Samsone Acimfisha Ku Maka Ya Kwa Yehova!
BAKALANDULA abaikete Samsone bamutonkola amenso, kabili bamupeela umulimo wakosa. Lyene bamufumya mu ng’anda ya cifungo no kumutwala kwi tempele lya basenshi pa kuti abantu baye ku kumuseka. Bamupatikisha ukuya pa ntanshi ya bantu abengi abalemutamba uku ninshi balemupumya. Samsone tali ntalamisoka nelyo mushika wa fita ifilwani. Ni kapepa wa kwa Yehova kabili apingwile Israele pa myaka 20.
Cali shani ukuti Samsone umwaume uwali uwakosa sana ukucila bantu bonse abatalile ababako aseebane fyo? Bushe amaka yakwe ayaibela yali no kumupususha? Cinshi calengele ukuti Samsone akwate ayo maka? Bushe kuli ifyo twingasambililako ku lyashi lyakwe?
Wena E Ukaba pa Ntanshi ku Kupususha Israele
Abana ba kwa Israele imiku iingi balepaatukako ku kupepa kwa cine. Ilyo “babwekeshepo ukucito bubi mu menso ya kwa Yehova, . . . Yehova abapeele mu minwe ya baPelishiti imyaka amakumi yane.”—Abapingushi 13:1.
Ilyashi lya kwa Samsone lyatendeke ilyo malaika wa kwa Yehova amonekele ku mukashi wa kwa Manoa umwina Israele ushabalile afyala kabili amwebele ukuti ali no kufyala umwana umwaume. Malaika amukonkomeshe ukuti: “Icibeyo te kuti cibeye ku mutwe wakwe; pantu umwana akabo mwina Nasiri kuli Lesa ukutula mwi fumo, kabili wene akatendeko kupususha Israele mu minwe ya baPelishiti.” (Abapingushi 13:2-5) Ilyo Samsone ashilaimitwa, Yehova alisalile libela umulimo wa kulungatika uo Samsone ali no kupeelwa. Ukufuma fye pa kufyalwa kwakwe, ali no kuba umuNasiri—uwasalilwe ukubomba umulimo waibela kabili uwashila.
Uyo Mwanakashi “Aliwama mu Menso Yandi”
Ilyo Samsone alekula, ‘Yehova alemupaala.’ (Abapingushi 13:24) Kasuba kamo Samsone aile kuli bawishi na banyina no kusosa ati: “Nimono mwanakashi mu Timnati uwa mu bana banakashi ba baPelishiti; e ico nomba, mumbuulileni ku kubo mukashi.” (Abapingushi 14:2) Elenganyeni ifyo bafwile bapapile. Ukucila ukulubula Israele ku balemutitikisha, umwana wabo afwaile ukuti baleufishanya na bena. Ukuupo mwanakashi muli bakapepa ba cisenshi kwali kutobe Funde lya kwa Lesa. (Ukufuma 34:11-16) E ico, abafyashi bakwe balikeene no kutila: “Bushe tapali umwanakashi wa mu banakashi ba bamunonko, napamo uwa mu bantu bandi bonse, apo uleya ku kuupo mwanakashi wa mu baPelishiti abashasembululwa?” Lelo Samsone alipatikishe, ati: “Mumbuulileni; pantu aliwama mu menso yandi.”—Abapingushi 14:3.
Ni mu nshila nshi iyo ine uyu mwanakashi umuPelishiti abelele ‘uwawama mu menso’ ya kwa Samsone? Icitabo ca Cyclopedia icalembwa na McClintock na Strong citila, tacali pa mulandu wa kuti ali “uwayemba, uwacelebuka, umusuma, lelo ni pa mulandu wa co Samsone alefwaya ukucita ukupitila muli wena.” Cinshi ico cine alefwaya ukucita? Ilembo lya Abapingushi 14:4 litila Samsone “alefwaya umwa kulwila na baPelishiti.” Ni pali uyu mulandu e po Samsone atemenwe umwanakashi. Ilyo Samsone akulile, “umupashi wa kwa Yehova watendeke ukumukunta ku mutima,” nelyo ukumucincisha ukucitapo cimo. (Abapingushi 13:25) Kanshi umupashi wa kwa Yehova e walecincisha Samsone ukufwaya ukuupa umukashi mu nshila yaibela. Umupashi umo wine e wacincishe Samsone mu mulimo wakwe onse uwa kupingula Israele. Bushe Samsone alitungulwike ukulingana ne fyo alefwaya? Natubale tulande pa kwafwa uko Yehova amulaile.
Samsone ali pa bulendo ukuya ku musumba ukwaleikala umwanakashi ali no kuupa, ku Timnati. Baibolo ishimiko kuti: “Na pa kufika ku mabala ya myangashi ya ku Timnati, moneni, umusepela wa nkalamo wamubulumina. E lyo walompokele pali wene umupashi wa kwa Yehova, na o aulepwile ngo kulepulo mwana wa mbushi.” Samsone ali eka ilyo alangishe aya maka yaibela. Takwali abalemonako. Bushe iyi yali ni nshila ya kukoseshamo icitetekelo ca kwa Samsone ukuti wena ngo muNasiri ali uwafikapo ukubomba umulimo uo Lesa amutumine? Baibolo tailanda, lelo Samsone ukwabula no kutwishika alilwike ukuti amaka ya musango yo ayaibela tayali yakwe. Yafwile yafumine kuli Lesa. Aali fye no kushintilila pali Yehova ku kumwafwa mu mulimo ali no kubomba ku ntanshi. Ukukoshiwa ne fyo alepwile inkalamo, Samsone ‘alitentemwike, no kusosa ku mwanakashi; na o aliweme mu menso yakwe.’—Abapingushi 14:5-7.
Pa numa ilyo Samsone abwelele ku kuyasenda umwanakashi ku mwakwe, “ayalwike ku kumona pa citumbi ca nkalamo, kabili mwali ifungu lya nshimu mu citumbi ca nkalamo, no buci.” Pa kwibukishe ci, Samsone apikile ubwile ku baPelishiti 30 abaali inshindishi shakwe pa bwinga. Atile: “Mu cilya e mwafume cilyo, kabili mu cakosa e mwafume calowa.” Nga ca kuti bailwile ubwile, Samsone aali no kubapeela imingila 30 ne fya kufwala fimbi. Nga bafilwa e baali no kumupeela ifyo fintu. Pa nshiku shitatu abaPelishiti balipeshiwe amano. Pa bushiku ubwalenga shine, batampile ukutiinya umwanakashi. Bamwebele ati: “Lembeleko mulume obe, ukuti atwilwile icishimbiko, epali twaoca iwe na ba mu ng’anda ya kwa wiso ku mulilo.” We bukalushi we! Nga ca kuti abaPelishiti balesunga abantu babo muli iyo nshila, elenganyeni amafya abena Israele batitikishiwe balepitamo!—Abapingushi 14:8-15.
Umwanakashi pa kumfwo mwenso apatikishe Samsone ukumusokolwela icasuko. Pa kubulwa ukutemwa na bucishinka kuli Samsone, umwanakashi mu kwangufyanya aebele inshindishi. Bailwile ubwile, kabili Samsone aishibe nshila baishibilemo ci. Atile kuli bene: “Amubulalimina ku kaombe kandi akakota, nga tamusangile icishimbiko candi.” Ishuko Samsone alelolela nomba lyalifikile. “Walompokele pali wene umupashi wa kwa Yehova, na o atentemukile ku Ashkelone, aipeyepo abakaaya amakumi yatatu, abuulile ne fyo atapileko, no kupeela amalaya ku bailwile umulumbe.”—Abapingushi 14:18, 19.
Bushe ifyo Samsone acitile ku Ashkelone acincishiwe no kufwaya ukulandula pa fyo bamucitile? Awe nakalya. Yali mibombele ya kwa Lesa ukupitila muli kalubula wakwe uwasalwa. Ukupitila muli Samsone Yehova e watendeke ukulwisha abalwani bakaluka aba bantu bakwe. Uyu lulu ali no kutwalilila. Ishuko na limbi lyalimoneke ilyo Samsone atandalile umukashi wakwe.
Samsone Alwa Ubulwi Eka Fye
Ilyo Samsone abwelele ku Timnati, asangile ukuti wishifyala alyufishe umukashi wakwe ku mwaume umbi, ico atontonkenye ukuti Samsone alipatile umukashana. Samsone alikalipe. E lyo aikete bamumbwe 300 kabili akakenye imicila yabo ibili ibili no kubika umwenge pa kati ka micila. Ilyo balekelweko, baocele amabala ya myangashi na ya miolife, ukonaula imisango ya fya kulya itatu iyo abaPelishiti baali no kulya pa mwaka uutuntulu. AbaPelishiti pa kukalifiwa balangile ubunkalwe. Bamwene ukuti umukashi wa kwa Samsone pamo na bawishi e bashingemwe ku kocewa kwa mabala e co balibocele. Ukulandula kwabo ukwakaluka kwafikilishe ubufwayo bwa kwa Samsone. Na o, alibapumine no kubepayaulula.—Abapingushi 15:1-8.
Bushe abena Israele balilwike ukuti Yehova Lesa alepaala Samsone kabili no kuti balekabila ukwikatana pamo na wena ku kupwisha imitekele ya lucu iya baPelishiti? Awe nakalya. Pa kusengauka ubwafya, abaume aba kwa Yuda batumine abaume 3,000 ku kwikata intungulushi yasalwa iya kwa Lesa no kuipeela ku balwani ba iko. Uku kubulwa bucishinka ukwa bena Israele, kwalengele ukuti Samsone akwate ishuko lya kukanda abalwani bakwe na kabili. Ilyo ali apepi no kupeelwa ku baPelishiti, “walompokele pali wene umupashi wa kwa Yehova, kabili imyando iyali pa maboko yakwe yaba nga kolokondwe uwapya ku mulilo, ne fikakilo fyakwe fyalisungulwike fyapona ku maboko yakwe.” E lyo atolele umubango wa mpunda no kuuminako abalwani bakwe 1,000.—Abapingushi 15:10-15.
Ukulilila kuli Yehova, Samsone atile: “Imwe mwapeela mu minwe ya mubomfi wenu ukucimfya uku kukalamba; kabili nomba bushe ndefwa ku cilaka, no kuwa mu minwe ya bashasembululwa?” Yehova alyumfwile ipepo lya kwa Samsone no kumwasuka. “Lesa alepwile apafonka . . . , no kuleka amenshi yafumemo; kabili ilyo anwene, wabwelelemo umutima wakwe, na o alipuupuutwike.”—Abapingushi 15:18, 19.
Samsone ali no mupampamina mu kufwaisha ukufikilisha ubuyo bwakwe, ukulwa na baPelishiti. Ukwikala uko aikele mu ng’anda ya kwa cilende mu Gasa ni pa mulandu wa kuti alefwaya ukulwa na balwani ba kwa Lesa. Samsone alekabila ukwa kuti atubilishe ubushiku mu musumba wa balwani bakwe, kabili ing’anda yasangilwe fye ya kwa cilende. Samsone takwete amapange ya bucisenene. Afumine pa ng’anda ya mwanakashi ubushiku pa kati, aikete amakoma ya mpongolo ya musumba na maingwe yabili, kabili afisendele pa muulu wa lupili mupepi na Hebrone, apalepele bakilomita 60. Ici cacitilwe pa kusuminishiwa na Lesa kabili Lesa wine e wamupeele na maka ya kucita ifi.—Abapingushi 16:1-3.
Inshila umupashi wa mushilo wabombelemo muli Samsone, yalipuseneko pa mulandu wa mibele yaibela. Ababomfi ba kwa Lesa aba busumino pali lelo kuti bashintilila pa mupashi umo wine ukubapeela amaka. Yesu akoseleshe abakonshi bakwe ukuti Yehova ‘akapeela umupashi wa mushilo ku balemulomba.’—Luka 11:13.
Mulandu Nshi Yehova ‘Afumine Pali Samsone’?
Samsone atemenwe umwanakashi we shina lya Delila. Bakateka basano abaPelishiti balefwaisha sana ukwipaya Samsone ica kuti balombele Delila ukubafwa. Baile kuli Delila no kumwebo kuti: “Mulembeleke, no kumono muli amaka yakwe yakalamba, no mo twingamunashisha.” Umo umo uwa bakateka basano alaile ukumupeela amafisakanwa “indalama sha silfere ikana limo no mwanda umo, [1,100].”—Abapingushi 16:4, 5.
Nga ca kuti indalama sha silfere shali mashekele, lyena ukumupeela amashekele 5,500 yali mafisakanwa ayakalamba nga nshi. Abrahamu alipile amashekele 400 pa kushita impanga ya kushiikamo umukashi wakwe kabili umusha aleshitwa fye pa mashekele 30. (Ukutendeka 23:14-20; Ukufuma 21:32) Bakateka abaleteeka imisumba isano iya baPelishiti pa kusalapo kwabo ukupeela Delila amafisakanwa, ukucila ukumweba fye ukuti abombe umulimo pa mulandu wa bucishika bwakwe ku bantu bakwe kulangilila fye ukuti nalimo Delila ali mwina Israele. Te mulandu ne fyo cali, Delila alipokele amafisakanwa.
Imiku itatu Samsone abepele Delila, kabili imiku itatu Delila afutwike Samsone pa kumupeela ku balwani bakwe. Lelo “nomba, apo amupatikisha ku fyebo fyakwe inshiku shonse, no kumukoosha, e lyo afiishiwe ku mutima fititi.” Mu kulekelesha Samsone alilandile ukwafumine amaka yakwe—umushishi wakwe tawatalile aubeyewa. Nga ca kuti umushishi wakwe walibeyelwe, kuti anaka, no kuba nga bantu bambi.—Abapingushi 16:6-17.
Ukusokolola intulo ya maka yakwe ayaibela kwalengele ukuti Samsone acimfiwe. Delila ateyenye inshila ya kuti bamubeyelemo. Lelo, amaka ya kwa Samsone, tayali icine cine mu mushishi wakwe iyo. Umushishi wakwe, waleimininako fye bucibusa bwakwe ubwaibela na Lesa ngo muNasiri. Ilyo Samsone asuminishe ifintu fimbi ukupumfyanya ubuNasiri bwakwe pa kubeyewa umushishi, ‘Yehova afumine pa wene.’ AbaPelishiti nomba bacimfishe Samsone, bamutonkwele amenso, kabili bamubikile mu cifungo.—Abapingushi 16:18-21.
Tulasambililako isambililo lyakosa! Tufwile ukumona bucibusa bwesu na Yehova nge cintu caumo mutengo nga nshi. Nga ca kuti twanashako ukuipeela kwesu ukwa Bwina Kristu mu nshila ili yonse, bushe kuti twaenekela shani Lesa ukutwalilila ukutupaala?
‘Lekeni Mfwile Pamo Na baPelishiti’
AbaPelishiti abaleanga batashishe lesa wabo Dagone pa kucimfya Samsone. Pa kusefya ukucimfya kwabo, batwele Samsone kwi tempele lya kwa Dagone. Lelo Samsone alishibe umulandu bamucimfiishe. Alishibe umulandu Yehova afumine pali wena, kabili Samsone ali no bulanda nga nshi pa kupelebela kwakwe. Ilyo Samsone ali acili mu ng’anda ya cifungo, umushishi wakwe watendeke ukukula. Nomba apo ali pa ntanshi ya baPelishiti abengi, cinshi ali no kucita?
Samsone apepele ati: “Mwe Shikulu Yehova, shi njibukisheni, shi nkoselesheni, umuku uno fye, mwe Lesa, no kuleka nandulwe mu baPelishiti icilandushi cimo pa menso yandi yabili.” E lyo ashintilile pa nceshi shibili ishali pa kati ka cikuulwa, kabili “akonkomeneko na maka yakwe yonse.” Cinshi cacitike? “Ne ng’anda yawile pa ba lupaka, na pa bantu bonse abalimo. E ico abafwa abo aipeye mu mfwa yakwe bafulile ukucila abo aipeye mu nshita ya mweo wakwe.”—Abapingushi 16:22-30.
Takwaba abaume abatala abalingana maka na Samsone. Ifya maka ifyo acitile fyalilumbuka sana. Lelo icacindamisha ca kuti Icebo ca kwa Yehova cisansha Samsone pa bantu abaali ne citetekelo cine cine.—AbaHebere 11:32-34.
[Icikope pe bula 26]
Ni kwi kwafumine amaka ya kwa Samsone?