Yehova Alacitila aba Busumino Fintu Alaya

“Wa cishinka uwalaile.”—ABAHEBERE 10:23.

1, 2. Mulandu nshi twingacetekelela umupwilapo mu fyo Yehova alaya?

YEHOVA eba ababomfi bakwe ukuti balelundulula no kusungilila ubusumino bwakosa muli wene na mu fyo alaya. Umo nga aba no busumino bwa musango yo kuti atetekela Yehova umupwilapo ukuti akacita cintu alaya. Icebo cakwe icapuutwamo cilando kuti: “Yehova wa milalo nalapa, ati: Cine cine ifyo napangile, e fyo cikaba, cine cine ifyo napandile amano, e fyo cikeminina.”—Esaya 14:24.

² Inumbwilo ya kuti “Yehova wa milalo nalapa,” ilango kuti alabikapo mulapo kucita ifyo alaya. E mulandu wine Icebo cakwe cisoselo kuti: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.” (Amapinda 3:5, 6) Nga twatetekela Yehova no kuleka amano yakwe ukututungulula, inshila shesu ukwabulo kutwishika shikatungulula ku bumi bwa muyayaya, pantu amano ya kwa Lesa “muti wa mweo ku baikatako.”—Amapinda 3:18; Yohane 17:3.

Ubusumino Bwine Bwine mu Nshita sha pa Kale

3. Ni shani fintu Noa alangishe ubusumino muli Yehova?

³ Icishinine fyo Yehova kuti ashintililwapo caba bulondoloshi bwa fyo Yehova abombele na abo abakwete ubusumino bwine bwine. Ku ca kumwenako, ukucila pa myaka 4,400 iyapitapo, Lesa aebele Noa ukuti icalo ca mu kasuba kakwe cali no konaulwa ku Lyeshi lya calo conse. Akambishe Noa ukukuule cibwato cikalamba ica kupusushishamo imyeo ya bantu ne nama. Cinshi cintu Noa acitile? AbaHebere 11:7 batwebo kuti: “Ni ku citetekelo e ko Noa, ilyo asokelwe kuli Lesa pa fintu ifyali ifishilamoneka, pa kuba na katiina ka kuli Lesa, apekaniishe icibwato ku kupusukilamo aba mu ŋanda yakwe.” Mulandu nshi Noa acetekelele icintu icishatalile acicitikapo, icintu ‘icali tacilamoneka’? Pantu alishibe ifingi pa fyo Lesa abombele ku numa no lupwa lwa buntunse ica kuti alishibe ukuti conse ico Lesa asosa cilabako. E co Noa alicetekele ukuti ne Lyeshi line lyali no kubako.—Ukutendeka 6:9-22.

4, 5. Mulandu nshi Abrahamu atetekelele Yehova umupwilapo?

⁴ Ica kumwenako cimbi ica busumino bwine bwine ni Abrahamu. Mupepi ne myaka 3,900 iyapitapo, Lesa amwebele ukutuula Isaki ilambo, umwana wakwe umo wine fye mu mukashi wakwe, Sara. (Ukutendeka 22:1-10) Abrahamu ayankwileko shani? AbaHebere 11:17 batwebo kuti: “Ni ku citetekelo e ko Abrahamu, pa kweshiwa, atuulile Isaki nge lambo.” Nangu cibe fyo, ilyo kwashele fye panono, malaika wa kwa Yehova alikeenye Abrahamu. (Ukutendeka 22:11, 12) Apa na po, mulandu nshi Abrahamu engalangulukila fye no kucite cintu ca musango yo? Ni pa mulandu wa kuti, nga fintu AbaHebere 11:19 basosa, “pa kutila Lesa engabuusha [Isaki] na ku bafwa.” Lelo ni shani Abrahamu engasumina mu kubuuka ilintu aali talamonapo nangu kumo kabili takwali icalembwa ca kubuuka ukwacitike ku numa?

⁵ Ibukisheni ukuti, Sara ali ne myaka 89 lintu Lesa amulaile umwana. Ifumo lya kwa Sara lyali ilishingafyalo mwana—ilyafwa, mu kupashanyako. (Ukutendeka 18:9-14) Lesa alibukulwile ifumo lya kwa Sara, no kufyala Isaki. (Ukutendeka 21:1-3) Abrahamu alishibe ukuti apantu Lesa alibukulwile ifumo lyafwa ilya kwa Sara, kanshi kuti abuusha na Isaki wine nga cakabilwa. Abena Roma 4:20, 21 basosa ulwa kwa Abrahamu ukuti: “Pa kulosha amenso ku cilayo ca kwa Lesa, ukukanatetekela takwamunenwine; lelo akoselele mu kutetekela, no kutasha Lesa, no kushininkisho kuti wa maka ku kucite co alaile.”

6. Ni shani fintu Yoshua alumbulwile ukucetekela muli Yehova?

⁶ Imyaka ukucila pali 3,400 iyapitapo lintu Yoshua aali ne myaka ukucila pali 100 kabili pa numa ya kuimwena mu bumi ifyo Lesa aba uwashintililwapo, aishilelanda umulandu acetekelele ukuti: “Mwaishiba mu mitima yenu yonse na mu myeo yenu yonse ukuti takwashala nangu cimo ca mu fintu fyonse fisuma ifyo Yehova Lesa wenu asosele ulwa imwe; fyonse fyalimoneke kuli imwe, takwashala cintu nangu cimo.”—Yoshua 23:14.

7, 8. Abena Kristu ba busumino aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo babomfeshe nshila nshi iya kupusukilamo?

⁷ Mupepi ne myaka 1,900 iyapitapo, abantu abengi abaicefya balilangishe ubusumino bwine bwine. Ku nshila ubusesemo bwa Baibolo bwafikilishiwemo balishibe ukuti Yesu aali e Mesia kabili balisumine ifisambilisho fyakwe. Apo balikwete ishintililo lyakosa mu fishinka fya mu Malembo ya ciHebere, balitetekele cintu Yesu alesambilisha. Muli fyo, lintu Yesu atile ubupingushi bwa kwa Lesa bwali no kwishila Yudea na Yerusalemu pa mulandu wa kubulwo busumino, balimutetekele. Kabili lintu abebele cintu bali no kucita pa kuti bengapusushe myeo yabo, balibombelepo.

⁸ Yesu aebele abasumina ukuti lintu Yerusalemu aali no kushingwa ku milalo, bakafulumuke. Imilalo ya ciRoma yaimiine Yerusalemu mu mwaka wa 66 C.E. Lelo abena Roma balibwelelemo pa mulandu uushaishibikwa. Cilya cali e cishibilo ca kuti Abena Kristu bashe umusumba, pantu Yesu aali nabeba ati: “Ilyo mukamona Yerusalemu naushingwa ku milalo, e lyo ishibeni ukuti ukupomonwa kwa uko nakupalama. E lyo abali mu Yudea bafulumukile ku mpili; na bali mu kati ka uko bafumemo; na bali mu mapanga beingilamo.” (Luka 21:20, 21) Abaali no busumino bwine bwine balishile Yerusalemu ne ncende yashingulwikeko no kufulumukila ku kucingililwa.

Ififuma mu Kubulwo Busumino

9, 10. (a) Ni shani fintu intungulushi sha fya mapepo shalangishe ukubulwo busumino muli Yesu? (b) Finshi fyafumine muli kulya kubulwo busumino?

⁹ Nga abashali na busumino bwine bwine bacitile shani? Ilyo bakwete ishuko tabafulumwike. Batontonkenye abati intungulushi shabo shali no kubapususha. Lelo, isho ntungulushi na baleshikonka na bo balishininwe ukuti Yesu aali e Mesia. Nomba mulandu nshi bashasuminine cintu asosele? Ni pa mulandu wa bubifi bwa mibele ya mitima yabo. Ici cabalilepo kusokoloka lintu bamwene abantuuntu fye abengi uko balekonkomokela kuli Yesu ilyo abuushishe Lasaro. Yohane 11:47, 48 ashimiko kuti: “Bashimapepo bakalamba na baFarise batekele icilye [icilye cikalamba ica ciYuda], no kutila, Tulecita shani? pantu uyu muntu [Yesu] acite fiishibilo ifingi. Nga twamuleka ifyo, bonse bakamutetekela, na bena Roma bakesa no kupoke cifulo cesu no luko lwesu.” Icikomo 53 citila: “E ico ukufuma kuli bulya bushiku bapandene amano umwa kuti bengamwipaila.”

¹⁰ Mwandi cali cipesha mano cishaiwamina cintu Yesu acitile—ukubwesha Lasaro ukufuma ku bafwa! Lelo intungulushi sha fya mapepo shafwaile bepaye Yesu pa kucite co. Ububifi bwacishamo bwamonekeshe sana lintu “bashimapepo bakalamba bapangile ukuti bepaye na Lasaro wine: pantu ni pa mulandu wakwe abengi ba mu baYuda baleya no kutetekela Yesu.” (Yohane 12:10, 11) Lasaro e lintu fye abuushiwe ku bafwa, kabili balya bashimapepo balefwaya ukuti afwe na kabili! Tabayangilwe ku kufwaya kwa kwa Lesa nelyo icingawamina abantu. Baali aba kaso, ukwangwa fye ku fifulo no kuiwamisha fye abene. “Batemenwe ukutashiwa ukufuma ku bantu ukucilo kutashiwa ukufuma kuli Lesa.” (Yohane 12:43) Lelo pa kubulwa kwabo ubusumino balikandilwepo. Mu mwaka wa 70 C.E., imilalo ya bena Roma yalibwelulwike no konaula icifulo cabo no luko lwabo, no konaula ubwingi ubwa bene.

Ubusumino Bulamoneka mu Nshita Yesu

11. Ku kutendeka kwa uno mwanda wa myaka, ni shani fintu ubusumino bwine bwine bwalangilwe?

¹¹ Muli uno mwanda wa myaka, na mo mwalibamo abaume na banakashi abengi aba busumino bwine bwine. Ku ca kumwenako, ku numa ku kutendeka kwa ba 1900, abantu mu cinkumbawile baalesubila inshita ya ku ntanshi iya mutende no lubanda. Pali ilya nshita imo ine, abacetekele Yehova balebilisha ukuti umuntunse aali no kwingila mu nshita yabipisha iya kalanda iyo ashatala amonapo. Ico e casobelwe mu Cebo ca kwa Lesa pali Mateo icipandwa 24, 2 Timote icipandwa 3, na mu malembo yambi. Cintu abo bantu ba busumino basosele na kabushe caishilecitika, ukutendeka ne Nkondo ya Calo iya Kubalilapo iya mu 1914. Icalo mu cine cine caingile mu “nshiku sha kulekelesha” mu kuba ne “nshita ishayafya.” (2 Timote 3:1) Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova baishibile icishinka pa lwa mibele ya calo ku numa kulya ilintu bambi tabaishibe? Ni pa mulandu wa kuti, ukupala Yoshua, balisumine ukuti mu fyebo fya kwa Yehova takwali nangu cimo icali no kukanafikilishiwa.

12. Ilelo, bulayo nshi ubwa kwa Yehova buntu ababomfi bakwe bacetekela mu kukumanina?

¹² Ilelo, ababomfi ba kwa Yehova, abamutetekela, bafikile mupepi na mamilioni 6 icalo conse. Ukufuma ku bushininkisho bwaba mu kufikilishiwa kwa cebo ca kwa Lesa ica busesemo balishibo kuti Nomba line ali no kupwisha ino micitile ya fintu iya lukaakala, iya bucisenene. E co balicetekelo kuti inshita naipalama lintu bakamona ukufikilishiwa kwa 1 Yohane 2:17, apatila: “Pano isonde paleya, no lunkumbwa lwa pako; lelo uucito kufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.” Ababomfi bakwe balicetekela mu kukumanina ukuti Yehova akafikilisha ubu bulayo.

13. Ni pi mwingapesha ukutetekela Yehova?

¹³ Ni pi mwingapesha ukutetekela Yehova? Kuti mwamutetekela umupwilapo! Nangu fye mwalufyo bumi nomba pa mulandu wa kumubombela, akamubwesesha ubumi bwa lulumbi bwacilapo mu kubuuka. Yesu alitulaya ati: “Inshita ileisa, iyo bonse aba mu nshishi [e kuti, abo Lesa ebukisha] bakomfwamo ishiwi lyakwe, no kufumamo.” (Yohane 5:28, 29) Bushe mwalishibapo dokota uuli onse, intungulushi ya fya mapolitiki, sayantisti, shimakwebo, nelyo umuntunse onse uwingacite co? Ifyo baacita ku numa filango kuti tabengacicita. Ni Yehova fye e wingacite co, kabili e ukacicita!

Inshita ya ku Ntanshi Iyawamisha ku ba Busumino

14. Ni nshita ya musango nshi iishaiwamina intu Icebo ca kwa Lesa calaya aba busumino?

¹⁴ Yesu pa kusoso kuti: “Balishuka abafuuka; pantu bakakwate calo,” alangilile ukuti icalo cipya cine cine cikabako pe samba lya Bufumu bwa ku muulu ubwa kwa Lesa. (Mateo 5:5) Ico cakoseshe ubulayo bwa kwa Lesa ubusangwa pa Ilumbo 37:29 apatila: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” Kabili ilintu fye Yesu talafwa lintu incitatubi yalangile ukumutetekela, Yesu atile kuli ulya mwaume: “Uli no kuba na ine mu Paradise.” (Luka 23:43, NW) Ee, Yesu pamo nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa, akashininkisho kuti uyu mwaume abuushiwa ku bumi mwi sonde mu kuba ne shuko lya kwikala kuli pe na pe muli ulya Paradise. Ilelo, abatetekela mu Bufumu bwa kwa Yehova kuti na kabili baenekela ukwisaikala mu Paradise lintu “[Lesa] akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka.”—Ukusokolola 21:4.

15, 16. Mulandu nshi ubumi bukabela ubwa mutende fyo mu calo cipya?

¹⁵ Natutonte amatontonkanyo yesu pali cilya calo cipya. Elenganyeni ukuti kale kale e mo mwikala. Ilyo line fye, kuti mwaimwena fye fintu ukuli konse abantu ba nsansa baleikala capamo mu mutende wakumanina. Baleipakisha imibele yapala ku yalondololwa pali Esaya 14:7 apatila: “Pano isonde ponse napatusha, napaba tondolo, papongomoka akapundu.” Mulandu nshi babelele muli yo nshila? Umulandu umo wa kuti, moneni ifyo ifiibi tafikwete baloko. Tabalekabilwa, pa mulandu wa kuti bumpulamafunde no lukaakala tafilimo. Cili fye nga fintu Icebo ca kwa Lesa casosele ukuti e fyo cili no kuba: “Bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya.”—Mika 4:4.

¹⁶ Nangu ni nkondo ine tailimo, pantu muli ici calo cipya, inkondo yalibindwa. Ifyanso fyonse fyalisanguka fibombelo fya mutende. Ukwabulo kutwishika, Esaya 2:4 nafikilishiwa ukuti: “Bakasuke abafule mpanga shabo shibe ifya kuliminako umushili, na mafumo yabo yabe ifya kutungwilako imiti; lukasuke uluko alubulo kusumbwilo lupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.” Lelo, ico e co twaleenekela! Mulandu nshi? Pantu abekashi abengi aba mu calo cipya basambilile ukwikala nge fyo fine ilyo babombeele Lesa mu calo cikote.

17. Mikalile nshi ikabako mu Bufumu bwa kwa Lesa?

¹⁷ Cimbi cintu mwamonamo ca kuti tamuli bupiina. Takuli nangu umo uwikala mu kayanda ka busanku nelyo uufwele nsaamu nelyo uushakwata ng’anda. Uuli onse nakwate ng’anda iisuma no lubansa lwasungwa bwino ne miti yayemba na maluba. (Esaya 35:1, 2; 65:21, 22; Esekiele 34:27) Kabili tamuli insala pantu Lesa nafikilisha ukulaya kwakwe ukwa kuti ifya kulya fikabe fyapaka kuli bonse: “Mube ukupaka kwa ngano mu calo, na pa muulu wa mpili fifukile.” (Ilumbo 72:16) Cine cine, mu kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa, paradise wa lulumbi akakumane sonde lyonse, nga fintu fye Lesa afwaile ku numa mu Edene.—Ukutendeka 2:8.

18. Fintu nshi fishakaletiinya abantu na kabili mu calo cipya?

¹⁸ Na kabili mwasunguka pa bulamba ubo uuli onse ali na bo. Ici ni pa mulandu wa kuti bonse nomba bali ne mibili yapwililika ne mintontonkanya. Takuli na kabili ukulwala, ukukalipwa, nelyo imfwa. Takuli nangu umo uuli mu cicinga ca balemana nelyo ukutekwa mu cipatala. Ifyo fyonse fyalifumapo kuli pe na pe. (Esaya 33:24; 35:5, 6) Inama na sho tashiletiinya abantu, pantu amaka ya kwa Lesa nayashilenga ukuba isha mutende!—Esaya 11:6-8; 65:25; Esekiele 34:25.

19. Mulandu nshi ubushiku ubuli bonse mu calo cipya bukabela ubwa ‘ukuilemena’?

¹⁹ Mwandi mikalile yatumpuluka iipangilwe na bekashi ba busumino aba ici calo cipya! Amaka yabo no kulamuka ne cuma ca mwi sonde balefibomfya ku fingaleto kumwenamo, te ku fingaleto kucena; ku kubombela pamo na bambi, te ku kucimfyanya na bo. Kabili onse untu mwakumanya ni umo uo mwingacetekela pantu, nga fintu Lesa alaile, bonse bali “abasambilishiwa kuli Yehova.” (Esaya 54:13) Apo onse aletungululwa na mafunde ya kwa Lesa, isonde “[liswilemo] ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Esaya 11:9) Cine cine, ubushiku ubuli bonse muli ici calo cipya buli ubwa ‘kuilemena,’ nga fintu Ilumbo 37:11 lyatile e fyo cili no kuba.

Inshita ya ku Ntanshi iya Nsansa Yalyebekeshiwa

20. Cinshi cintu tufwile ukucita pa kuti tukaipakisheko inshita ya ku ntanshi iya mutende?

²⁰ Cinshi tufwile ukucita pa kuti tukabeko muli ilya nshita ya ku ntanshi iya nsansa? Esaya 55:6 atwebo kuti: “Fwayeni Yehova ilyo engasangwa, mulilileni ilyo ali mupepi.” Kabili ilyo tulemufwaya, imibele yesu iya mutima ilingile ukuba nga fintu calondololwa pa Ilumbo 143:10 ukuti: “Nsambilisheni ukucite co mutemenwe, pantu ni mwe Lesa wandi.” Abo abacite fyo kuti baenda ababula akabi pa ntanshi ya kwa Yehova ukupula muli shino nshiku sha kulekelesha no kwenekela inshita ya ku ntanshi iishaiwamina. “Lolesho wa bumpomfu, kabili mono watambalala; pantu kuli inkonkani ku muntu wa mutende. Lelo abapulumushi bakafitilwa pamo; inkonkani sha babifi shikalofiwa.”—Ilumbo 37:37, 38.

21, 22. Cinshi cintu Lesa alepanga ilelo, kabili ni shani fintu uku kukansha kulecitwa?

²¹ Pali nomba line Yehova mu luko lonse aleitamo abalefwaya ukucito kufwaya kwakwe. Alebapanga ukuba e citendekelo ca bwikashi bwakwe ubupya ubwa pano isonde, nga fintu ubusesemo bwa Baibolo bwasobele ukuti: “Mu nshiku ishikakonkapo [inshita iyo nomba tuleikalamo] . . . , bakayako na bantu na bantu abengi, no kutila, Endeni, natunine tuye ku lupili lwa kwa Yehova [ukupepa kwakwe ukwasumbuka] . . . , atulange imibele yakwe, no kuleka twende mu nshila shakwe.”—Esaya 2:2, 3.

²² Ukusokolola 7:9 kubalondolola nge “bumba likalamba . . . , abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi.” Icikomo 14 citila: “Aba e bafuma mu Bucushi bukalamba,” ukupusunsuka impela ya micitile ya ndakai. Ici citendekelo ca calo cipya cili libumba ililepalamina ku mamilioni 6, ukulelundwa abapya abengi cila mwaka. Aba bonse ababomfi ba kwa Yehova aba busumino balekanshiwilwa ku mikalile ya mu calo cakwe icipya. Balesambilila ukulamuka kwa ku mupashi no kulamuka kumbi ukukakabilwa ku kusangula ili sonde ukuba paradise. Kabili balicetekela mu kukumanina ukuti ulya Paradise akesabako pantu “wa cishinka uwalaile.”—AbaHebere 10:23.

Ifishinka fya Kupitulukamo

◻ Finshi fintu ukubulwo busumino kwaleteleko mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?

◻ Ni pi ababomfi ba kwa Lesa bengapesha ukumutetekela?

◻ Cinshi cintu inshita ya ku ntanshi ikaletela aba busumino?

◻ Cinshi tufwile ukucita pa kuti tukakwateko inshita ya ku ntanshi iya nsansa mu calo cipya ica kwa Lesa?

[Icikope pe bula 18]

Pali ino ine nshita Yehova alepanga icitendekelo ca bwikashi bupya ubwa pano isonde