‘Mwalimutemwa Nelyo Tamwamumona’
“[Mwalimutemwa] nelyo tamwamumona; uo nangu tamumumona nomba, lelo mulamutetekela, no kwanga.”—1 PETRO 1:7, 8.
1. Nangu ca kuti tapali nangu umo pe sonde ilelo uwatala amonapo Yesu, ni shani fintu bakapepa bamo besha ukulangisha ukuipeelesha kuli wene?
TAPALI nangu umo uuli no mweo pe sonde ilelo uwatala amonapo Yesu Kristu. Nalyo line, amamilioni ya bantu balaitunga ukumutemwa. Cila mwaka pa January 9, mu Manila, ku Philippines, icimpashanya icikalamba ica kwa Yesu Kristu nasenda umusalaba cilakulululwa mu musebo lintu kuba icalondololwa ngo kulangisha kwa mipepele yatemwikwa ukwakulisha, ukwawamisha muli cilya calo. Ibumba lyacincimushiwa lilasunkaulana; abantu balabumbana no kubumbana ilyo mu kulaluka baleesha ukwikatako kuli ci cipasho. Abengi abaya mu kutambako icibacebusha fye mulongo wa kusefya. Lelo, bamo muli aba ukwabulo kutwishika ni abo mu kufumaluka abayumfwa abacebushiwa kuli Yesu. Ukulangilile co, napamo kuti bafwala umusalaba nelyo pambi ukulaya ku calici lyonse. Nangu cibe fyo, bushe ukupepo tulubi kwa musango yo kuti kwamonwa ngo kupepa kwa cine?
2, 3. (a) Pa bakonshi ba kwa Yesu, ni bani abamumwene mu cine cine no kumumfwa? (b) Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ni bani bambi abatemenwe Yesu no kumutetekela, nangu ca kuti abene pa lwabo tabamumwene?
2 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, kwali amakana ya bantu ayengi mu fitungu fya cina Roma ifya Yudea, Samaria, Perea, na Galili abamwenepo Yesu Kristu no kumumfwa. Balekutika ilyo alelondolola icine ca kukafyo mutima pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa. Bali ni bansangwapo ku fipesha amano ifyo acitile. Bamo muli aba basangwike abasambi bakwe abaipeelesha, abashininwa ukuti aali ni “Kristu, Umwana wa kwa Lesa wa mweo.” (Mateo 16:16) Nangu ni fyo, kuli abo umutumwa Petro alembeele kalata wakwe uwapuutwamo uwa kubalilapo tabali pa kati ka aba.
3 Abo Petro alembeele bali mu fitungu fya cina Roma ifya Ponti, Galatia, Kapadokia, Asia, na Bitunia—fyonse fiine ifyabelele apabela Turkey ilelo. Aba Petro abalembele ukuti: “Uo mwatemwa nelyo tamwamumona; uo nangu tamumumona nomba, lelo mulamutetekela, no kwanga no kusekelela ukushingalandwa kabili ukwaisulamo ubukata.” (1 Petro 1:1, 7, 8) Nga baishileishiba shani Yesu Kristu ukufika na ku kumutemwa no kubika icitetekelo muli wene?
4, 5. Ni shani fintu abantu abashatalile abamonapo Yesu basambilile ifyalinga pa lwa wene pa kuti bamutemwe no kumutetekela?
4 Mu kushininkisha, bamo eko baali ku Yerusalemu lintu umutumwa Petro ashimike ubunte kwi bumba lyasangilwe ku mutebeto wa Pentekoste mu 33 C.E. Pa numa ya mutebeto abasambi abengi balishele mu Yerusalemu pa kuti bengapokelela amakambisho yalundwapo ukufuma ku batumwa. (Imilimo 2:9, 41, 42; linganyeniko 1 Petro 1:1.) Mu nyendo sha bumishonari isho aleenda libili libili, umutumwa Paulo atwalilile no butumikishi bwapimpa ukushimikila na ku bantu abaikele mu ncende iyo Petro pa numa atumineko kalata wakwe uwa mu Baibolo uwa kubalilapo uwakwate shina lyakwe.—Imilimo 18:23; 19:10; Abena Galatia 1:1, 2.
5 Mulandu nshi balya bantu, abashatalile abamonapo Yesu, bakulilwe kuli wene nga nshi ifyo? Mu nshiku shesu, mulandu nshi amamilioni abafulilako, ukushinguluke sonde lyonse, bamutemenwa nga nshi?
Ifintu Baumfwile
6. (a) Amumfwa uko Petro aleshimiko bunte pa lwa kwa Yesu pa Pentekoste 33 C.E., nga finshi mwasambilile? (b) Ni shani fintu ici cakuntile abasangilwepo 3,000?
6 Amuba mu Yerusalemu lintu Petro alandile kuli lilye bumba lyaishile ku mutebeto mu 33 C.E., bushe nga finshi mwasambilile pa lwa kwa Yesu? Ukwabula ukutwishika ukuli konse ifipesha amano acitile fyalangishe ukuti atuminwe na Lesa. Ukuti, nangu ca kuti abantu ababembu baipeye Yesu, tali na kabili mu nshishi lelo alibuushiwe kabili lyene ukusansabikwa mu muulu ku kulyo kwa kwa Lesa. Ukuti Yesu, mu cine cine, aali e Kristu, Mesia untu bakasesema balembelepo. Ukuti ukupitila muli Yesu Kristu, umupashi wa mushilo walipongolwelwe pa bakonshi bakwe pa kuti bengashimiko bunte ilyo line ku bantu ba mu nko shonse pa lwa fikalamba ifyo Lesa alecita ukupitila mu Mwana wakwe. Imitima ya bengi abaumfwile Petro pali kalya kashita yalikuntilwe mu kushika, kabili mupepi na 3,000 balibatishiwe ukuba abasambi ba Bwina Kristu. (Imilimo 2:14-42) Amubako, bushe nga mwalisumine muli yo nshila ukwabula ukupungaila?
7. (a) Amuba mu Antioke lintu umutumwa Paulo ashimikile mulya, nga finshi mwasambilile? (b) Mulandu nshi bamo mwi bumba batetekelele no kwebako bambi imbila nsuma?
7 Amuba pa basangilweko lintu umutumwa Paulo asambilishe mu Antioke mu citungu ca Roma ica Galatia, nga finshi fimbi mwasambilile pa lwa kwa Yesu? Nga mwaumfwile uko Paulo alelondolola ukuti ukusenukilwa ku mfwa ukwa kwa Yesu kuli bakateka ba Yerusalemu kwalisobelwe kuli bakasesema. Na kabili nga mwalyumfwile pa lwa bushinino bwa bunsangwapo pa lwa kubuuka kwa kwa Yesu. Mu cine cine nga mwalicincimushiwe ku kulondolola kwa kwa Paulo ukuti ukupitila mu kubuusha Yesu ku bafwa, Yehova alengele cishininkishiwe ukuti uyu mu cine cine aali Mwana wa kwa Lesa. Kabili bushe umutima wenu nga tawaiswilemo ukutasha pa kwishiba ukuti ukulekelelwa kwa membu ukwalengwa ukupitila mu citetekelo muli Yesu kuti kwatwala ku bumi bwa muyayaya? (Imilimo 13:16-41, 46, 47; Abena Roma 1:4) Pa kwiluka ubupilibulo bwa cintu baleumfwa, bamo mu Antioke babele abasambi, mu kucincila ukwebako bambi imbila nsuma, nangu ca kuti ukucite fyo kwapilibwile fyo bali no kulolenkana no kupakaswa kwatapata.—Imilimo 13:42, 43, 48-52; 14:1-7, 21-23.
8. Amusangwako ku kulongana kwa cilonganino ca bena Efese lintu kalata Paulo abalembele apokelelwe, nga finshi mwasambilile?
8 Ni shani nga ca kuti mwalebishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu ica mu Efese, mu citungu ca bena Roma ica Asia, lintu kalata wapuutwamo uwa kwa Paulo ku basambi bali kulya apokelelwe? Nga cinshi mwasambilile ukufuma muli kalata pa lwa mulimo wa kwa Yesu mu mifwaile ya kwa Lesa? Muli ulya kalata Paulo alondolwele ukuti ukupitila muli Kristu ifintu fyonse mu muulu na pe sonde fyali no kubweshiwa mu kumfwana na Lesa, ukuti ubupe bwa kwa Lesa ukupitila muli Kristu bwalitanununwa ukufika na ku bantu ba mu nko shonse, ukuti abantu abo mu menso ya kwa Lesa abali abafwa pa mulandu wa mampuulu yabo balelengwa aba mweo ukupitila mu citetekelo muli Kristu, no kuti pa mulandu wa uku kupayanya, na kabili abantunse kuti baba abana batemwikwa aba kwa Lesa.—Abena Efese 1:1, 5-10; 2:4, 5, 11-13.
9. (a) Cinshi cingamwaafwa ukwiluka nampo nga pa lwenu mwalyumfwikisha ubupilibulo bwa cintu Paulo alembeele abena Efese? (b) Ni shani fintu aba bwananyina aba mu fitungu fya cina Roma ifyalumbwilwe na Petro bakuminweko ku fintu balesambilila pa lwa kwa Yesu?
9 Bushe ukutasha pali ifi fyonse nga kwalilengele ukutemwa mwatemwa Umwana wa kwa Lesa ukushikilako? Bushe uko kutemwa nga kwalyambukile ubumi bwenu ubwa cila bushiku, nga fintu umutumwa Paulo alondolwele mu fipandwa 4 ukufika ku 6 ifya Abena Efese? Bushe ukutasha kwa musango yo nga kwalimukuntile ukubebeta mu kusakamanisha ifyo mwatangisha mu bumi bwenu? Pa mulandu wa kutemwa Lesa no kutasha pa Mwana wakwe, bushe nga mwalyalwike ukwaluka kwalekabilwa pa kuti ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa kwingaba mu cine cine ica kutontapo ubumi bwenu? (Abena Efese 5:15-17) Ukukuma ku nshila Abena Kristu ba ku Asia, Galatia, ne fitungu fimbi ifya cina Roma bayambukilweko ku fintu balesambilila, umutumwa Petro abalembeele ukuti: “[Mwalimutemwa Yesu Kristu] nelyo tamwamumona . . . mulamutetekela, no kwanga no kusekelela ukushingalandwa kabili ukwaisulamo ubukata.”—1 Petro 1:7, 8.
10. (a) Cinshi cimbi mu kushininkisha icalengele Abena Kristu ba mu kubangilila ukutemwa Yesu mu nshila bamutemenwemo? (b) Ni shani na ifwe twingamwenamo?
10 Kwaliko na cimbi mu kushininkisha icalengele ukuti balya Bena Kristu Petro alandileko batemwe Umwana wa kwa Lesa filya. Cali cinshi? Ukufika pa nshita Petro alembele kalata wakwe uwa ntanshi, Amalandwe napamo yabili—ilya kwa Mateo ne lya kwa Luka—kale kale yaleananishiwa. Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo abashatalile abamonapo Yesu kuti babelenga ubulondoloshi bwa Malandwe. Na ifwe bene kuti twayabelenga. Amalandwe te bulondoloshi bwa kwelenganya fye; yabamo bucine bwa lyashi lya kale ilyashintililwapo. Muli filya fyalembwa fyapuutwamo, tusangamo ifingi ifilenga ukutemwa twatemwa Umwana wa kwa Lesa ukushikilako.
Imibele Alangishe
11, 12. Cinshi mumonamo mu mibele Yesu alangishe ku bantunse bambi icilenga imwe ukumutemwa?
11 Mulya mu bulondoloshi bwalembwa ubwa bumi bwa kwa Yesu, tusambililamo ifyo aleampana na bantu bambi. Imibele alangishe ilambukila abantu nelyo fye ni lelo, ilyo palipita ne myaka 1,960 ukutula apo afwilile. Onse uuli uwa mweo alikwata icisendo ca fifuma mu lubembu. Amamilioni abengi balacula ku lufyengo, ukushomboka na malwele, nelyo pa milandu imbi bambi bayumfwa abafinininwa ku kulengwe nsoni. Ku ba musango yo bonse, Yesu atila: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.”—Mateo 11:28-30.
12 Yesu alangishe ukwangwako nga nshi ku babusu, aba nsala, na baleloosha. Lintu imibele yasuminishe, alilishishe fye na mabumba mu cipesha amano. (Luka 9:12-17) Alibalubwile ku fishilano fiteko busha. Na kabili akuulile icitetekelo cabo mu kupayanya kwa kwa Lesa ukwa kupwisha ukutitikisha kwa bupolitiki no kwa fya bunonshi. Yesu tafunawile umupashi wa bali kale kale abanyanyantilwa. Mu kubondoka na mu kutemwa, mu kulamuka acincimwine abafuuka. Alengele abo abali nga matete yatinika pabili ukusanga ukutuusha pamo pene na bali nge fiku filefuuke cushi ifili mupepi no kushima. Ukufika fye na lelo line, ishina lyakwe lilapuutamo isubilo, nelyo fye ni mu mitima ya abo abashatala abamumona.—Mateo 12:15-21; 15:3-10.
13. Mulandu nshi inshila Yesu aleampaninamo na babembu icebushisha abantu?
13 Yesu tabekelwe mu kucite filubo, lelo alelangulukilako abantu abalufyenye mu bumi lelo abalangishe ukulapila no kwalukila kuli wene ukuti baafwiwe. (Luka 7:36-50) Aleikala no kulya ica kulya na bantu abasuulilwe mu bwikashi nga ca kuti ayumfwe fyo ici cali no kupayanya ishuko lya mu nshita ilya kubaafwa lwa ku mupashi. (Mateo 9:9-13) Pa mulandu wa mibele alangishe, amamilioni ya bantu ababa mu mibele yapalako abashatala abamonapo Yesu balikuntwa ukumwishiba no kumutetekela.
14. Cinshi mukumbwako ku nshila Yesu aafwililemo abalwele, abalemana, nelyo abafwilwa?
14 Inshila Yesu ayampaninemo na balwala nelyo abalemana kupeela ubushininkisho bwa citemwishi cakwe ne cililishi pamo pene na maka yakwe aya kuleta ukwiluluka. Muli fyo, lintu uwa ifibashi apalamineko no kupaapaata ukuti afwiwe, Yesu taselaushiwe pa fintu alemoneka. Kabili tamwebele ukuti, nangu line alimwikatile inkumbu, ifibashi fyakwe fyalicililemo kabili tapali ico engacita ku kumwaafwa. Ulya muntu apaapeete ati: “Mukwai, nga mwatemwa, mwingansangulula.” Ukwabulo kushimunuka, Yesu atambalike ukuboko no kumukumya, ati: “Nintemwa; usangululwe.” (Mateo 8:2, 3) Pa kashita na kambi umwanakashi alefwaya ukundapwa ukupitila mu kukumya ku cisempe ce laya lyakwe ukwabula ukuti cishibikwe. Yesu alandile nankwe mu nshila ya cikuuku kabili iya kusansamusha. (Luka 8:43-48) Kabili lintu akumenye umulongo wa ba cililo, alikatilwe inkumbu mukamfwilwa waleloosha untu icitumbi casendelwe cali e mwana wakwe umo fye mpo. Nangu ca kuti Yesu alikeenepo ukubomfya amaka yakwe ayapeelwa na Lesa mu cipesha amano ku kuipayanishisha ifya kulya umwine, ayabomfeshe apa fye ku kubuusha ulya muntu wafwile no kumubwesesha kuli nyina.—Luka 4:2-4; 7:11-16.
15. Ni shani fintu muyumfwa ilyo mulebelenga ubulondoloshi pa lwa kwa Yesu no kwetetulapo?
15 Ilyo tulebelenga ubu bulondoloshi bwalembwa no kwetetula pa mibele Yesu alangishe, ukutemwa twatemwa uyu uwatuulile ubumi bwakwe pa kuti pambi twingekala kuli pe na pe kulashikilako. Nelyo tatwatala atumumona, tulayumfwa abakulilwa kuli wene, kabili tufwaya ukukonka mu nkasa shakwe.—1 Petro 2:21.
Ukushintilila Kwakwe Pali Lesa mu Kuicefya
16. Ni pali ani Yesu atontomeshe maka maka, kabili cinshi atukoseleshe ukucita?
16 Pali fyonse, Yesu atontomeshe pali Wishi wa ku muulu Yehova Lesa no kufwaya ifwe ukucite fyo fine. Aishibishe ifunde lyakulisha mu Malango, ukusoso kuti: “Uletemwa sokulu Lesa ku mutima obe onse, na ku mweo obe onse, na ku kutontonkanya kobe konse.” (Mateo 22:36, 37) Akonkomeshe abasambi bakwe ukuti: “Mube ne citetekelo kuli Lesa.” (Marko 11:22) Lintu balolenkene no kwesha kwakakala ukwa citetekelo cabo, abacincishe ati: ‘Mulepepa.’—Mateo 26:41.
17, 18. (a) Ni shani fintu Yesu alangilile ukushintilila kwakwe mu kuicefya pali Wishi? (b) Mulandu nshi cintu acitile cabele cakatama ifyo kuli ifwe?
17 Yesu umwine alimike ica kumwenapo. Ipepo lyali cintu cakatama mu bumi bwakwe. (Mateo 14:23; Luka 9:28; 18:1) Lintu inshita ya kusobola abatumwa bakwe yafikile, Yesu tashintilile fye pa kumona kwakwe, nangu ca kuti kale bamalaika bonse mu muulu baleangalilwa na wene. Apoosele ubushiku bonse ukupepa kuli Wishi mu kuicefya. (Luka 6:12, 13) Lintu asungamine ukwikatwa no kufwa imfwa ya kukalifya, Yesu na kabili ayalukile kuli Wishi, ukupepa mu mukoosha. Taleyumfwe fyo alipwa no kumwishiba Satana kabili kuti cayanguka ukutandula icili conse ico ulya mubifi engaletako. Yesu alishibe fintu cali icakatama ukuti efilwa. Fintu ukufilwa kwingaleta umuseebanya kuli Wishi! Kabili fintu cingaba lishamo ku mutundu wa buntunse, abo ifilolelo fya bumi fyashintilile pe lambo lyali no kutuula Yesu!
18 Yesu alepepa libili libili—lintu aali na batumwa bakwe mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu kabili alicililenamo ukupepa mu mukoosha mwi bala lya Getsemane. (Mateo 26:36-44; Yohane 17:1-26; AbaHebere 5:7) Ilyo alecula pa cimuti ca kucushiwilwapo, tatukile abalemukonya. Lelo, alipepeleko abalecita ifintu mu bumbuulu ati: “Tata, mubalekelele; pantu tabeshibe ico balecita.” (Luka 23:34) Atontele amenso pali Wishi, “aipeele ku upingwilo mwalungama.” Amashiwi ya kulekelesha ayo alandile pa cimuti ca kucushiwilwapo yali lipepo kuli Wishi. (1 Petro 2:23; Luka 23:46) Fintu twaba aba kutasha pa kuti, Yesu mu busumino alipwishishishe umulimo aseekeshiwe ukubomba kuli Wishi mu kuba no kushintilila pali Yehova umupwilapo! Nangula tatwatala atumona Yesu Kristu, fintu twamutemwa apakalamba pa cintu acitile!
Ukulangisha Ifyo Twamutemwa
19. Mu kulangisha ifyo twatemwa Yesu, fibelesho nshi twingasengauka ukuti tafyalinga nangu panono?
19 Ni shani fintu twingapeela ubushinino bwa kuti ukumutemwa tutunga te kwa pa kanwa fye? Apantu Wishi, untu Yesu atemenwe, alibindile ukupanga ifipasho lyene ukumona ifi filubi nge fya kupepa, mu kushininkisha te kuti tuletele Yesu umucinshi ukupitila mu kuikobeka icipasho ca musango yo mu mukoshi nelyo ukucisenda ukulapita mu misebo. (Ukufuma 20:4, 5; Yohane 4:24) Te kuti cibe kucindika Yesu nga ca kuti twaleya ku mapepo, nelyo fye imiku ne miku cila mulungu, nga ca kuti tatuleikala mu kumfwana na fintu tusambilila inshiku shashala. Yesu atile: “Uukwete amafunde yandi no kuyabaka, wene ninshi e wantemwa; no wantemwa akatemwikwa kuli Tata.”—Yohane 14:21, 23; 15:10.
20. Fintu nshi fimo ifikalanga nampo nga cine cine twalitemwa Yesu?
20 Mafunde nshi atupeele? Ilya kubalilapo, ukupepa Lesa wa cine, Yehova, ukupepa fye wene eka. (Mateo 4:10; Yohane 17:3) Pa mulandu wa mulimo wakwe mu mifwaile ya kwa Lesa, Yesu na kabili asambilishe ukuti tufwile ukubika icitetekelo muli wene pamo ngo Mwana wa kwa Lesa no kuti tufwile ukulangishe fyo ukupitila mu kutaluka ku milimo ya bubifi no kwenda mu lubuuto. (Yohane 3:16-21) Atufundile ukufwaya Ubufumu bwa kwa Lesa intanshi no bulungami bwakwe, ukubika ifi fyonse pa ntanshi ya kwangwa ku fintu imibili yesu ikabila. (Mateo 6:31-33) Atukambishe ukuti tuletemwana nga fintu atutemenwe. (Yohane 13:34; 1 Petro 1:22) Kabili atutumine ukuba inte ukubilisha imifwaile ya kwa Lesa, nga fintu na wene aali. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Ukusokolola 3:14) Inte sha kwa Yehova mupepi na mamilioni yasano ilelo pa mulandu wa kutemwa kwine kwine uko bamutemwa, balakuntwa ukubaka aya mafunde nangu ca kuti tabatala abamonapo Yesu. Ukukanamumonapo kwabo takunenuna umupampamina wabo uwa kuba aba cumfwila nangu panono. Bebukisha cintu Shikulwibo aebele umutumwa Toma ukuti: “Ico wamona ine, e co watetekelela? Balishuka abatetekela, nelyo tabamona.”—Yohane 20:29.
21. Tunonkelamo shani mu kusangwa ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu, icikabako uno mwaka pa Mulungu, pa March 23?
21 Cilesubilwa ukuti mukaba pa bakabungana mu calo conse mu Mayanda ya Bufumu aya Nte sha kwa Yehova pa numa ya kuwa kwa kasuba pa Mulungu, March 23, 1997, ku kwibukisha ukulangisha kwakulisha ukwa kutemwa kwa kwa Lesa uko alangishe ku mutundu wa muntu no kwibukisha imfwa ya Mwana wakwe uwa bucishinka, Yesu Kristu. Icikasoswa no kucitwa pali kalya kashita cilingile ukulenga ukutemwa kwenu uko mwatemwa Yehova no Mwana wakwe ukushikilako no kukusha ukufwaisha kwenu ukwa kubaka amafunde ya kwa Lesa.—1 Yohane 5:3.
Kuti Mwayasuka Shani?
Ni shani fintu abo ibuuku lya kubalilapo ilya kwa Petro lyalembeelweko baishileishiba Yesu no kumutemwa?
Fintu nshi fimo ifyo Abena Kristu ba mu kubangilila baumfwile ifyo mwatemwapo sana?
Pa mibele yalangishe Yesu, ni ili kwi iyalenga ukutemwa mwamutemwa ukushikilako?
Mulandu nshi ukushintilila kwa kwa Yesu pali Lesa mu kuicefya kwabela ukwakatama kuli ifwe?
Ni shani fintu twingalangisha ifyo twatemwa Yesu Kristu?
[Ifikope pe bula 16, 17]
Tuyumfwa abakulilwa kuli Yesu pa mulandu wa mibele alangishe