako cipya cipya pa numa nga twaabuka ubulalo?”

“Nga mwakumyako ku mupeto, imfuti yandi yalakwata apa kubombela,” e fyayaswike umushilika, nasonta ne mfuti yakwe.

Twatontonkenye ifyo kuti pambi cabe cisuma ukupanga kofi no kupeelako uyu mushilika. Pa maawala yamo, twamushimikile pa lwa mabungano ya citungu aya pa kati ka nko aya 1991, pamo nga limo ilyabelele mu Zagreb. Pa numa ya ico, imibele yakwe yalitontolwekeko, kabili alitusuminishe ukufumyako umupeto.

Pa Jablanica, umo uwa ifwe alandile kuli mushika mukalamba pa lwa nshila twalefwaya ukupitamo. Atontonkenye ukuti nalimo bufi. “Mulefwaya ukuyapita mu mukonko wa Neretva?”

Mu kumoneka aali uwacilimushiwa. Amatelo yonse aya mukonko wa Neretva yalamwa ne fita fyapusana. Balatwalilila ukulasana. Ukufika mupepi na makilomita 16, umusebo walisuluka. “E fyo kwaba,” e fyasosele umukalamba wa fita, “kabili nalyo line bushe imwe mulefwaya ukuyapitamo?”

Pa numa ya kupimununa umulandu, umukalamba wa fita atile kuti twaya—lelo kano fye twingashindikwa na balashi. Aba balashi, nangu cibe fyo, bali abashimunuka ukuya na ifwe! Mu kupelako, twabalombele ukuti bomfwane fye na ba ku lubali lubiye no kubilisha ukupita kwesu. Kuti twayabuka ukwabulo kushindikwa ulucelo luli no kukonkapo.

Mu kuba ne filembo ifikalamba, twalambatike pa fimbayambaya fyesu pamo nga ifisenda ukwafwilisha kwa kwangwa abantu. Pa numa ya kupepa, twaile ukwingila mu mukonko. Twalisuminishenye ukuti nga ca kuti imfuti shalila, tatwali na kulundako umusenselo no kulenga umutunganya.

Twalyabwike ubulalo ukuya ku lubali lubiye ulwa mumana kabili twatwalilile ukuya ukupula mu mukonko umbi, ukupita mu fitumbi fya nama ne fimbayambaya fyaonaika na matanka. Mu kupumikisha twamwene utupata tuli mu musebo, ukucilenga icayafya kuli ifwe ukupita. Twalishishe uta wa cimbayambaya mpaka abashilika babili balengele ukufuma ku numa ya cilibwe. “Ni mwe bani? Cinshi mulefwaya?” e fyo baipwishe.

Pa numa ya kuishibisha fwe bene, twaipwishe nga bengawamya umusebo, kabili balisumine. Mu kupelako, twafikile ku lubali lubiye.

Abashilika kulya balipapile ukutumona. Baishile panono panono ukufuma umo bafiseme, ukupalamina ku cimbayambaya ne mfuti shabo shisontelwe ukulungama fye pali ifwe. Twalangishe amapepala yesu aya kusuminishiwa capamo ne fipampa fya balasenshi, ifyo twali natufumyako pa milandu ya kucingililwa ilintu twaleensha ukupula mu ncende mwalelwikwa inkondo.

“Takuli nangu umo uwacilamwenekela,” e fyasosele umushilika umo. “Kuti mwapita shani?”

Ukupusana ku kwipusha kwesu, takuli nangu umo pali ifi fifulo uwali naishibishiwa ukuti twaleisa! Uyu mushilika atwalilile ati: “Imfuti shesu shacisokelwa, kabili twaciba no kutendeka ukulasa.”

Twaipwishe umulandu bashalashile.

“Nshingelenganya,” e fyayaswike umushilika. “Ndemona caciba lishuko lyenu ilishingaalulwa. Lelo lintu twacimulolesha mu mandala yesu, twacimona ilebulo lya ‘ukwafwilisha kwa kwangwa abantu,’ kabili tatwacishiba ifya kubomba na imwe. E co mwafikila na kuno.” Pa numa twapepele ipepo lya kufuma ku mutima kuli Yehova pa kucingilila kwakwe.

Nangu cingati imibele yashingulukako yabe yakaluka, umupashi wa bamunyinefwe abena Bosnia na bankashi uli uwa kupuutamo. Balaakana ifintu fya ku mubili ifyo bakwata pamo pene na mashiwi ayengi aya citetekelo no kukoselesha. Mu Zenica, mwaba bakasabankanya bapimpa 40, ukusanshako bapainiya baibela 2, bapainiya ba kwafwilisha 11, na babatishiwe abapya 14. Aba baNte 65 ukubikapo bapainiya ba kwafwilisha 4 abacili bashala mu musumba wa Sarajevo baletungulula amasambililo ya Baibolo 134. Aba baNte bapoosa avareji wa maawala 20 umweshi umo na umo ukulanda kuli bambi pa lwa mbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa.

Mu cine cine, Inte sha kwa Yehova balipanga ulupwa lwa mu kusaalala kwa calo ulwa basumina. Mu kuitemenwa babika ubumi bwabo mu kapoosa mweo ku kucito busuma ku ba bwananyina bwa mu citetekelo—nangu fye ni abo bantu bashatala abakumana na bo. Mulandu nshi? Pantu balibatemwa. Yesu Kristu atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Mu kushininkisha ici calibe ca cine ku lupwa lwesu ulwa basumina mu Bosnia.

[Mapu ne Fikope pe bula 24]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

Adriatic Sea

AUSTRIA

SLOVENIA

HUNGARY

CROATIA

BOSNIA

Travnik

Zenica

Sarajevo

SERBIA

[Ifikope]

Ukutwala ifya kulya fya kwaafwa ku Bosnia na Herzegovina

[Icikope pe bula 26]

Ukupita panono panono ukushoka icimbayambaya cabeuka