Ukundapa Abantunse mu Cipesha Amano Nakupalama
“TATWATALA atumone fi.” E fyasosele abasangilweko ilyo Yesu mu cipesha amano aundepe apo pene fye umwaume uwali no bulebe. (Marko 2:12) Yesu na kabili alyundepe impofu, bacibulu, na balemana, na bakonshi bakwe na bo bene balicitile ifyapalako. Ni ku maka nshi Yesu alecitile ci? Nge citetekelo caishilemo shani? Cinshi cintu ifi fintu fyacitike mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo fitwaafwa ukumfwikisha pa lwa kundapa kwa cipesha amano ukwa lelo?—Mateo 15:30, 31.
“Icitetekelo Cobe Nacikuposha”
Abondapa mu citetekelo pali lelo balitemwa ukusosa amashiwi yantu Yesu asosele ku mwanakashi uwalwele ukufuma kwa mulopa pa myaka 12 uwaishile kuli wene ku kundapwa ayatila: “Icitetekelo cobe nacikuposha.” (Luka 8:43-48) Bushe aya mashiwi ya kwa Yesu yalelangilila ukuti icitetekelo ca mwanakashi e calengele ukuti ondapwe? Bushe ici cali e ca kumwenako ca “kundapa kwa mu citetekelo” ukwabako pali lelo?
Nga ca kuti twabelengesha ubulondoloshi bwa mu Baibolo, tusango kuti inshita ishingi Yesu na basambi bakwe tabalefwaya ukuti abalwele balangishe icitetekelo cabo ilyo bashilabondapa. Umwanakashi alumbwilwe pa muulu alishile kabili, ukwabula ukusosa icili conse kuli Yesu, mu mutalalila akumishe ku ca kufwala ca kwa Yesu ku numa kabili “apo pene ukufumo mulopa wakwe kwaliputwike.” Pa kashita kambi, Yesu aundepe umwaume uwali pali balya baile ku kumwikata. Aundepe no muntu uushaishibe no kwishiba untu Yesu aali.—Luka 22:50, 51; Yohane 5:5-9, 13; 9:24-34.
Nge citetekelo kanshi calecita nshi? Lintu Yesu na basambi bakwe baali mu musumba wa Turi na Sidone, umwanakashi umwina Foinike alishile kuli wene no kubilikisho kuti: “Mbeleleni uluse, mwe Shikulu mwana Davidi. Umwana wandi umwanakashi naikatwe cibi ku ciwa.” Elenganyeni fintu aleyumfwa uwapelelwa ilyo alepaapaata ukuti: “Mwe Shikulu, njafweni”! Pa kwikatwe nkumbu, Yesu ayaswike ati: “We mwanakashi, icitetekelo cobe cikulu; cibe kuli iwe ifyo wafwaya.” Kabili umwana wakwe alipolele “ukufuma pa kashita kalya.” (Mateo 15:21-28) Ukwabulo kutwishika, icitetekelo calibimbilwemo, lelo bushe cali citetekelo ca kwa ani? Moneni ukuti Yesu atashishe citetekelo ca kwa nyina, te citetekelo ca mwana uwalelwala. Kabili cali citetekelo muli cinshi? Ukupitila mu kwita Yesu ukuti “Mwe Shikulu mwana Davidi,” umwanakashi alesumina apabuuta ukuti Yesu aali e Mesia walaiwe. Tacali fye kulanda ati natetekela Lesa nelyo ukutetekela amaka ya waleundapa. Lintu Yesu atile, “Icitetekelo cobe nacikuposha,” aloseshe mu kuti ukwabula icitetekelo muli wene pamo nga Mesia, abalelwala nga tabaileko ku kundapwa.
Kuli fi fya kumwenako fya mu Malembo, kuti twamona ukuti ukundapa uko Yesu aleundapa kwalipuseneko nga nshi ku kundapa kwaseeka pali lelo nelyo uko batila balondapa. Takwalebako ukukuntukilwa—ukupunda, ukuwelesha, ukukafye congo, ukufwe cipupu, na fimbipo—ukufuma mwi bumba nangu fye ni Yesu wine taleobelwa. Ukulundapo, Yesu tabalile afilwa ukundapa abalwele ukubepekesho kuti tabakwete icitetekelo nelyo ukuti tabalekele ubupe ubwingi.
Ukundapa ku Maka ya kwa Lesa
Ni mu nshila nshi Yesu na basambi bakwe baleundapila? ‘Amaka ya kwa Shikulu e po yali ku kundapa,’ e fyayasuka Baibolo. (Luka 5:17) Pa numa ya kundapa kumo, Luka 9:43 isoso kuti, “bonse balipapile ubukulu bwa kwa Lesa.” Yesu taleleta ilumbo ku mwine ukuti e waleundapa, kabili ici cali icalinga. Pa kashita kamo aebele umuntu uo aundepe iciwa ati: “Kabiye ku ng’anda yobe ku bantu bobe, no kubashimikila fyonse ifyo Shikulu akucitila, ne fyo akubelelo luse.”—Marko 5:19.
Apantu Yesu na batumwa bakwe baleundapila ku maka ya kwa Lesa, cintu cayanguka ukumona umulandu cishalekabilwa lyonse ku uleundapwa ukuba ne citetekelo. Nangu cibe fyo, uwaleundapa ena aalekabila sana ukuba ne citetekelo. E co, lintu abakonshi ba kwa Yesu bafililwe ukutamfya iciwa icakwatishe amaka, Yesu abebele icalengele ati: “Ni pa mulandu wa citetekelo cenu cinono.”—Mateo 17:20.
Imifwaile ya Kundapa kwa Cipesha Amano
Nangu cingati Yesu alyundepe abalwele abengi mu butumikishi bwakwe ubwa pano isonde, tayangilwe fye ku ‘butumikishi bwa kundapa.’ Ukundapa uko aleundapa mu cipesha amano—uko ashabalile alipilishapo abantu nelyo ukulombelesha ifya bupe ifili fyonse—kwali kwa bubili ku cali ukwangwako kwakwe ukukalamba, ‘ukubila imbila nsuma ya bufumu.’ (Mateo 9:35) Ubulondoloshi busoso kuti pa kashita kamo ‘alibasengele, no kubebo lwa bufumu bwa kwa Lesa, no kuposha abalekabilo kuundapwa.’ (Luka 9:11) Mu Malandwe, libili libili Yesu aleitwa ukuti “Kasambilisha” lelo tabalile etwapo ati “Kondapa.”
Mulandu nshi, lyene, untu Yesu aleundapila mu cipesha amano? Maka maka cali kuishibisha ukuti aali e Mesia walaiwe. Lintu Yohane Kabatisha mu lufyengo apooselwe mu cifungo, aalefwaya ukushininkisha ukuti alipwishishe cintu Lesa amutumine ukucita. Atumine abasambi bakwe ukuya kuli Yesu no kumwipusho kuti: “Bushe ni we uo batile akesa? napamo tulelolela umbi?” Moneni cintu Yesu aebele abasambi ba kwa Yohane: “Kabiyeni no kulondolola kuli Yohane ifyo muleumfwa no kumona: impofu shilemona, abalemana amolu baleenda, aba fibashi balesangululwa, na bankomamatwi baleumfwa; na bafwa balebuushiwa; na babusu balebililwe mbila nsuma.”—Mateo 11:2-5.
Ee, icishinka ca kuti Yesu alyundepe e lyo no kusanshako kucite fipesha amano fimbi ifyalembwa mu Malandwe cashininkishe apakalamba ukuti e o “batile akesa,” Mesia walaiwe. Tacalekabilwa ukuti abali bonse ‘balelolela umbi.’
Bushe Kwalibako Ukundapa kwa Cipesha Amano Ilelo?
Bushe, kanshi, tulingile ukwenekela Lesa ukulangisha amaka yakwe pali lelo ukupitila mu kundapa? Iyo. Ifipesha amano Yesu acitile ukupitila mu maka ya kwa Lesa, fyalishininkishe ukwabula ukutwishika ukuli konse ukuti aali e Mesia uo Lesa alaile ukuti aali no kwisa. Ifya maka fya kwa Yesu fyalilembwa muli Baibolo pa kuti bonse bengaibelengela. Tacilekabilwa kuli Lesa ukulangisha amaka yakwe ukupitila mu kubwekeshapo imilimo ya musango yo ku nkulo ne nkulo.
Kwena, ukundapa ne fipesha amano fimbi fyaleshinina fye panono. Nangu fye ni bansangwapo bamo apo Yesu alecitila ifipesha amano tabasumine ukuti Wishi wa ku muulu aalemutungilila. “Nelyo acitile ifiishibilo ifyabe fi ku cinso cabo, tabamutetekele iyo.” (Yohane 12:37) E mulandu wine, pa numa ya kulanda pa fya bupe fya kucite fipesha amano fyalekanalekana—ukusesema, ukulandila mu ndimi, ukundapa, na fimbipo—ifyo Lesa apeele abaali mu cilonganino ca Bwina Kristu ica mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umutumwa Paulo alipuutilwemo ukusoso kuti: “Ukusesema, kukafubalishiwa; kabili indimi, shikaleka; kabili ukwishiba, kukafubalishiwa. Pantu twaishibako fye lubali, kabili tusesemako fye lubali; lelo ilyo icafikapo cikesa, ica lubali fye cikafubalishiwa.”—1 Abena Korinti 12:28-31; 13:8-10.
Kwena, ukutetekela Lesa kwalikatama pa kuti cikatuwamine. Nangu cibe fyo, ukushimpa icitetekelo pa malayo ya bufi aya kundapwa kuli no kuletako fye ukulengwe nsoni. Ukulundapo, ukukuma ku nshita ya mpela, Yesu asokele ukuti: “Bakristu wa bufi na bakasesema wa bufi bakema, no kulange fiishibilo fikalamba ne fya kupapa; ifya kuti balufye na basalwa bene, nga cabe cingacitwa.” (Mateo 24:24) Pa mbali ya kubepekesha ukuba abalamuka mu kundapa amalwele kabili abafinsha, kwali no kubako fye no kumoneka kwa maka ya fiwa. Pali uyu mulandu, ukutunga ukuti ifintu fimo ifishingalondololwa kuti fyacitika takulingile ukutusungusha, kabili muli ifi mu kushininkisha te mo tufwile ukushimpa icitetekelo muli Lesa.
Apantu takuli nangu umo pali lelo uundapa nga fintu Yesu aaleundapa, e kutila ninshi ifwe twalishama fye? Awe iyo. Na kuba, balya Yesu aaleundapa mu kuya kwa nshita balilwele na kabili. Bonse balikotele no kufwa. Ukundapa baundepwe kwali fye kwa pa kashita akanono. Lelo, ukundapa kwa kwa Yesu ukwa mu cipesha amano kwali no bupilibulo bubelelela pantu kwalelangilila amapaalo ya ku ntanshi.
E ico, pa numa ya kubebeta Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, Alexandre na Benedita, abo twacilumbula kale, balilekele ukutetekela abondapa mu citetekelo na ba fya mipashi aba pali ndakai. Pa nshita imo ine, balishininwa ukuti ukundapa kwa mu cipesha amano te kuti kwalilaala kwalipita. Mulandu nshi? Ukupala amamilioni ya bantu icalo fye conse, balolela amapaalo aya kundapwa ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka.—Mateo 6:10.
Takwakabe na Kabili Ukulwala ne Mfwa
Nga fintu tumwene kale, imifwaile ikalamba iya butumikishi bwa kwa Yesu tayali kundapa abalwele no kucite fipesha amano fimbi. Mu cifulo ca ico, acindamike nga nshi umulimo wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 9:35; Luka 4:43; 8:1) Ubo Bufumu e bo Lesa akabomfya ku kundapilako abantunse mu cipesha amano no kufumyapo ubonaushi bonse ubwa lubembu no kukanapwililika pa lupwa lwa buntunse. Ni mu nshila nshi kabili ni lilali akacite ci?
Ukusobela ifyali no kucitika pa numa ya myanda ya myaka iyafulilako, Kristu Yesu apeele umutumwa wakwe Yohane icimonwa ca busesemo ati: “Nomba fyaise pusukilo na maka, no bufumu bwa kwa Lesa wesu, no lupaka lwa kwa Kristu wakwe.” (Ukusokolola 12:10) Ubushininkisho bonse bulango kuti ukutula 1914 kakaanya mukalamba uwa kwa Lesa, Satana, alipooswa pa nshi mupepi na pano isonde, kabili Ubufumu nomba bulebomba mu cine cine! Yesu alibikwa pa cipuna nge Mfumu ya Bufumu bwa buMesia kabili nomba aba uwaipekanya ukuteululako ifintu fimo pano isonde mu nshila ikalamba.
Nomba line, ubuteko bwa ku muulu ubwa kwa Yesu buli no kuteka abantunse bapya abalungama, e kutila “icalo cipya.” (2 Petro 3:13) Bushe ifintu fikaba shani pali iyo nshita? Pano pali icitontonshi cawamisha: “Namwene umuulu upya ne calo cipya, pantu nafiya umuulu wa ntanshi ne calo ca ntanshi . . . Kabili [Lesa] akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.”—Ukusokolola 21:1, 4.
Bushe kuti mwaelenganya ifyo ubumi buli no kuba pa numa lintu ukundapa abantu mu cipesha amano kwafikilishiwa? “Umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala; abantu abaikalamo, bantu abalekelelwa amampuulu yabo.” Ee, Lesa ali no kucita ico abondapa mu citetekelo bashingacita. “Akamine mfwa ukumina kwa pe.” Mu cine cine, “Shikulu Yehova akafuuta ne filamba pa finso fyonse.”—Esaya 25:8; 33:24.
[Icikope pe bula 7]
Ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka abantu bali no kundapwa mu cipesha amano